ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIESZKOWICE PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

Transkrypt

1 >50 I/II dekada < > II dekada < >50 III dekada < > V I dekada < > II dekada < > III dekada < > VI I dekada < >50 III dekada < > VII I dekada < > II dekada < >50 III dekada < >50 VIII I dekada < >50 I dekada < > II dekada < >50 III dekada < > IX I dekada < > II dekada < > III dekada < >50 III dekada < >50 X I dekada < >50 II dekada < >50 II/III dekada < >50 III dekada < >50 XI I dekada < 50 >50 II dekada < 50 > Mie zm prog 63

2 Z eprowadzonych kontroli w 2010 r. wynika, że sposób wykorzystania estrzeni ez nietoperze był zróżnicowany. Większość nietoperzy obserwowano wyraźnie nisko, tj. poniżej 50 m n.p.t. Natomiast borowiec wielki i nierozpoznane duże nietoperze notowane był ede wszystkim powyżej tej wysokości. Należy nadmienić, że ssak ten w obrębie ZEW Sitno- Troszyn był słyszany i widziany z rzadka. Prowadzone obserwacje na transektach, y jednoczesnym użyciu detektora i wysokiej klasy noktowizora, pozwoliły ocenić, że powyżej 50 m n.p.t., tj. w potencjalnym zasięgu śmigieł, rejestrowano z rzadka pojedyncze nietoperze zaliczone do małych i dużych nietoperzy, w tym nierozpoznawanych pod względem gatunkowym. Tabela 29. Podsumowanie wyników rocznego monitoringu nietoperzy prowadzonego w 2010 r. na 2 transektach liczącym 4 km w rejonie planowanej ZEW Sitno- Troszyn. liczba kontroli o stwierdzonej aktywności - Gatunek pułap rejestracji wg założeń metodyki MDA < > ESE < > PIP < > NYN < > spm < > spd < > średnia łączna aktywność wszystkich gatunków < > Tabela 30. Podsumowanie wyników rocznego monitoringu nietoperzy prowadzonego w 2010 r. na 5 punktach nasłuchowych w rejonie planowanej ZEW Sitno- Troszyn. liczba kontroli o stwierdzonej aktywności - Gatunek pułap rejestracji wg założeń metodyki MDA < > ESE < > PIP < > NYN < > spm < > spd < > średnia łączna aktywność wszystkich gatunków < > Stwierdzono, że aktywność małych i dużych nietoperzy (w tym nierozpoznanych) na wysokości powyżej 50 metrów n.p.t., oceniano za pomocą lornetki oraz sętu noktowizyjnego, tj. na poziomie pracy śmigieł elektrowni Mie zm prog 64

3 wiatrowych, pozostawała ede wszystkim na poziomie aktywności sporadycznej (1). W trakcie monitoringu prowadzonego w obrębie ZEW ustalono, że dominującym pułapem emieszczeń nocka rudego, mroczka późnego i karlików była wysokość do 50 m n.p.t. Na pułapie do 50 m n.p.t. nie rejestrowano nietoperzy o aktywności średniej (3) i wysokiej (4). Powyżej 50 m n.p.t. nie obserwowano nietoperzy o aktywności średniej (3 - od 21 do 99 elotów na godzinę) i wysokiej (4 powyżej 100 elotów na godz). Sporadyczną aktywnością charakteryzowały się występujące tu na pułapie poniżej i powyżej 50 m n.p.t. nierozpoznane małe i duże nietoperze. Natomiast powyżej 50 m n.p.t. nie rejestrowano nierozpoznanych nietoperzy o aktywności niskiej. Analizę występujących nietoperzy na transektach pod względem frekwencji ich aktywności w zależności od wysokości edstawiono w poniższym zestawieniu tabelarycznym. Zestawienie to oparto o w/w dane stanowiące podsumowanie wyników rocznego monitoringu. Tabela 31. Analiza indeksów aktywności nietoperzy ocenionych na transektach w obrębie planowanej ZEW Sitno- Troszyn na podstawie wyników monitoringu w okresie III - XI 2010 r. prowadzonego metodą kombinowaną w rozbiciu na dwa pułapy wysokości. Rodzaj aktywności sporadyczna - 1 niska - 2 średnia - 3 wysoka - 4 RAZEM wszystkie aktywność na pułapach łączna liczba aktywności odniesiona do 28 kontroli prowadzonych na dwóch pułapach pułap obserwacji łączna liczba kontroli w trakcie których stwierdzono daną aktywność gatunków łączna liczba kontroli w trakcie których stwierdzono daną aktywność grup nietoperzy łączna uśredniona wartość aktywność gatunków i grup nietoperzy % % % < ,7 5 50, ,5 > ,6 5 50,0 8 25,0 < , ,5 > < > < > < ,4 5 50, ,0 > ,6 5 50,0 8 25,0 < 50 + > % % % Analizę występujących nietoperzy na punktach nasłuchowych pod względem frekwencji ich aktywności w zależności od wysokości edstawiono w poniższym zestawieniu tabelarycznym Mie zm prog 65

4 Tabela 32. Analiza indeksów aktywności nietoperzy ocenionych na 5 punktach nasłuchowych w obrębie planowanej ZEW Sitno- Troszyn na podstawie wyników monitoringu w okresie III - XI 2010 r. prowadzonego metodą kombinowaną w rozbiciu na dwa pułapy wysokości. Rodzaj aktywności pułap obserwacji łączna liczba kontroli, w trakcie których stwierdzono daną aktywność gatunków łączna liczba kontroli, w trakcie których stwierdzono daną aktywność grup nietoperzy łączna uśredniona wartość aktywność gatunków i grup nietoperzy % % % sporadyczna - 1 < ,8 6 60, ,3 > ,1 4 40, ,2 niska - 2 < , ,1 > , średnia - 3 < > wysoka - 4 < > RAZEM wszystkie < ,5 6 60, ,4 aktywność na pułapach > ,5 4 40, ,6 łączna liczba aktywności odniesiona do 28 kontroli prowadzonych na dwóch pułapach < 50 + > % % % Reasumując należy podkreślić, że ocena częstotliwości występowania poszczególnych aktywności na transekcie i punktach dowodzi, że dominuje aktywność sporadyczna nietoperzy. Aż 81,3% stwierdzeń aktywności 4 gatunków nietoperzy rejestrowanych w trakcie poszczególnych kontroli na transektach miało charakter sporadyczny, a tylko 18,7% rejestracji w poszczególnych kontrolach na transektach miało charakter niski. Podobna sytuacja miała miejsce na punktach obserwacyjnych. Ustalono, że aż 78,9% stwierdzeń aktywności 4 gatunków nietoperzy rejestrowanych w trakcie poszczególnych kontroli na punktach miało charakter sporadyczny, a tylko 21,1% rejestracji w poszczególnych kontrolach na punktach miało charakter niski. Z kolei analizując nierozpoznane nietoperze na transektach (zaliczone do małych i dużych) należy stwierdzić, że 100% aktywności dwóch grup nietoperzy rejestrowanych w trakcie poszczególnych kontroli na transekcie miało charakter sporadyczny. Identyczna sytuacja wystąpiła na punktach nasłuchowych, gdzie także 100% aktywności dwóch grup nietoperzy rejestrowanych w trakcie poszczególnych kontroli na punktach miało charakter sporadyczny. Ocena łącznej uśrednionej aktywności wszystkich stwierdzonych nietoperzy pokazuje, że: 1) 87,5% aktywności w trakcie poszczególnych kontroli na transektach miało charakter sporadyczny, a 12,5% - niski. 2) 90,5% aktywności w trakcie poszczególnych kontroli na punktach miało charakter sporadyczny, a 11,1% - niski. Jednocześnie oceniono, że w trakcie ocen na transektach na pułapie do 50 metrów n.p.t. zarejestrowano 75% wszystkich gatunków i grup nietoperzy, a na poziomie powyżej 50 m n.p.t. 25% wszystkich gatunków i grup nietoperzy. W odniesieniu do punktów stwierdzono, że na pułapie do 50 metrów n.p.t. zarejestrowano 69,4% wszystkich gatunków i grup nietoperzy, a na poziomie powyżej 50 m n.p.t. 30,6% wszystkich gatunków i grup nietoperzy. Te wartości pokazują, że w obrębie ZEW Sitno- Troszyn pojawiają się nietoperze ede wszystkim na pułapie do 50 metrów. Około 2/3 rejestrowanych aktywności ma miejsce w bezpiecznej estrzeni, tj. poniżej pracujących turbin. Kilka lokalizacji turbin wskazanych ez Zamawiającego zlokalizowanych jest w odległości bliższej jak Mie zm prog 66

5 200 metrów, a nawet bliższej jak 100 metrów, od miejsc, które w trakcie rocznego monitoringu oceniono jako tereny występowania nietoperzy (vide ryc. 6). Dotyczy to zarówno lokalizacji w sąsiedztwie lokalnych zbiorników wodnych, jak i skupisk drzew śródpolnych o ydrożnych, a tym mających 100 i więcej lat. Tego rodzaju sytuacje mają miejsce ede wszystkim w strefie inwestycyjnej 2, a także w mniejszym nasileniu w strefie inwestycyjnej 1. W tej sytuacji w 2011 r. podjęto dodatkowe obserwacje mające na celu określenie, które lokalizacje turbin mogą rodzić kolizje z występowaniem nietoperzy. Na potrzeby dokonania tej oceny eprowadzono 5 wielogodzinnych obserwacji posługując się równocześnie detektorem i wysokiej klasy noktowizorem pozwalającym obserwować w odległości kilkuset metrów emieszczanie się nietoperzy. Oceny prowadzono w obrębie strefy inwestycyjnej 1 oraz 2, w miejscach gdzie w 2010 r. stwierdzono w toku prowadzonego monitoringu największe ryzyko kolizji. I tak ustalono: Tabela 33. Analiza wpływu posadowienia poszczególnych turbin ZEW Sitno- Troszyn na otoczenie Strefa inwestycyjna lokalizacja turbiny wyniki obserwacji 1 EW 1 turbina miałaby być posadowiona w odległości do 100 metrów od drogi bitej Troszyn Mieszkowice, w obrębie której w tym miejscu znajduje się aleja dębowa budowana ez drzewa liczące ca 150 lat. Wzdłuż tej alei emieszczają się karliki, sporadycznie mroczki późne i nocki rude. Również jest to obiekt, wokół którego żerują nietoperze. Prowadzone w 2011 r. obserwacje wykazały, że większość rejestracji nietoperzy miała miejsce w odległości do 50 metrów na boki od tej alei dębowej. Stąd pracująca turbina posadowiona w odległości 80 metrów od osi jezdni będzie rodzić ograniczone zagrożenia dla tych zwierząt. Tym niemniej zaleca się odsunąć lokalizację wieży turbiny na odległość min. 100 metrów (mierzone prostopadle do osi jezdni) od linii wyznaczanej ez pnie drzew. To pozwoli na minimalizację zagrożenia wystąpienia masowych lub licznych kolizji karlików i nocków. EW 2 oceniono, że jest to dla nietoperzy takich jak karliki, mroczki i nocki lokalizacja mało newralgiczna. Natomiast większe zagrożenie może stwarzać dla borowców. EW 3 oceniono, że jest to dla nietoperzy takich jak karliki, mroczki i nocki lokalizacja bardzo mało newralgiczna. Natomiast większe zagrożenie może stwarzać dla borowców. 2 EW 4 droga gruntowa leżąca w sąsiedztwie tej lokalizacji jest obiektem liniowym wzdłuż którego emieszczają się nietoperze na żerowisko i tu także żerują. Nie rejestrowano w 2010 r. i 2011 r. aby te nietoperze zapuszczały się od tej drogi w głąb pola dalej jak 50 metrów. Oceniono, że jest to dla nietoperzy takich jak karliki i mroczki lokalizacja mało newralgiczna, gdyż rejestrowane na tym odcinku drogi aktywności nietoperzy zostały zakwalifikowane co najwyżej do niskich. Tym niemniej zaleca się odsunąć lokalizację wieży tej turbiny na odległość min. 100 metrów do tej drogi gruntowej. To pozwoli na minimalizację zagrożenia wystąpienia kolizji karlików i mroczków tu pojawiających się praktycznie każdej kontroli. EW 5 turbinę tę zaplanowano praktycznie tuż y lokalnym obniżeniu terenu gdzie żerują karliki, nocki i mroczki. Stąd tę lokalizację należy określić jako wysoko ryzykowną. Należy ją odsunąć od tego śródpolnego oczka na bezpieczną Mie zm prog 67

6 odległość, która wg eprowadzonych obserwacji wynosiłaby co najmniej 150 metrów na południe, zachód lub wschód, lub ją wyeliminować. EW 6 lokalizacja zaplanowana w odległości 100 metrów od dużego śródpolnego zbiornika wodnego, gdzie żerują karliki, nocki i mroczki, a także borowce. Należy tę lokalizację odsunąć od tego śródpolnego zbiornika na bezpieczną odległość, która wg eprowadzonych obserwacji wynosiłaby od tego zbiornika co najmniej metrów lub ją wyeliminować. EW 7 lokalizacja zaplanowana w obrębie dużego śródpolnego zbiornika wodnego, silnie zarośniętego krzewami i drzewami, gdzie żerują małe nietoperze. Należy tę lokalizację odsunąć od tego śródpolnego zbiornika na bezpieczną odległość, która wg eprowadzonych obserwacji wynosiłaby od tego zbiornika co najmniej metrów na wschód, północ lub zachód. Nie ybliżać jej na południe do zakrzaczonej drogi, która stanowi obiekt liniowy i żerowisko karlików. Także rozważyć jej wyeliminowanie. 3 EW 8, 9, 10, 11, 12, 13 lokalizacje stosunkowo najmniej newralgiczne dla nietoperzy. Również analizując dostępną literaturę chiropterologiczną stwierdzono, że w tej części gminy Mieszkowice nie występują znane obiekty gdzie nietoperze zimowałyby regularnie i w większych zgrupowaniach. Najbliższe znane takie zimowisko występuje na południowy-zachód w obrębie Starego Kostrzyna, gdzie w podziemiach twierdzy zimuje od kilku do kilkunastu gatunków nietoperzy. Te obiekty znajdują się w odległości 20 km od planowanej lokalizacji ZEW Sitno- Troszyn, a więc nie tak daleko. Ten obiekt jest wskazywany jako jeden z cenniejszych na terenie zachodniej Polski. W rejonie planów lokalizacji ZEW nie występują jaskinie, budowle militarne takie jak betonowe schrony bojowe, forty i tunele. Natomiast w obrębie wsi Troszyn i Sitno zlokalizowane są obiekty budowlane, które mogą stwarzać korzystne warunki dla zimowania nietoperzy. Jednakże nie zostały one ez chiropterologów dotychczas rozpoznane. Szczegółowa analiza chiropterofauny eprowadzona w 2010 r. wykazała, że powierzchnie planowanego ZEW objętego monitoringiem pod względem składu gatunkowego oraz stopnia ich wykorzystania ez nietoperze jest zróżnicowana. Elementem różnicujących są lokalne obniżenia terenu ze stagnującą wodą, zadrzewienia śródpolne i nadwodne oraz ydrożne. Przeprowadzony monitoring wykazał obecność czterech gatunków nietoperzy, tj. mroczka późnego, karlika malutkiego, nocka rudego i borowca wielkiego. Mroczek późny, karlik malutki, nocek rudy i borowiec wielki należą do nietoperzy uważanych za jedne z bardziej pospolitych w naszym kraju. Dwa pierwsze są charakterystyczne dla terenów zurbanizowanych, zabudowy wiejskiej, parków, alei itp. Nocek rudy to gatunek polujący ede wszystkim nad zbiornikami wodnymi, a bytujący zarówno w kompleksach leśnych i na terenach zurbanizowanych. Natomiast borowiec wielki bytuje w kompleksach leśnych, a żeruje na otwartej estrzeni, z reguły na wyższych wysokościach. W toku tej procedury ustalono, że 4 lokalizacje turbin planowanych w ramach ZEW Sitno- Troszyn są lokalizacjami newralgicznymi dla nietoperzy. Część z nich można by zachować pod warunkiem ich esunięcia o kilkadziesiąt metrów. Pozostałe lokalizacje w ocenie autorów niniejszego monitoringu nie stwarzają większych problemów. Reasumując należy stwierdzić, że żaden ze stwierdzonych tu ssaków nie jest zaliczany lub ujęty: 1) do ginących i zagrożonych wyginięciem, 2) w Europejskiej czerwonej liście zwierząt i roślin zagrożonych wyginięciem w skali światowej (red. Wajda, Żurek); 3) w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej; 4) w Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (Głowaciński i in., 2002), 5) w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt. Kręgowce (Głowaciński 2001) Mie zm prog 68

7 Tak więc należy yjąć, że teren w obrębie planowanej farmy ZEW Sitno- Troszyn nie jest miejscem bytowania naturowych ssaków czyli gatunków ginących lub zagrożonych wyginięciem objętych Dyrektywą Siedliskową załącznikiem II. Pozwala to sądzić, że będą one bezpieczne dla nietoperzy w trakcie funkcjonowania elektrowni wiatrowych. Obszar ZEW Sitno- Troszyn jest miejscem stałego pobytu, żerowania do kilkudziesięciu saren. Doświadczenia z pracujących farm pokazują, że sarny, podobnie jak dziki, lisy, borsuk czy kuny, akceptują obecność elektrowni wiatrowych ZEW Troszyn- Zielin Charakterystyka obszaru Obszar ten leży we wschodniej części gminy. Obejmuje swoim zasięgiem tereny otwarte w rejonie miejscowości Troszyn- Zielin. Jest zlokalizowany względem innych obszarów rozwoju energetyki wiatrowej oraz obszarów chronionych w otoczeniu w następujący sposób: 1) 5,6 km od planowanego ZEW Kamionka- Wierzchlas, 2) 3 km od planowanego ZEW Sitno- Troszyn, 3) 22 km- od planowanego ZEW Żelichów- Nowe Objezierze, położonego na granicy yległych gmin Cedynia i Moryń, 4) 16 km- od doliny Odry, 5) 10 km- od granic OSO Dolina Dolnej Odry (kod obszaru PLB320003), 6) 10 km- od granic SOO Dolna Odra (kod obszaru PLH320037), 7) 14 km- od granic SOO Mieszkowicka Dąbrowa (kod obszaru PLH320051). 8) 12 km- od granic Cedyńskiego Parku Krajobrazowego 9) 14 km- od granic Rezerwatu Przyrody Jeziora Siegniewskie Mie zm prog 69

8 Lokalizacja obszaru projektowanej FEW Troszyn leży pomiędzy wsiami Troszyn, Zielin i Smolnica (położona w gm. Boleszkowice) w pobliżu wschodniej granicy gminy Mieszkowice. Obszar projektowanej lokalizacji FEW Troszyn obejmuje jedną zwartą powierzchnię położoną w obrębie rozległego kompleksu agrocenoz, zdominowanych ez grunty orne z lokalnie występującymi płatami użytków zielonych oraz fragmentami terenów podmokłych i zalesionych. Łącznie obszar FEW Troszyn obejmował teren o powierzchni ok. 0,25 km 2 zaś obszar objęty obserwacjami wyniósł 4,2 km 2. Projektowaną FEW Troszyn mają tworzyć dwie elektrownie wiatrowe. Powierzchnia tej farmy na tle całej gminy Mieszkowice liczącej 238,7 km 2, zajmie około 0,5 % jej powierzchni. Obszar opracowania zlokalizowany jest w obrębie płaskiego terenu o niewielkiej deniwelacji, na wysokości ok.70 metrów n.p.m. W pobliżu granic obszaru znajdują się niewielkie lokalne obniżenia, w których zlokalizowane są śródpolne oczka wodne, kępy podmokłych zadrzewień oraz urządzenia melioracji szczegółowej. Zlokalizowane y północnej granicy opracowania niewielkie oczka wodne tworzą niewielki ciąg, który odwadniany jest ez rów melioracyjny w kierunku Mieszkowic (do rzeki Kurzyca). W granicach obszaru brak jest kompleksów leśnych. Najbliższy kompleks leśno o charakterze śródpolnej enklawy położony jest w odległości 650m na zachód od granicy FEW. Najbliższy duży, zwarty kompleks leśny znajdujący się w granicach korytarza migracyjnego (ekologicznego) znajduje się w odległości 2500m na północny-wschód od granic obszaru. Ponadto obszar graniczy z kępą, zadrzewień powstałych spontanicznie w obrębie dawnej (nieistniejącej) zabudowy zagrodowej oraz w bezpośrednim sąsiedztwie kompleksu istniejących obiektów kopalni gazu Zielin. Na południe i na północ od obszaru biegną drogi utwardzone z zachowanymi układem alei ydrożnych. Cały kompleks agrocenoz w obrębie, których zlokalizowana jest projektowana farma wiatrowa Troszyn jest intensywnie użytkowany rolniczo: w postaci gruntów ornych lub jako użytek zielony na gruntach ornych Na gruntach ornych dominuje uprawa zbóż oraz ziemniaka. Najbliższe zabudowania w otoczeniu obszaru opracowania znajdują się w odległości: 1) 390m na zachód składają się na nie obiekty kopalni gazu Zielin ; 2) 980m na północny-zachód zabudowania osady rolniczej; 3) 1740m na wschód wieś Smolnica (gm. Boleszkowice); 4) 1850m na północny-zachód wieś Zielin 5) 2700m na zachód - wieś Troszyn. Metodyka prowadzenia prac Mając na uwadze uwarunkowania siedliskowe, położenie w stosunku do systemu obszarów chronionych, a także dane literaturowe o walorach yrodniczych obszaru opracowania i jego otoczenia, dla wykonania oceny yjęto ścieżkę B monitoringu ornitologicznego obejmującą rocznie 24 kontrole. W trakcie obserwacji na obszarze monitoringu stosowano zróżnicowane metody obserwacji dostosowane do wymagań i behawioru ptaków i nietoperzy oraz warunków topograficzno-siedliskowych obszaru objętego obserwacjami. Oprócz bezpośrednich obserwacji terenowych i ich późniejszej analizy kameralnej zastosowano również metodę analizy danych historycznych oraz danych gromadzonych z obszaru gminy na potrzeby innych edsięwzięć. Szczegółowe obserwacje awifauny wg poniżej opisanych metod prowadzono w następujących okresach, wykonując: 1) XII.2010 II.2011 i XII.2011 r. (okres zimowania) 6 kontroli; 2) 1.III 15 V 2011 r. (okres migracji wiosennych) 6 kontroli; 3) 1 IV 30 VI 2011r. (okres rozrodu) 6 kontroli; 4) 1.VII 1.IX.2011r. (okres koczowisk) 4 kontrole; 5) 1.X 15.XII.2011r. (okres migracji jesiennych) 6 kontroli. Łącznie eprowadzono 28 kontroli terenowych ornitologicznych Mie zm prog 70

9 Obserwacje ptaków prowadzono w oparciu o metody powszechnie stosowane w ornitologii, których opisy zawarte są w literaturze edmiotu (Tomiałojć 1980, 1997; Chylarecki i inni 2006; Chylarecki i Jawińska 2007; Morrisom et. all 2007; Chylarecki i Pasławska 2008). W pracach terenowych stosowano kombinowaną metodę kartograficzną i transektów badawczych, stałych punktów obserwacyjnych oraz metody stosowane programie MPPL (monitoring pospolitych ptaków lęgowych). Analizowano także tropy i ślady pozostawione ez zwierzęta. Do obserwacji używano lornetki 8x42, lunety obserwacyjnej 100x25-60 oraz noktowizora w czasie prac nocnych. W trakcie obserwacji na obszarze monitoringu notowano ynależność taksonomiczną ptaków, liczebność, kierunek i wysokość elotów oraz miejsca obserwacji. Część ptaków elatujących na większych wysokościach i w oddaleniu nie została zidentyfikowana. W trakcie obserwacji elotów notowano wysokości w trzech kryteriach wysokościowych: 1) od powierzchni ziemi do 50 m, czyli poniżej dolnego zasięgu łopat elektrowni; 2) od 50 do 150 m, czyli obszar pracy łopat elektrowni; 3) powyżej 150 m, czyli powyżej górnego zasięgu łopat elektrowni. Powyższa analiza umożliwiła określenie potencjalnego zagrożenia parku wiatrowego dla emieszczających się ptaków i nietoperzy. W trakcie prac terenowych wykonano 21 wielogodzinnych obserwacji (czas trwania kontroli był zróżnicowany od około 6 godzin w okresie lęgowym do około 3 godzin w okresie migracji poźnojesiennej i zimowania) w ciągu dnia. W trakcie 4 kontroli okres ich realizowania wydłużono na porę nocy (do około 24.00). Prace terenowe umożliwiły określenie składu gatunkowego ptaków na obszarze parku wiatrowego oraz na terenach bezpośrednio sąsiadujących. W analizie skupiono się na gatunkach objętych ochroną prawną oraz istotnych dla systemu ostoi ptasich Natura 2000 (Dyrektywa Ptasia) Obserwacje nietoperzy prowadzono w okresie aktywności i okresu migracji. Łącznie wykonano 16 kontroli, w okresie od I dekady IV do I dekady XI 2011r. Oparto się na metodyce zalecanej ez EUROBATS oraz stosowanej szeroko w pracach terenowych (m.in. Kowalski i inni 2000, Szkudlarek i Paszkiewicz 2000, Szkudlarek i Paszkiewicz 2001, Sachanowicz i Ciechanowski 2005, Rodrigues & all 2006). Dane zbierane były y wykorzystaniu stałych punktów obserwacji oraz transektów wyznaczonych na obszarze inwestycji. Informacje jakościowe uzyskano stosując noktowizor oraz detektory ultradźwiękowe z funkcją "frequency division". Analizy zapisów ultradźwiękowych dokonywano za pomocą programu bioakustycznego, wykorzystując moduł bazy dźwięków godowych i socjalnych nietoperzy. Obserwacje latających nietoperzy oraz analizy dźwiękowe wykonywano w okresie od 1 godz. ed zmierzchem do 4 godz. po zmierzchu oraz 4-krotnie w ciągu całej nocy. Ocena nietoperzy ze względu na typ elektrowni odbywała się na 2 pułapach: dolnym (0 50 m n.p.t.) i górnym (50 m 200 m n.p.t.). Obecność poszczególnych osobników w warstwie dolnej rejestrowano za pomocą yrządów optycznych i detektorów ultradźwięków, w warstwie górnej głównie dzięki yrządom optycznym pracującym w podczerwieni i lornetce o dobrej jasności. Monitoring nietoperzy prowadzono na transekcie (kontrola aktywna) pokrywającym się z transektem ornitologicznym oraz w obrębie 2 punktów nasłuchowych. (kontroli pasywnej).dla oceny znaczenia analizowanego terenu dla nietoperzy, tj. dla oceny wykorzystania estrzeni powietrznej ez nietoperze, określano ich aktywność na podstawie liczby stwierdzeń elatujących (pojawiających się) nietoperzy na danym transekcie lub powierzchni pola inwestycyjnego oraz punkcie obserwacyjnym, rejestrowanych y pomocy detektora służącego do ich identyfikacji oraz sętu optycznego, w tym noktowizora. Dla potrzeb tej oceny określono dla każdego gatunku i każdej kontroli indeks aktywności nietoperzy wg wytycznych ujętych w Tymczasowych wytycznych dotyczących oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze" (wersja II, grudzień 2009). Interpretacje aktywności yjęto za innymi autorami. Wartości indeksu aktywności nietoperzy odnoszono do 1 godziny obserwacji. Stąd aktywność odnoszono do tego okresu i określano wg następującego klucza (za. Zyska i inn.210): Tabela nr 34. Wartości indeksów aktywności nietoperzy Rodzaj aktywności w trakcie godzinnej oceny oznaczenie w tabeli Mie zm prog 71

10 aktywność nieznacząca incydentalna, do 3-4 elotów 1 na godzinę aktywność niska do 20 elotów na godzinę 2 aktywność średnia elotów na godzinę 3 aktywność wysoka ponad 100 elotów na godzinę 4 Jeśli rejestracja trwała krócej niż godzinę, wówczas wyniki ekstrapolowano do pełnej godziny. Wiosenna migracja. W rejonie Troszyna zarejestrowano pierwsze pojedyncze, wędrujące ptaki już w III dekadzie lutego. Od pierwszych dni marca dynamika tej wędrówki wzrosła i stal się wyraźna. Zmienność liczebności ugrupowań ptaków zarejestrowanych w trakcie migracji wiosennej na ocenianym obszarze planowanym pod inwestycję wiosną 2011 r. prezentują zestawienia edstawione poniżej. Tabela 35. Wykaz gatunków ptaków stwierdzonych w trakcie migracji wiosennej w 2011 r. w obrębie FEW Troszyn (6 kontroli). lp. Gatunek marzec kwiecień Maj na jedną I II III III I I Razem kontrolę dekada dekada dekada dekada dekada dekada 1. Cygnus olor łabędź niemy ,7 2. Cygnus cygnus łabędź krzykliwy 5 5 0,8 3. Ciconia ciconia bocian biały ,7 4. Anser fabalis gęś zbożowa ,0 5. Anser albifrons gęś białoczelna ,2 6. Anser anser - gęgawa ,7 7. Ardea cinerea czapla siwa 1 1 0,2 8. Anas platyrhynchos krzyżówka ,7 9. Circus aeruginosus błotniak stawowy ,3 10. Milvus milvus kania rdzawa 1 1 0,2 11. Buteo buteo myszołów zwyczajny ,3 12. Buteo lagopus myszołów włochaty 1 1 0,2 13. Falco tinnunculus pustułka ,3 14. Grus grus żuraw ,7 15. Fulica atra łyska ,7 16. Vanellus vanellus czajka ,3 17. Columba palumbus grzywacz ,8 18. Dendrocopos major dzięcioł duży 1 1 0,2 19. Alauda arvensis skowronek ,5 20. Anthus sp. świergotki ,8 21. Turdus melura kos ,8 22. Turdus pilaris kwiczoł ,0 23. Turdus iliacus droździk , Mie zm prog 72

11 lp. Gatunek marzec kwiecień Maj na jedną I II III III I I Razem kontrolę dekada dekada dekada dekada dekada dekada 24. Turdus sp. drozdy sp ,2 25. Sturnus vulgaris szpak ,3 26. Corvus coraz kruk ,3 27. Corvus corone cornix wrona siwa ,8 28. Garrulus glandarius sójka ,7 29. Pica pica sroka ,8 30. Fringilla coelebs zięba ,8 31. inne łuszczaki lub sp ,8 32. trznadlowate ,0 33. inne wróblowe ,2 RAZEM ,2 Łącznie na transekcie i punktach obserwacyjnych zarejestrowano w trakcie wiosennej migracji w 2011 r. co najmniej 33 gatunków reprezentowanych ez 1045 ptaki, średnio na jedną kontrolę 174,2 ptaki. Wielkości te yrównane do wyników prowadzonych w obrębie pobliskich powierzchni monitoringowych oraz w odniesieniu do powierzchni badawczych w gminie Trzcińsko Zdrój są znacznie niższe. Dane te wskazują, ze obszar FEW Troszyn położony jest poza szlakiem intensywnego wiosennego elotu ptaków. Analiza w zakresie frekwencji pokazuje, że na transektach i punktach stwierdzono, iż gatunkami pojawiającymi się regularnie, tj. w każdej lub prawie każdej kontroli, y tym gatunkami najliczniejszymi, były: blaszkodziobe reprezentowane ez gęsi. Kolejnymi były: skowronek polny, czajka, żuraw, drozdowe i łuszczaki. Ocena eprowadzona na transektach i na punktach pokazuje, że teoretycznie w obrębie tej lokalizacji te właśnie gatunki ptaków mogłyby być najczęściej narażone na kolizje z turbinami wiatrowymi. Struktura występowania w/w gatunków ptaków świadczy, że najczęściej rejestrowanymi tu gatunkami w trakcie wiosennych migracji są pospolici lub bardzo pospolici edstawiciele wróblowych. Druga grupa były gęsi. Ptaki szponiaste (szczególnie narażone na kolizje z pracującymi elektrowniami wiatrowymi) w trakcie wiosennej migracji stanowiły na transektach i na punktach obserwacyjnych 1,0% stwierdzonych ptaków. Tę wartość, w porównaniu do innych powierzchni gdzie prowadzono podobny monitoring w rejonie Dębno-Trzcińsko Zdrój, należy ocenić jako zbliżoną i niską. Szponiaste były reprezentowane ez pospolite w kraju gatunki ptaków, z dominacją najpospolitszego - myszołowa zwyczajnego. Powyższe dane mogą sugerować, że potencjalnie najwięcej ofiar wśród ptaków wskutek kolizji z pracującą turbiną może wywodzić się spośród pospolitych wróblowych oraz blaszkodziobych (gęsi) i siewkowych (czajki). Jednak obserwowane tu jako dominanty ptaki zaliczane do wróblowych i siewkowych emieszczały się głównie poniżej 50 m n.p.t., a gęsi w znacznej części na poziomie powyżej 150 m n.p.t. Z tego powodu skala zagrożenia tych ptaków będzie jednak niska. Dodatkowo edstawiona dalej analiza tras wędrówek wskazuje na preferowanie ez ptaki tras nie ecinających bezpośrednio obszaru projektowej FERW Troszyn. Szponiaste w tym okresie rejestrowano w równych proporcjach zarówno na wysokości poniżej 50 m n.p.t., jak i powyżej 50 m n.p.t. Wyniki zebrane na transektach i punktach świadczą, że teren ZEW Troszyn leży w obrębie obszaru gdzie zjawisko elotów migracyjnych w okresie wiosennym jest zauważane na poziomie niskim. W trakcie wiosennej migracji stwierdzono 5 gatunków z listy załącznika I Dyrektywy Ptasiej, tj. łabędzia krzykliwego, bociana białego, błotniaka stawowego, kanię rudą i żurawia, w łącznej liczbie 34 osobników. Patki z tej grupy (z listy załącznika I Dyrektywy Ptasiej) stanowiły 3,25% wszystkich zarejestrowanych ptaków Mie zm prog 73

12 Reasumując należy stwierdzić, że wiosną 2011 r. teren i estrzeń planowanej lokalizacji ZEW Troszyn były miejscem, gdzie zarejestrowano obecność ede wszystkim pospolitych i bardzo pospolitych gatunków ptaków. Przeprowadzone obserwacje pozwoliły stwierdzić, że jest on miejscem gdzie dynamika elotów nie jest wyższa niż na innych powierzchniach w woj. zachodniopomorskim i innych województwach, a zdecydowanie mniej intensywna niż w pobliskiej dolinie Odry. Okres lęgowy. Biotopy występujące w granicach obszaru projektowanej lokalizacji FEW Troszyn nie stanowią dogodnych do rozrodu dla licznych gatunków ptaków. Ciekawsze i bardziej cenne z punktu widzenia behawioralnych ptaków biotopy zlokalizowane są na północ i na zachód od obszaru. Niebagatelne znaczenie dla występowania ptaków w ujęciu ogólnym i szczególnych w okresie lęgowym jest fakt zlokalizowanie w sąsiedztwie obszaru FEW obiektów kopalni gazu ZIELIN z charakterystyczną często zapaloną flara tzw. świeczką. Również położenie obszaru względem zwartych kompleksów leśnych (min.odl.2,5km) nie syja jego wykorzystaniu ez ptaki gniazdujące w lesie (np. szponiaste). Szczegółową analizę danych zebranych w trakcie prac terenowych zawierają tabele. Tabela 36. Wykaz stwierdzonych dotąd gatunków ptaków w okresie lęgowym 2011 roku w obrębie FEW Troszyn (6 kontroli) lp. Gatunek Status Wielkość Gniazdowan ie w obrębie zgrupowani a lokalizacji promieniu lęgowego* Czerwone Listy Status ochronny w Polsce Ochrona ez konwencje i dyrektywy do 500 m** E PL 1 Tachybaptes ruficollis perkozek L 1 L OG BernC-App 2 2 Ardea cinerea czapla siwa Ż czog BernC-App 2 3 Ż OG BonnC-App2 Ciconia ciconia bocian biały BirdD-A1 4 Cygnus olor łabędź niemy Ż OG 5 Anser anser gęś gęgawa L 1 L Ł 6 Anas platyrhynchos krzyżówka L 1 L Ł 7 Circus aeruginosus błotniak BernC-App 2 Ż OG stawowy BirdD-A1 8 Buteo buteo myszołów zwyczajny Ż OG BernC-App 2 9 Falco tinnunculus pustułka Ż OG BernC-App 2 10 Fulica atra łyska L 1 L Ł 11 Coturnix coturnix epiórka L 1 L DD OG BonnC-App2 12 Columba palumbus grzywacz Ż Ł 13 Streptopelia decaocto sierpówka Ż OG 14 Cuculus canorus kukułka L 1 L OG 15 Apus apus jerzyk Ż OG BernC-App 2 16 Dendrocopos major dzięcioł duży Ż OG BernC-App 2 17 Hirundo rustica dymówka Ż OG BernC-App 2 18 Delichon urbica oknówka Ż OG BernC-App 2 19 Alauda arvensis skowronek L 2 L OG polny Mie zm prog 74

13 lp. Gatunek Status Wielkość Gniazdowan ie w obrębie zgrupowani a lokalizacji promieniu lęgowego* Czerwone Listy Status ochronny w Polsce Ochrona ez konwencje i dyrektywy do 500 m** E PL 20 Anthus trivalis świergotek drzewny Z OG BernC-App 2 21 Motacilla alba pliszka siwa Ż OG BernC-App 2 22 Motacilla flava pliszka żółta L 1 L OG BernC-App 2 23 Troglodytes troglodytes strzyżyk L 1 L OG BernC-App 2 24 Erithacus rubecula rudzik L 1 L OG BernC-App 2 25 Luscinia megarhynchos słowik rdzawy L 1 L OG BernC-App 2 26 Phoenicurus ochruros kopciuszek Ż OG BernC-App 2 27 Saxicola rubetra pokląskwa L 1 L OG BernC-App 2 28 Turdus merula kos L 1 L OG BernC-App 2 29 Turdus philomelos drozd śpiewak Ż OG 30 Sylvia atracapilla kapturka L 1 L OG BernC-App 2 31 Phylloscopus trochilus piecuszek L 1 L OG BernC-App 2 32 Parus caeruleus sikora modra Ż OG BernC-App 2 33 Parus major bogatka Ż OG BernC-App 2 34 Certhia brachydactyla pełzacz ogrodowy Ż OG BernC-App 2 35 Garrulus glandarius sójka Ż OG 36 Pica pica sroka Ż czog 37 Corvus cornix wrona siwa Ż czog 38 Corvus corax kruk Ż OG 39 Sturnus vulgaris szpak Z OG 40 Fringilla coelebs zięba L 1 L OG BernC-App 2 41 Carduelis chloris dzwoniec L 1 L OG BernC-App 2 42 Carduelis carduelis szczygieł L 1 L OG BernC-App 2 43 Emberiza citrinella trznadel L 1 L OG BernC-App 2 44 Emberiza schoeniclus potrzos L 1 L OG BernC-App 2 45 Emberiza calandra potrzeszcz L 1 L OG Oznaczenia: Gniazdowanie L - lęgowy w granicach którejś strefy inwestycyjnej lub we wszystkich; Ż - żerujący na obszarze planowanej analizowanej powierzchni, a gniazduje poza analizowaną powierzchnią. * - wielkość zgrupowania lęgowego na powierzchni oceniono w wartości bezwzględnej na powierzchni lokalizacji FEW i w promieniu do 100m od niej ** - odniesiono do lokalizacji edłożonych ez Zamawiającego w 2010 r.; OG ochrona gatunkowa, OS ochrona strefowa., czog- ochrona częściowa, Ł gatunek łowny Czerwone listy: E Europejska czerwona lista zwierząt i roślin zagrożonych wyginięciem w skali światowej (red. Wajda Żurek) PL Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (Głowaciński i in. 2002) PZ Czerwona lista zwierząt Pomorza Szczecińskiego (Zyska i in. 1996); Mie zm prog 75

14 M Czerwona lista zwierząt Meklemburgii-Przedpomorza; B Czerwona lista zwierząt Brandenburgii. Dyrektywy i konwencje Hab. D - Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (Habitatowa) i załączniki do niej (App.); BirdD - Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i załączniki do niej (App.); BernC App 2 załącznik II do Konwencji Berneńskiej; BonnC App 2 załącznik II do Konwencji Bońskiej. Kategorie zagrożeń dla Europy E ginące (1) V zagrożone (2) R rzadkie (3) I nieokreślone K niedostatecznie rozpoznane (4) Kategorie zagrożeń dla PL CR gatunek zagrożony krytycznie EN gatunek zagrożony VU gatunek narażony NT gatunek bliski zagrożenia LC najmniejszej troski (gatunki w kraju nie wykazujące na razie regresu populacyjnego i nienależące do zbyt rzadkich) DD dane niepełne gatunki zagrożone gatunki niższego ryzyka Zebrane dotychczas dane, wykazały obecność 45 gatunków ptaków. W tej liczbie stwierdzono 21 gatunków lęgowych reprezentowanych ez 24 pary. 24 gatunki zalatywały na obszar objęty monitoringiem, głównie w celach żerowania. Większość objęta jest ochroną prawną 41, w tym 38 ochroną ścisłą. Dwa gatunki błotniak stawowy i bocian biały należą do taksonów ważnych dla Wspólnoty, zamieszczonych w załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Gatunki te nie były jednak gatunkami lęgowymi w obszarze objętym monitoringiem. Lęgowe bociany stwierdzono w Sitnie (1para). Osobniki te zalatywały na obszar FEW Troszyn jedynie 7 razy zawsze w okresie koszenia traw obszar FEW położony jest stosunkowo daleko od gniazda i niej jest jedynym terenem żerowiskowym dla tej pary. Błotnik stawowy jest prawdopodobnie lęgowy w okolicach Troszyna i Sitna, skąd mógł zalatywać na obszar objęty obserwacjami. Zalatywał nad obszar monitoringu sporadycznie odnotowany 2 razy. Należy zaznaczyć, że, mimo iż większość ptaków objęta jest ochroną prawną, to należą do gatunków pospolitych w skali regionu i kraju. Na 35 gatunków ptaków obserwowanych na cały terenie monitoringu tylko 19 odnotowano na terenie inwestycji i w promieniu do 100 m od projektowanej lokalizacji elektrowni wiatrowych (tab. 1). Większość gatunków stwierdzono jednak na północnych i południowych obrzeżach obszaru monitoringu, gdzie były związane z odmiennymi niż agrarnymi biotopami (zadrzewienia, szuwary i płytkie zbiorniki wodne). W okresie lęgowym w odległości do 100 m od elektrowni wiatrowych, czyli w zasięgu obracających się łopat wirnika, stwierdzono lęgi tylko 6 gatunków: skowronek polny (3p.), pliszka żółta (1p.), pokląskwa (2p.), dzwoniec (1p.), epiórka (1p.) i trznadel (1p.). Ze względu na monotypowy charakter terenu monitoringu, na który składały się ede wszystkim pola uprawne, liczebność poszczególnych gatunków ptaków była niewielka Mie zm prog 76

15 Tabela 37. Ornitofauna lęgowa stwierdzona w 2011 r. w obrębie FEW Troszyn w granicach strefy inwestycyjnej i jej sąsiedztwa o łącznej powierzchni około 20 ha. Orientacyjne Orientacyjne Nazwa gatunkowa liczba par na zagęszczenie par zagęszczenie par 20 ha lęgowych na 10 lęgowych na 1 ha km 2 Alauda arvensis skowronek polny 3 1,5 15 Motacilla flava pliszka żółta 1 0,5 5 Emberiza calandra potrzeszcz 1 0,5 5 Emberiza citrinella trznadel 1 0,5 5 Coturnix coturnix epiórka 1 0,5 5 Saxicola rubetra pokląskwa 2 1,0 10 Razem 9 par 4,5 45 Wartości obliczone dla tej powierzchni na tle danych krajowych (Sikora i in. 2007) i danych zebranych na innych powierzchniach w obrębie Pomorza, a objętych podobnym monitoringiem, należy określić jako niskie. Gniazdowanie 4 gatunków ptaków polnych w łącznym średnim zagęszczeniu 4,5p/10ha jest wynikiem niskim. Jasiński i Wysocki (2007) pod Nowogardem (woj. zachodniopomorskie) oceniali zagęszczenie par lęgowych na powierzchni polnej w zagęszczeniu od 10,4 do 12,7 p/10 ha. Również wyniki autorów niniejszego Raportu z innych powierzchni próbnych generalnie były wyższe i ekraczały z reguły 10 par/10 ha. Te wyniki są skutkiem lokalizacji FEW w obrębie jednorodnego terenu, tj. intensywnie zagospodarowanych pól ornych. W granicach powierzchni nie znalazły się lokalne obniżenia terenu, kępy drzew czy wilgotne łąki. Przeprowadzony monitoring wykazał, że powierzchnia inwestycyjna jest pod względem siedliskowym jednorodna i uboga. Jesienna migracja. Tereny rolnicze leżące w gminie Mieszkowice, głównie na południe od siedziby gminy, teoretycznie stwarzają dogodne warunki dla gromadzenia się tu w tym okresie gatunków ptaków, których dieta w dużej mierze oparta jest na pokarmie pochodzenia roślinnego (fitofagi fakultatywne, ziarnojady gołębie, część wróblowych) lub wykazujących szerokie spektrum pokarmowe (omnifagi mewy, krukowate). Częściowo sytuacja tak może dotyczyć również także ptaków szponiastych tej ich części, która preferuje polowania na gryzonie. Dla oceny roli FEW Troszyn jako miejsca koncentracji ptaków w trakcie migracji jesiennej jesienią 2011 r. eprowadzono na transekcie i punktach kontrolnych 6 lustracji terenowych, których wyniki zaprezentowano poniżej. Tabela 38. Wykaz gatunków ptaków stwierdzonych w trakcie migracji jesiennej w 2011 r. w obrębie FEW Troszyn (6 kontroli). wrzesień październik listopad grudzień lp. Gatunek II dekada 1 Ardea cinerea czapla III dekada II dekada III dekada I dekada I dekada Razem na jedną kontrolę siwa ,3 Phalacrocorax carbo kormoran 5 5 0,8 Cygnus olor łabędź niemy ,7 Anser fabalis gęś zbożowa ,7 Anser albifrons gęś białoczelna , Mie zm prog 77

16 wrzesień październik listopad grudzień lp. Gatunek II dekada III dekada II dekada III dekada I dekada I dekada Razem na jedną kontrolę 6 Anser anser gęgawa ,7 7 Anser sp. gęsi sp ,3 8 Anas platyrhynchos krzyżówka ,5 9 Haliaeetus albicilla bielik 1 1 0,2 10 Milvus milvus kania rdzawa 1 1 0,2 11 Circus aeruginosus błotniak stawowy ,3 12 Accipiter gentilis jastrząb 1 1 0,2 13 Buteo buteo myszołów zwyczajny ,2 14 Falco tinnunculus pustułka 1 1 0,2 15 Grus grus żuraw ,0 16 Vanellus vanellus czajka ,2 17 Pluvialis apricaria siewka złota ,3 18 Columba palumbus grzywacz ,5 19 Alauda arvensis skowronek ,8 20 Anthus sp. świergotki ,2 21 Turdus melura kos ,7 22 Turdus pilaris kwiczoł ,2 23 Turdus sp. drozdy sp ,7 24 Bombycilla garrulus jemiołuszka ,3 25 Sturnus vulgaris szpak ,7 26 Lanius collurio gąsiorek 1 1 0,2 27 Corvus coraz kruk ,5 28 Corvus corone cornix wrona siwa ,2 29 Garrulus glandarius sójka ,5 30 Pica pica sroka 1 1 0,2 31 Fringilla coelebs zięba ,7 32 inne łuszczaki lub sp ,8 33 trznadlowate ,0 34 inne wróblowe ,2 RAZEM , Mie zm prog 78

17 Łącznie zarejestrowano w trakcie jesiennej migracji w 2010 r., co najmniej 34 gatunki reprezentowane ez 1626 ptaki, średnio na jedną kontrolę 271 ptaków. Wielkości te yrównane do wyników prowadzonych w obrębie pobliskich powierzchni monitoringowych oraz w odniesieniu do powierzchni badawczych w gminie Trzcińsko Zdrój są znacznie niższe. Dane te wskazują, ze obszar FEW Troszyn położony jest poza szlakiem intensywnego jesiennego elotu ptaków. Wartości uzyskane w trakcie obserwacji jesiennych są wyższe od wartości w okresie migracji wiosennej o, około 50%, co jest zbieżne z wynikami uzyskiwanymi na innych powierzchniach a monitoringowych w tym rejonie. Należy podkreślić, że migracja jesienna była długotrwała i nie wymuszona warunkami atmosferycznymi (długa, ciepła jesień), co jej syjało. Również struktura upraw w obrębie powierzchni monitorowanych syjała wykorzystaniu estrzeni projektowanej FEW w tym okresie jako bazy żerowiskowej zasiewy rzepaków, długotrwałe utrzymywanie ściernisk i poplonów oraz wzrost traw na użytkach zielonych. Struktura występowania w/w gatunków świadczy, że najczęściej rejestrowanymi tu gatunkami w trakcie jesiennych migracji są gatunki pospolite lub bardzo pospolite. Dominującymi były gęsi (jako grupa gatunków), grzywacz, łuszczaki, czajka zięba i szpak. Istotną informacją jest jednak fakt, ze gęsi nie żerowały na obszarze objętym monitroingiem a jedynie elatywały nad nim. Podobna sytuacja dotyczyła czajek (jednokrotna obserwacja siewki złotej miała również charakter jedynie elotu aktywnego). Żerowanie grzywaczy oraz szpaków i łuszczaków było częste i w zasadzie oprócz grudnia stwierdzane w każdej kontroli. Ich stada koncentrowały się jednak zawsze w południowo-wschodniej skraju obszaru monitorowanego (sąsiedztwo alej ydrożnej). W trakcie jesiennej migracji stwierdzono 5 gatunków z listy załącznika I Dyrektywy Ptasiej, tj. bielika, błotniaka stawowego, kanię rudą, siewkę złotą i żurawia. Ptaki z listy załącznika I stwierdzono na transektach i punktach w łącznej liczbie 83 osobników na 1626 stwierdzonych w tym czasie ptaków. W tej liczbie siewka złota obserwowana była w liczbie 50 osobników a żuraw widziany był w liczbie 30 osobników. Tak, więc ptaki z listy załącznika I Dyrektywy Ptasiej stanowiły 5,1% wszystkich zarejestrowanych ptaków. Jest to wartość niska zważywszy na charakter ich ebywania w obszarze FEW (jedynie aktywny elot, brak żerowania czy odpoczynku). Wyniki prowadzonych monitoringów edinwestycyjnych na innych powierzchniach w obrębie gminy Mieszkowice są zbliżone, choć zawsze wyższe niż na obszarze FEW Troszyn. Wyniki uzyskane dla analogicznych prac w położonej bardziej na południe gminie Dębno wskazują na kilkunasto-kilkudziesięcio krotne większe liczebności ptaków w trakcie kontroli niże uzyskane dla FEW Troszyn. Fakt ten potwierdza położenie FEW Troszyn poza obszarem intensywnie wykorzystywanym ez ptaki w czasie migracji i jednocześnie istotnie mniejsze prawdopodobieństwo oddziaływania na populacje migrujących ptaków Mie zm prog 79

18 Zimowanie. Zimą teren ten jest bardzo eciętny dla ptaków. W okresie zimowych obserwacji w roku 2010 i 2011 zarejestrowano obecność ptaków specyficznych dla tej pory roku. Nie uzyskano jednak danych wskazujących na istotną rolę obszaru FEW Troszyn dla ptaków zimujących w tym rejonie gminy. Wskazują na to zarówno liczby obserwowanych ptaków jak również wykorzystanie estrzeni. Większość obserwacji dotyczył a bezpośredniego sąsiedztwa granicy obszaru FEW z aleja ydrożna i kępą zadrzewień na południu oraz kępy lasu y zachodniej granicy obszaru monitorowanego. Tabela 39. Wykaz gatunków ptaków stwierdzonych w trakcie zimowania w latach 2010 i 2011 r. w obrębie FEW Troszyn (6 kontroli). luty grudzień grudzień 2010 styczeń na jedną lp. Gatunek Razem II III II III I II kontrolę dekada dekada dekada dekada dekada dekada 1 Ardea cinerea czapla siwa 1 1 0,2 2 Cygnus olor łabędź niemy ,3 3 Anser fabalis gęś zbożowa ,0 4 Anser albifrons gęś białoczelna 5 5 0,8 5 Anser anser gęgawa ,5 6 Anser sp. gęsi sp ,7 7 Anas platyrhynchos krzyżówka ,7 8 Haliaeetus albicilla bielik ,3 9 Accipiter gentili jastrząb ,5 10 Buteo buteo myszołów zwyczajny ,0 11 Buteo buteo myszołów włochaty Falco tinnunculus pustułka 1 1 0,2 13 Grus grus żuraw 2 2 0,3 14 Columba palumbus grzywacz ,2 15 Turdus melura kos ,7 16 Turdus pilaris kwiczoł ,2 17 Bombycilla garrulus jemiołuszka ,2 18 Lanius excubitor srokosz ,5 19 Corvus coraz kruk ,8 20 Corvus corone cornix wrona siwa ,3 21 Garrulus glandarius sójka 1 1 0,2 22 Fringilla montifringila jer ,5 23 inne łuszczaki lub sp , Mie zm prog 80

19 luty grudzień grudzień 2010 styczeń na jedną lp. Gatunek Razem II III II III I II kontrolę dekada dekada dekada dekada dekada dekada 24 trznadlowate ,0 RAZEM ,5 Rejestrowano tu w czasie jednej kontroli obserwacji średnio 35,5 osobnika. Najwięcej ptaków obserwowano w grudniu 2010 r. 74 osobniki, najmniej w lutym 2011r, - zaledwie 4 w czasie 4 godzin obserwacji. W tym czasie zimujące ptaki ebywają ede wszystkim w zasięgu 30 m n.p.t. W większości ich obserwacje dotyczyły ptaków aktywnie emieszczających się nad obszarem monitorowanym. Tak, więc okres ten nie powinien stanowić większego zagrożenia dla wystąpienia kolizji ptaków z pracującymi turbinami. Charakterystyka elotów i migracji awiafuny. Kierunek i pułap elotów poszczególnych gatunków ptaków jest zmienny i zależny głównie od lokalizacji ich docelowych miejsc gniazdowania, warunków topograficznych na trasie lotu oraz siłą i kierunkiem wiatrów. Generalnie ptaki można podzielić na dwie grupy: lecące na wysokich pułapach oraz lecące na niskich pułapach. Związane jest to z odległością pokonywaną w trakcie lotu oraz budową ciała poszczególnych ptaków. Generalnie migranci długodystansowi (np. łabędzie, gęsi itd.) o większych rozmiarach odbywają eloty na większych wysokościach, natomiast ptaki mniejsze wybierają niższe pułapy. Łabędzie krzykliwe notowano na wysokości ponad m, krzyżówki na ponad m a bociany na ponad m. Natomiast mniejsze ptaki np. wróble, żeby czy łuskowce lecą na niskich wysokościach kilkudziesięciu czy kilkuset metrów. W okresie lęgowym ptaki emieszczały się głównie na niewielkich wysokościach lub ysiadały na ziemi, konstrukcjach ludzkich oraz krzewach i drzewach. Zebrane dane pokazują, że najbardziej wykorzystywaną estrzenią była pułap do 50 m n.p.m. (rys. 2). Przestrzeń ta wykorzystywana była ez 97% ptaków. Najniższą frekwencję stwierdzono na pułapie ponad 150 m (rys. 2). Natomiast estrzeń w gradiencie od 50 do 150 m, która odpowiada estrzeni zajmowanej ez pracujące wirniki projektowanych elektrowni wiatrowych, była wykorzystywana ez ptaki w niewielkim zakresie i wyniosła 2% całości elotów (rys. 2). Zakres wysokości elotów ez poszczególne grupy ptaków edstawia rysunek 3 poniżej. Zebrane dane pokazują, że poszczególne taksony ptaków emieszczały się od 0 m (ysiadanie) do ponad 80 m, z czego zdecydowana większość latała na wysokościach od 5 do 40 m, czyli poniżej dolnego zasięgu łopat wirników projektowanych elektrowni wiatrowych (rys. 3). Zgromadzone informacje pozwalają na stwierdzenie, że w okresie lęgowym pracujące elektrownie wiatrowe nie powinny w istotny sposób wpływać na emieszczające się ptaki w obrębie projektowanej farmy wiatrowej Mie zm prog 81

20 Rysunek 1. Frekwencja elotów w okresie lęgowym i koczowania polęgowego Mie zm prog 82

21 90,00 80,00 70,00 dolny zasięg łopat wirnika elektrowni 60,00 50,00 m 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 blaszkodziobe szponiaste wróblowe Rysunek 2. Gradient elotów wertykalnych w okresie lęgowym i koczowania polęgowego. W okresie migracji wiosennych i jesiennych stopień wykorzystania estrzeni był nieco odmienny niż w okresie lęgowym. Zwiększył się udział wykorzystania estrzeni w drugiej strefie ( m) oraz z strefie 3 ( 150 m), co prezentuje rysunek 4 poniżej. Jednak jak w ypadku lęgów zdecydowana większość ptaków emieszczała się nadal w strefie 1 ( 50 m)(rys. 4). W strefie 3 poza górnym zasięgiem łopat wirników elektrowni wiatrowych emieszczały się głównie szponiaste i gęsi. Należy zaznaczyć, że niektóre stada lub pojedyncze osobniki emieszczały się wertykalnie pomiędzy trzema strefami lądując na polach lub żerując. Należały do nich ede wszystkim szponiaste głównie myszołowy. Migranci długodystansowi np. gęsi migrowały na wysokich wysokościach, czasami wlatując w strefę 2 czyli pracujących wirników projektowanej farmy wiatrowej (rys. 5). Dane literaturowe i obserwacje własne autora z działających farm wiatrowych pokazują, że ptaki te potrafią omijać pracujące wiatraki. W literaturze edmiotu z ostatnich lat wynika ( z terenu Europy), że do kolizji z tymi grupami ptaków dochodzi stosunkowo rzadko. Z terenu kraju brak informacji o zderzeniach tych taksonów z pracującymi elektrowniami wiatrowymi. Podobne konkluzje posiada autor opracowania, który na terenie pracujących farm wiatrowych w Polsce i Niemczech nie stwierdził nasilonych kolizji w okresie migracji wiosennych i jesiennych. Oczywiście każde wnioskowanie ma charakter prognostyczny, zatem należy założyć możliwość wystąpienia kolizji, jednak będzie to zapewne wydarzenie incydentalne Mie zm prog 83