Artur Brożyniak Rzeszów, 12 kwietnia 2016 r.

Transkrypt

1 Artur Brożyniak Rzeszów, 12 kwietnia 2016 r. OBEP IPN Rzeszów Notatka służbowa Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie przeprowadziło kwerendę dotyczącą żołnierzy Wojska Polskiego poległych w walkach z Ukraińską Powstańczą Armią w okolicach Kniażyc. Ponadto ustalono listę mieszkańców wioski ofiar zbrodni nacjonalistów ukraińskich. Przebieg wypadków: Kniażyce w okresie II wojny światowej były zamieszkałe przez 400 grekokatolików (Ukraińcy i Rusini) i 358 katolików obrządku łacińskiego (Polacy). Wioska wchodziła w skład gminy Hermanowice w pow. przemyskim. Katolicy obrządku łacińskiego z Kniażyc należeli do Parafii Najświętszej Maryi Panny w Grochowcach. W okresie międzywojennym do poważniejszych konfliktów Polaków z Ukraińcami we wiosce nie dochodziło. Po rozpoczęciu II wojny światowej we wrześniu 1939 r. aktywność wzmogli nacjonaliści ukraińscy, łudząc się, że Adolf Hitler utworzy dla nich niepodległe państwo. Między innymi dochodziło do zbrojnych ataków dywersantów na żołnierzy Wojska Polskiego. Ukraińcy - obywatele Rzeczypospolitej Polskiej witali żołnierzy niemieckich jako wyzwolicieli, stawiano bramy powitalne i sypano mogiły Polski. Na terenie gminy Grochowce ok. 12 września 1939 r. mieszkańcy Aksmanic ostrzelali konny patrol żołnierzy WP, na szczęście obyło się bez ofiar. Jeden z żołnierzy tego patrolu przy próbie wyjaśnienia okoliczności zajścia został zaatakowany przez Iwana Barana zwanego Ćwiekiw, piętnastoletniego pastucha, który chciał go ściągnąć z siodła. Żołnierz w obronie własnej użył krótkiej broni palnej i ranił pastucha lekko w głowę. Inny żołnierz patrolu rzucił jeden granat w stronę domniemanych sprawców napadu, lecz nikt nie został zraniony. Wiadomości

2 o zajściu wywołały popłoch w Aksmanicach, ludność uciekła w pola i do sąsiednich wiosek. Po kilku godzinach mieszkańcy powrócili do domów. Tego samego dnia wieczorem Michał Baran zwany Kotowskim, mieszkaniec wioski i dezerter z WP, ostrzelał inną grupę żołnierzy. Karabin maszynowy z którego strzelał, zabrał w czasie dezercji. Wiadomości o zajściu wywołały powtórną panikę w Aksmanicach i sąsiednich Kłokowicach. Ukraińscy mieszkańcy wiosek obawiali się, że tym razem WP ukarze ich zgodnie z prawem wojennym za akt terroru przeciw żołnierzom polskim. Ludność w popłochu uciekła do sąsiednich Niżankowic, lecz WP nie podjęło działań represyjnych. Ok. 14 września 1939 r. teren gminy Grochowce został zajęty przez wojska niemieckie. Utworzenie ukraińskiego państwa nie nastąpiło, Adolf Hitler nie chciał drażnić swojego nowego sojusznika Józefa Stalina. Pod koniec września 1939 r. wojska niemieckie, wypełniając postanowienia paktu Ribbentrop- Mołotow, opuściły tereny na wschód od Sanu, które zajęła Armia Czerwona. Wzdłuż rzeki ustalono granicę niemiecko-sowiecką. W latach Kniażyce znalazły się pod okupacją sowiecką. Okupant wprowadził nowe porządki rozpoczęto kolektywizację rolnictwa i zwalczanie Kościoła katolickiego. W latach w okresie okupacji niemieckiej Kniażyce zostały włączone do gminy wiejskiej Przemyśl. W 1941 r. ponownie odżyły nadzieje wśród Ukraińców na uzyskanie od Adolfa Hitlera własnego państwa. Ludność ukraińska stała się kategorią uprzywilejowaną w stosunku do Polaków i Żydów. W lecie 1941 r. doszło do uprowadzenia i zamordowania przez nacjonalistów ukraińskich dwóch aktywistów komunistycznych w niedalekich Aksmanicach. W okresie okupacji sowieckiej komuniści utworzyli miejscowy kołchoz. Niemieckie władze okupacyjne wprowadziły kenkarty. W kenkartach wpisano rzymokatolikom narodowość polską, natomiast grekokatolikom - ukraińską. Na kenkarcie znajdował się znaczek z literą U lub P, oznaczającą narodowość. Z ochotników utworzono policję ukraińską w niemieckiej służbie. Policjanci brali czyny udział w zagładzie ludności żydowskiej. Ludność ukraińska w Małopolsce Wschodniej ochotniczo zgłaszała się również do 14. Dywizji Grenadierów SS potocznie nazywaną Dywizją SS-Galizien. Należy nadmienić, że Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów miała swoje zakonspirowane struktury w policji pomocniczej i SS. W 1943 r. Ukraińska Powstańcza Armia z rozkazu kierownictwa cywilnego Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów banderowców na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej dokonała ludobójstwa Polaków. OUN(B) uważała, że poprzez wymordowanie polskiej ludności i innych obcych narodowo mieszkańców prastarych ziem ukraińskich doprowadzi do budowy jednolitego pod względem etnicznym państwa ukraińskiego. Unicestwieniu

3 podlegali wszyscy Polacy, w tym starcy, kobiety i dzieci. Ważną rolę w oddziałach UPA odegrali byli ukraińscy policjanci, którzy na rozkaz kierownictwa OUN(B) od wiosny 1943 r. masowo dezerterowali i zasilali szeregi UPA. Wiosną 1944 r. ukraińskie podziemie przystąpiło do realizacji czystki etnicznej na ziemiach nad Sanem. Zorganizowano bojówki OUN. Zamierzano w pierwszej kolejności wymordować osoby związane z administracją przedwojennego państwa polskiego oraz tych, którzy mogli pełnić role przywódców wśród polskiej społeczności. 8 marca 1944 r. banderowcy uprowadzili i zamordowali trzech Polaków z ligenszaftu w Mielniowie w pow. przemyskim. 20 kwietnia bojówka OUN zabiła gajowego, Jana Korbeckiego w lesie Grabnik w pobliżu Rybotycz, pow. dobromilski. Odpowiedzią na to było powstanie placówek samoobrony i demonstracja siły polskiego podziemia. W czerwcu 1944 r. od wschodu do Lwowa zaczęła się zbliżać Armia Czerwona. Większość ukraińskiej policji na rozkaz banderowskiego kierownictwa OUN zdezerterowała. Z dezerterów i ochotników utworzono oddziały UPA, m.in. w lasach w pobliżu wioski Jamna Górna sformowano sotnię dowodzoną przez NN Łysa. Wobec szybkiego zbliżania się frontu polecono oddziałom Ukraińskiej Powstańczej Armii z terenu Pogórza Przemyskiego przejść na teren Bieszczad, kontynuować szkolenie wojskowe i przeprowadzić czystkę etniczną na tamtejszym terenie. Nadejście Armii Czerwonej na przełomie lipca i sierpnia 1944 r. i sowiecka okupacja zahamowały czystkę etniczną. Wojskowe władze sowieckie teren na wschód od Sanu do sierpnia 1944 r. traktowały jako obszar wcielony do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej. We wrześniu 1944 r. utworzono gminę zbiorczą Fredropol w skład której weszła m.in. wieś Kniażyce. Nowe komunistyczne władze w każdej gminie starały się utworzyć posterunki Milicji Obywatelskiej. Posterunek MO w Darowicach został założony przez miejscowych Polaków. Większość mieszkańców gminy Fredropol stanowiła ludność ukraińska. Najbardziej aktywni w ukraińskim podziemiu byli mieszkańcy Aksmanic. We wiosce znajdowała się siedziba I rejonu OUN, któremu podlegały struktury cywilne ukraińskiego podziemia w całej gminie Fredropol. Jesienią 1944 r. w Kniażycach przeprowadzono pobór młodych mężczyzn Polaków do WP i Ukraińców do WP lub Armii Czerwonej. Poborowych zawieziono do Przemyśla. Prawie wszyscy zdezerterowali i wrócili do wioski. Polacy pozostali w domach, Ukraińcy w

4 większości wstąpili do grup OUN następnie do UPA. Do zbrojnych grup podziemia banderowskiego z Kniażyc wstąpili ochotniczo m.in.: Władysław Baczyk, Piotr Wityk, Myron Kircio, Władysław Synowiec, Michał Mróz, Józef Pisarczyk, Władysław Tarapat i jego brat Andrzej Tarapat Maczuha. We wiosce dokonano również przymusowego poboru młodych Ukraińców do UPA m.in.: Józefa Szpaka, Leona Worobca i nieustalonego imienia Wnorowskiego. Członkowie UPA: Rus,Władysław Baczyk i Andrzej Tarapat Maczuha zostali zabici w trakcie walk z żołnierzami WP w 1946 r. Józefa Szpaka, Leona Worobca i Wnorowskiego zamordowali banderowcy za dezercję z szeregów UPA. Od końca 1944 r. na Pogórzu Przemyskim nastąpił ponowny wzrost aktywności banderowców. W niektórych wioskach na prawym brzegu Sanu ludność ukraińska ignorowała istnienie Państwa Polskiego i zaprzestała obowiązkowych świadczeń na jego rzecz. Pobory rekrutów, zbieranie podatków i egzekwowanie innych świadczeń musiano przeprowadzać w asyście milicji lub wojska. W nocy z 3 na 4 grudnia 1944 r. w Kniażycach nacjonaliści ukraińscy napadli na dom strażnika leśnego Pawła Narożnowskiego. Wspomniany mieszkał wcześniej w Koniuszy. Jesienią 1944 r. po walce WP z banderowcami schwytał on jednego z nich. Zamierzał go przekazać władzom polskim. Jednak banderowiec pilnowany przez szwagrów Narożnowskiego uciekł. Po tym wydarzeniu rodzina Narożnowskich obawiając się represji ze strony OUN przeniosła się do o opuszczonej wili Pawlikowskich pod Kniażycami, która była wykorzystywana jako leśniczówka. Sprawcy napadu wezwali domowników do otwarcia drzwi, na co nie było żadnej odpowiedzi. Następnie próbowali sforsować główne wejście. Jednak drzwi okazały się bardzo solidne. Później odnaleźli drugie drzwi od tylnej strony domu i te udało się im sforsować. Weszli na parter i zażądali, aby domownicy zgromadzili się obok schodów. Gdy na dole było cztery osoby banderowcy zaczęli do nich strzelać. Od kul banderowców zginęli: Paweł Narożnowski, jego żona Katarzyna, dwójka dzieci: Jan i Irena. Dwoje pozostałych dzieci w momencie rozpoczęcia strzelaniny znajdowało się na schodachfeliks (ur r.) położył się i nakazał to samo uczynić młodszemu bratu Edwardowi (ur r.). Dzięki temu obydwaj przeżyli.następnie sprawcy na podłodze parteru rozlali łatwo palną ciecz i podpalili budynek. Po odejściu banderowców dzieciom udało się ugasić pożar. W trakcie napadu sprawcy mówili po ukraińsku lub rosyjsku dla zmylenia domowników, jeden z nich miał na czapce tryzub. Powyższe okoliczności wskazują, że zbrodni dokonali banderowcy. Do kolejnego napadu w Kniażycach doszło 14 marca 1945 r. Banderowcy powiesili na drzewie mieszkańca wioski Piotra Towarnickiego. Przed śmiercią został on pobity, wybito mu zęby. Jeszcze tej samej nocy wspomniana bojówka w sile ok.14 osób, zamordowała 7 osób w sąsiednich Darowicach.

5 W nocy 23 na 24 kwietnia 1945 r. w Kniażycach banderowcy uprowadzili Polaka, Eugeniusza Hulaka, miejscowego nauczyciela języka polskiego. Po wspomnianym zaginął wszelki ślad co oznacza, że najprawdopodobniej został on zamordowany. Ponadto banderowcy obrabowali sklep i miejscową spółdzielnię. Następnego dnia to jest 24 kwietnia milicja w Kniażycach zatrzymała 2 banderowców, których odkonwojowano do Przemyśla i przekazano władzom. Kolejny wzrost aktywności nacjonalistów ukraińskich na terenie gminy Fredropol nastąpił późnym latem i jesienią 1945 r. OUN ogłosiła przymusowy pobór do UPA młodych mężczyzn narodowości ukraińskiej. Tworzono nowe sotnie. Oddziałom UPA przydzielono rejony działania. Mieszkająca tam ludność ukraińska musiała dostarczać rekrutów, zaopatrywać sotnie w żywność, odzież i obuwie. Również na mieszkańców Kniażyc Ukraińców i także Polaków banderowcy nakładali wysokie daniny. Za ich niedostarczenie groziła kara chłosty, a w skrajnym przypadku śmierć. Broń i część umundurowania oddziały UPA zdobywały w walce. UPA atakowała nawet garnizony WP w sile wzmocnionego batalionu. Rejon do którego była przypisana sotnia był obszarem jej przebywania i walki. O przejściu na inny teren musiano każdorazowo informować tamtejsze władze OUN. Na terenie gminy Fredropol od jesieni 1945 r. do czerwca 1947 r. operowała sotnia U-4, Włodzimierza Szczygelskiego Burłaki. Jesienią 1945 r. prawie wszystkie tereny wiejskie na wschód od Sanu zostały opanowane przez UPA. 27 września 1945 r. banderowcy ostrzelali stacjonujący w Kniażycach batalion 26. pp. Z kolei 4 października 1945 r. w Kniażycach patrol WP natknął się na grupę prawdopodobnie członków UPA. W wyniku walki jeden żołnierz został ranny. Banderowcy spalili 3 domy i zbiegli. Według szacunków strony polskiej zginęło 3 banderowców, lecz powyższych danych nie zdołano zweryfikować. W tych warunkach pogorszyło się znacznie bezpieczeństwo cywilnej ludności zarówno polskiej jak i ukraińskiej. Mieszkańcy Kniażyc byli porywani i mordowani przez miejscową bojówkę Służby Bezpieczeństwa OUN. W latach w ten sposób zginęło co najmniej 4 mieszkańców. W maju 1946 r. bojówka SB-OUN próbowała zamordować Mieczysława Mirowskiego, któremu udało się przeżyć tylko dzięki nadzwyczajnemu splotowi zdarzeń. 26 września 1946 r. uprowadzono i zamordowano Nazara Sabata, Michała Krupnika i Ludwika Ukarmę. Mordu dokonała bojówka SB-OUN, I Rejonu Nadrejonu Chołodnyj Jar. Wspomniane trzy osoby podejrzewano o rzekomą współpracę z WP. Bezpieczeństwa ludności cywilnej nie poprawiły przesiedlenia ludności ukraińskiej w latach do USRS. Mieszkańcy Kniażyc w dalszym ciągu obawiali się o swoje życie.

6 W 1946 r. w rejonie wioski dochodziło do starć WP z banderowcami. 22 czerwca 1946 r. w Darowicach i Kniażycach żołnierze WOP oraz milicjanci z posterunku Darowice ujęli 4 banderowców. Przez dwa tygodnie od 15 do 27 czerwca 1946 r. w lasach na południe od Przemyśla obozowała sotnia Podoficerskiej Szkoły UPA im. Konyka. Sotnią szkolną dowodził NN Zrub, st. sierż. UPA. W pobliżu jej obozowiska stale stacjonowała sotnia U 7, dowodzona przez Grzegorza Jankowskiego Łastiwkę, której zadaniem była ochrona szkoły. Siły UPA należy szacować na ok. 300 ludzi. Banderowcy zbierali prowiant w okolicznych wioskach. Informacje o obecności dużej grupy banderowców dotarły do Przemyśla. Do rozpoznania wysłano kompanię Podoficerskiej Szkoły elewów z 28. pp z 9. DPprzypuszczalnie w sile od 80 do 100 żołnierzy. Akcją dowodził por. Zenon Kratki, dowódca szkoły podoficerskiej. Pieszej grupie żołnierzy towarzyszył konny wóz taborowy, na którym wieziono zapas amunicji i radiostację. Kompania szkolna przeszła San 26 czerwca 1946 r. w rejonie Olszan. Następnie przeszła przez Brylińce i weszła do lasu. Dalej pomaszerowała przez Koniuszę i lasami przez Helichę zamierzała powrócić do Przemyśla. Kolumna była rozciągnięta wzdłuż leśnej drogi, w jej środku znajdowało się dowództwo i wóz amunicyjny. W rejonie Kniażyc czoło zostało ostrzelane prze ubezpieczenie z sotni U 7. Banderowcy zajęli pozycje w okopach z I wojny światowej. Por. Zenon Kratki nakazał rozwinąć się do ataku na lewo od drogi. W tym czasie nie miał on pewnych informacji o przeciwniku. Ponadto zalesienie terenu utrudniało przeprowadzenie ataku. Nie zostały wydzielone odwody. Nie przygotowano się do prowadzenia obrony okrężnej. Ponadto dowództwo kompani znajdowało się bezpośrednio na linii atakujących żołnierzy co utrudniało kierowanie walką. Na prawym skrzydle nie zdołano posunąć się do przodu z uwagi na obronę banderowców na przygotowanych pozycjach. Pewne sukcesy osiągnięto w centrum doprowadzając do wyparcia UPA z pierwszej linii okopów. Przy centrum znajdowało się dowództwo kompani. Na lewym skrzydle nie powiodła się próba obejścia przeciwnika, natrafiono na szkolną sotnię UPA, tu również banderowcy zajęli pozycje obronne. Sotnia szkolna powstrzymała atak żołnierzy WP. Banderowcy przeszli do kontrataku i zmusili do wycofania się lewe skrzydło. Następnie od tyłu zaatakowali centrum. Dwie drużyny zostały otoczone, przy nich przebywał dowódca i adiutant szkoły. Jedna wycofała się na lewe skrzydło. Następnie z walki wycofało się lewe skrzydło WP. Pozostały tylko dwie drużyny w centrum, prawdopodobnie nie zdołano przygotować obrony okrężnej. Banderowcy podeszli od tyłu. Przy pomocy ręcznych granatów niszczyli polskie stanowiska w czym osobiści brał udział Zrub, dowódca szkolnej sotni UPA. W tym samym czasie przystąpiono do krótkiego pościgu za żołnierzami i zdobyto wóz konny z amunicją oraz radiostację. Walka w lesie w pobliżu Kniażyc była jedną z większych porażek WP w starciach z UPA. Według polskich danych następnego dnia na pobojowisku odnaleziono ciała 26 żołnierzy i oficerów w tym por. Zenona Kratki - dowódcy szkoły podoficerskiej, ppor. Franciszka Kunickiego -adiutanta szkoły podoficerskiej i ppor. BronisławaRachwała -dowódcy jednego z plutonów. Meldunek Zruba szacuje straty polskie na 38 zabitych, 18 rannych i 6 wziętych do niewoli, których podobno zwolniono. Przy tym podano, że zdobyto w sumie 42 jednostki broni długiej i tylko dwie krótkiej. Zdobyta broń

7 należała do poległych, wziętych do niewoli zapewne też część rannych w czasie odwrotu porzuciła uzbrojenie. Należy domniemywać, że niektórych ciał żołnierzy WP nie zdołano odnaleźć. Po stronie UPA zginęło 3 kursantów szkoły im. Konyka. W kompleksie leśnym Kniażące - Brylińce 29 sierpnia 1946 r., oddział manewrowy 28. pp natrafił na dwie sotnie UPA U 4 Burłaki i U 8 NN Stacha. Ta ostatnia przebywała w przemyskich lasach tymczasowo na przeszkoleniu. Po krótkiej walce banderowcy wycofali się w głąb lasu. Straty oddziału manewrowego wynosiły 3 żołnierzy zabitych i 2 rannych. Straty UPA wyniosły 4 zbitych, w tym Zrub, były komendant Podoficerskiej Szkoły im. Konyka, którego awansowano w międzyczasie do stopnia por. UPA. Dwóch banderowców odniosło ciężkie ranny i zmarło jeszcze tego samego dnia. Jeden z pojmanych banderowców zmarł w więzieniu. Na drugi dzień podczas przeszukiwania pola walki znaleziono zwłoki 5 banderowców. Kolejną walkę w rejonie Kniażyc stoczył pododdział 2. batalionu 28. pp z 9. DP 21 września 1946 r. z częścią sotni Burłaki. W starciu poległo 2 szeregowców, a 2 oficerów odniosło rany. Nie zdołano ustalić strat ze strony UPA. Na początku następnego roku inicjatywa w działaniach przeszła na polską stronę, lecz banderowcy ciągle byli bardzo groźni i terroryzowali miejscową ludność. 2 stycznia 1947 r. żołnierze KBW w Kniażycach podczas zasadzki zabili jednego banderowca. Reakcją na to ze strony OUN były gorączkowe poszukiwania agenta pracującego dla WP. Jeszcze tego samego dnia Referent rejonowy SB-OUN, I Rejonu, Wasyl Harabacz ps. Oracz wytypował podejrzanego -miejscowego grekokatolika, Bazylego Kircio.Bojówka SB-OUN uprowadziła wymienionego do sąsiednich Darowic i tam zamordowała. Zamordowanie Bazylego Kircio nie polepszyło sytuacji banderowców na tym terenie, gdyż 12 stycznia 1947 r.w rejonie Kniażyc Grupa Operacyjna KBW ponownie odniosła sukces. W czasie akcji zastrzelono jednego banderowca, a drugiego wzięto do niewoli i zdobyto angielski automat. Dopiero wiosną 1947 r. władze przeprowadziły radykalne działania przeciw banderowcom. W wyniku operacji Wisła większość ludności ukraińskiej została przymusowo przesiedlona na ziemie zachodnie i północne Polski. Teren został nasycony oddziałami WP. Sotnie UPA i większe grupy OUN nie mogły dłużej przebywać w Polsce południowo-wschodniej. W wyniku prowadzonych akcji WP i milicji w latach większość ukrywających się banderowców została wyłapana lub zmuszona do opuszczenia terenu. Dla mieszkańców tych terenów wojna rozpoczęta w 1939 r. zakończyła się dopiero po 9 latach.

8 Bibliografia: Opracowania: E. Ginalski, E. Wysokiński, Dziewiąta drezdeńska, Warszawa Z. Konieczny, Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006 Litopys Ukrajinśkoji Powstanśkoji Armiji, t. 33, Taktycznyj widtynok UPA 26-yj Łemko : Łemkiwszczyna i Peremyszczyna. Dokumenty i materijały, red. P. J. Poticznyj, I. Łyko, Toronto-Lwiw Litopys Ukrajinśkoji Powstanśkoji Armiji, t. 34, Łemkiwszczyna i Peremyszczyna. Polityczni zwity. Dokumenty, red. P. J. Poticznyj, I. Łyko, Toronto-Lwiw G. Motyka, Tak było w Bieszczadach. Walki polsko-ukraińskie , Warszawa Polegli w walce o władzę ludową. Materiały i zestawienia statystyczne, red. R. Halaba, Warszawa W. Piętowski, Stosunki polsko-ukraińskie po wybuchu II wojny światowej. Zarys, Czarna 1988, maszynopis powielony.

9 S. Siekierka, H. Komański, K. Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim , Wrocław K. Wojewoda, Leśne Podkarpacie. 30 lat Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie, Krosno R. Szagała, A. Krzywucki, Aksmanice. Wieś w parafii kłokowickiej w powiecie przemyskim, Warszawa A.B. Szcześniak, W.Z. Szota, Droga do nikąd. Działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i jej likwidacja w Polsce, Warszawa Archiwalia: Archiwum IPN Oddział w Rzeszowie: AIPN Rz, 70/100, Meldunki i sprawozdania z prowadzonych dochodzeń - Posterunek MO w Darowicach. AIPN Rz, 70/106, Raporty, sprawozdania sytuacyjne, telefonogramy i wykazy dotyczące przestępczości z terenu działania KPMO w Przemyślu. AIPN Rz, 122/226, Akta w sprawie przeciwko Szczygielskiemu Włodzimierzowi. AIPN Rz, 04/231, Sprawozdania z pracy PUBP w Przemyślu za lata AIPN Rz,051/217, Napady i akcje zbrojne sotni Burłaka.

10 AIPN Rz 051/219, Napady dokonane przez OUN-UPA w powiatach Lesko-Sanok- Przemyśl. AIPN Rz, 072/1, Sprawa obiektowa kryp. Nacjonalizm ukraiński. AIPN Rz, 0057/51, Sprawozdania dotyczące działalności band KP MO Przemyśl, Przeworsk. AIPN Rz, 0057/81, Raporty sytuacyjne Służby Zewnętrznej KP MO Mielec, Nisko, Przemyśl. AIPN Rz, 0057/122, Raporty sytuacyjne i wykazy statystyczne za 1947 r., sporządzone przez Referat Służby Zewnętrznej w Komendzie Powiatowej MO w Przemyślu. Archiwum Państwowe w Przemyślu: APP 27, sygn. 79, Starostwo Powiatowe Przemyskie , Sprawozdania sytuacyjne i meldunki zarządów gmin, posterunków Milicji Obywatelskiej 1945 r. APP 27, sygn. 82, Starostwo Powiatowe Przemyskie , Sprawozdania sytuacyjne i meldunki zarządów gmin, posterunków Milicji Obywatelskiej w latach Centralne Archiwum Wojskowe: CAW IV , Meldunki sytuacyjne. CAW IV , Meldunki sytuacyjne. CAW IV , Meldunki sytuacyjne.

11 Archiwum Straży Granicznej: ASG, BB WOP, sygn. 30/14, Meldunki sytuacyjne Zbiory rzymskokatolickiej parafii św. Józefa w Przemyślu: Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s Zbiory Urzędu Stanu Cywilnego w Fredropolu: USC Fredropol, Księga zgonów Fredropol Zbiory Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN w Rzeszowie: S 29/07/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa w dn. 14 III 1945 r. Piotra Towarnickiego w Kniażycach i 6-ciu innych osób w Darowicach. S 69/11/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa Michała Krupnika i innych w bliżej nieustalonym miejscu na terenie woj. podkarpackiego w 1945 i 1946 r. a nadto Jana Szpaka i innych w bliżej nieustalonym czasie pomiędzy 1945 r. i 1947 r. na terenie Kniażyc. S 72/10/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa Pawła Narożnowskiego i innych oraz usiłowania zabójstwa Feliksa i Edwarda Narożnowskich w grudniu 1944 r. S 120/10/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa HelenyWańczowskiej i innych w Kniażycach i Przemyślu.

12 Bazy danych: Baza danych ofiar konfliktu ukraińsko-polskiego Wnioski Rekomendujemy uczcić pamięć żołnierzy WP i cywilne ofiary zbrodni OUN i UPA ze wsi Kniażyce poprzez ustawienie tablicy z inskrypcją w wersji zaproponowanej przez wnioskodawcę. Należy przypuszczać, że dla wielu rodzin zamordowanych nie znających miejsca ukrycia zwłok swoich bliskich, tablica w Kniażycach stanie się miejscem pamięci i symbolicznym grobem członków ich rodzin. Ponadto proponujemy zastanowienie się nad poszerzeniem listy pomordowanych o dodatkowe osoby z tej miejscowości i żołnierzy WP. Konieczne jest również poprawienie odnalezionych błędów w nazwiskach. Szczegółowy wykaz podajemy poniżej. Proponujemy również umieszczenie trzech kropek na końcach list żołnierzy WP i mieszkańców Kniażyc, ponieważ nie jesteśmy pewni czy zdołaliśmy odnaleźć informacje o wszystkich ofiarach. Szczegółowe informacje o osobach zaproponowanych przez wnioskodawcę do upamiętnienia: Żołnierze 28. pułku piechoty WP polegli w walce z UPA w lesie pod Kniażycami w dniu 27 czerwca 1946 r.

13 1. Barłóg (Barłog)Jan, szer. WP,s. Antoniego, ur r. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 127; Z. Konieczny, Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s BuryJan, sierż. WP, s. Juliana, ur r. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 127; Z. Konieczny, Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s Cholewicki (błędnie Cholewiński) Tadeusz, szer. WP, s. Franciszka, ur r. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 127; Z. Konieczny, Stosunki polskoukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s Cieślik(Cieślak) Henryk, szer. WP, s. Antoniego, ur r. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 127; Z. Konieczny, Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s DąbrowskiBogdan, szer. WP,s. Piotra, ur r. w Warszawie. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 127; Z. Konieczny, Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s JaniszewskiAntoni, szer. WP,s. Franciszka, ur r. w Zatorach.Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 128; Z. Konieczny, Stosunki polskoukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s JędrusikBogusław,szer. WP,s. Romana, ur r. w Sosnowcu. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 128; Z. Konieczny, Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s Kędziora Kazimierz, szer. WP,s. Stefana, ur r. w Godziszewie.Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 128; Z. Konieczny, Stosunki polskoukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s. 420.

14 9. Kluczniak (błędnie Klucznik, Kłuczniak)Florian, st. szer. WP,s. Mikołaja, ur r. w Łebkach. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 129; Z. Konieczny, Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s Kopyłowicz (błędnie Kopytowicz) Bolesław,szer. WP,s. Franciszka, ur r. w Samonowicach. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 127; Z. Konieczny, Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s Kratki Zenon, por. WP, s. Juliana, ur r. dowódca szkoły podoficerskiej 28. pp. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 127; Z. Konieczny, Stosunki polskoukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s Kunicki (błędnie Konicki)Franciszek, ppor. WP, s. Pawła, ur r., adiutant szkoły podoficerskiej 28. pp. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 127; Z. Konieczny, Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s. 422 i Kwestarz (błędnie Kwestorz)Franciszek, szer. WP, s. Jakuba ur r. w Kamienicach.Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 128; Z. Konieczny, Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s Łasecki Józef,szer. WP, s. Józefa, ur r. w Kobylcu. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 128; Z. Konieczny, Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s Łobacz Michał,kpr. WP, s. Jana, ur r.księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 127; Z. Konieczny, Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s. 426.

15 16. Łoboda (Łaboda) Franciszek, szer. WP, s. Jana, ur r., w Margoniu. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 127; Z. Konieczny, Stosunki polskoukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s MareckiLudwik, szer. WP,s. Antoniego, ur r. w Ludwiczowie. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 127; Z. Konieczny, Stosunki polskoukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s Naskręski Kazimierz, szer. WP, s. Antoniego, ur r. w Wieluniu. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 127 ; Z. Konieczny, Stosunki polskoukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s Rachwał Bronisław, ppor. WP,s. Zygmunta, ur r.,dowódca plutonu szkoły podoficerskiej 28. pp. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 127; Z. Konieczny, Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s Rokicki Tadeusz, szer. WP,s. Stanisława, ur r. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 127 ; Z. Konieczny, Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s Rydzyński (Rydziński) Edmund, st. szer. WP, s. Bartosza, ur r. w Toruniu. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 128; Z. Konieczny, Stosunki polskoukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s Sak (Sęk) Bernard, st. szer. WP,s. Stanisława, ur r. w Jabłonie. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s Ścibor (Ściebor) Kazimierz, szer. WP, s. Józefa, ur r. w Dębowie. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 129; Z. Konieczny, Stosunki polskoukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s. 441.

16 24. Śroń (Śron)Sylwester, st. strz. WP, s. Antoniego, ur r. w Poznaniu.Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 127; Z. Konieczny, Stosunki polskoukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s WojciechowskiEdmund, szer. WP, s. Stanisława, ur r. w Grzybnie. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 128; Z. Konieczny, Stosunki polskoukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s WojciechowskiZygmunt, szer. WP, s. Stanisława, ur r. we Wronkach.Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 127; Z. Konieczny, Stosunki polskoukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s Żołnierze 28. pp. WP polegli 29 sierpnia 1946 r. w rejonie Kniażyc: 1. Grzesiuk Czesław, kpr. WP, s. Stanisława, ur r. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 133; AIPN Rz,051/217, Napady i akcje zbrojne sotni Burłaka, k.134; AIPN Rz, 122/226, Dalszy ciąg protokołu przesłuchania podejrzanego Szczygielskiego Włodzimierza Burłak z dnia 25 XI 1948 r., k. 117; CAW IV Meldunek szefa sztabu 9 DP z 30 VIII 1946 r., k. 172; ASG, BB WOP, sygn. 30/14, Meldunek sytuacyjny nr 25 strażnicy nr 161, 18 IX 1946 r., k. 104, E. Ginalski, E. Wysokiński, Dziewiąta drezdeńska, Warszawa 1984, s. 356; Z. Konieczny, Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s Oleśkiewicz Antoni, kpr. WP, s. Bronisława, ur r. w Bracławiu. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 133; AIPN Rz, 051/217. Napady i akcje zbrojne sotni Burłaka, k.134; AIPN Rz, 122/226, Dalszy ciąg protokołu przesłuchania podejrzanego Szczygielskiego Włodzimierza Burłak, 25 XI 1948 r., k. 117; CAW IV Meldunek szefa sztabu 9 DP, 30 VIII 1946 r., k. 172; ASG, BB WOP, sygn. 30/14, Meldunek sytuacyjny nr 25 strażnicy nr 161, 18 IX 1946 r., k. 104, E. Ginalski, E. Wysokiński, Dziewiąta drezdeńska, Warszawa 1984 s. 356; Z. Konieczny, Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s. 431.

17 3. Szewczyk Stefan, kpr. WP, s. Andrzeja, ur r. w Brzeżanach Starych. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s. 133; AIPN Rz, 051/217. Napady i akcje zbrojne sotni Burłaka, k.134; AIPN Rz, 122/226, Dalszy ciąg protokołu przesłuchania podejrzanego Szczygielskiego Włodzimierza Burłak, 25 XI 1948 r., k. 117; CAW IV Meldunek szefa sztabu 9 DP, 30 VIII 1946 r., k. 172; ASG, BB WOP, sygn. 30/14, Meldunek sytuacyjny nr 25 strażnicy nr 161, 18 IX 1946 r., k. 104, E. Ginalski, E. Wysokiński, Dziewiąta drezdeńska, Warszawa 1984, s. 356; Z. Konieczny, Stosunki polskoukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s Żołnierze 2. batalionu 28. pp. WP polegli 21 września 1946 r. w rejonie Kniażyc. 1. Jakubski Józef,szer. WP,s. Józefa, ur r. w Słupi. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s Szyszko Janusz (błędnie Jan), szer. WP,s. Józefa, ur r. w Szyszkach. Księga zgonów parafii św. Józefa w Przemyślu, t. 14, s Ludność cywilna wsi Kniażyce zamordowana przez OUN i UPA: 1. Hulak Eugeniusz, Polak, nauczyciel języka polskiego, zamieszkały w Kniażycach. W nocy z 23/24 IV 1945 r. uprowadzony przez banderowców podających się za żołnierzy sowieckich pod pretekstem kontroli dokumentów podczas poszukiwania dezertera z Armii Czerwonej. Wspomniani źle mówili po rosyjsku. Następnie zamordowany. APP sygn. 79, Meldunek MO w Darowicach, 24 IV 1945 r., s. 145; APP, sygn. 79, Meldunek MO w Darowicach, 26 IV 1946 r. s. 169 i 173; APP sygn. 79, Protokół z przesłuchania świadka, 24 V 1945 r., s ; S 69/11/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa Michała Krupnika i

18 innych w bliżej nieustalonym miejscu na terenie woj. podkarpackiego w 1945 i 1946 r. a nadto Jana Szpaka i innych w bliżej nieustalonym czasie pomiędzy 1945 r. i 1947 r. na terenie Kniażyc,Postanowienie o umorzeniu śledztwa, 9 VI 2011 r., k Mirowski (błędnie Mironowski, Mirosławski) Jan. Sołtys wioski Kniażyce pow. przemyskim.zatrzymany w maju 1946 r., po przesłuchaniu zlikwidowany przez bojówkę SB- OUN, I Rejonu Nadrejonu Chołodnyj Jar.AIPN Rz, 072/1, t. 25, Zwit z pracy za czas 1 V 1946 r V1946 r., 8 VI 1946 r., k ; AIPN Rz 051/219, Napady dokonane przez OUN-UPA w powiatach Lesko-Sanok-Przemyśl, b.d., k Być może osoba identyczna z Mieczysławem Mirowski z Kniażyc, którego banderowcy wyznaczyli do przeprowadzenia zbiórki masła dla UPA (sołtys). Mirowski zbiórki nie przeprowadził. Został zatrzymany przez SB. Był przesłuchiwany, jako Polak kategorycznie odmówił spełniania posług dla banderowców. Ukarano go chłostą (20 kijów). Następnie członek OUN Myron Kircio z Kniażyc, kazał go zastrzelić. Mirowski uciekł do sadu. Banderowcy strzelali za nim. Podczas ucieczki było ciemno, uderzył głową o konar drzewa i stracił przytomność. Banderowcy uznali go za nieżywego i odeszli. Kiedy Mirowski odzyskał świadomość żadnego z nich już nie było. S 69/11/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa Michała Krupnika i innych w bliżej nieustalonym miejscu na terenie woj. podkarpackiego w 1945 i 1946 r. a nadto Jana Szpaka i innych w bliżej nieustalonym czasie pomiędzy 1945 r. i 1947 r. na terenie Kniażyc, Protokół przesłuchania świadka, 11 III 2011 r., k ;Postanowienie o umorzeniu śledztwa, 9 VI 2011 r., k Narożnowska Irena (błędnie Maria), c. Pawła i Katarzyny, 3-4 l., ur. w Korytnikach(?), dziecko tymczasowo zamieszkałe w Kniażycach. Zamordowane w nocy z 3 na 4 XII 1944 r. w Kniażycach przez nacjonalistów ukraińskich w czasie napadu na rodzinę Narożnowskich. Pochowane w mogile zbiorowej na cmentarzu parafialnym w Kniażycach. AIPN Rz, 70/106, Raport sytuacyjny MO w Przemyślu nr 9, 5 XII 1944 r., k. 7; S 72/10/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa Pawła Narożnowskiego i innych oraz usiłowania zabójstwa Feliksa i Edwarda Narożnowskich w grudniu 1944 r., Postanowienie o umorzeniu śledztwa, 20 VII 2010 r., k ; Inskrypcja nagrobna na cmentarzu Kniażycach. 4. Narożnowska Katarzyna, (z d. Gierczak), 42 l. Polaka tymczasowo zamieszkała w Kniażycach. Zamordowana w nocy z 3 na 4 XII 1944 r. w Kniażycach przez nacjonalistów ukraińskich w czasie napadu na rodzinę Narożnowskich. Pochowana w mogile zbiorowej na cmentarzu parafialnym w Kniażycach. AIPN Rz, 70/106, Raport sytuacyjny MO w Przemyślu nr 9, 5 XII 1944 r., k. 7; S 72/10/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa Pawła Narożnowskiego i innych oraz usiłowania zabójstwa Feliksa i Edwarda Narożnowskich w grudniu 1944 r., Postanowienie o umorzeniu śledztwa, 20 VII 2010 r., k ; Inskrypcja nagrobna na cmentarzu Kniażycach.

19 5. Narożnowski Jan, s. Pawła i Katarzyny, 14 l., ur. w Korytnikach(?), dziecko tymczasowo zamieszkałe w Kniażycach. Zamordowany w nocy z 3 na 4 XII 1944 r. w Kniażycach przez nacjonalistów ukraińskich w czasie napadu na rodzinę Narożnowskich. Pochowany w mogile zbiorowej na cmentarzu parafialnym w Kniażycach. AIPN Rz, 70/106, Raport sytuacyjny MO w Przemyślu nr 9, 5 XII 1944 r., k. 7; S 72/10/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa Pawła Narożnowskiego i innych oraz usiłowania zabójstwa Feliksa i Edwarda Narożnowskich w grudniu 1944 r., Postanowienie o umorzeniu śledztwa, 20 VII 2010 r., k ; Inskrypcja nagrobna na cmentarzu Kniażycach. 6. Narożnowski Paweł (błędnie Piotr), lat 45, Polak, stróż-pracownik leśny (nadleśnictwo Krasiczyn). Tymczasowo zamieszkały w Kniażycach. Zamordowany w nocy z 3 na 4 XII 1944 r. w Kniażycach przez nacjonalistów ukraińskich w czasie napadu na rodzinę Narożnowskich. Pochowany w mogile zbiorowej na cmentarzu parafialnym w Kniażycach. AIPN Rz, 70/106, Raport sytuacyjny MO w Przemyślu nr 9, 5 XII 1944 r., k. 7; S 72/10/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa Pawła Narożnowskiego i innych oraz usiłowania zabójstwa Feliksa i Edwarda Narożnowskich w grudniu 1944 r., Postanowienie o umorzeniu śledztwa, 20 VII 2010 r., k ; K. Wojewoda, Leśne Podkarpacie. 30 lat Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie, Krosno 2008, s. 29; Inskrypcja nagrobna na cmentarzu Kniażycach. 7. Sabat Nazar, ok. 25 l., Polak zamieszkały w Kniażycach. Ojciec Nazara był żołnierzem Legionów Polskich. Przed wojną w jego domu odbywały się zebrania miejscowego koła Związku Szlachty Zagrodowej. Zatrzymany 26 IX 1946 r. w Kniażycach przez SB-OUN. Po przesłuchaniu zlikwidowany przez bojówkę I Rejonu Nadrejonu Chołodnyj Jar. Podejrzany o współpracę z WP. Osobą odpowiedzialną za zabójstwo jest referent rejonowy Wasyl Harabacz ps. Oracz. Tego samego dnia uprowadzono i zamordowano z KniażycMichała Krupnika i Ludwika Ukarmę. AIPN Rz, 072/1, t. 25, Zwit z praci za miesiat weresień 1946 r., 17 X 1946 r., k. 71; AIPN Rz 051/219, Napady dokonane przez OUN-UPA w powiatach Lesko-Sanok-Przemyśl, b.d., k. 289; S 69/11/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa Michała Krupnika i innych w bliżej nieustalonym miejscu na terenie woj. podkarpackiego w 1945 i 1946 r. a nadto Jana Szpaka i innych w bliżej nieustalonym czasie pomiędzy 1945 r. i 1947 r. na terenie Kniażyc, Protokół przesłuchania świadka, 11 III 2011 r., k ;Postanowienie o umorzeniu śledztwa, 9 VI 2011 r., k Ukarma (błędnie Okarma) Ludwik, s. Józefa, Polak zamieszkały w Kniażycach. Zatrzymany 26 IX 1946 r. w Kniażycach. Po przesłuchaniu zlikwidowany przez bojówkę SB- OUN, I Rejonu Nadrejonu Chołodnyj Jar. Podejrzany o współpracę z WP. Osobą odpowiedzialną za zabójstwo jest referent rejonowy Wasyl Harabacz ps. Oracz. Tego

20 samego dnia uprowadzono i zamordowano z KniażycNazara Sabata i Michała Krupnika. AIPN Rz, 072/1, t. 25, Zwit z praci za miesiat weresień 1946 r., 17 X 1946 r., k. 71; AIPN Rz 051/219, Napady dokonane przez OUN-UPA w powiatach Lesko-Sanok-Przemyśl, b.d., k. 289; S 69/11/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa Michała Krupnika i innych w bliżej nieustalonym miejscu na terenie woj. podkarpackiego w 1945 i 1946 r. a nadto Jana Szpaka i innych w bliżej nieustalonym czasie pomiędzy 1945 r. i 1947 r. na terenie Kniażyc, Protokół przesłuchania świadka, 11 III 2011 r., k ;Postanowienie o umorzeniu śledztwa, 9 VI 2011 r., k Kircio(błędnie Kirtio) Bazyli, s. Michała i Józefy, 51 l., grekokatolik, Polak zamieszkały w Kniażycach. Uprowadzony 2 I 1947 r. z domu w Kniażycach przez bojówkę SB-OUN. Banderowcy ubrani byli w mundury WP. Po przesłuchaniu zlikwidowany przez bojówkę SB-OUN, I Rejonu Nadrejonu Chołodnyj Jar. Mordu dokonano w Darowicach w odległości ok. 200 metrów od domu. Był podejrzany o współpracę z WP. Odpowiedzialny za zabójstwo referent rejonowy Wasyl Harabacz ps. Oracz. Tego samego dnia żołnierze KBW w Kniażycach podczas zasadzki zabili jednego banderowca.kartoteki czynów przestępczych, błędnie podają, że zatrzymanie i zamordowanie Kircio nastąpiło we wrześniu 1946 r. USC Fredropol, Księga zgonów Fredropol , akt nr 2/47, b.p.; AIPN Rz 051/219, Napady dokonane przez OUN-UPA w powiatach Lesko-Sanok-Przemyśl, b.d., k. 289; AIPN Rz, 70/100, Meldunek MO w Darowicach, 20 II 1947 r. k. 5; AIPN Rz, 70/106, Omówienie do wykazu przestępczości wzór 1 Służby Śledczej za miesiąc styczeń 1947 r. powiatu przemyskiego, b.d., k. 35.; AIPN Rz, 0057/122,. Raport sytuacyjny Komenty Powiatowej MO w Przemyślu za 1 I 1947 r I 1947 r., k. 1; CAW IV , Meldunek MO, b.d., k. 12; CAW IV , Meldunek sytuacyjny nr 4 Komendy Wojewódzkiej MO w Rzeszowie, 5 I 1947 r., k. 111; ZAZ, Meldunek sytuacyjny Starosty Powiatowego Przemyskiego nr 2, 10 I 1947 r., b.p. Inne ofiary zbrodni ukraińskich nacjonalistów z okolic Kniażyc

21 1. NN żołnierz z pułku szkoleniowego KBW, ranny 2 I 1947 r. w czasie akcji w Kniażycach. Zmarł w szpitalu.prawdopodobnie chodzi o Drajer Zdzisława, szer. KBW, s. Leona, ur r., który rzekomo poległ 4 I 1947 r. w Zalesiu. CAW IV , Meldunek sytuacyjny nr 4 Dowódcy Wojsk Wewnętrznych woj. rzeszowskiego, 4 I 1947 r., k. 33.; CAW IV , Meldunek sytuacyjny nr 4 Dowódcy Wojsk Wewnętrznych woj. rzeszowskiego, 7 I 1947 r. k. 46; Z. Konieczny, Stosunki polsko-ukraińskie na ziemiach obecnej Polski w latach , Wrocław 2006, s Krupnik Michał, Polak, zamieszkały w Kniażycach. Uprowadzony 26 IX 1946 r. z Kniażyc i zamordowany przez bojówkę SB-OUN, I Rejonu Nadrejonu Chołodnyj Jar. Tego samego dnia z Kniażyc uprowadzono i zamordowano Nazara Sabata i Ludwika Ukarmę. Był bratem zamordowanej 8 VIII 1946 r. w Darowicach przez banderowców Pauliny Wańczowskiej. Podobno na jej pogrzebie głośnio wyraził swoje myśli na temat jej zamordowania. S 69/11/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa Michała Krupnika i innych w bliżej nieustalonym miejscu na terenie woj. podkarpackiego w 1945 i 1946 r., a nadto Jana Szpaka i innych w bliżej nieustalonym czasie pomiędzy 1945 r. i 1947 r. na terenie Kniażyc,Postanowienie o umorzeniu śledztwa, 9 VI 2011 r., k Towarnicki Piotr, zamieszkały w Kniażycach. Wyprowadzony z domu 14 III 1945 r. ok. godzin. 20:30 przez członków bojówki OUN pod pretekstem wskazania drogi do sołtysa. Grupa OUN liczyła 14 osób, byli umundurowani w sowieckie mundury. W pobliżu domu był pobity. Miał wybite zęby i urazy na twarzy. Został powieszony 14 III 1945 r. w Kniażycach. Ta sama bojówka zamordowała 6 osób w sąsiednich Darowicach. AIPN Rz, 70/106, Raport sytuacyjny MO w Przemyślu nr 4, 22 III 1945 r., k. 10; S 29/07/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa w dn. 14 III 1945 r. Piotra Towarnickiego w Kniażycach i 6-ciu innych osób w Darowicach,Postanowienie o umorzeniu śledztwa, 22 III 2007 r., k Wańczowska Helena,c. Jana i Pauliny, ur. 28 XII 1924 r. w Kniażycach. Polka zamieszkała w Darowicach. Uprowadzona przez banderowców 14 VI 1946 r. była przesłuchiwana. Następnego dnia 15 VI 1946 r. została przyprowadzona do Darowic. i zastrzelona strzałem w głowę przed domem. Została zamordowana przez SB OUN jako domniemana informator-agentka UBP. Za zabójstwo odpowiedzialny jest referent SB Nadrejonu Chołodnyj Jar, Wasyl Capiak ps. Potap. W późniejszym czasie zamordowano również jej rodziców Jana (zastrzelony 9 XII 1946 r. w Przemyślu) i Paulinę (torturowana, następnie powieszona 8 VIII 1946 r. przed domem). APP sygn. 82, Meldunek MO w Darowicach, 16 VI 1946 r., s. 806; AIPN Rz, 0057/51, Raport dekadowy Komendy Powiatowej MO w Przemyślu za czas od 8 do 18 VI 1946 r., k. 32.; AIPN Rz, 0057/51, Raport miesięczny MO w Przemyślu, 29 VI 1946 r. k. 23; AIPN Rz, 04/231, Raport sprawozdawczy PUBP z działalności band UPA, 28 VI 1946 r., k. 67.; AIPN Rz, 70/106, Raport miesięczny MO w Przemyślu z 29 VI 1946 r. k. 25.; AIPN Rz, 0057/81,. Raport

22 sytuacyjny Komendy Powiatowej MO w Przemyślu za 1 VI do 1 VII 1946 r., k. 21; AIPN Rz 051/219, Napady dokonane przez OUN-UPA w powiatach Lesko-Sanok-Przemyśl, b.d., k.39 i 44; S 120/10/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa HelenyWańczowskiej i innych w Kniażycach i Przemyślu,Postanowienie o umorzeniu śledztwa, 21 XII 2010 r., k WańczowskaPaulina, c. Józefa, ur r., Polka, pochodziła z Kniażyc. Zamieszkała w Darowicach. 8 VIII 1946 r. torturowana, następnie powieszona przed domem w Darowicach przez banderowców. SB-OUN zamordowała jej córkę Helenę (zastrzelona 15 VI 1946 r. w Darowicach) i męża Jana (zastrzelony 9 XII 1946 r. w Przemyślu). AIPN Rz, 051/219, Napady dokonane przez OUN-UPA w powiatach Lesko-Sanok-Przemyśl, b.d., k.45; S 120/10/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa HelenyWańczowskiej i innych w Kniażycach i Przemyślu,Postanowienie o umorzeniu śledztwa, 21 XII 2010 r., k WańczowskiJan, Polak, pochodził z Kniażyc. Zamieszkały w Darowicach. Były Wójt Gminy Fredropol. Uciekł do Przemyśla. Zastrzelony 9 XII 1946 r. w Przemyślu na ul. Słowackiego o godzinie 21:00 przez bojówkę SB-OUN, jako domniemany współpracownik UBP. Wcześniej banderowcy zamordowali również córkę Helenę (zastrzelona 15 VI 1946 r. w Darowicach) i żonę Paulinę (torturowana, następnie powieszona 8 VIII 1946 r. przed domem). Za zabójstwo odpowiedzialny referent SB Nadrejonu Chołodnyj Jar, Wasyl Capiak ps. Potap.AIPN Rz, 072/1, t. 25, Zwit z praci za miesiat hrudeń 1946 r., 27 I 1947 r., k. 76; S 120/10/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa HelenyWańczowskiej i innych w Kniażycach i Przemyślu,Postanowienie o umorzeniu śledztwa, 21 XII 2010 r., k Szpak Józef, brat Wnorowskiego. Ukrainiec zamieszkały w Kniażycach. Przymusowo wcielony do UPA. Uciekł i został ujęty. Skazany na karę śmierci przez sąd polowy UPA. Wyrok wykonano. S 69/11/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa Michała Krupnika i innych w bliżej nieustalonym miejscu na terenie woj. podkarpackiego w 1945 i 1946 r. a nadto Jana Szpaka i innych w bliżej nieustalonym czasie pomiędzy 1945 r. i 1947 r. na terenie Kniażyc, Protokół przesłuchania świadka, 11 III 2011 r., k ;Postanowienie o umorzeniu śledztwa, 9 VI 2011 r., k Wnorowski, brat Józefa Szpaka. Ukrainiec, zamieszkały w Kniażycach. Przymusowo wcielony do UPA. Uciekł i został ujęty. Skazany na karę śmierci przez sąd polowy UPA. Wnorowski przed śmiercią widział rozstrzelanie brata Józefa Szpaka, co wskazuje że ich ucieczka nastąpiła wspólnie. Wyrok wykonano. S 69/11/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa Michała Krupnika i innych w bliżej nieustalonym miejscu na terenie woj. podkarpackiego w 1945 i 1946 r. a nadto Jana Szpaka i innych w bliżej nieustalonym czasie pomiędzy 1945 r. i 1947 r. na terenie Kniażyc, Protokół przesłuchania świadka, 11 III 2011 r., k ;Postanowienie o umorzeniu śledztwa, 9 VI 2011 r., k

23 9. Worobec Leon, ur r. w Kniażycach, s. Ewy. Ukrainiec zamieszkały w Kniażycach. Został powołany do Armii Czerwonej, następnie zdezerterował i powrócił do domu. Przymusowo wcielony do UPA. Uciekł i ukrywał się w schowku we własnym domu. Został odnaleziony i zamordowany przez banderowców. 30 XII 1950 r. Sąd Powiatowy w Przemyślu, na wniosek matki uznał, że Leon Worobec został zmobilizowany do Armii Czerwonej, był ranny na wojnie i zaginął. Jako dzień zgonu podano datę 9 V 1946 r. Należy przypuszczać, że rodzina podczas postępowania sądowego przemilczała fakt pobytu Leona Worobca w UPA i okoliczności jego zamordowania. S 69/11/Zi, Akta śledztwa w sprawie zabójstwa Michała Krupnika i innych w bliżej nieustalonym miejscu na terenie woj. podkarpackiego w 1945 i 1946 r. a nadto Jana Szpaka i innych w bliżej nieustalonym czasie pomiędzy 1945 r. i 1947 r. na terenie Kniażyc, Protokół przesłuchania świadka, 11 III 2011 r., k ;Postanowienie o umorzeniu śledztwa, 9 VI 2011 r., k