Zabudowa ulicy 3 Maja w okresie przedwojennym Zabudowa lewej strony ulicy 3 Maja w stronę Białowieży do ronda św. Jana Pawła II:

Transkrypt

1 Zabudowa ulicy 3 Maja w okresie przedwojennym Zabudowa lewej strony ulicy 3 Maja w stronę Białowieży do ronda św. Jana Pawła II: Plan ulicy 3 Maja do ronda 1

2 Domy na początku ul. 3 Maja. Pierwszy dom Dziunika, w następnym mieściła się kaplica prawosławna Pierwszym od rzeki był dom piętrowy, zbudowany w 1938 roku, którego właścicielem był Dziunik. W tym domu mieszkał przez pewien czas dr Antoni Jędruszek. Od strony rzeki posiadał odkrytą werandę z rzeźbionymi w drewnie filarami, wykonawstwa Szkoły Przemysłu Drzewnego. Dr Jedruszek z żoną i znajomymi przed domem Dziunika 2

3 W następnym drewnianym budynku mieszkalnym nr 9, jedno z pomieszczeń od strony wschodniej wykorzystane było na kaplicę prawosławną. Budynki nr 13 i 15 Murowany dom mieszkalny, zbudowany w latach powojennych, był własnością Teresaniego. Przed drugą wojną światową stał w tym miejscu mały domek drewniany, w którym przez kilka lat po wojnie, mieszkał wraz z żoną Paweł Znaiński, inżynier mechanik, nauczyciel przedmiotów technicznych w Zespole Szkół Zawodowych w Hajnówce. Dom mieszkalny, nr 15, z oszklonym gankiem od ulicy, wykorzystywany był jako dom czynszowy. Narożny dom przy ul. 3 Maja i Lipowej, murowany z pustaków, z kondygnacją mieszkalną na piętrze należał do Bolesława Mierzwińskiego. Parterowa część budynku wykorzystywana była w całości na warsztat kowalskoślusarski, prowadzony przez jego właściciela. 3

4 Przed kuźnią Mierzwińskich - produkcja sieczkarń Następna zabudowana posesja na rogu ulicy Bocznej i 3 Maja to dawna własność rodziny Kosińskich. Na odcinku od ulicy Bocznej do ulicy Targowej (obecnie ks. I. Wierobieja) znajdował się plac i dwa budynki Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego. Widok z Placu Rezerwistów na dom Kosińskich i bursę Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego 4

5 Budynek Szkoły Przemysłu Drzewnego Budynki szkolne powstały na terenie Nadleśnictwa Hajnówka w 1926 r. po przeniesieniu szkoły z Białowieży. Oprócz pomieszczeń szkolnych na strychu mieściły się pomieszczenia mieszkalne dla pracowników. Mieszkali tam m.in. dyrektorzy Józef Jacuński i Antoni Bachowski, nauczyciele Franciszek Bołoz, Tadeusz Berger, Stanisław Niewiadomski. W czasie II wojny światowej w budynku szkoły mieścił się magistrat i mieszkał w szkole burmistrz Meslener (do 1942), później Koch. 5

6 Zabudowa po prawej stronie ul. 3 Maja w kierunku Białowieży do Ronda św. Jana Pawła II: Pierwszym od strony wiaduktu kolejowego na ul. Bielskiej obiektem, rozciągającym się aż do ulicy Bocznej, usytuowanym przy ul. 3 Maja był wolny, niezagospodarowany Plac Rezerwistów. W latach 60-tych ubiegłego stulecia został znacznie podwyższony i ogrodzony. Znajdują się tam obecnie tory manipulacyjne PKP. Plac Rezerwistów między torem kolejowym do Białowieży i ul. 3 Maja Z lewej zabudowania gospodarcze na rogu ul. 3 Maja i ul. Warszawskiej Od toru kolejowego bocznicy Tartaku, który przecinał ul. 3 Maja, tuż przy ulicy Bocznej, do skrzyżowania z ulicą Warszawską 6

7 znajdowały się działki uprawne pracowników kolei. Oprócz tego stały tam budynki związane z obsługą torów kolejowych. Zabudowa ul. 3 Maja z lewej strony od Ronda Św. Jana Pawła II do skrzyżowania z ul. Batorego 7

8 Plan ul. 3 Maja od ronda do skrzyżowania z ul. Batorego w latach 60-tych Od lewej budynek Godlewskiego, dzwonnica, kaplica katolicka i budynek poczty Na rogu ul. ks. Wierobieja i 3 Maja stoi murowany, parterowy budynek zbudowany w 1938 r. Należał do Jana Godlewskiego, który jako były wojskowy otrzymał koncesję na prowadzenie kawiarnio-cukierni z wyszynkiem alkoholi niskoprocentowych Niespodzianka. Obecnie w budynku tym mieści się kwiaciarnia "Tamara". Powstał on w miejscu drewnianego piętrowego budynku należącego do p. Marii Siekierko, zbudowanego w 1934 r. Budynek spalił się w 1938 r. 8

9 Domy naprzeciwko kościoła Za budynkiem p. Godlewskiego w miejscu dzisiejszego wieżowca pod nr 31 znajdował się budynek Towarzystwa Sokół. Za nim - mały mieszkalny drewniany domek Jarząbka, z małą cukierenką. Obok dom drewniany, w którym mieścił się zakład fotograficzny, prowadzony przez Duksina. Następny duży drewniany budynek, to dom czynszowy, którego właściciel nazywał się Marek. Kolejne dwa drewniane domy położone obok siebie na oddzielnych posesjach, należały do rodziny Gałkin. Dom od strony ulicy był piętrowy z balkonem na górze. W domach oprócz mieszkań mieściły się lokale usługowo-handlowe, między innymi apteka. Właściciel nieruchomości był urzędnikiem zatrudnionym w Tartaku. Na dawnym terenie należącym wcześniej do Orzechowskiego senioramłynarza, stał drewniany czynszowy dom Borosiowej, z zawodu fryzjerki. 9

10 Ul. 3 Maja, z prawej strony brama do posiadłości Sawickich. Za bramą dom Borosiowej Kolejne dwa drewniane domy czynszowo-handlowe należały braci Sawickich. W jednym z domów, na rogu z ulicą Jagiełły, mieścił się przed wojną Dom Towarowy Żuprańskiego. Domy braci Sawickich Za ulicą Jagiełły stała koszarka stanowiąca mieszkanie służbowe dróżnika, p. Dąbrowy. Budynek wzniesiony jeszcze za czasów carskich, w okresie 10

11 budowy drogi Bielsk - Białowieża, został wyburzony w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Budynek dróżnika Za budynkiem dróżnika, przed skrzyżowaniem z ulicą Stefana Batorego, w miejscu dzisiejszego budynku nr 45 (z Miejską Biblioteka Publiczną), stały dwa drewniane parterowe budynki czynszowe należące do p. Jakubowskiego. 11

12 Budynek Jakubowskiego Zabudowania z prawej strony ul. 3 Maja od Ronda Św. Jana Pawła II w stronę Białowieży 12

13 Przystanek PKS, kiosk spożywczy, budynek PKS Budynek poczty Na łuku ulicy 3 Maja naprzeciwko budynku p. Godlewskiego stał budynek poniemiecki, w którym na przestrzeni 80 lat funkcjonowało wiele urzędów, sklepów. W latach mieściła się tam siedmioklasowa Szkoła Podstawowa. W czasie wojny był tam niemiecki areszt. Po wojnie do 1962 działała poczta, Wojskowa Komenda Uzupełnień, Poradnia Psychologiczn- Pedagogiczna, dworzec PKS, sklepy: ogrodniczy, radiowo-telewizyjny i inne. 13

14 Kaplica rzymskokatolicka erygowana 3 maja 1923 r. Za budynkiem szkoły powszechnej, późniejszej poczty znajdowało się poniemieckie kasyno, przystosowane w 1923 roku na kaplicę. Obok kaplicy postawiono drewnianą dzwonnicę. 9 maja 1936 r. drewniana kaplica spaliła się po wielkim pożarze, który rozpoczął się od pożaru budynku parkieciarni. Następnie pożar przeniósł się na młyn p. Bołtryka i kaplicę. Pod koniec 1936 roku wybudowano nowy kościół z muru pruskiego oraz postawiono piękną dzwonnicę. W połowie lat 60-tych w tym miejscu powstał kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Dzwonnicę rozebrano, gdyż przeszkadzała w budowie nowego kościoła. Teren kościoła leżał między ul. 3 Maja, ul. Kościelną (późniejszej ul. ks. Ściegiennego) i dzisiejszą ul. Białowieską. Początkowo tymi ulicami wiodła trasa procesji podczas Święta Bożego Ciała. Kolejna posesja za ul. Kościelną należała do Włodzimierza Kuryłowicza. Po wojnie mieściło się tam przedszkole. Obecnie stoi tu dwukondygnacyjny bliźniaczy budynek mieszkalny należący w części do rodziny Kuryłowiczów. 14

15 Kościół z dzwonnicą z 1936 roku Przejście procesji dzisiejszą ul. Białowieską 15

16 Kulig przed budynkiem bylego przedszkola Widok na prawą stronę ul. 3 Maja za kościołem. Pierwszy z prawej budynek przedszkola 16

17 Budynek przedszkola w latach Dalej położona była duża posesja Sawickiego, na której zlokalizowane były dwa budynki czynszowe. Za budynkiem przedszkola był drewniany budynek - barak zbudowany przez Niemców w czasie I-ej wojny światowej. W okresie międzywojennym mieszkał tu organista, stąd dom często nazywano organistówką. W okresie powojennym budynek miewał różne przeznaczenia, przez pewien okres był 17

18 tu zakład fryzjerski, zegarmistrzowski. Budynek zburzony podczas budowy osiedla Centrum. W jednym z niewielkich domów mieszkała przez pewien czas p. Maria Kamińska, lekarz dentysta, która przyjechała z Mińska Litewskiego. Dom p. Łukianiukowej - budynek wybudowany przez Niemców w czasie I-ej Wojny światowej służył jako barak mieszkalny administracji niemieckiej. W okresie międzywojennym zamieszkała w domu rodzina Łukianiuków. Mieszkanie było na górce, zaś na dole właściciele domu prowadzili restaurację. W okresie powojennym budynek miał różne przeznaczenia. Przez pewien okres był tu posterunek milicji, konsum milicyjny, sklep, podrzędna restauracja. która istniała do końca lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku. Od strony wschodniej graniczyła z posesją plebanii. Za budynkiem p. Łukianiukowej znajdowała się posesja jej kuzyna Górskiego, który prowadził piwiarnię. Następna nieruchomość należała do parafii katolickiej. Stał na niej drewniany budynek plebanii. Budynek ten spłonął w pożarze w 1941 roku podczas działań wojennych, przy natarciu Niemców na Hajnówkę. W tym czasie spaliły się w Hajnówce również inne obiekty położone w sąsiedztwie tego miejsca: kino Lux", Warsztaty Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego i budynki przemysłowe Tartaku, położone na tak zwanym placu parkieciarni. 18

19 Budynek parafii z 1950 r. Po wojnie na placu parafialnym proboszcz zbudował nową plebanię. Drewniany budynek tej plebanii został zburzony w latach późniejszych, przy zabudowie ulicy 3 Maja budownictwem wysokim. Kino p. Kurela, dom Lubowickiego i Dymińskiego Kolejna posesja to nieruchomość Tichona Kurela, na której głównym obiektem był okazały, jak na tamte czasy, murowany budynek poniemiecki, 19

20 w którym mieściło się pierwsze w Hajnówce do 1935 roku z prawdziwego zdarzenia kino Lux". Jego syn Leon mieszkał do końca swoich dni w zbudowanym łącznie z ojcem domu mieszkalnym w miejscu, gdzie niegdyś było kino. Następna posesja za kinem Lux" należała do rodziny Lubowickich. Po wojnie mieścił się w nim Urząd Gminy, później biblioteka. Kolejna i ostatnia działka, gdzie stały domy mieszkalne po tej stronie ulicy, była własnością Józefa Dymińskiego. Mieściła się tam restauracja. Za okupacji niemieckiej dom należał do Niemców, gdzie urządzili magazyn i handel zbożem. W pierwszych latach po wojnie budynek przejęła Gospodarka Komunalna i funkcjonował tam hotel miejski. Hotel Miejski w latach 60-tych Tuż przed wojna przed budynkiem Ochotniczej Straży Pożarnej Tartaku wybudowano sklep Rolnik będący filią Spółdzielni Rolniczo-Handlowej z Bielska Podlaskiego. Dalej do obecnej ul. Parkowej rozciągał się ogrodzony teren należący do Zakładów Drzewnych Lasów Państwowych. Mieścił się tam drewniany budynek poniemiecki z lokalami mieszkalnymi na piętrze. Była to siedziba Ochotniczej Straży Pożarnej Tartaku. Mieściła się tam remiza ze sprzętem, świetlica z dyżurką wyposażoną w sygnalizację alarmową do poszczególnych działów produkcji przedsiębiorstwa. Lokatorzy mieszkań służbowych na górze remizy stanowili drużynę ratunkową pierwszego rzutu. 20

21 Sklep Rolnik przed budynkiem Ochotniczej Straży Pożarnej Tartaku Budynek Ochotniczej Straży Pożarnej Tartaku 21

22 Wjazd na teren parkieciarni, w głębi budynek strażnicy Ochotniczej Straży Pożarnej Budynek z siedzibą straży pożarnej istniał do końca lat siedemdziesiątych, do czasu zbudowania Osiedla Centrum. Usytuowany był naprzeciwko dawnego skrzyżowania z ulicą Batorego. Komendantem straży po wojnie był długoletni działacz strażacki Michał Szpala. Kolejnym komendantem straży, aż do końca jej istnienia, był Tadeusz Więsak. Za terenem strażnicy przebiegała kolejka wąskotorowa prowadząca do fabryki terpentyny Terebenthen oraz do parkieciarni. Od kolejki wąskotorowej do skrzyżowania z ulicą Piłsudskiego przylegał do ulicy 3 Maja ogrodzony, niezabudowany teren fabryki Terebenthen. W czasie działań wojennych niedaleko ulicy naprzeciwko biura tartaku powstał lej po niemieckim bombardowaniu. Na początku lat 60-tych mgr inż. ogrodnictwa Stanisława Lisicka-Kołecka zaprojektowała skwer nazwany w 1991 roku 22

23 imieniem dr Wasilewskiego. W 1975 r. na skwerze otwarto pomnik-czołg, który zlikwidowano w 1991 r. W 2001 r. powstał pomnik Żubra-imperatora. Skwer w 1962 r. Szkoła Podstawowa nr 1 23

24 Narożny budynek za skrzyżowaniem z ulicą Piłsudskiego, istniejący do dzisiaj, to Szkoła Powszechna nr 1 (później nr 5). Budynek został częściowo rozbudowany tuż po zakończeniu wojny. Dobudowano dodatkowe skrzydło przy ulicy 3 Maja oraz od strony południowej halę sportową, adaptowaną z budynku ćwiczeń niemieckiej żandarmerii okresu okupacji. Część skrzydła od ul. 3 Maja w 1972 r. otwarto Muzeum Historii Ruchu Rewolucyjnego, które zlikwidowano w 1989 r. Budynek ten przekazano na potrzeby zamiejscowego Wydziału Zarządzania Środowiskiem by Politechniki Białostockiej, która rozpoczęła działalność w Hajnówce w 2002 r. Budynek szkolny powstał na terenie należącym do Nadleśnictwa Hajnówka. Za placem szkolnym stal domek gajowego, którego wywieziono na Syberię. Później był wykorzystywany na mieszkania służbowe. Mieszkał tam m. in. nauczyciel Kozicki z żoną, nauczycielka Janina Maciejowska. Budynek ten już nie istnieje. Na tym miejscu wybudowano Park Wodny, oddany do użytku w 2009 r. Dom gajowego Od posesji szkolnej do skrzyżowania z ulicą (obecnie Armii Krajowej) znajdował się wolny plac, należący wówczas do ZDLP. W głębi tego placu położone były dwa sześciorodzinne budynki drewniane. Resztę placu 24

25 wykorzystano na działki uprawne, głównie do sadzenia ziemniaków. Po wojnie w jednym z budynków mieścił się żłobek, którego kierowniczką była Olga Słonicka, znana mieszkanka Hajnówki, mama solistki operowej Haliny Słonickiej. W drugim budynku mieściła się w latach tymczasowo plebania parafii katolickiej, później kilka klas Liceum Ogólnokształcącego nr 1. Obecnie na tym terenie stoi, zbudowany w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku, budynek zintegrowanej Szkoły Podstawowej nr 1 i Gimnazjum. Budynek plebanii i Gimnazjum Ogólnokształcącego Od skrzyżowania z ulicą Armii Krajowej aż do granicy lasu rozciągał się najpierw wolny plac, a w dalszej części teren Leśnictwa Hajnówka. Naprzeciwko szpitala w głębi posesji stał duży drewniany budynek, do którego prowadziła malownicza alejka. Przy domu był sad, ogród, piękne akacje i dęby. W budynku były 2 pokoje biurowe i archiwum na piętrze. Część mieszkalna składała się z 3 pokoi, kuchni, łazienki i werandy. Obok domu stała altanka zarośnięta bzami. Niedaleko budynku Niemcy pobudowali bunkier, nad którym mieści się obecnie sklepik warzywny. Od strony dzisiejszego cmentarza wojskowego stał murowany budynek mieszkalny, w którym mieszkały trzy rodziny. Na początku lat siedemdziesiątych w związku z budową osiedla mieszkaniowego Hajnówka II budynek nadleśnictwa rozebrano i przeniesiono do dzielnicy Judzianka. Pozostałe budynki zburzono. Zostało tylko kilka dębów i bunkier. 25

26 Przeniesiony budynek Nadleśnictwa Za terenem nadleśnictwa po wojnie utworzono cmentarz żołnierzy radzieckich. W 1982 r. na rogu ul. 3 Maja i Armii Krajowej zbudowano restaurację Leśniczanka. Pod koniec lat 80-tych między cmentarzem i Leśniczanką powstał duży budynek parterowy handlowy, w którym od 1988 r. mieści się sklep Biedronka. Za ul. Reja znajduje się cmentarz prawosławny. Zabudowa ul. 3 Maja od skrzyżowania z ul. Batorego do ul. Celnej 26

27 Plan ul. 3 Maja od skrzyżowania z ul. Batorego do ul. Celnej Na odcinku od skrzyżowania z ulicą Batorego do skrzyżowania z ulicą dawniej Kolejki Leśne (obecnie Armii Krajowej), rozciągał się wzdłuż ul. 3 Maja ogrodzony teren Tartaku. Pierwszym budynkiem był Dom PUR-u zbudowany na potrzeby ewidencji ludności przyjeżdżającej z Kresów Wschodnich w 1946 r. Później budynek był wszechstronnie użytkowany na potrzeby mieszkaniowe. Za nim zbudowano w 1935 r. budynek biura, portiernię i główną bramę wjazdową na teren przedsiębiorstwa, istniejącą do dziś. Budynek PUR-u 27

28 Zakład Gastronomiczny przy Zakładach Drzewnych Budynek biurowy Zakladów Drzewnych z 1935 r. 28

29 Brama wjazdowa i dyżurka straży zakładowej Zakładów Drzewnych Za tymi obiektami stał tuż przy ulicy poniemiecki budynek, który w 1935 r. przystosowano na potrzeby Kasy Chorych. Tuż przed II wojna światową otworzono tam szpital. Budynek Kasy Chorych i szpitala Po wybudowaniu szpitala im. Oczki w latach w miejscu rozpoczętej przez Rosjan budowy szpitala w 1940 r. w budynku otworzono przychodnie lekarską. Po wybudowaniu nowej przychodni lekarskiej w 1970 r. w budynku mieścił się Sanepid, sklepy. Budynek zburzono w latach 90-tych w związku z 29

30 budową w 2000 r. ciągu budynków sklepów i zakładów usługowych oraz budynku Stomatologii. Od prawej dom dr Puchnarewicza, dwa budynki pracownikow nadleśnictwa oraz budynek szpitala Za posesją budynkiem dr Puchnarewicza znajdował się ogrodzony mały teren cmentarza niemieckiego. Cmentarz został zlikwidowany po wojnie z powodu ekshumacji pochowanych tam osób, dokonanej przez Niemców. Za ul. Armii Krajowej znajdował się teren należący do Nadleśnictwa, na którym wybudowano gajówkę. Po powrocie z Syberii mieszkała tam rodzina p. Klimiuków. W latach 60-tych budynek zlikwidowano w związku z budową osiedla mieszkaniowego. Za osiedlem mieszkaniowym w 1940 r. Rosjanie rozpoczęli budowę szpitala. Po wojnie budowę szpitala kontynuował dr Jędruszek i dr Adam Dowgird. Budowę ukończono w 1953 r. Po wybudowaniu nowego szpitala przy ul. Lipowej obiekty szpitalne przy ul. 3 Maja przekazano na potrzeby Domu Opieki Samarytanin, a część z budynkami gospodarczymi na potrzeby parafii rzymskokatolickiej pw. Św. Cyryla i Metodego. Tuż za zabudowaniami szpitalnymi znajdował się dom drewniany wybudowany w okresie wojennym, który przystosowano na potrzeby domu zakonnego Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny. 30

31 Z lewej ogrodzony teren gajówki na rogu ul. 3 Maja i Armii Krajowej. Tory kolejki wąskotorowej prowadziły na teren budowy kościoła w miejscu, gdzie obecnie znajduje się Liceum Ogólnokształcące nr 1 Budynki Szpitala Powiatowego im. Wojciecha Oczki 31

32 Za szpitalem rozciągał się las, na terenie którego był zlokalizowany w dotychczasowym miejscu cmentarz katolicki. Za cmentarzem prowadziła droga do istniejącego w lesie boiska piłki nożnej. Na cmentarzu, poza kaplicą, zbudowaną za czasów okupacji niemieckiej, innych budynków nie było. Kaplica cmentarna na cmentarzu katolickim zbudowana na polecenie niemieckiego burmistrza Kocha W 1942 r. 32