Problemy i perspektywy ochrony małoobszarowych upraw rolniczych przed agrofagami w Polsce

Transkrypt

1 Instytut Ochrony Roślin - PIB w Poznaniu Problemy i perspektywy ochrony małoobszarowych upraw rolniczych przed agrofagami w Polsce dr Roman Kierzek, prof. dr hab. Marek Mrówczyoski, prof. dr hab. Tadeusz Praczyk, dr hab. Marek Korbas prof. nadz. WYBRANE ZAGADNIENIA REJESTRACJI ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN W MYŚL PRZEPISÓW ROZPORZĄDZENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (WE) NR 1107/ r. IOR-PIB w Poznaniu

2 Rośliny małoobszarowe potrzeby, możliwości, perspektywy dalszej uprawy Wzrost uprawy zbóż w ogólnym areale (aspekt ekonomiczny) zmniejszenie bioróżnorodności w agrocenozie Mniejsze zainteresowanie innymi gatunkami uprawnymi powoduje zmniejszenie obszaru uprawy innych roślin rolniczych (np. rośliny małoobszarowe) Wykorzystanie roślin strączkowych, oleistych i tzw. zbóż rzekomych (np. gryka) - alternatywa dla mniejszych gosp. Korzystny efekt w ograniczaniu występowania agrofagów (płodozmian) Poszukiwanie alternatywnych źródeł białka

3 Problem ochrony upraw małoobszarowych Brak możliwości zapewnienia właściwej chemicznej ochrony wielu upraw małoobszarowych (UM) (niewielka liczba środków lub całkowity brak) Środek nie jest zarejestrowany w danej roślinie nie może być stosowany (niezgodne z prawem) Brak zainteresowania firm chemicznych rejestracja swoich produktów w UM (duże koszty rejestracji nie pokrywające ewentyalnych zysków ze sprzedaży) Brak ochrony utrata plonów problemy ekonomiczne (opłacalność produkcji) - niekiedy bankructwo gospodarstw specjalistycznych zaniechanie dalszej uprawy

4 A ponadto... Wycofywanie substancji aktywnych z obrotu (nie zawsze z powodu zagrożenia toksykologicznego, ale często z powodu wysokich kosztów obrony s.a przed KE Mniejsza liczba zarejestrowanych na rynku ś.o.r. w pierwszej kolejności negatywnie odbije się na uprawach małoobszarowych

5 Klasyfikacja upraw małoobszarowych (według UE) Spożycie w diecie dziennej < 7,5 g na osobę (60 kg wagi) Powierzchnia uprawy < ha Roczna produkcja < ton Uprawy bardzo małoobszarowe Spożycie w diecie dziennej 1,5 g na osobę (60 kg wagi) Powierzchnia uprawy < 600 ha (mniej niż 0,0035% powierzchni kraju) Z punktu widzenia rolnika najważniejszym kryterium jest powierzchnia upraw i powierzchnia wymagająca ochrony przed agrofagami Uprawy małoobszarowe - do 1% areału powierzchni produkcyjnej

6 Powierzchnia upraw wybranych rolniczych upraw małoobszarowych na tle innych rolniczych upraw (przykłady) (stan za 2009 rok) Powierzchnia uprawy w tys. ha Gryka 69,8 Użytki rolne Grunty orne 16,1 mln ha 12,1 mln ha Proso 7,5 Strączkowe 27,8 Słonecznik 2,3 Soja 0,2 Gorczyca, mak 19,8 Len włóknisty 1,9 Wiklina 5,7 Uprawy energetyczne 5,2 zboża Rzepak i rzepik Ziemniaki Buraki cukrowe Kukurydza na ziarno Kukurydza na zielonkę tys. ha 810 tys. ha 490 tys. ha 200 tys. ha 270 tys. ha 420 tys. ha

7 Znaczenie gospodarcze upraw roślin małoobszarowych w Polsce Uprawa Obecnie Prognoza Cykoria + ++ Facelia + ++ Gorczyca Gryka + ++ Konopie + + Len + ++ Lnianka + ++ Mak + ++ Proso + ++ Słonecznik + ++ Soja + ++ Wierzby Znaczenie gospodarcze: + - małe, ++ - średnie, duże

8 Możliwości chemicznej ochrony przed agrofagami wybranych upraw małoobszarowych w ostatnich latach (liczba zarejestrowanych ś.o.r. według zaleceo IOR) Rośłina Zap + Fung. Ins. (zap.) Herb. D/N (gram.) Bobik (6) 21/2 (12) Gorczyca (b. i sar.) Groch siewny Koniczyna (b, cz.) Łubin (b, w, ź) /0 (0) (5) 15/7 (13) /8 (2) (1) 15/0 (9) Mak /1 (2) Peluszka (5) 8/4 (1) Zap + Fung. Ins. (zap.) Herb. D/N (gram.) (6) 18/5 (12) /0 (0) (2) 18/7 (17) /6 (2) (1) 15/0 (16) /1 (1) (2) 9/5 (0) Zap + Fung. Ins. (zap. Herb. D/N (gram.) (1) 3/1 (6) /2 (0) /1 (9) / /1 (4) /0 (0) /1 (1)

9 Możliwości chemicznej ochrony przed agrofagami wybranych upraw małoobszarowych w ostatnich latach ( ) (liczba zarejestrowanych ś.o.r. według zaleceo IOR) cd Rośłina Zap + Fung. Ins. (zap.) Herb. D/N (gram.) Zap + Fung. Ins. (zap.) Herb. D/N (gram.) Zap + Fung. Ins. (zap. Herb. D/N (gram.) Proso / / Seradela / /1 Słonecznik /0 (0) /0 (0) /0 (0) Soja /0 (0) / /0 Trawy nasienne / /14 (1) /7 (1) Wierzba Koszyk / / /1 Wyka kosmata (1) 0/0 (0) (1) 0/ /0 (0)

10 Małoobszarowe rolnicze uprawy uprawowe Bobik Brukiew pastewna Chmiel Cykoria korzeniowa Dynia oleista Facelia Gorczyca biała Gorczyca sarepska Gorczyca czarna Gryka Kapusta pastewna Koniczyna biała Konopie Kukurydza cukrowa Len Lucerna Łubin biały Łubin żółty Łubin wąskolistny Mak Marchew pastewna Proso Słonecznik Soja Tytoń Sorgo Wiklina koszykarska Rośliny energetyczne (wierzba, miskant olbrzymi, mozga trzcinowata) Wyka siewna Trawy nasienne Brak zaleceo chemicznej ochrony przed agrofagami

11 Problemy ochrony upraw małoobszarowych przed chorobami

12 Kwiatostan lub strąki: Colletotrichum sp. Botrytis sp. Ascochyta sp. Erysiphe sp. Najczęściej porażane organy roślin motylkowatych Liście: Colletotrichum sp. Cercospora sp. Ascochyta sp. Phoma sp. Pleiochaeta setosa Peronospora sp. Erysiphe sp. Pseudopeziza trifolii Korzeo: Colletotrichum sp. Fusarium sp. Rhizoctonia sp. Zgorzel łodyg Fusarium sp. Sclerotinia sp. Phomopsis leptostromiformis

13 Antraknoza łubinu 1 - fungicyd zarejestrowany do zwalczania antraknozy 0 - fungicydów zarejestrowanych do zwalczania mączniaka prawdziwego (był 1) 1 - zaprawa zarejestrowana do zwalczania zgorzeli siewek

14 Askochytoza grochu 4 - zaprawy zarejestrowane do zwalczania zgorzeli siewek (było 5) 2 - zaprawy zarejestrowane do zwalczania askochytozy grochu 5 - fungicydów do zwalczania askochytozy grochu (było 8) 3 - fungicydy do zwalczania rdzy grochu 0 - fungicydów do zwalczania mączniaka prawdziwego grochu (były 2) 1 - fungicyd do zwalczania mączniaka rzekomego grochu (były 3)

15 Czekoladowa plamistośd bobiku 0 - zapraw zarejestrowanych do zwalczania zgorzeli siewek (była 1) 3 - fungicydy do zwalczania askochytozy bobiku i czekoladowej plamistości bobiku (było 7) 2 - fungicydy do zwalczania rdzy bobiku 0 - fungicydów do zwalczania mączniaka prawdziwego (były 2)

16 Mączniak prawdziwy motylkowatych koniczyna Brak ochrony przed chorobami bez zaleceo

17 Problemy ochrony upraw małoobszarowych przed chwastami

18 Zwalczanie chwastów w roślinach małoobszarowych Selektywnośd herbicydów w stosunku do rośliny uprawnej Wrażliwośd odmian na herbicydy Termin stosowania (doglebowe, nalistne, dawki dzielone) Warunki klimatyczne Ograniczona liczba substancji aktywnych (szczególnie do zabiegów nalistnych)

19 GRYKA ZWYCZAJNA SORGO ZWYCZAJNE FACELIA BŁĘKITNA ŁUBIN ŻÓŁTY i WĄSKOLISTNY

20 Ocena selektywności herbicydów w uprawach małoobszarowych (przykłady wykonanych badao w IOR-PIB) 2 doświadczenia 30 obiektów (120 poletek) 2 doświadczenia 34 obiektów (136 poletek) 2 doświadczenia 20 obiektów (80 poletek) 1 doświadczenie 10 obiektów (40 poletek)

21 Gryka zwyczajna Obiekty Dawka [l,kg/ha] Termin zabiegu linuron + linuron 0,75+0,5 To+T1 flurochloridon + flurochloridon 0,75+0,5 To+T1 flurochloridon + linuron 0,5+0,5 To chlorotoluron 1,5 To trifluralina 1,5 To mezotrion 1,2 To chlomazon + alachlor 0,15+4,0 To chlomazon + linuron 0,15+0,5 To chlomazon + flurochloridon 0,15+0,5 To chlomazon + napropamid 0,15+1,0 To chlomazon + linuron 0,2+1,0 To linuron + chizalofop P-etylowy 1,0+1,0 To+T1 flurochloridon + chizalofop P-etylowy 1,0+1,0 To+T1 napropamid + chizalofop P-etylowy 2,0+1,0 To+T1 To po siewie, T1 w fazie 2-3 liści

22 Gryka zwyczajna Obiekty Dawka [l,kg/ha] Termin zabiegu mezotrion + s-metolachlor 1,5+1,0 To+T1 mezotrion + s-metolachlor 2,0 To propizochlor 2,5 To propizochlor + linuron 2,0+1,0 To mezotrion 1,2 To fenmedifam + desmedifam + chizalofop P-etylowy fenmedifam + desmedifam + chizalofop P-etylowy 0,75+0,75 0,75+0,75 T1 T2 To po siewie, T1 w fazie 1-2 liści, T dni po T1, po ponownych wschodach chwastów

23 Facelia błękitna Obiekty Dawka [l,kg/ha] Termin zabiegu linuron 1,5 To linuron + linuron 0,75 To linuron 1,0 To lenacyl 0,5 To lenacyl 1,0 To trifluralina 1,5 To pendimetalina 3,5 To mezotrion 1,2 To chlomazon +linuron 0,2+1,0 To To bezpośrednio po siewie

24 Sorgo zwyczajne Obiekty Dawka [l, kg/ha] Termin zabiegu dimetanamid-p 2,0 To dimetanamid-p + pendimetalina 1,2+2,5 To dimetanamid-p + acetochlor 1,2+2,0 To s-metolachlor + tifensulfuron metylowy 1,0+10g To/T2 s-metolachlor + tribenuron metylowy 1,0+15g To/T2 tribenuron metylowy + fluroksypyr 15g+0,5 T2 chlopyralid + MCPA 0,4+3,0 T2 bromoksynil + terbutyloazyna 1,8 T2 bromoksynil + terbutyloazyna + mezotrion 1,0+1,0 T2 mezotrion 1,5 T2 fluroksypyr + dikamba 0,5+0,4 T2 flufenacet + isoksaflutol 0,75 To To - po siewie, T2 w fazie 3-4 liści

25 Sorgo zwyczajne Obiekty Dawka [l, kg/ha] Termin zabiegu acetochlor 2,5 To propizochlor 2,5 To propizochlor + acetochlor 2,0+1,5 To fluroksypyr + florasulam 1,5 T2 fluroksypyr + florasulam + mezotrion 1,0+1,0 T2 propizochlor + linuron 2,0+1,0 To terbutylazyna + mezotrion + s-metolachlor 3,0 To terbutylazyna + mezotrion + s-metolachlor 3,0 T1 mezotrion + s-metoachlor 2,0 To mezotrion + s-metoachlor 2,0 T1 mezotrion + terbutyloazyna 1,25 T2 prosulfuron + dikamba 0,3 T2 To - po siewie, T1 wcześnie powschodowo, w fazie 1-2 liści, T2 w fazie 3-4 liści

26 Łubin żółty Obiekty Dawka [l, kg/ha] Termin zabiegu dimetanamid-p 2,0 To dimetanamid-p + dimetanamid-p 1,2+1,2 To+T1 dimetanamid-p + pendimetalina 1,2+2,5 To dimetanamid-p + metamitron 1,2+2,5 To dimetanamid-p + metamitron 1,2+2,5 To+T1 pendimetalina + pendimetalina 1,5+1,5 To+T1 pendimetalina + metrybuzyna 2,5+0,3 To pendimetalina + linuron 2,5+1,0 To propizochlor 2,5 To To - po siewie, T1 w fazie 3-4 liści

27 Soja Linuron + chlomazon Kontrola Obiekty Dawka [l, kg/ha] Termin zabiegu Linuron (Afalon Dysp.) 3,0 To linuron + metolachlor-s (Dual Gold) 1,5+1,5 To + To Linuron + chlomazon (Command) 1,5 + 0,2 To + To Metrybuzyna (Sencor) 0,75 kg To Pendimetalina (Stomp) 3,0 To Prosulfokarb (Boxer) 3,0 To Prosulfokarb (Boxer) 3,0 T1 Bentazon (Basagran) 2,5 T2 MCPB (Butoxone) 3,0 T2 Tifensulfuron (Harmony) 15g T2 To - po siewie, przedwschodowo, T1 w fazie 1-2 liści; T2 - w fazie 3-4 liści

28 Wykorzystanie wyników w praktyce: Uzyskane wyniki badań służą wytypowaniu najbardziej skutecznych oraz bezpiecznych sposobów zwalczania chwastów w uprawach małoobszarowych Wyniki badań mogą być wykorzystane do opracowania programów kompleksowego zwalczania agrofagów w roślinach rolniczych uprawianych na małych powierzchniach.

29 Problemy ochrony upraw małoobszarowych przed szkodnikami

30 Cykoria Szkodnik Znaczenie Zalecenia IOR Błyszczka jarzynówka + - Drutowce + - Mszyce ++ - Pchełki + - Pędraki + - Rolnice + - Śmietki ++ - Zmieniki + - Znaczenie gospodarcze: + - małe, ++ - średnie, duże Ochrona przed agrofagiem wg. zaleceo IOR: - istnieje; - brak ś.o.r.

31 Facelia Szkodnik Znaczenie Zalecenia IOR Błyszczka jarzynówka + - Drutowce + - Mszyce + - Pędraki + - Rolnice + -

32 Gorczyca Szkodnik Znaczenie Zalecenia IOR Chowacz podobnik + Gnatarz rzepakowiec ++ Mszyca kapuściana ++ Pchełki + Pryszczarek kapustnik + Słodyszek rzepakowy + Znaczenie gospodarcze: + - małe, ++ - średnie, duże Ochrona przed agrofagiem wg. zaleceo IOR: - istnieje; - brak ś.o.r.

33 Gryka zwyczajna Szkodnik Znaczenie Zalecenia IOR Błyszczka jarzynówka + - Drutowce + - Mszyce ++ - Omacnica byliczanka + - Pchełka burakowa ++ - Pędraki + - Rolnice + - Znaczenie gospodarcze: + - małe, ++ - średnie, duże Ochrona przed agrofagiem wg. zaleceo IOR: - istnieje; - brak ś.o.r.

34 Len Szkodnik Znaczenie Zalecenia IOR Błyszczka jarzynówka + - Długostopka lnowa + Drutowce + - Mszyce + - Pchełka lnowa ++ Pędraki + - Pryszczarek lnowiak + - Rolnice + - Wciornastek lnowiec ++ Zmieniki + - Znaczenie gospodarcze: + - małe, ++ - średnie, duże Ochrona przed agrofagiem wg. zaleceo IOR: - istnieje; - brak ś.o.r.

35 Lnianka Szkodnik Znaczenie Zalecenia IOR Chowacz lniankowiec + - Drutowce + - Mszyce ++ - Pchełki ++ - Pędraki + - Rolnice + - Słodyszek rzepakowy + - Znaczenie gospodarcze: + - małe, ++ - średnie, duże Ochrona przed agrofagiem wg. zaleceo IOR: - istnieje; - brak ś.o.r.

36 Mak Szkodnik Znaczenie Zalecenia IOR Chowacz makówkowiec + - Drutowce + - Miniarki + - Mszyce ++ Pryszczarek makówkowiec + - Rolnice + - Tuszel makowiec ++ Znaczenie gospodarcze: + - małe, ++ - średnie, duże Ochrona przed agrofagiem wg. zaleceo IOR: - istnieje; - brak ś.o.r.

37 Proso Szkodnik Znaczenie Zalecenia IOR Drutowce + - Mszyce + - Omacnica prosowianka + - Pchełki + - Pędraki + - Rolnice + - Skrzypionki ++ - Znaczenie gospodarcze: + - małe, ++ - średnie, duże Ochrona przed agrofagiem wg. zaleceo IOR: - istnieje; - brak ś.o.r.

38 Słonecznik Szkodnik Znaczenie Zalecenia IOR Błyszczka jarzynówka + - Drutowce + - Miniarki + - Mszyce ++ Omacnica słonecznikówka + - Pędraki + - Rolnice + - Zmieniki + - Znaczenie gospodarcze: + - małe, ++ - średnie, duże Ochrona przed agrofagiem wg. zaleceo IOR: - istnieje; - brak ś.o.r.

39 Soja Szkodnik Znaczenie Zalecenia IOR Błyszczka jarzynówka + - Drutowce + - Mszyce ++ - Pchełki + - Pędraki + - Rolnice + - Śmietka kiełkówka + - Zmieniki + - Znaczenie gospodarcze: + - małe, ++ - średnie, duże Ochrona przed agrofagiem wg. zaleceo IOR: - istnieje; - brak ś.o.r.

40 Wierzba na cele energetyczne Szkodnik Znaczenie Zalecenia IOR Jątrewka wiklinówka ++ - Krytoryjek olszowiec ++ - Mszyce ++ - Naliściak pączkojad + - Niekreślanka wierzbówka + - Pryszczarek liściowiec + - Znaczenie gospodarcze: + - małe, ++ - średnie, duże Ochrona przed agrofagiem wg. zaleceo IOR: - istnieje; - brak ś.o.r.

41 PODSUMOWANIE 1. Duże znaczenie upraw małoobszarowych dla małych i średnich producentów rolniczych 2. Wzrost znaczenia upraw małoobszarowych ze względu na aspekty ekologiczne, zachowanie bioróżnorodności i produkcję energii odnawialnej 3. Ograniczone środki finansowe na badania i opracowanie programów ochrony upraw małoobszarowych (PW ) 4. Małe zainteresowanie firm fitofarmaceutycznych ochroną rolniczych upraw małoobszarowych 5. Należy uwzględnid zmiany w ustawodawstwie i wymogach rejestracyjnych umożliwiające łatwiejsze i szybsze procedury dopuszczenia środków ochrony roślin do ich stosowania w ochronie upraw małoobszarowych (rozporządzenie PE 1107/2009)

42 Dziękuję za uwagę