II rok. Studia niestacjonarne I stopnia (3-letnie, licencjackie) w zakresie filologii rosyjskiej

Transkrypt

1 Nazwa przedmiotu: HISTORIA LITERATURY ROSYJSKIEJ Kod: Rok studiów: II rok. Studia niestacjonarne I stopnia (3-letnie, licencjackie) w zakresie filologii rosyjskiej Semestr: 3, 4 Typ zajęć: Liczba godzin: konwersatorium 40h konwersatorium Punkty ECTS: 10 Osoba prowadząca: Poziom kursu: Język wykładowy: Wymagania wstępne: Metody oceny: Treści przedmiotu: mgr Dorota Rzeszewska I stopnia polski (dla grup początkujących); rosyjski (dla grup zaawansowanych) podstawowa wiedza o literaturze (poziom roku pierwszego) aktywny udział w zajęciach, egzamin końcowy po II roku Systematyczny kurs historii literatury rosyjskiej, obejmujący okres od lat sześćdziesiątych XIX (rozumianych jako okres literacki) do końca Srebrnego wieku literatury rosyjskiej (połowa lat dwudziestych XX w.) w stopniu uwzględniającym status studiów zawodowych I stopnia. Przedstawione zostaną najważniejsze i najbardziej charakterystyczne zjawiska życia literackiego poszczególnych okresów, decydujące o ich specyfice i odmienności, uzasadniające tym samym periodyzację w ramach przyjętego zakresu czasowego. Biografie i dzieła poszczególnych twórców osadzone będą w kontekście wydarzeń politycznych i społecznych, jak również dominujących zjawisk artystycznych. 1. Charakterystyka lat 60. i 70. Raznoczyńcy i fenomen inteligencji rosyjskiej. Pozytywizm w Rosji. Rozwój czasopism, krytyki literackiej (M. Czernyszewski, M. Dobrolubow) i stylu publicystycznego. 2. Mróz czerwony nos M. Niekrasowa. Język utworu. Problem stylizacji. Motywy ludowe (Морозко), motyw muzy poety w kontekście idei narodnickiej. 3. Obłomow I. Gonczarowa. Kompozycja. Psychologizm. Obłomow jako zbędny człowiek. Znaczenie filozofii Schillera. Sen o Obłomowce w kontekście sporu

2 okcydentalistów ze słowianofilami. Koncept bohatera niepełnego (w kontekście tytułu, Sztolc). Problem koncepcji M. Dobrolubowa (Что такое обломовщина?) i możliwości przewartościowania w kontekście interpretacji dwudziestowiecznych i ekranizacji N. Michałkowa (Несколько дней из жизни Обломова). 4. Idea poczwiennicka w kontekście sporu okcydentalistów ze słowianofilami. 5. Twórczość Fiodora Dostojewskiego poetyka powieści polifonicznej, idea karnawalizacji i karnawału w strukturze dzieła. Istota Dostojewowsko-bachtinowskiego słowa dialogowego. Jurodiwyj i antyzachowanie w rosyjskiej kulturze. Biedni ludzie. Forma gatunkowa utworu. Relacja do szkoły naturalnej. Miejsce psychologizmu. Obraz Petersburga (obiektywizacja i subiektywizacja w kontekście poglądów Bachtina). Stosunek do romantyzmu (Puszkin i Gogol). Zbrodnia i kara. Dialog zachodniej idei z żywym życiem (zachodnie idee filozoficzne i prawosławna teologia) w strukturze utworu. Kategoria sobowtóra.. Pojęcie minuschwytu. Idiota F. Dostojewskiego. Psychologizm Dostojewskiego. Książę Chrystus-Don Kichot-Obłomowjurodiwyj. Dostojewowska koncepcja Piękna. Katolicyzmsocjalizm. Pojęcie sytuacji zrymowanej. Bracia Karamazow F. Dostojewskiego. Miejsce Legendy o wielkim Inkwizytorze w strukturze utworu (nawiązanie do szygalewszczyzny i oceny katolicyzmu). Źródła poglądów starca Zosimy i ich relacja do hezychazmu. Twórczość Fiodora Dostojewskiego jako wyraz ogólno rosyjskiego dialogu z Zachodem. Dostojewski w kontekście zachodniej myśli filozoficznej. Wielopłaszczyznowa aktualność spuścizny pisarza w XX i XXI w. 6. Twórczość Lwa Tołstoja. Psychologizm Tołstoja. Pojęcie urody życia i dialektyki duszy. Relacja świadomości i nieświadomości, jako składowych psychologizmu pisarza w Wojnie i pokoju oraz Annie Kareninie. Pojęcie homofonicznego typu powieści. Historiozofia Tołstoja. Tołstoizm i myśl ekologiczna pisarza. Anna Karenina L. Tołstoja. Psychologizm Tołstoja. Pozycja narratora (porównanie z Wojną i pokojem). Sytuacja szlachty po reformie uwłaszczeniowej. Kwestia kobieca. Kategoria tragizmu. Воскресение L. Tołstoja. Tołstoizm w idei utworu. Problem wychowania młodych pokoleń (nawiązanie do Sonaty Kreuzerowskiej). Rozwój psychologizmu pisarza. Artystyczno-biograficzne wcielenie folklorowej kategorii uchoda. Wielka powieść rosyjska jako fenomen wewnętrznej przemiany w komplementarnej opozycji. 7. Historia jednego miasta M. Sałtykowa-Szczedrina (na podstawie fragmentów wskazanych przez prowadzącego zajęcia). Stylistyka utworu. Rodzaje nawiązań do innych

3 tekstów kultury. Funkcjonowanie historyzmu i satyry. Mechanizmy groteski. 8. Burza A. Ostrowskiego. Nowatorstwo utworu w kontekście praktyki teatralnej epoki. Bohaterka utworu i problem tragizmu. Symbolika tytułu. Recepcja utworu. 9. Ikonologia Mikołaja Leskowa na podstawie utworu Anioł z pieczęcią (Запечатленный ангел). Funkcja ikony w artystycznym świecie Leskowa i Dostojewskiego. Nowelistyka Leskowa. Skaz i problem stylizacji w kontekście wymowy utworów. Праведник Leskowa. 10. Schopenhaueryzm w literaturze rosyjskiej (Turgieniew, Fet, Tołstoj, Srebrny wiek ) 11. Literatura lat 80. i specyfika epoki na tle XIX w. Naturalizm w literaturze rosyjskiej. 12. Twórczość A. Czechowa. Nowelistyka: stosunek do tradycji, specyfika humoru, typowość a przypadkowość. Sala nr 6 od studium psychologicznego do uogólnienia. Relacja do tołstoizmu. Dramaturgia Czechowa w kontekście Wielkiej Reformy Teatralnej. Nowa forma dramatu (typ konfliktu, specyfika dialogu milczenia, kompozycja, codzienność i symbol) na podstawie dramatów Mewa i Trzy siostry. Rola Mainigeńczyków i K. Stanisławskiego w recepcji dramaturgii Czechowa. 13. Twórczość M. Gorkiego. Nowelistyka: tradycja i nowatorstwo. Stosunek do Tołstoja i Czechowa. Charakterystyczny typ bohatera (bosiak) światopogląd i język. Na dnie Gorkiego. Forma dramatu. Typy bohaterów. Od aktualnej problematyki socjalnej ido filozoficznoetycznego uogólnienia. 14. Symbolizm, akmeizm, futuryzm ogólna charakterystyka, manifesty, analiza przykładowych utworów. 15. Мелкий бес F. Sołoguba. Elementy naturalizmu i symbolizmu w strukturze utworu. Psychologizm Sołoguba. Pieredonowszczyzna jako zjawisko społeczno-obyczajowe i filozoficzne. 16. Балаганчик (Незнакомка) A. Błoka. Symbolistyczna forma lirycznego dramatu-misterium w kontekście rosyjskiej tradycji i komedii dell arte. Świadomość kategorii widza wobec założeń Wielkiej Reformy Teatralnej. Dwunastu wobec ówczesnej sytuacji politycznej i prądów ideologicznoartystycznych. 17. Petersburg A. Biełego. Język utworu. Żywioł apolliński i dionizyjski. Idea panmongolizmu. Rozbicie osobowości a forma utworu. Psychologizm a ekspresja symbolu wobec symbolistycznej harmonii. Przemiana Mikołaja Ableuchowa: od maski do rosyjskiego siewcy. Ezoteryka wobec zracjonalizowanej machiny administracyjnej. Funkcjonowanie powieści w kontekście tekstu peterburskiego, rola symbolu. Teurgia. Esej hermeneutyczny Biełego i autointerpretacja.

4 18. Misterium Buffo, Obłok w spodniach W. Majakowskiego. Twórczość poety w kontekście założeń futuryzmu. Rola metafory i groteski w artystycznym obrazowaniu. 19. Twórczość Iwana Bunina. Wieś I. Bunina. Obraz wsi rosyjskiej na tle tradycji (słowianofilskiej i narodnickiej). Dwoistość motywacji rosyjskiego charakteru. Rola przyrody. Typ psychologizmu. Historiozofia pisarza. Stosunek do rosyjskiej tradycji i miejsce pamięci w idei utworów Noblisty. Koncepcja miłości w późniejszej fazie twórczości. Nawiązania do duchowości Wschodu w konteście tendencji epoki. Obraz miłości w nowelistyce Bunina na podstawie noweli Udar słoneczny i Lekki oddech. Wartość mgnienia w tragicznym nie-spełnieniu. 20. Twórczość Leonida Andrejewa. Miejsce ekspresjonizmu w rosyjskiej kulturze. Życie człowieka. Poetyka dramatu symbolistyczno-ekspresjonistycznego. Groteska i uogólnienie jako sposób filozofowania. Kanon lektur: Obowiązkowe: 1. I. Gonczarow, Obłomow; 2. F. Dostojewski, Biedni ludzie, Zbrodnia i kara, Idiota, Biesy (fragmenty), Bracia Karamazow; 3. L. Tołstoj, Wojna i pokój (fragmenty), Anna Karenina, Zmartwychwstanie, Sonata Kreuzerowska; 4. M. Leskow, Mańkut, Anioł z pieczęcią (Запечатленный ангел); 5. W. Garszyn, Czerwony kwiatek; 6. A. Ostrowski, Burza; 7. M. Sałtykow-Szczedrin, Historia jednego miasta (fragmenty); 8. M. Niekrasow, Mróz-Czerwony nos; 9. A. Czechow, Śmierć urzędnika, Mewa, Trzy siostry, Sala nr 6; 10. I. Bunin, Wieś, Udar słoneczny, Sny Czanga; 11. A. Kuprin, Pojedynek; 12. L. Andrejew, Życie człowieka; 13. F. Sołogub, Mały bies; 14. A. Bieły, Petersburg; 15. A. Błok, Buda jarmarczna, Dwunastu, Nieznajoma (monodram); 16. W. Majakowski, Obłok w spodniach, Misterium Buffo (fragmenty); 17. M. Gorki, Makar Czudra, Na dnie; 18. Liryka (do wyboru 4 wiersze/poematy z 10 zaproponowanych przez prowadzącego): A. Fet, F. Tiutczew, K. Balmont, A. Achmatowa, O. Mandelsztam, W. Chlebnikow, L. Gumilow, M. Cwietajewa. Uzupełniające:

5 1. F. Dostojewski, Biesy (całość), Notatki z podziemia, Łagodna; 2. L. Tołstoj, Wojna i pokój (całość), Śmierć Iwana Ijicza, Żywy trup, Ciemna potęga; 3. M. Leskow, Oczarowany pielgrzym; 4. M. Sałtykow-Szczedrin, Państwo Gołowlewowie; 5. A. Ostrowski, Las; 6. A. Czechow, Kapral Priszibiejew, Step, Kameleon, Człowiek w futerale, Wiśniowy sad, Wujaszek Wania; 7. I. Bunin, Lekki oddech, Pan z San Francisco; 8. L. Andrejew, Opowieść o siedmiu powieszonych, Życie Wasilija Fiwiejskogo; 9. A. Błok, Scytowie; 10. W. Majakowski, Dobrze!; Łaźnia; 11. M. Gorki, Starucha Izergil, Czełkasz, Konowałow. Cele i efekty kształcenia: 1. Znajomość literatury rosyjskiej przełomu XIX i XX wieku oraz lat 20-tych XX w. 2. Pisarz i jego twórczość na tle tendencji społecznokulturowych epoki. 3. Analiza wybranych z kanonu lektur tekstów literackich (tematyka, problematyka, struktura dzieła). 4. Omawiane dzieło literackie w kontekście kultury narodowej i światowej. Zalecana literatura: 1. Historia literatury rosyjskiej, pod red. M. Jakóbca, t. II, Warszawa Historia literatury rosyjskiej XX wieku, pod red. A. Drawicza, Warszawa G. Porębina, St. Poręba, Historia literatury rosyjskiej , Katowice W. Kazack, Leksykon literatury rosyjskiej XX wieku. Od początku stulecia do roku 1996, Przekład, opracowanie, bibliografia polska i indeks osób Bronisław Kodzis, Wrocław Warszawa Kraków T. Klimowicz, Przewodnik po współczesnej literaturze rosyjskiej i jej okolicach ( ), Wrocław Literatura rosyjska w zarysie pod red. Zb. Barańskiego i A. Semczuka, Warszawa Г.Н. Поспелов, История русской литературы XIX века, Москва А.Г. Соколов, История русской литературы конца XIX начала ХХ века, Москва Z. Barański, J. Litwinow, Rosyjskie manifesty literackie. cz.1, (Przełom XIX i XX wieku), Poznań Literatura rosyjska przełomu XIX i XX wieku cykl Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego.

6 11. И. Гарин, Серебряный век в 3 томах, Москва М. Г. Зельдович, Л.Я. Лившиц, Русская литература XIX в. Хрестоматия критических материалов, Москва A. Walicki, Zarys myśli rosyjskiej. Od Oświecenia do Renesansu religijno-filozoficznego, Kraków M. Bachtin, Problemy poetyki Dostojewskiego, przeł. N. Modzelewska, Warszawa R. Przybylski, Dostojewski i przeklęte problemy. Od Biednych ludzi do zbrodni i kary, Warszawa B. Urbankowski, Dostojewski: dramat humanizmów, Warszawa M. Bohun, Fiodor Dostojewski i idea upadku cywilizacji europejskiej, Katowice Tołstoj w oczach krytyki światowej, pod red. P. Hertza, Warszawa А. Semczuk, Lew Tołstoj, Warszawa О.В. Сливицкая, «Истина в движении»: О человеке в мире Л. Толстого, Москва О.В. Сливицкая, «Война и мир» Л.Н. Толстого: проблемы человеческого общения, Ленинград В творческой лаборатории Чехова, под ред. Л.Д. Опульской, З.с. Паперного и С.Е. Шаталова, Москва А.П. Чудаков, Поэтика Чехова, Москва R. Śliwowski, Antoni Czechow, Warszawa 1965.