KATOLICKI CMENTARZ PARAFIALNY

Transkrypt

1 KATOLICKI CMENTARZ PARAFIALNY przy ul. Opolskiej ( Oppelner Strasse ) na Księżu Małym ( Klein Tschansch ) we Wrocławiu Widok na aleję główną Cmentarza Parafialnego przy ul. Opolskiej ( Oppelner Strasse ) na Księżu Małym ( Klein Tschansch ) we Wrocławiu ( Breslau ), listopad 2008 r. Odrestaurowany grobowiec rodziny Rossband oraz pomnik hr. Eleonory Stolberg zu Stolberg, Wrocław Księże Małe, 2011 Fot. AC

2 Cmentarz Parafialny na Księżu Małym powstał w roku 1834 w ramach ówczesnej Parafii Kościoła Św. Maurycego ( Mauritiuskirche ) we Wrocławiu, a od wybudowania w roku 1909 na Księżu Małym Kościoła Parafialnego cmentarz ten służy Parafii pw. Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych. Przed rokiem 1945 cmentarz założony pierwotnie na planie prostokąta, posiadał w części przedniej aleję okazałych kamiennych pomników typu mauzoleum, usytuowanych po obu stronach od wejścia, wzdłuż ogrodzenia przy ul. Opolskiej ( Oppelner strasse ) oraz ogrodzenia od strony ul. Pszczyńskiej ( Plesser Strasse ). Do czasów obecnych zachował się z nich tylko jeden grobowiec - rodziny Rossband ( po prawej stronie od wejścia, należący do zamożnych rolników z ul. Rybnickiej, dawniej Dorf Strasse ). W sektorze pierwszym - po lewej stronie ( w sąsiedztwie obecnej studni ) zlokalizowane były rzędy niemieckich grobów wojennych z czasów I wojny Światowej ( niewielkie kamienne półokrągłe w zwieńczeniu tablice z symbolem ogników na nich ). W sektorze drugim - po prawej stronie znajdowały się znaczniejsze grobowce z murowanymi kryptami, w tym jeden szczególnie okazały ( w środkowej części ). Na jego przedłużeniu - w sektorze czwartym ( również po prawej stronie alei głównej, na końcu której stał drewniany wysoki krzyż, znajdowały się kolejne okazałe grobowce, otoczone uporządkowanym układem zieleni, w tym jeden wyróżniający się od pozostałych ( położony bliżej alei głównej ), należący do hrabiny Eleonory Stolberg zu Stolberg ( ), fundatorki księskiego Kościoła. Naprzeciw, w sektorze trzecim po lewej stronie alei znajdowały się typowe niewielkie kamienne bądź lastrykowe pomniki z elementami niskiej zieleni. Starodrzew znajdował się w pierwszych dwóch sektorach, bliżej wejścia ( lipy i klony ). Aleja główna zakończona była wspomnianym wysokim drewnianym krzyżem z rzeźbioną w drewnie figurą Chrystusa. Cmentarz powiększany był w roku 1901 ( w kierunku obecnej ul. Wadowickiej o grunty odkupione od Ernsta Baumgarta ) oraz w roku 1933 ( o 0,5 ha terenu odkupionego od miasta ), a także przed rokiem 1982 ( w kierunku ul. Pszczyńskiej ). W latach 30-tych XX wieku w miejscu obecnie istniejącej kaplicy pogrzebowej ( wybudowanej w 2 połowie lat 70-tych XX wieku ) istniał murowany dom przedpogrzebowy o jednospadowym dachu, który po wojnie nie zachował się. W latach 60-tych i 70-tych XX wieku na księskim cmentarzu miało miejsce systematyczne usuwanie poniemieckich pomników, m.in. z racji upływu regulaminowego okresu od czasu pochówku. Wtedy też zniknęły okazałe grobowce zlokalizowane wzdłuż ogrodzenia przy wejściu. Początkowo ks. Wincenty Nowosielski nakazał ich składowanie na pustym wtedy terenie pod późniejszą kaplicą cmentarną, a następnie zalecił ich przeniesienie na teren przy Kościele Parafialnym. Od tamtej pory aż do roku 1986 cześć płyt nagrobnych, jak i pozostałych elementów pomników. Mogły tam być również złożone nagrobki ze zlikwidowanego w roku 1977 cmentarza w Mokrym Dworze ( pochowanych tam ekshumowano na Cmentarz Grabiszyński, a teren tego wiejskiego cmentarza zajęła wrocławska fabryka wody ). Ze złożonych na Księżu pomników wybudowana została w roku 1986 niewysoka budowla w formie groty zwieńczonej drewnianym krzyżem misyjnym, obecnie znajdująca się w złym stanie technicznym. W jej ścianach można odczytać do dziś niemieckie nazwiska osób pochowanych niegdyś na Księżu Małym. Oprac. Adam Czmuchowski Na podstawie : - Burak Marek, Okólska Halina, Cmentarze dawnego Wrocławia, Wyd. Muzeum Architektury, Wrocław Czmuchowski Adam, Księże i okolice. Zarys dziejów, Wyd. Towarzystwa Ziemi Księskiej, Wrocław przekazy ustne mieszkańców Księża Małego

3 Widok z lotu ptaka Cmentarza Parafialnego na Księżu Małym we Wrocławiu, zlokalizowanego u zbiegu ul. Opolskiej i ul. Pszczyńskiej. Fotografia z roku 1947 Fot. Ze zbiorów IPN - Wrocław oraz AC

4 Poniżej - współczesne fotografie ( rok 2011 ) ostatnich kilku zachowanych przedwojennych pomników, które pozostały na księskim cmentarzu bezimienne lub zostały przerobione po roku 1945 z myślą o kolejnych pochówkach

5

6 Krzyż drewniany przy alei głównej Cmentarza Parafialnego - stoi w miejscu, gdzie przed wojną kończył się cmentarz. Księże Małe, listopad 2008 Fot. Adam Czmuchowski