ECODRIVEN. Europejska kampania na rzecz promocji efektywnych energetycznie zachowań kierowców EKOJAZDA

Transkrypt

1 ECODRIVEN Europejska kampania na rzecz promocji efektywnych energetycznie zachowań kierowców EKOJAZDA

2 Tekst oryginalny Tłumaczyła: Justyna Kubacka Opracowanie: Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. w Warszawie we współpracy z Instytutem Pojazdów Samochodowych i Silników Spalinowych Politechniki Krakowskiej Wydawca: Warszawa, sierpień 2007 r. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A ul. Mokotowska 35, Warszawa tel pr@kape.gov.pl Częściowy przedruk tylko za zgodą SenterNovem, Holandia. Projekt ECODRIVEN jest współfinansowany przez Komisję Europejską w ramach Programu Inteligentna Energia Europa. Przedstawione informacje wyrażają poglądy autorów, a nie są oficjalnym stanowiskiem Komisji Europejskiej. Osoba kontaktowa: Peter Wilbers, Koordynator Projektu ECODRIVEN, SenterNovem, p.wilbers@senternovem.nl

3 1 SPIS TREŚCI 1. Podręcznik ekojazdy 2 2. Co to jest ekojazda? Inteligentna technika jazdy Rozwój konstrukcji silników Elementy ekojazdy Nauka jazdy i egzaminy dla kierowców Doszkalanie jeżdżących kierowców Ciśnienie w ogumieniu Zachowania konsumenckie i etykietowanie energetyczne Urządzenia wpływające na zmniejszenie zużycia paliwa i bezpieczeństwo ruchu 6 3. Czemu służy ekologiczna jazda? Poprawa działania silnika Regulacja silnika w oparciu o testy pracy silnika Korzyści środowiskowe, ekonomiczne i indywidualne Ekojazda to jazda bezpieczniejsza 9 4. Na czym opiera się ekojazda? Jak najwcześniej włączaj wyższy bieg Przełączanie biegów Utrzymuj równomierną prędkość Przewiduj sytuację na drodze Zwalniaj płynnie Wskazówki dodatkowe Jazda w terenie pagórkowatym i górskim Wyłączanie silnika podczas postoju Praca silnika na biegu jałowym Włączanie silnika bez naciskania pedału gazu Technika pokonywania zakrętów Dodatkowy ciężar Opór powietrza Ciśnienie powietrza w ogumieniu Urządzenia klimatyzujące Wykorzystuj urządzenia pozwalające zmniejszyć zużycie paliwa Przykłady stosowania ekojazdy Oszczędności kosztów w firmach transportowych 18

4 2 1. Podręcznik ekojazdy Niniejsza publikacja prezentuje zasady ekojazdy, czyli nowej, inteligentnej techniki jazdy, która zwiększa wydajność zużycia energii i bezpieczeństwo ruchu. Podręcznik został opracowany w ramach międzynarodowego projektu TREATISE, realizowanego w latach z ramienia Komisji Europejskiej. 2. Co to jest ekojazda? 2.1. Inteligentna technika jazdy Ekojazda to taka technika jazdy, która pozwala zmniejszyć zużycie paliwa, emisję gazów cieplarnianych i liczbę wypadków drogowych. To sposób prowadzenia pojazdu wykorzystujący własności układów napędowych. Ekojazda oznacza płynną i bezpieczną jazdę umożliwiającą, przy uwzględnieniu warunków ruchu drogowego, oszczędności paliwa rzędu 5-10% i to bez wydłużenia czasu jazdy Rozwój konstrukcji silników Osiągnięcia w rozwoju konstrukcji silników pozwoliły na opracowanie nowego, efektywniejszego sposobu użytkowania samochodów osobowych, ciężarowych i autobusów. Tę optymalną eksploatację pojazdu określa się właśnie mianem ekojazdy. Większość technik ekojazdy może być stosowana także w starszych pojazdach. Kierowcom samochodów prywatnych jak i firmowych, ciężarówek, autobusów oraz właścicielom flot samochodowych ekologiczna jazda przynosi korzyści w postaci zmniejszenia kosztów eksploatacji (obsługi i paliwa) oraz zwiększenia bezpieczeństwa i komfortu jazdy. Program ekojazdy pomyślnie wdrożyło wiele krajów europejskich Elementy ekojazdy Do elementów ekojazdy zaliczamy: szkolenie nowych kierowców; doszkalanie jeżdżących kierowców;

5 3 urządzenia zmniejszające zużycie paliwa; ciśnienie w ogumieniu; zachowania konsumenckie (np. etykiety samochodowe). Powyższe zagadnienia to podstawowe elementy świadomej i odpowiedzialnej eksploatacji pojazdu. Uwzględnienie efektywności energetycznej przy zakupie pojazdu i jazda wydajna energetycznie to dwa różne zagadnienia, ale oba wiążą się ze świadomym użytkowaniem pojazdu. Idea ekojazdy to optymalne wykorzystanie energii poprzez odpowiedni sposób jazdy i kupno ekonomicznego pojazdu, a także optymalna jazda dzięki częstej kontroli ciśnienia opon i wykorzystaniu urządzeń zwiększających wydajność zużycia paliwa Nauka jazdy i egzaminy dla kierowców Ryc. 2.1: Podczas nauki jazdy kierowca może łatwo opanować zasady ekojazdy Najbardziej skuteczną metodą rozpowszechnienia ekojazdy jest włączenie jej do programów i egzaminów w szkołach jazdy. Jeśli przyszli kierowcy uczą się jej od samego początku, dla większości z nich będzie ona wyznacznikiem prawidłowej jazdy. Jednak by ekojazda stała się częścią programów nauki jazdy, niezbędna jest także jej ocena podczas egzaminu na prawo jazdy Doszkalanie jeżdżących kierowców Obecnie przyjęta technika jazdy nie uwzględnia działania nowoczesnych silników. Nauka odpowiedniej techniki jazdy jest najważniejsza na samym początku. Jednak istotne jest także doszkalanie już jeżdżących kierowców. Ich technika jazdy nie uwzględnia możliwości nowoczesnych układów napędowych, czego przykładem jest zmiana biegu przy zbyt wysokich obrotach silnika. W ostatnich latach znacznie zmodyfikowano silniki samochodów osobowych, ciężarówek i autobusów, jednak w większości przypadków nie towarzyszyła temu zmiana

6 4 techniki jazdy. Niewielka zmiana sposobu kierowania pojazdem, wykorzystująca możliwości nowych silników, przyniesie korzyści w postaci zmniejszenia kosztów oraz zwiększenia bezpieczeństwa i komfortu jazdy. Dzięki programowi szkolenia z zakresu odpowiedniej techniki jazdy kierowcy mogą zaoszczędzić średnio 5-10% spalanego paliwa, a w niektórych przypadkach nawet ponad 20%. Ryc. 2.2: Szkolenie doświadczonych kierowców: na drodze oraz wirtualnie przy symulatorach i komputerach 2.6. Ciśnienie w ogumieniu Sprawdzanie ciśnienia w ogumieniu co najmniej raz w miesiącu Kontrola ciśnienia opon zwykle nie jest traktowana jako priorytet, chociaż spadek ciśnienia o ok. 0,1 bara miesięcznie oznacza ubytek ok. 1,2 bara po 12 miesiącach. Jeśli ciśnienie opon jest zbyt niskie, wzrasta opór toczenia i zużycie paliwa. Jazda przy zbyt niskim ciśnieniu w ogumieniu niekorzystnie wpływa na przyczepność opony do nawierzchni i zmniejsza trwałość opon. Wyniki badań przeprowadzonych w wielu krajach europejskich wskazują, że ok. 50% wszystkich samochodów osobowych jeździ przy zbyt niskim ciśnieniu powietrza w kołach. Ryc. 2.3: System monitorujący ciśnienie opon

7 Zachowania konsumenckie i etykietowanie energetyczne Oszczędzanie paliwa rozpoczyna się od zakupu ekonomicznego pojazdu. Dlatego wiele krajów wprowadziło etykietę energetyczną dla nowych samochodów osobowych, która ukazuje (względne) zużycie paliwa oraz poziom emisji CO2. Etykiety są umieszczane na nowych samochodach osobowych w salonach dystrybutorów oraz podczas oficjalnych imprez. Ryc. 2.4: Etykieta energetyczna dla samochodów osobowych Względne zużycie paliwa oznacza, że poziom spalania danego pojazdu porównywany jest ze średnim zużyciem paliwa przez pojazdy porównywalnej wielkości. W niektórych krajach UE etykieta energetyczna dla samochodów ma postać podobną do etykiety stosowanej dla pralek i zmywarek. Przedstawia ona względne zużycie paliwa za pomocą różnych kolorów, co pozwala na szybką ocenę względnego zużycia paliwa. Kolor żółty oznacza spalanie średnie, czerwony wyższe, zaś zielony wskazuje, że zużycie paliwa jest poniżej średniej. Inne rodzaje etykiet wypełniają jedynie minimalne kryteria wyznaczone przez Dyrektywę Europejską (podają wskaźniki spalania oraz emisji CO2). Dlatego planowane jest ujednolicenie sposobu etykietowania samochodów na obszarze Unii Europejskiej.

8 Urządzenia wpływające na zmniejszenie zużycia paliwa i bezpieczeństwo ruchu Podczas jazdy użytkownicy pojazdów mogą wykorzystywać różne urządzenia umożliwiające kontrolę techniki jazdy i zużycia paliwa. Jak wykazały liczne testy, urządzenia takie jak ekonometr, komputery pokładowe, regulatory stałej prędkości (ang. cruise control) oraz ograniczniki prędkości pojazdu i prędkości obrotowej silnika pozwalają skutecznie zmniejszyć zużycie paliwa. Także dzięki zmniejszeniu liczby wypadków - zwiększyć bezpieczeństwo na drodze. Mają też pozytywny wpływ na technikę jazdy. W badaniach przeprowadzonych z użyciem powszechnie dostępnych urządzeń kierowcy potrafili zaoszczędzić średnio 5% paliwa. Niektóre oszczędności przekraczały 10%. Badania wykonane za pomocą bardziej złożonych metod wykazały poprawę wydajności spalania nawet do 20%. Stosowanie urządzeń oszczędzających paliwo promuje technikę jazdy nakierowaną na zwiększenie wydajności zużycia paliwa i przekonuje o skuteczności ekojazdy. Ryc. 2.5: Przykłady urządzeń oszczędzających paliwo: komputer pokładowy i regulator stałej prędkości 3. Czemu służy ekologiczna jazda? 3.1. Poprawa działania silnika W ostatnich latach znacząco unowocześniono konstrukcję silników i samochodów osobowych, dostawczych, ciężarówek i autobusów. Znacznie zmniejszył się poziom zanieczyszczania środowiska w wyniku emisji gazów wpływających na jakość powietrza, a więc nieobojętnych dla zdrowia. Jest to m.in. zasługą wprowadzenia katalizatorów, które zmniejszają emisję CO, HC i NOx, oraz selektywnych układów

9 7 katalitycznych, które obniżają uwalnianie NOx przez silniki diesel. Zmniejszono także spalanie i poziom emisji CO2 w starszych pojazdach. Niestety usprawnienia te są jedynie częściowo realizowane w praktyce. Wynika to z faktu, że większość kierowców nie jeździ w sposób optymalny dla działania i sterowania silnika Regulacja silnika w oparciu o testy pracy silnika Samochody osobowe muszą przejść obowiązkowy cykl testowy, mający na celu określenie poziomu emisji zanieczyszczeń, które podlegają kontroli. Cykl testowy został opracowany według schematu zaleconego przez Komisję Europejską. Komisja określiła również maksymalne poziomy emisji tych zanieczyszczeń. Producenci samochodów kalibrują silniki swoich samochodów tak, by umożliwić optymalną jazdę przy jak najniższej emisji spalin. Sterowanie silnika przeprowadzane jest w oparciu o testy pracy silnika. Powszechnie stosowana technika jazdy nie wykorzystuje tego natomiast ekojazda daje możliwość dopasowania sposobu jazdy do optymalnych ustawień silnika. Moment obrotowy Charakterystyka silnika Ryc. 3.1: Charakterystyka pracy silnika dla przeciętnego, nowoczesnego samochodu benzynowego Na osi x powyższego wykresu przedstawiona jest prędkość obrotów silnika. Kierowca może odczytać wartość chwilowej prędkości obrotowej na obrotomierzu znajdującym się na desce rozdzielczej.

10 8 Na osi pionowej pokazano moment obrotowy silnika, odpowiadający wykonywanej pracy. W przypadku samochodów z wtryskiem paliwa (zarówno benzynowych jak i diesel) wciśnięcie pedału gazu przy niskich obrotach daje duży moment obrotowy. Pole zakreślone na czerwono to obszar odpowiadający najwydajniejszemu zużyciu paliwa. Aby jeździć w sposób wydajny energetycznie, należy starać się sterować pracą silnika tak, by trafić w ten obszar. Tego właśnie uczą zasady ekojazdy: by optymalnie wykorzystywać charakterystykę pracy silnika, pamiętając jednocześnie o bezpiecznej jeździe. Inne zalecenia ekojazdy wynikają z nowych rozwiązań technicznych, np. odcięcia wtrysku paliwa po zwolnieniu pedału gazu i pozostawieniu pojazdu na biegu (patrz wskazówki w rozdziale 4) Korzyści środowiskowe, ekonomiczne i indywidualne Oszczędności paliwa i zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych Ekojazda pozwala uzyskać znaczne oszczędności paliwa, a dzięki temu obniżyć emisję CO2. Rządy państw unijnych dotychczas nie przykładały dużej wagi do tego typu środków, choć Unia Europejska i inne czołowe organizacje wiele razy wypowiadały się na temat ich potencjalnych korzyści. Europejski Program ds. Zmian Klimatu (European Climate Change Programme, ECCP) w roku 2001 obliczył potencjał zmniejszenia emisji CO2 do roku 2010 dzięki szkoleniu kierowców i ekojeździe. Był on równoważny co najmniej 50 Mt, co odpowiada rocznej emisji CO2 15 milionów pojazdów. Ekologiczna jazda jest więc korzystną metodą, która może pomóc wypełnić cele protokołu z Kioto i zmniejszyć zanieczyszczenie powietrza. Ekojazda zmniejsza: zużycie paliwa; koszty naprawy i utrzymania pojazdu; natężenie hałasu; emisję lokalnych źródeł zanieczyszczenia powietrza; emisję gazów cieplarnianych; liczbę wypadków; stres kierowcy i pasażerów.

11 Ekojazda to jazda bezpieczniejsza Ekojazda poprawia: bezpieczeństwo ruchu; komfort jazdy. Bezpieczniejsza jazda osiągana jest dzięki: technice jazdy, która opiera się na przewidywaniu sytuacji na drodze utrzymywaniu równomiernej prędkości ograniczeniu przyśpieszania ograniczeniu wyprzedzania obniżeniu stresu i spokojnej jeździe 4. Na czym opiera się ekojazda? W tym rozdziale przyjrzymy się najważniejszym zasadom ekojazdy. Każdej wskazówce towarzyszy wyjaśnienie, w jaki sposób zwiększa efektywność i bezpieczeństwo jazdy. Poniższe zalecenia mogą być wykorzystane w programach szkolenia kierowców i użytkowania pojazdów, oraz na wszystkich innych polach związanych z propagowaniem świadomej jazdy, bądź wprowadzaniem metod ekojazdy Jak najwcześniej włączaj wyższy bieg W miarę możliwości zmieniaj biegi na wyższe. W samochodach benzynowych i na gaz należy przełączać bieg poniżej 2500 obr./min., w samochodach z silnikami diesel poniżej 2000 obr./min. Ryc. 4.1: Przełączaj bieg na wyższy poniżej obr./min.

12 Przełączanie biegów Część mocy silnika samochodu osobowego zużywana jest w wyniku tarcia współpracujących elementów. Straty te są mniejsze podczas jazdy przy małej prędkości. Sprawność silnika jest też większa przy dużym obciążeniu silnika (dodawanie gazu przy niskich obrotach). Podczas rozpędzania samochodu najkorzystniej jest więc jak najwcześniej (przy niskich obrotach) włączyć wyższy bieg i wcisnąć pedał gazu. Samochody benzynowe W przypadku samochodów na benzynę lub na gaz, w celu najbardziej optymalnego wykorzystania pracy silnika zaleca się przełączanie biegów przy poziomie maksymalnie 2500 RPM. W określeniu właściwego momentu przełączenia biegu pomocny będzie obrotomierz. Samochody diesel Silniki diesel zwykle osiągają najlepszą wydajność przy mniejszych prędkościach pracy silnika, w ich przypadku zaleca się przełączać biegi na poziomie maksymalnie 2000 RPM. Zalecane wartości to oczywiście tylko ogólne wskazówki praktyczne. Optymalna dla przełączania biegów prędkość obrotów jest różna dla konkretnych silników i zależy od nasilenia ruchu oraz warunków pogodowych i innych. Szczegółowe zalecenia w tym względzie podają zwykle podręczniki obsługi pojazdu. Wskazówki dotyczące zmiany biegów mają zastosowanie w samochodach z ręczną skrzynią biegów, jednak mogą także być częściowo wykorzystane w pojazdach z automatyczną zmianą biegów (patrz samochody z automatyczną skrzynią biegów ). Zalecany sposób zmiany biegów nie szkodzi prawidłowo eksploatowanemu silnikowi Utrzymuj równomierną prędkość Jedź z równomierną prędkością i na jak najwyższym biegu. Równomierna prędkość Podczas przyspieszania energia spalanego w silniku paliwa zamieniana jest na ruch pojazdu. Podczas hamowania część tej energii jest tracona, co można zaobserwować gwałtownie hamując; hamulce rozgrzewają się na skutek zamiany energii

13 11 kinetycznej na ciepło. Dlatego naprzemienne przyspieszanie i hamowanie zużywa dużo energii w postaci paliwa. Warto również wiedzieć, że do równomiernej jazdy z prędkością 50 km/h przeciętny samochód potrzebuje jedynie 5kW mocy (przy 120 km/h wartość ta wzrasta do około 25 kw). Pozostałe 90% (lub więcej) mocy silnika jest wykorzystywane tylko podczas przyspieszania lub jazdy z dużą prędkością. Równomierna jazda zmniejsza straty energii i paliwa. Należy więc unikać zbędnego przyspieszania i hamowania. Płynność i równomierną prędkość jazdy pomaga uzyskać regulator stałej prędkości (ang. cruise control). Jazda z równomierną prędkością zmniejsza zużycie paliwa, a tym samym emisję spalin. Wysoki bieg przy niskiej prędkości silnika Jak już wspomniano, moc wykorzystywana do jazdy z równomierną prędkością jest dość niewielka. Dlatego przy niskich obrotach silnika można włączyć wysoki bieg. Pozwala to zaoszczędzić paliwo bez szkody dla mechanizmu silnika, o ile jest on właściwie utrzymany. W nowoczesnych silnikach benzynowych pozycja pedału gazu nie przekłada się bezpośrednio na zużycie paliwa. Pedał gazu reguluje jedynie otwarcie przepustnicy lub stanowi wyłącznie sygnał wejściowy jednostki sterującej silnika. Układ sterujący silnikiem, w oparciu o pozycję pedału gazu i kilka innych parametrów, np. prędkość obrotów i temperaturę powietrza, oblicza ilość dodawanego paliwa. Niższy poziom obrotów silnika zwykle odpowiada niższemu zużyciu paliwa Przewiduj sytuację na drodze Obserwuj jak najdłuższy odcinek drogi przed sobą i staraj się z wyprzedzeniem reagować na sytuację na drodze. Równomierna i płynna jazda Aby jeździć płynnie i z równomierną prędkością (patrz wskazówka 4.3), należy przewidywać sytuację na jezdni. Pozwoli to zapobiec niepotrzebnemu hamowaniu i przyspieszaniu. Ma to istotne znaczenie na przykład podczas zbliżania się do sygnalizacji świetlnej, wyprzedzania rowerzystów lub ciągników, czy też jazdy przy dużym natężeniu ruchu.

14 12 Wiele sytuacji można przewidzieć z dużym zapasem czasowym. Aby w pełni wykorzystać możliwości urządzenia utrzymującego stałą prędkość jazdy - cruise control (patrz wskazówka 4.3), należy reagować na sytuację na jezdni z jak największym wyprzedzeniem. Ryc. 4.2: Przewiduj sytuację na drodze i zachowania kierowców 4.5. Zwalniaj płynnie Jeśli chcesz zahamować lub zatrzymać się, zwalniaj płynnie, puszczając w odpowiednim czasie pedał gazu i pozostawiając samochód na biegu. Samochody benzynowe i diesel - z wtryskiem paliwa Samochody benzynowe i diesel wyprodukowane po roku 1990 zwykle są wyposażone we wtrysk paliwa i elektroniczne odcięcie dopływu paliwa podczas hamowania silnikiem (zwolnienie pedału gazu i jazda na biegu). Korzyści funkcji odcięcia paliwa mogą być wykorzystane np. poprzez zwolnienie pedału gazu w odpowiedniej chwili przed sygnalizacją świetlną. Zmniejsza to także zużycie hamulców, dzięki czemu maleją koszty obsługi. Hamowanie silnikiem ma korzystny wpływ na zużycie paliwa, emisję spalin, bezpieczeństwo na drodze i ruch uliczny oraz komfort pasażerów Samochody benzynowe i diesel - gaźnikowe W przypadku mniej zaawansowanych technologicznie samochodów z gaźnikiem i starszych samochodów diesel (zwykle wyprodukowanych przed 1990), dla wydajności zużycia paliwa nie ma znaczenia, czy zwalnianie przebiega na włączonym biegu, czy też na luzie. Gaźnik jest urządzeniem mechanicznym niewyposażonym w układ elektroniczny odcinający dopływ paliwa. Samochody te zużywają tę samą ilość paliwa podczas hamowania silnikiem, jak i jazdy na luzie. W tym przypadku jednak zwolnienie pedału gazu w odpowiednim momencie pozwoli uniknąć gwałtownego hamowania i przedłużyć trwałość hamulców.

15 13 5. Wskazówki dodatkowe 5.1. Jazda w terenie pagórkowatym i górskim Na górskich szosach odpowiednie przyśpieszanie i hamowanie pozwoli zaoszczędzić znaczną ilość paliwa. Pod górę: Należy jechać na jak najwyższym biegu, z niemal całkowicie wciśniętym pedałem gazu. Uważa się niekiedy, że jest to zbyt obciążające dla silnika przy tak niskich obrotach. Jednak producenci samochodów projektują samochody tak, by umożliwić równomierną jazdę przy poziomie obrotów 1000 RPM i pełnym wciśnięciu pedału gazu Wyłączanie silnika podczas postoju Wyłączaj silnik podczas krótkich postojów na przykład przed przejazdem kolejowym, na światłach bądź w oczekiwaniu na pasażera. Przy ponownym włączeniu silnika nie wciskaj pedału gazu. Ryc. 4.3: Nie zostawiaj silnika pracującego na postoju 5.3. Praca silnika na biegu jałowym Nowoczesne samochody Zużycie paliwa w nowoczesnym silniku podczas pracy na biegu jałowym wynosi około 0,5 litra na godzinę, zależnie od rodzaju silnika. Dlatego wyłączanie silnika w niektórych sytuacjach może szybko przynieść znaczne oszczędności paliwa. Jeśli planujesz postój na dłużej niż 1 minutę, opłaca się wyłączyć silnik. Pamiętaj jednak, że ważniejsze od wydajności energetycznej jest bezpieczeństwo na drodze. Silnik powinien być wyłączany tylko w sytuacjach, w których jest to bezpieczne. Na przykład - jeśli będziesz ruszał jako pierwszy po postoju na czerwonym świetle, nie wyłączaj silnika.

16 14 Starsze samochody Starsze samochody benzynowe z gaźnikiem (zwykle wyprodukowane przed 1990) niekiedy zużywają dodatkową ilość paliwa przy włączaniu silnika. Zatem z punktu widzenia sprawności energetycznej, w przypadku samochodów gaźnikowych nie opłaca się wyłączać silnika na krótkich postojach Włączanie silnika bez naciskania pedału gazu Uruchamiając nowoczesny silnik z wtryskiem paliwa (zwykle wytworzony po 1990) nie należy wciskać pedału gazu. Elektroniczny układ sterujący silnikiem kontroluje włączanie silnika i dobiera właściwą ilość wtryskiwanego paliwa, w oparciu o pomiar odpowiednich parametrów. Wciskanie pedału gazu zakłóca działanie tego układu, co utrudnia jego działanie i zwiększa zużycie paliwa oraz emisję spalin. W starszych samochodach benzynowych z gaźnikiem (wyprodukowanych przed 1990) przy włączaniu silnika na ogół należy lekko dodać gazu Technika pokonywania zakrętów Właściwy sposób pokonywania zakrętów zależy od różnych czynników, takich jak prędkość wchodzenia w zakręt, warunki pogodowe, rodzaj zakrętu i stan jezdni. Zbliżając się do zakrętu należy zmniejszyć prędkość zdejmując nogę z gazu i hamując, bez włączania niższego biegu, zachowując zasady płynnej jazdy. Zazwyczaj przewidywanie sytuacji na drodze umożliwia wejście w zakręt z odpowiednią prędkością, nawet bez konieczności użycia hamulców. Dlatego i w tym przypadku, podczas pokonywania zakrętu, należy jechać na jak najwyższym biegu. Pełne wciskanie pedału gazu i gwałtowne, krótkie hamowanie, a następnie jazda na wysokich obrotach w celu ponownego przyspieszenia przy pokonywaniu zakrętu są niewłaściwe, ponieważ powodują zużycie paliwa i zagrażają bezpieczeństwu ruchu. Intensywne użycie hamulców obciąża osie, co może spowodować wypadek Dodatkowy ciężar Masa pojazdu ma istotny wpływ na poziom zużycia paliwa. Dotyczy to masy samego pojazdu jak i dodatkowego ładunku, np. w bagażniku. Dodatkowy ładunek o masie 100 kg w pojeździe średniej klasy o masie 1500 kg powoduje wzrost zużycia paliwa o ok. 7%. Dlatego należy ograniczać dodatkowe obciążenie pojazdu. Zwykle za zwiększenie

17 15 masy odpowiedzialne są niepotrzebne przedmioty wożone w samochodzie, łańcuchy śniegowe (gdy warunki pogodowe nie wymagają ich stosowania), bądź zapasowe kanistry Opór powietrza Ryc. 4.4: Nawet bagażniki o opływowych kształtach podnoszą zużycie paliwa Kolejnym, bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na zużycie paliwa jest opór powietrza. Wszystkie pojazdy poddawane są dokładnym testom w tunelach aerodynamicznych, co ma na celu optymalizację ich parametrów aerodynamicznych. Opór powietrza podczas jazdy zwiększają np. bagażniki dachowe, czy rowery przewożone na dachu lub z tyłu samochodu. Decyduje on o tym, jaka moc pojazdu będzie wykorzystana do utrzymania danej prędkości jazdy. Bagażnik dachowy może znacznie zwiększyć opór powietrza, co wyraźnie przekłada się na wzrost zużycia paliwa, szczególnie przy dużych prędkościach. Przy prędkości 120 km/h może to spowodować co najmniej 20% wzrost zużycia paliwa (ok. 200 l na rok). Wobec tego nigdy nie należy jeździć z bagażnikiem dachowym, jeśli nie jest potrzebny. Również inne przedmioty mogą negatywnie wpływać na aerodynamikę pojazdu na przykład duże anteny. Kolejnym istotnym czynnikiem są otwarte okna, powodujące dodatkowe zawirowania powietrza i pogarszające opływ powietrza wokół pojazdu Ciśnienie powietrza w ogumieniu Co miesiąc sprawdzaj ciśnienie powietrza w oponach. Duży udział energii niezbędnej do napędzania pojazdu zużywany jest na pokonanie oporu toczenia. Spadek ciśnienia w ogumieniu o 25% jego prawidłowej wartości zwiększa opór toczenia o 10%, a zużycie paliwa o 2%. Zbyt niskie ciśnienie powietrza ma także niekorzystny wpływ na prowadzenie pojazdu. W celu zapewnienia odpowiedniego ciśnienia należy kontrolować opony co najmniej raz w miesiącu. Ciśnienie musi być sprawdzane wtedy, gdy opony nie są roz-

18 16 grzane, czyli po przejechaniu mniej niż 3 km w innym wypadku należy poczekać ok. 10 min, aż opony się schłodzą. Ryc. 4.5: Odpowiednie ciśnienie opon zwiększa wydajność spalania i bezpieczeństwo na drodze Producenci samochodów zalecają stosowanie dwóch różnych wartości ciśnienia powietrza w kołach: inną przy jeździe bez dodatkowego obciążenia, bądź przy niedużej prędkości, a inną przy jeździe z obciążeniem lub przy dużej prędkości. Zalecenia dotyczące ciśnienia opon znajdują się w podręczniku obsługi pojazdu, a często również na tabliczce umieszczonej na drzwiach bądź, na klapce wlewu paliwa. Współczesne samochody osobowe bywają już fabrycznie wyposażone w układ elektroniczny, który na bieżąco monitoruje ciśnienie powietrza w oponach. Takie urządzenia mogą być zainstalowane także w starszych samochodach Urządzenia klimatyzujące Dodatkowe wyposażenie, na przykład urządzenia klimatyzujące, duże urządzenia HiFi, czy ogrzewacze tylnej przedniej szyby, jak również inne odbiorniki dużej mocy mogą istotnie zwiększać zużycie paliwa. Ryc. 4.6: Używaj klimatyzacji w sposób przemyślany Klimatyzację należy włączać jedynie podczas bardzo gorących dni, nie ustawiając jednak zbyt niskiej temperatury, najlepiej nie mniej niż 23şC. Jest to uzasadnione również z innych względów: zbyt duże różnice temperatur między wnętrzem samochodu mogą być niekorzystne dla zdrowia. Obliczono, że przy chłodzeniu wnętrza samochodu przy temperaturach powyżej 25şC, szczególnie podczas dużego natężenia ruchu i częstych postojów, zużycie paliwa może wzrosnąć nawet o 20%. Zwykle włączenie klimatyzacji powoduje średnio 10% wzrost zużycia paliwa.

19 Wykorzystuj urządzenia zmniejszające zużycie paliwa Wykorzystuj dostępne urządzenia umożliwiające zaoszczędzenie paliwa, na przykład licznik obrotów, regulator stałej prędkości (cruise control) i komputer pokładowy. Nowoczesne samochody często są wyposażone w takie urządzenia; pomagają one jeździć wydajnie, bezpiecznie i wygodnie. Obrotomierz Obrotomierz umożliwia utrzymanie obrotów silnika na poziomie zapewniającym efektywną jazdę. Regulator stałej prędkości Regulator stałej prędkości pozwala zachować równomierną prędkość i uniknąć kary za przekraczanie prędkości. Dzięki temu spada zużycie paliwa i emisja spalin, a co więcej jazda staje się spokojniejsza i kierowca bardziej zrelaksowany. Komputer pokładowy Ryc. 4.7: Chwilowe zużycie paliwa wyświetlane przez komputer pokładowy Obecnie wiele samochodów ma na wyposażeniu komputery pokładowe, pełniące wiele funkcji, np. podające średnie i chwilowe zużycie paliwa. Po ustawieniu na funkcję chwilowego zużycia paliwa kierowca otrzymuje szybką informację zwrotną o swojej technice jazdy i związanym z tym poziomem zużyciem paliwa. Ekonometry i wskaźniki przełączania biegu Ekonometr to wskaźnik zużycia paliwa oparty na pomiarze podciśnienia: w samochodzie z silnikiem gaźnikowym wartość podciśnienia może być wskaźnikiem zużycia paliwa. Z kolei wskaźnik przełączania biegu pokazuje kierowcy, w którym momencie zmiana biegu jest najbardziej korzystna ze względu na zużycie paliwa. Ekonometry i wskaźniki zmiany biegów spotyka się w niektórych (zwykle starszych) samochodach z lat 70-tych lub 80-tych. Powróciły w niektórych nowszych modelach, jednak w bardziej zaawansowanej postaci, wykorzystującej informacje z układu sterującego silnikiem.

20 18 Ekonometry i wskaźniki zmiany biegów umożliwiają zmniejszenie zużycia paliwa podczas jazdy. Ograniczniki prędkości i prędkości obortowej silnika Dzięki ogranicznikom prędkości bądź liczby obrotów unikniemy przekraczania prędkości i jazdy na zbyt wysokich obrotach. Graniczne wartości prędkości i liczby obrotów silnika mogą być narzucone przez przepisy, właściciela floty samochodowej bądź producenta i są z góry zaprogramowane. Zwykle nie mogą być zmienione przez kierowcę. Ograniczniki prędkości stosuje się powszechnie w ciężarówkach i samochodach dostawczych. Na instalację tych urządzeń często decydują się właściciele flot, dzięki czemu zmniejszają spalanie w swoich pojazdach, liczbę wypadków i mandatów za przekraczanie prędkości, a także budują wizerunek firmy. Zużycie paliwa mniejsze średnio o 5% Wyniki wielu badań dowodzą, że wszystkie wymienione wyżej urządzenia pozwalają zaoszczędzić około 5% paliwa. W połączeniu ze szkoleniem w zakresie odpowiedniej techniki jazdy korzyści te znacznie się zwiększają. 6. Przykłady stosowania ekojazdy Rozdział ten przedstawia przykłady najlepszej praktyki w ekojeździe, zebrane z kilku państw europejskich. Podparte są informacjami o efektach stosowania zaleceń ekojazdy 6.1. Oszczędności kosztów w firmach transportowych Firmy transportowe z Holandii Holenderska firma doradcza przeprowadziła analizę danych zebranych od przedsiębiorstw transportowych w Holandii w latach Wdrożenie ekologicznych metod jazdy w firmach przewozowych (szkolenie kierowców, rejestracja zużycia paliwa i zbieranie informacji zwrotnych) pozwoliło zaoszczędzić około 1 l na 100 km. W przypadku holenderskiego transportu krajowego (80000 km na rok) przekłada się to na oszczędności kosztów w wysokości około 800 l na rok na pojazd. W holenderskim transporcie międzynarodowym oszczędności kosztów sięgają 1400 l na rok na pojazd.

21 19 wskaźnik oszczędności dla danego wskaźnika (%) oszczędności kosztów (l na 100 km) zużycie paliwa 2,1 0,40 obsługa 3,5 0,19 uszkodzenia powypadkowe 14,2 0,39 Razem - 0,98 (Źródło: NEA, 2005) Tab. 5.1: Zestawienie wyników wprowadzenia ekojazdy w transporcie drogowym w Holandii ( ) Grupy kierowców samochodowych z holenderskiej organizacji Consumentenbond Zmniejszenie zużycia paliwa średnio 7% W roku 2002 przeprowadzono badanie wśród członków panelu samochodowego z Holenderskiej Organizacji Konsumentów. W skład panelu wchodzi około 6000 kierowców, głównie samochodów prywatnych. Na podstawie informacji o własnej technice jazdy, w kontekście najważniejszych zaleceń ekojazdy, respondentów podzielono na kierowców ekologicznych i tradycyjnych. Grupy te porównywano ze sobą przez ponad rok pod względem zużycia paliwa. Wyniki wskazują, że w badanym okresie kierowcy ekologiczni zużyli o 7% mniej paliwa, niż tradycyjni. RACC (Real Catalonia Automobile Club), Hiszpania Zmniejszenie spalania o średnio 13,4% po przeszkoleniu RACC (Real Catalonia Automobile Club) jest jednym z najważniejszych klubów samochodowych w Hiszpanii, zrzeszającym ponad milion członków. W październiku 2003 roku RACC przeprowadziła badanie na temat ekojazdy wśród kierowców indywidualnych, w celu sprawdzenia zainteresowania tą techniką. Wyniki były bardzo pozytywne średnie oszczędności paliwa sięgały 13,4%. Hamburger Wasserwerke, Niemcy Spadek zużycia paliwa o 5,8%, uszkodzeń powypadkowych o 40% Pod koniec 2003 roku 91 kierowców samochodów dostawczych firmy Hamburger Wasserwerke (HW) przeszkolono z zakresu ekojazdy. Po zakończeniu szkolenia przez pół roku monitorowano zużycie paliwa i liczbę wypadków. Stwierdzono 5,8% spadek spalania i 40% spadek liczby wypadków, co daje HW zysk około litrów paliwa rocznie.