Aktualne sposoby leczenia cukrzycowej choroby oczu
|
|
- Marek Jakubowski
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Janusz Pieczyński 1, Elżbieta Bandurska-Stankiewicz 2, Dorota Wiatr-Bykowska 2, Joanna Rutkowska 2 PRACA POGLĄDOWA 1 Oddział Okulistyki Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Olsztynie 2 Katedra Chorób Wewnętrznych, Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Wewnętrznych, Wydział Nauk Medycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego Aktualne sposoby leczenia cukrzycowej choroby oczu Current methods used in diabetic eye disease treatment Lek. Janusz Pieczyński Wydział Lekarski Akademii Medycznej w Gdańsku ukończył w 1999 r. Specjalista chorób oczu od 2006 r. Przewód doktorski otwarty w 2005 r.: Cukrzycowe powikłania narządu wzroku u chorych na cukrzycę typu 1 z czasem trwania od 1 do 10 lat, wśród populacji województwa warmińsko-mazurskiego pod przewodnictwem prof. Elżbiety Bandurskiej- Stankiewicz. Od początku działalności związany z Oddziałem Okulistyki Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Olsztynie, gdzie specjalizuje się głównie w chirurgii okulistycznej ze specjalnością chirurgii witreo-retinalnej. Prowadzi szkolenie lekarzy okulistów jako kierownik specjalizacji. Prof. dr hab. n. med. Elżbieta Bandurska-Stankiewicz Absolwentka Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Gdańsku. Specjalista chorób wewnętrznych, diabetologii i endokrynologii. Od zawsze jest związana z Olsztynem i Wojewódzkim Szpitalem Specjalistycznym. Z jej inicjatywy w 1999 roku w Szpitalu Wojewódzkim w Olsztynie powstał Oddział Endokrynologii i Diabetologii, którego Ordynatorem jest do chwili obecnej. Prof. dr hab. n. med. Elżbieta Bandurska-Stankiewicz jest również od 2008 roku kierownikiem Katedry Chorób Wewnętrznych Wydziału Nauk Medycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego i zajmuje się edukacją studentów, a także szkoleniem podyplomowym lekarzy, pielęgniarek oraz dietetyczek. Organizatorka Wojewódzkiej Poradni Endokrynologiczno-Diabetologicznej, Poradni Diabetologicznej dla Chorych Niewidomych z powodu cukrzycy, Poradni Laseroterapii dla Chorych na Cukrzycę oraz inicjatorka utworzenia Pracowni Medycyny Nuklearnej przy Szpitalu Wojewódzkim w Olsztynie. Na bazie doświadczeń zdobytych w klinikach diabetologicznych i endokrynologicznych w Polsce i za granicą zorganizowała Olsztyński Ośrodek Diabetologii i Zaburzeń Metabolizmu, który należy do wzorcowych Ośrodków w Polsce i jest wysoko oceniany przez konsultanta krajowego w dziedzinie diabetologii. Działalność naukową i społeczną najlepiej odzwierciedla jej członkostwo w wielu polskich i zagranicznych towarzystwach. Istotnymi elementami w pracy prof. dr hab. n. med. Elżbiety Bandurskiej-Stankiewicz są profilaktyka i diagnostyka chorób cywilizacyjnych, czyli cukrzycy czy otyłości, w różnych grupach społecznych. Przykładem tego jest tworzenie i udział w wielu grantach MZ, KBN i MNiSW. Dr n. med. Dorota Wiatr-Bykowska Absolwentka Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Gdańsku (1999 r.). Specjalista chorób wewnętrznych, w trakcie odbywania specjalizacji z endokrynologii. Tytuł doktora nauk medycznych uzyskała w 2006 roku. Od początku działalności zawodowej jest związana z Oddziałem Diabetologii i Endokrynologii Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Olsztynie, od 2008 roku z Kliniką Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Endokrynologii Katedry Chorób Wewnętrznych Wydziału Nauk Medycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. W 2007 roku otrzymała nagrodę Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego dla młodych diabetologów za dorobek naukowy w latach Sekretarz Oddziału Warmińsko-Mazurskiego Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Dr n. med. Joanna Rutkowska Absolwentka Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Gdańsku (1989 r.). Specjalista chorób wewnętrznych, diabetologii i endokrynologii. Tytuł doktora nauk medycznych uzyskała w 2006 roku. Od początku działalności zawodowej jest związana z Wojewódzkim Szpitalem Specjalistycznym w Olsztynie. Początkowo pracowała na Oddziale Gastroenterologii. Od 2000 roku jest związana z Oddziałem Diabetologii i Endokrynologii, od 2008 roku z Kliniką Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Endokrynologii Katedry Chorób Wewnętrznych Wydziału Nauk Medycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Adres do korespondencji: prof. dr hab. n. med. Elżbieta Bandurska-Stankiewicz Katedra Chorób Wewnętrznych, Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Wewnętrzych Wydział Nauk Medycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego ul. Żołnierska 18, Olsztyn tel./faks (89) elbandurska@uninet.pl Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna 2010, 10, 1, Copyright 2010 Via Medica, ISSN
2 Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna 2010, Vol. 10, No. 1 Abstract Diabetes causes many general complications and also many eye complications. Inappropriate treatment of diabetic eye disease (DED) slowly leads to blindness. We present current methods of DED treatment, especially pharmacologic, laserotherapy and microsurgery. The most important in DED treatment is an accurate diabetic metabolic control which means: glycemia control, hypertension and lipids control. For a few years we observe innovations in VEGF-A receptor blockers, such as: pegaptanib, ranibizumab and bevacizumab. So far the most basic method in diabetic retinopathy (in all stages) is laserotherapy. It was shown that appropriate laserotherapy decreases the risk of blindness for 50%. We present also indications for cataract and glaucoma surgery and also for pars plana vitrectomy. Diabet Dośw Klin 2010; 10, 1: key words: diabetic retinopathy, anty-vegf drugs, cataract, laserotherapy, vitrectomy Cukrzyca wywołuje wiele powikłań, również ze strony narządu wzroku. Jeżeli nie jest prawidłowo leczona, przez stopniową utratę wzroku prowadzi nieuchronnie do ślepoty. W niniejszej pracy przedstawiono aktualne sposoby leczenia cukrzycowej choroby oczu, które obejmują leczenie farmakologiczne, laseroterapię oraz leczenie operacyjne. Leczenie farmakologiczne Podstawą zapobiegania, a także leczenia retinopatii cukrzycowej jest prawidłowa kontrola metaboliczna cukrzycy. Pod pojęciem prawidłowej kontroli metabolicznej należy rozumieć nie tylko leczenie hiperglikemii, ale również dobrą kontrolę ciśnienia tętniczego i utrzymywanie rekomendowanych stężeń lipidów: leczenie hiperglikemii: u chorych na cukrzycę typu 1 należy dążyć do prawie normoglikemii za pomocą intensywnej funkcjonalnej insulinoterapii lub osobistej pompy insulinowej. Należy w tym celu prowadzić prawidłową edukację obejmującą zarówno chorego, jak i jego otoczenie. Uzasadnieniem dla prowadzenia intensywnej insulinoterapii są wieloośrodkowe badania wskazujące na jej większą skuteczność w zapobieganiu rozwojowi powikłań cukrzycowych, w tym retinopatii [1, 2]. Wyrównanie glikemii w tej grupie chorych powinno być pełne i szybkie, tak, jak tylko to jest możliwe. Wyjątkiem w jak najszybszym dążeniu do normoglikemii jest zaawansowana retinopatia cukrzycowa. Gwałtowne wyrównanie glikemii może pogorszyć przejściowo zmiany w siatkówce oka. Należy jednak pamiętać, że zaawansowane zmiany oczne są rzadkie w momencie rozpoznawania cukrzycy typu 1. Stosowane modele leczenia intensywną insulinoterapią (basal bolus) są realizowane przez stosowanie ludzkich insulin szybkodziałających i insulin NPH lub krótko- i długodziałających analogów insulin ludzkich. W osobistych pompach insulinowych zastosowanie znajdują głównie analogi krótkodziałające. W leczeniu cukrzycy typu 2 znajdują zastosowanie doustne leki z grupy biguanidów, pochodne sulfonylomocznika, glinidy, tiazolidynediony, inhibitory alfa-glukozydazy, a w przypadku ich nieskutecznego działania insulina. Insulina u chorych na cukrzycę typu 2 jest stosowana w modelu terapii skojarzonej z lekiem doustnym, najczęściej w postaci dwóch iniekcji mieszanek insulinowych, mieszanek analogowych lub metodą intensywnej funkcjonalnej insulinoterapii. Duże nadzieje wiąże się obecnie z lekami z grupy inkretyn. U chorych na cukrzycę typu 2, zwłaszcza w starszym wieku, z długim czasem trwania choroby, stosuje się bardziej liberalne kryteria wyrównania glikemii. Należy pamiętać, że dążenia do normoglikemii wiążą się z częstszymi epizodami hipoglikemii, które stanowią ryzyko zdarzeń naczyniowo-sercowych [3, 4]; leczenie nadciśnienia tętniczego w celu uzyskania wartości równych lub poniżej 130/80 mm Hg; terapia dyslipidemii; leczenie nefropatii cukrzycowej; terapia niedokrwistości; leczenie za pomocą środków poprawiających mechaniczną odporność ścian włośniczek i zmniejszających ich przepuszczalność: dobesylan wapnia, winpocentyna. Jednak nie potwierdzono jednoznacznie ich biologicznego wpływu na rozwój retinopatii cukrzycowej, a ich działanie ogranicza się prawdopodobnie do efektu placebo [4]; leki wpływające na krzepliwość i lepkość krwi, takie jak sulodeksyd lek będący w 80% heparyną drobnocząsteczkową, a w 20% siarczanem dermatanu, działający po podaniu doustnym [5]. Stosuje się również takie leki, jak: tiklopidyna, polopiryna [6] oraz antyoksydanty (witaminy C, E) i pochodne rutyny [7]. Należy dodać, że leki wpływające na krzepliwość krwi powinno się stosować jedynie w retinopatii nieproliferacyjnej, gdyż w przeciwnym przypadku mogłyby zwiększać ryzyko krwawienia wewnątrzgałkowego z niepełnowartościowych naczyń neowaskularnych; stosowanie leków o działaniu antyangiogennym: leki anty-vegf Rozplem nieprawidłowych naczyń zachodzi pod wpływem niedokrwienia i niedotlenienia. To z kolei stymuluje wzrost stężenia w gałce ocznej (do- 12
3 Janusz Pieczyński, Aktualne sposoby leczenia cukrzycowej choroby oczu kładniej w ciele szklistym) czynników proangiogennych [głównie śródbłonkowego czynnika wzrostu naczyń (VEGF, vascular endothelial growth factor), czynnika wzrostu fibroblastów (FGF, fibroblast growth factor), czynnika martwicy guza a (TNF-a, tumor necrosis factor a), interleukiny 8 (IL-8, interleukin 8)], które zyskują przewagę nad czynnikami hamującymi tworzenie nowych naczyń, takimi jak: czynnik pochodzący z komórek nabłonka barwnikowego (PEDF, pigmented epithelium derived factor), inhibitor aktywatora plazminogenu typ 1 (PAI-1, plasminogen-activator inhibitor-1), trombospondyna-1 (TSP-1, thrombospondin). W gałce ocznej główną rolę odgrywa równowaga między VEGF a PEDF, która między innymi w retinopatii cukrzycowej proliferacyjnej, w wysiękowej postaci starczego zwyrodnienia plamki, zakrzepie żyły środkowej siatkówki z niedokrwieniem jest zachwiana na korzyść VEGF, co w konsekwencji prowadzi do rozwoju neowaskularyzacji [8 10]. Odkrycie to wykorzystano do wyprodukowania substancji blokujących stymulację angiogenezy. Wybrano najsilniejszy czynnik stymulujący proces nowotworzenia naczyń, czyli VEGF-A. Kilka lat temu udało się zsyntetyzować inhibitor tego czynnika początkowo był to pegaptanib, podawany doszklistkowo, następnie przeciwciała przeciw VEGF-A ranibizumab czy bevacizumab (również podawane doszklistkowo przez część płaską ciała rzęskowego), które mają znacznie większą skuteczność w hamowaniu neowaskularyzacji niż pegaptanib. Jednym z pierwszych wskazań dla tych substancji było leczenie wysiękowej postaci starczego zwyrodnienia plamki (AMD, aged-related macular degeneration). Równolegle trwają prace nad opracowaniem zastosowania i schematu podawania tych środków w leczeniu proliferacyjnej retinopatii cukrzycowej (PDR) [11]. Skuteczność leczenia anty-vegf najlepiej i najprościej można kontrolować za pomocą badania optycznej koherentnej tomografii (OCT), w którym obserwuje się zmniejszanie obrzęku siatkówki w plamce; w badaniu makroskopowym stwierdza się zanik rubeozy tęczówki, a także neowaskularyzacji na dnie oka; leki steroidowe Obiecujące wydawało się leczenie za pomocą wstrzyknięć doszklistkowych lub okołogałkowych steroidów (mających działanie antyangiogenne), takich jak triamcynolon [12]. Ostatnie doniesienia podają jednak w wątpliwość skuteczność leczenia triamcynolonem. Stosuje się nadal octan anekortawu oraz deksametazon [11]. Laseroterapia Laseroterapia jest podstawową metodą leczenia retinopatii cukrzycowej. Fotokoagulację (z użyciem lasera, czyli monochromatycznego promienia światła powodującego miejscowe, punktowe zniszczenie siatkówki; LASER, light amplification by stymulated emission of radiation) stosuje się w każdej postaci retinopatii cukrzycowej, zależnie od stopnia jej zaawansowania (retinopatia prosta z makulopatią, przedproliferacyjna, proliferacyjna). Wyniki badania Early Treatment Diabetic Retinopathy Study (ETDRS) sugerują zmniejszenie o 50% ryzyka utraty wzroku po stosowaniu skutecznej fotokoagulacji [6, 13, 14]. Laseroterapię powinno się poprzedzić (o ile to możliwe) badaniem angiografii fluoresceinowej oczu (badanie to pozwala obiektywnie stwierdzić zmiany patologiczne siatkówki w przebiegu retinopatii, nawet te, których nie widać gołym okiem, np. obszary braku perfuzji naczyniowej). Najpopularniejszym laserem wykorzystywanym w leczeniu retinopatii cukrzycowej jest laser argonowy, który emituje zielone światło. Coraz częściej wykorzystuje się laser neodymowy 532 nm (druga harmoniczna). Fotokoagulacja laserowa siatkówki ma na celu spowodować zanik nowo powstałych naczyń, redukcję obrzęku siatkówki oraz zniszczenie siatkówki obwodowej, co zmniejsza zapotrzebowanie na tlen tej części dna oka na rzecz ważniejszej dla procesu widzenia siatkówki tylnego bieguna. Dokładny mechanizm skuteczności działania fotokoagulacji nie jest znany. Podkreśla się, że ogniska przypaleń laserowych przyczyniają się do wytworzenia połączeń siatkówkowo-naczyniówkowych oraz stymulują do proliferacji nabłonka barwnikowego siatkówki, a ten z kolei produkuje czynniki hamujące proliferację (PEDF) [3]. W technice laseroterapii stosuje się metodę ogniskowych przypaleń na mikrotętniaki, zniszczenia drobnych uszkodzonych naczyń wewnątrz pierścienia wysięków twardych. Wykonuje się także fotokoagulację rozlaną (typu grid lub scatter) na obszarach rozległych zgrubień siatkówki, co prowadzi do zmniejszenia obrzęku, zniszczenia obszarów beznaczyniowych i zmniejszenia zapotrzebowania na tlen obwodowej siatkówki na korzyść centrum [3, 15]. Zabiegi laserowe obecnie wykonuje się w trybie ambulatoryjnym, a w przypadku dużego nasilenia i szybkiego tempa rozwoju retinopatii stosuje się panfotokoagulację (4 serie laseroterapii, w sumie z ok ognisk, o średnicy zależnej od powiększenia stosowanego szkła kontaktowego, średnio mm, o czasie ekspozycji 0,05 0,10 s), niekiedy podczas hospitalizacji. Laseroterapia jest obecnie zabiegiem bezpiecznym (również dla kobiet 13
4 Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna 2010, Vol. 10, No. 1 w ciąży), wykonywanym w znieczuleniu miejscowym (proxymetacaine, oxybuprocaine) z minimalnym stopniem ryzyka powikłań (krwawienie wewnątrzgałkowe, skoagulowanie dołeczka, soczewki czy oparzenie rogówki) [16]. Wykonuje się ją z użyciem soczewki kontaktowej typu panfundoskopu lub trójlustra Goldmanna. Po wykonanej sesji fotokoagulacji stosuje się miejscowo przez około tydzień leki przeciwzapalne (z grupy miejscowych niesteroidowych leków przeciwzapalnych) lub steroidowe. Do objawów skutecznej laseroterapii należą: zanikanie nieprawidłowych naczyń (w ich miejsce powstają cienie, ewentualnie tkanka włóknista), zmniejszanie się poszerzenia naczyń żylnych, wchłonięcie krwotoczków siatkówkowych oraz zblednięcie tarczy nerwu wzrokowego [6, 14 19]. Leczenie operacyjne Witrektomia Witrektomia tylna z dostępu przez część płaską ciała rzęskowego (ppv, pars plana vitrectomy) jest obecnie metodą z wyboru w leczeniu powikłań, głównie w przebiegu PDR. Za pomocą witrektomii możliwe jest wycięcie błon włóknistych z komory ciała szklistego lub z powierzchni siatkówki, przyłożenie siatkówki w sytuacjach, gdy nie można tego zrobić z dostępu zewnątrzgałkowego; umożliwia ona również wykonanie endofotokoagulacji, a także wypełnienie gałki ocznej olejem silikonowym. Wskazania do ppv są obecnie stale rozszerzane. Należy dodać, że mimo stałego postępu w technice witrektomii jest to zabieg obarczony dużym ryzykiem powikłań i zawsze trzeba rozważyć stosunek korzyści do ewentualnych powikłań. Do wskazań zalicza się: wylewy krwi do ciała szklistego zwykle stosuje się ten zabieg, jeśli krwotoki nie wchłaniają się do 3 miesięcy; u młodych osób często wykonuje się ten zabieg szybciej (nieraz tuż po wystąpieniu krwotoku) ze względu głównie na możliwość stymulacji narastania proliferacji przez wynaczynioną krew. Znaczenie ma także aktywność zawodowa pacjenta; trakcyjne odwarstwienie siatkówki obejmujące plamkę; trakcyjno-przedarciowe odwarstwienie siatkówki; nieskuteczność panfotokoagulacji, narastanie PVR; proliferacje naczyniowe w przednim odcinku przy spadku przezierności ciała szklistego; proliferacje z niewchłaniającym się wylewem krwi do ciała szklistego; wylew przedplamkowy krwi (dramatycznie pogarsza widzenie, a długotrwały po wchłonięciu się powoduje uszkodzenie plamki i widzenia); jaskra krwotoczna (spowodowana przez cienie krwinkowe) po wylewie krwi do ciała szklistego; dzięki zastosowaniu witrektomii wypłukuje się materiał krwinkowy, który powoduje zamulenie beleczkowania, wywołując wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego; obrzęk przewlekły plamki powstały w mechanizmie pociągania [4, 20]. Operacyjne usunięcie zaćmy ze wszczepem sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej W leczeniu zaćmy obecnie stosuje się powszechnie metodę fakoemulsyfikacji ze wszczepem sztucznej, zwijalnej soczewki; metoda ta ma przewagę nad klasyczną zewnątrztorebkową metodą usunięcia zaćmy z następujących powodów: krótki czas zabiegu; mniejsza traumatyzacja tkanek oka ze względu na małe cięcie długości średnio 3,2 mm lub mniejsze (przy porównaniu do klasycznej metody ECCE, gdzie długość cięcia wynosi ponad 6 7 mm); brak konieczności stosowania szwów rogówkowych (praktycznie wyeliminowanie astygmatyzmu pooperacyjnego); szybka rehabilitacja wzrokowa w przebiegu pooperacyjnym; możliwość wykonania zabiegu w trybie ambulatoryjnym. Nadal jednak występują powikłania tych zabiegów, szczególnie u chorych na cukrzycę, w postaci: wzmożonego krwawienia śródoperacyjnego, leniwej reakcji źrenicy na mydriatyki, która może prowadzić pośrednio do uszkodzenia tęczówki czy zerwania tylnej torebki soczewki; rzadko spotyka się także krwotok wypierający. Wskazania do usunięcia zaćmy u chorych na cukrzycę są obecnie stale rozszerzane (w przeszłości, dla porównania, często odradzano zabieg operacyjny maksymalnie długo, często także nie wszczepiano soczewek wewnątrzgałkowych w obawie przed ewentualnymi powikłaniami). Ponadto do pilnego zabiegu operacyjnego kwalifikowane są osoby wymagające bezzwłocznej laseroterapii, u których zmętnienie soczewki uniemożliwia przeprowadzenie fotokoagulacji [21, 22]. Operacyjne leczenie jaskry W leczeniu zabiegowym jaskry wykonuje się następujące rodzaje zabiegów: operacje przetokowe: trabekulektomia i trabekulektomia z antymetabolitami (mitomycyna, 5-fluorouracyl); sklerektomia głęboka nieperforująca oraz z zastosowaniem implantu SK-gel; wgłobienie twardówki; implantacje zastawek filtrujących typu Molteno, Ahmeda i inne [16]. 14
5 Janusz Pieczyński, Aktualne sposoby leczenia cukrzycowej choroby oczu Krioterapia Krioterapia to stosowanie niskich temperatur na siatkówkę przez twardówkę. Do niedawna była powszechnie stosowana, głównie w wylewach krwi do ciała szklistego w przebiegu cukrzycy, a także w przypadku złego wglądu w dno oka uniemożliwiającego laseroterapię. Jednak obecnie odstępuje się od stosowania niskiej temperatury (szczególnie tam, gdzie nie można kontrolować wzrokiem miejsca jej przyłożenia) z powodu możliwości inicjacji i przyspieszenia rozwoju PVR [20, 23 25]. przeciw VEGF-A (ranibizumab, bewacizumab). Podstawową metodą leczenia retinopatii cukrzycowej w jej różnych formach zaawansowania jest jednak laseroterapia. Wykazano, że skuteczna fotokoagulacja zmniejsza o 50% ryzyko utraty wzroku. W niniejszej pracy przedstawiono również wskazania do leczenia operacyjnego zaćmy, jaskry oraz witrektomii. Diabet. Dośw. Klin. 2010; 10, 1: słowa kluczowe: retinopatia cukrzycowa, anty-vegf-a, zaćma, laseroterapia, witrektomia Piśmiennictwo Inne metody leczenia i rehabilitacji wzrokowej Pomoce optyczne dla osób słabo widzących Osoby charakteryzujące się bardzo niską ostrością wzroku, u których nie można uzyskać poprawy widzenia za pomocą okularów ani żadnych innych metod operacyjnych, są kwalifikowane do adaptacji tak zwanych pomocy optycznych, czyli różnych układów szkieł powiększających (lupy, monookulary w układzie Galileusza i Kepplera, okulary lupowe, lornetkowe), które według badań mogą aż w 68% pomóc osobom słabowidzącym, zarówno w patrzeniu w dal, jak i z bliska w pomieszczeniach i na zewnątrz [26]. Skutki socjoekonomiczne cukrzycy i jej powikłań Skutki cukrzycy dotkliwie zmniejszają jakość życia osób na nią chorujących, mając również wymiar ekonomiczny. Leczenie powikłań cukrzycowych jest niewspółmiernie droższe niż zapobieganie. Cukrzyca nieprawidłowo leczona powoduje stopniową utratę narządu wzroku, prowadząc do całkowitej ślepoty. Chorzy w takim przypadku stają się całkowicie uzależnieni od pomocy osób trzecich, otrzymują pomoc socjalną w postaci rent inwalidzkich oraz wsparcie z ośrodków pomocy społecznych. Z tego powodu cały świat zmierza do zwiększenia intensywności w diagnostyce, zapobieganiu cukrzycy i jej powikłaniom. Streszczenie Cukrzyca wywołuje wiele powikłań, również ze strony narządu wzroku. Jeżeli nie jest prawidłowo leczona, przez stopniową utratę wzroku prowadzi nieuchronnie do ślepoty. W pracy przedstawiono aktualne sposoby leczenia cukrzycowej choroby oczu, które obejmują leczenie farmakologiczne, laseroterapię oraz leczenie operacyjne. Podstawowe znaczenie w zapobieganiu i leczeniu powikłań ocznych w cukrzycy ma prawidłowa kontrola metaboliczna rozumiana jako nie tylko leczenie hiperglikemii, ale również dobra kontrola ciśnienia tętniczego i utrzymywanie zalecanych stężeń lipidów. Od kilku lat trwają prace nad blokadą stymulacji angiogenezy przez syntezę blokera VEGF-A (pegaptanib) lub przeciwciał 1. The Diabetes Control and Complications Trial Research Group: the effect of intensive treatment of diabetes on the development and progression of long-term complications in insulin-dependent diabetes mellitus. N. Engl. J. Med. 1993; 329: Ohkubo Y., Kishikawa H., Araki E. i wsp. Intensive insulin therapy prevents the progression of diabetic microvascular complications in Japanese patients with non-insulin-dependent diabetes mellitus: a randomized prospective 6-year study. Diabetes Res. Clin. Pract. 1995; 28: Sieradzki J. (red.). Cukrzyca. Tom 1 i 2. Via Medica, Gdańsk Zalecenia kliniczne dotyczące postępowanie u chorych na cukrzycę Diab. Dośw. Klin. 2009; 9: A23 A Szaflik J., Kamińska A. Przydatność Vessel Due F (sulodeksydu) w leczeniu pacjentów z retinopatią cukrzycową, zwyrodnieniem plamki związanym z wiekiem oraz w zakrzepicy żył siatkówki. Okulistyka 2000; 3: The Early Treatment Diabetic Retinopathy Study Research Group: photocoagulation for diabetic macular edema: ET- DRS report no. 1. Arch. Ophthalmol. 1985; 103: Otani A., Takagi H., Oh H. i wsp. Vascular endothelial growth factor family and receptor expression in human choroid neovascular membranes. Microvasc. Res. 2002; 64: Cai J., Boulton M. The pathogenesis of diabetic retinopathy old conceptscand new questions. Eye 2002; 16: Shweki D., Itin A., Soffer D., Keshet E. Vascular endothelial growth factor induced by hypoxia may mediate hypoxia-initiated angiogenesis. Nature 1992; 359: Itakura H., Kishi S., Kotajima N., Murakami M. Persistent secretion of vascular endothelial growth factor into the vitreous cavity in proliferative diabetic retinopathy after vitrectomy. Ophthalmology 2004; 111: Kubicka-Trząska A. Skuteczna terapia nadal poszukiwana. Nowe perspektywy leczenia wysiękowej postaci zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem. Przegl. Okul. 2005; 1: Martidis A., Duker J.S., Greenberg P.B. i wsp. Intravitreal triamcinolone for refactory diabetic macular edema. Ophthalmology 2002; 109: The Diabetic Retinopathy Study Research Group: indications for photocoagulation treatment of diabetic retinopathy: DRS report no. 14. Int. Opthalmol. Clin. 1987; 27: The Early Treatment Diabetic Retinopathy Study Research Group: treatment techniques and clinical guidelines for photocoagulation of diabetic macular edema: ETDRS report number 2. Ophthalmology 1987; 94: Kański J.J. Okulistyka kliniczna (wyd. II). Wydawnictwo Medyczne Górnicki, Wrocław Mirkiewicz-Sieradzka B., Romanowska B., Kalita J., Sieradzki J. Wstępne wyniki laserokoagulacji siatkówki w leczeniu retinopatii cukrzycowej u ciężarnych. Klin. Oczna 1992; 94: The Early Treatment Diabetic Retinopathy Study Research Group: techniques for scatter and local photocoagulation treatment of diabetic retinopathy: ETDRS report no. 3. Int. Ophthalmol. Clin. 1987; 27:
6 Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna 2010, Vol. 10, No The Early Treatment Diabetic Retinopathy Study Research Group: photocoagulation for diabetic macular edema: ET- DRS report no. 4. Int. Opthalmol. Clin. 1987; 27: Wilczyński M., Dzięgielewski K. Wyniki fotokoagulacji laserowej u chorych chorych z retinopatią cukrzycową powstałą na tle cukrzycy typu 2. Klin. Oczna 2006; 1 3: Nawrocki J. Chirurgia ciała szklistego w leczeniu powikłań ocznych cukrzycy. Okulistyka 1999; 3: Celniczy J., Szweda E. Soczewki wewnątrzgałkowe u chorych z cukrzycą. Klin. Oczna 1989; 91: Lumme P., Laotikainen L. T. Risc factors in intraoperative and early postoperative complications in extracapsular cataract surgery. Eur. J. Ophth. 1994; 4: Pecold K. Witrektomia w samoistnym odwarstwieniu siatkówki. Okulistyka 1999; 3: Dzięgielewski K., Nawrocki J. Witrektomia w leczeniu powikłań ocznych cukrzycy. Część III. Czynniki wpływające na wyniki operacyjne. Klin. Oczna 1998; 100: Dzięgielewski K., Nawrocki J., Pikulski Z., Chrzanowski W., Fijałkowska-Morawska J. W: Suveges I., Follmann P. (red.) Results of vitrectomy for treatment of diabetics with proliferative diabetic retinopathy and renal insufficiency. Proceedings: SOE XIth Congress of European Society of Ophthalmology 1997 Ed. I Suveges, P. Follman Fonda G.E. Optical treatment of residual vision in diabetic retinopathy. Ophthalmology 1994; 101:
Retinopatia cukrzycowa
Retinopatia cukrzycowa Retinopatia cukrzycowa jest w krajach rozwiniętych jedną z głównych przyczyn ślepoty. Rozwija się u znacznej liczby pacjentów długo chorujących na cukrzycę, która może być przyczyną
Konsensus okulistyczno-położniczy w sprawie wskazań do rozwiązania porodu drogą cięcia cesarskiego z powodu zmian w narządzie wzroku
Konsensus okulistyczno-położniczy w sprawie wskazań do rozwiązania porodu drogą cięcia cesarskiego z powodu zmian w narządzie wzroku Wytyczne Polskiego Towarzystwa Okulistycznego 1 Konsensus okulistyczno-położniczy
Konsensus okulistyczno-położniczy w sprawie wskazań do rozwiązania porodu drogą cięcia cesarskiego z powodu zmian w narządzie wzroku.
Warszawa, dn. 09.02.2017 r. Konsensus okulistyczno-położniczy w sprawie wskazań do rozwiązania porodu drogą cięcia cesarskiego z powodu zmian w narządzie wzroku. Aktualizacja 9 lutego 2017 Konsensus opracowała
Czerwcowe spotkania ze specjalistami. Profilaktyka jaskry. Marek Rzendkowski Pryzmat-Okulistyka, Gliwice
Czerwcowe spotkania ze specjalistami Profilaktyka jaskry Marek Rzendkowski Pryzmat-Okulistyka, Gliwice Gliwice, czerwiec 2018 Co robić żeby czegoś nie przeoczyć?... - Wada wzroku - okulary - Jaskra ważna
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Powikłania cukrzycy Retinopatia
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Powikłania cukrzycy Retinopatia PRZEWLEKŁE POWIKŁANIA CUKRZYCY Cukrzyca najczęściej z powodu wieloletniego przebiegu może prowadzić do powstania tak zwanych
Wczesne pogorszenie retinopatii cukrzycowej w cukrzycy typu 1 po włączeniu intensywnej insulinoterapii
Ann. Acad. Med. Gedan., 2007, 37, 143 149 Ewa Zdybel¹, Jarosława Krajka-Lauer², Anna Korzon-Burakowska¹ Wczesne pogorszenie retinopatii cukrzycowej w cukrzycy typu 1 po włączeniu intensywnej insulinoterapii
Jolanta Oficjalska CZY POTRZEBUJEMY KRAJOWEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI I LECZENIA RETINOPATII CUKRZYCOWEJ?
Jolanta Oficjalska CZY POTRZEBUJEMY KRAJOWEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI I LECZENIA RETINOPATII CUKRZYCOWEJ? EPIDEMIOLOGIA Retinopatia cukrzycowa jest główną przyczyną ślepoty dorosłych w krajach rozwiniętych
LECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 882 Poz. 79 Załącznik B.70. LECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie neowaskularnej
LECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 761 Poz. 48 Załącznik B.70. LECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3) ŚWIADCZENIOBIORCY afliberceptem
LECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3)
Załącznik B.70. LECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie neowaskularnej (wysiękowej) postaci afliberceptem
LECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 904 Poz. 133 Załącznik B.70. LECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie
Centrum Badań Naukowych, Chirurgia Refrakcyjna "LUMED"
Terapia anty-vegf i fotokoagulacją laserem żółtym w leczeniu CSCR w grupie młodych mężczyzn Autorzy: dr. Ludmiła Popowska, Lumed Centrum Badań Chirurgii Refrakcyjnej w Opocznie dr. Tomasz Grędysa, Europejskie
DME. Science of. UCZ SIĘ, OBSERWUJ, DZIEL SIĘ Przewodnik pacjenta Cukrzycowy obrzęk plamki
Science of DME www.scienceofdme.org UCZ SIĘ, OBSERWUJ, DZIEL SIĘ Przewodnik pacjenta Cukrzycowy obrzęk plamki Niniejsza broszura jest przeznaczona dla każdej osoby chorującej na cukrzycę typu 1 i typu
POUFNE. Wersja ostateczna nr 1 z dnia 5 grudnia 2013 r. Numer ośrodka. Numer pacjenta. Numer wizyty. Badane oko
POUFNE KARTA OBSERWACJI PACJENTA Rejestr pacjentów leczonych preparatem Lucentis (ranibizumab) we wszystkich zarejestrowanych wskazaniach w Polsce (Rejestr PRIME) Wersja ostateczna nr 1 z dnia 5 grudnia
Jedynym obecnie znanym sposobem leczenia jaskry jest obniżanie ciśnienia wewnątrzgałkowego
Jacek P. Szaflik Katedra i Klinika Okulistyki II Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. n. med. Jacek P. Szaflik Jaskra jest chorobą nieuleczalną Jednak
LECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3). Ważne: od dnia 01 stycznia 2017 r.
Załącznik B.70. LECZENIE NEOWASKULARNEJ (WYSIĘKOWEJ) POSTACI ZWYRODNIENIA PLAMKI ZWIĄZANEGO Z WIEKIEM (AMD) (ICD-10 H35.3). Ważne: od dnia 01 stycznia 2017 r. ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie neowaskularnej
Retinopatia cukrzycowa
ZALECENIA ISSN 1640 8497 Stanowisko American Diabetes Association Retinopatia cukrzycowa Diabetic retinopathy Przedrukowano za zgodą z: Diabetes Care 2002, 25, supl. A, S90 S93 Badania przesiewowe w kierunku
Cukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
David Levy. P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA
David Levy P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA David Levy m d P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA Redakcja naukowa tłumaczenia prof. dr hab. n. med. W ALDEM AR KARNAFEL Z języka angielskiego tłumaczyła dr
Zastosowanie ranibizumabu w leczeniu cukrzycowego obrzęku plamki w materiale własnym
Zastosowanie ranibizumabu w leczeniu cukrzycowego obrzęku plamki w materiale własnym The application of ranibizumab in therapy of diabetic macular edema own observations Małgorzata Marczak Oddział Okulistyczny
Wytyczne Polskiego Towarzystwa Okulistycznego
WYTYCZNE LECZENIA OBRZĘKU PLAMKI WTÓRNEGO DO NIEDROŻNOŚCI NACZYŃ ŻYLNYCH SIATKÓWKI Wytyczne Polskiego Towarzystwa Okulistycznego Stan na dzień 10 czerwca 2014 Wytyczne zostały opracowane przez grupę ekspertów
Choroba cukrzycowa oczu
Choroba cukrzycowa oczu W języku medycznym cukrzyca w oczach to retinopatia cukrzycowa. Zwykle takie rozpoznanie stawia okulista i kieruje pacjenta na odpowiednie leczenie. Leczeniem cukrzycy w oczach
Wytyczne postępowania w terapii cukrzycowego obrzęku plamki
Wytyczne postępowania w terapii cukrzycowego obrzęku plamki Copyright by Polskie Towarzystwo Okulistyczne 2017 Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część poniższej publikacji nie może być kopiowana i przechowywana
Zasady postępowania w cukrzycowym obrzęku plamki
Zasady postępowania w cukrzycowym obrzęku plamki Wytyczne Polskiego Towarzystwa Okulistycznego 1 Zasady postępowania w cukrzycowym obrzęku plamki (ang. DME - Diabetic Macular Edema) Stan na dzień 12.12.2013
POLSKIE TOWARZYSTWO OKULISTYCZNE
POLSKIE TOWARZYSTWO OKULISTYCZNE Iwona Grabska-Liberek Badania przesiewowe w kierunku jaskry ważnym elementem profilaktyki Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego Klinika Okulistyki Działania PTO na
W latach pracował w Klinice Okulistyki Akademii Medycznej w Lublinie. W
Prof. dr n. med. Marek Prost jest specjalistą chorób oczu, absolwentem Akademii Medycznej w Lublinie. Przebieg pracy zawodowej; W latach 1973-1994 pracował w Klinice Okulistyki Akademii Medycznej w Lublinie.
Postępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, 2013 Aneks 2 Postępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą Opracowano we współpracy z dr.
Leczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości
Leczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości Dr n. med. Iwona Jakubowska Oddział Diabetologii, Endokrynologii i Chorób Wewnętrznych SP ZOZ Woj,. Szpital Zespolony Im. J. Śniadeckiego w Białymstoku DEFINICJA
Ostre infekcje u osób z cukrzycą
Ostre infekcje u osób z cukrzycą Sezon przeziębień w pełni. Wokół mamy mnóstwo zakatarzonych i kaszlących osób. Chorować nikt nie lubi, jednak ludzie przewlekle chorzy, jak diabetycy, są szczególnie podatni
JASKRA SIATKÓWKA. Zaćma ROGÓWKA OKULISTYKA DZIECIĘCA CHIRURGIA REFRAKCYJNA
JASKRA SIATKÓWKA Zaćma ROGÓWKA OKULISTYKA DZIECIĘCA CHIRURGIA REFRAKCYJNA Copyright American Academy of Ophthalmology, October 2013 www.aao.org 2013 PODSUMOWANIE ZAŁOŻEŃ DLA ZALECANYCH ALGORYTMÓW POSTĘPOWANIA
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY NA ROK AKADEMICKI 2011/2012 NAZWA JEDNOSTKI:
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY NA ROK AKADEMICKI 2011/2012 NAZWA JEDNOSTKI: Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii UM w Poznaniu 1. Adres jednostki: Adres: Szpital im. Fr. Raszei, ul. Mickiewicza
zaburzeniem widzenia spowodowanym obrzękiem plamki wywołanym cukrzycą;
EMA/677928/2015 EMEA/H/C/002392 Streszczenie EPAR dla ogółu społeczeństwa aflibercept Niniejszy dokument jest streszczeniem Europejskiego Publicznego Sprawozdania Oceniającego (EPAR) dotyczącego leku.
Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
Wykazano wzrost ekspresji czynnika martwicy guza α w eksplanta ch naczyniówki i nabłonka barwnikowego siatkówki myszy poddanych fotokoagulacji w
Monika Jasielska Katedra i Klinika Okulistyki Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Kontakt mail: monikaleszczukwp.pl Tytuł pracy doktorskiej: Rola receptora czynnika martwicy guza α Rp75 (TNFRp75) w powstawaniu
Zaćma. Sandra Zuziak 2013-07-29
Zaćma Sandra Zuziak 1 Zaćma zajmuje pierwsze miejsce w rankingu przyczyn ślepoty we współczesnym świecie wg statystyk Światowej Organizacji Zdrowia www.korektorzdrowia.pl 2 Definicja Zaćma (łac. cataracta)
Przegląd wiedzy na temat leku Eylea i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE
EMA/481361/2018 EMEA/H/C/002392 Przegląd wiedzy na temat leku Eylea i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE Co to jest lek Eylea i w jakim celu się go stosuje Eylea jest lekiem
CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska
CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska CHARAKTERYSTYKA PACJENTA Wiek 82 lata Cukrzyca typu 2 leczona insuliną Choroba wieńcowa, stan
6.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego DUOKOPT przeznaczone do wiadomości publicznej
6.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego DUOKOPT przeznaczone do wiadomości publicznej 6.2.1. Podsumowanie korzyści wynikających z leczenia Co to jest T2488? T2488
Anna Okruszko. Praca na stopień doktora nauk medycznych. Promotor: Dr hab. n. med. Maria Kmera-Muszyńska
Anna Okruszko Ocena stanu bariery naczyniowej oka u chorych z przedarciowym odwarstwieniem siatkówki w prognozowaniu rozwoju pooperacyjnej witreoretinopatii proliferacyjnej (PVR) Praca na stopień doktora
Diabetic Retinopathy Clinical Research Network
Randomizowane badanie porównujące doszklistkowe podanie acetonidu triamcinolonu i fotokoagulacji ogniskowej lub typu grid w przypadku cukrzycowego obrzęku plamki Diabetic Retinopathy Clinical Research
Retinopatia cukrzycowa
ZALECENIA ISSN 1640 8497 Stanowisko American Diabetes Association Donald S. Fong, Lloyd Aiello, Thomas W. Gardner, George L. King, George Blankenship, Jerry D. Cavallerano, Fredrick L. Ferris III, Ronald
Chorujesz na cukrzycę? Zbadaj wzrok. Grozi ci retinopatia cukrzycowa.
INFORMACJA PRASOWA Chorujesz na cukrzycę? Zbadaj wzrok. Grozi ci retinopatia cukrzycowa. Retinopatia cukrzycowa dotyka wszystkich chorych na cukrzycę typu I oraz ok. 60% pacjentów z cukrzycą typu II. To
Glaucoma-profi laxis 2015
bezpłatny zestaw pomiarów: pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego metodą bezkontaktową pachymetria (mierzenie grubości rogówki) autorefraktometria (komputerowy pomiar wad widzenia) Glaucoma-profi laxis 2015
Hipoglikemia - niedocukrzenie. Jacek Sieradzki Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Hipoglikemia - niedocukrzenie Jacek Sieradzki Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Holstein A, Patzer OM, Machalke K i wsp.: Substantial increase in incidence of severe hypoglycemia between 1997-2000 and
NIEDROŻNOŚĆ ŻYŁY ŚRODKOWEJ SIATKÓWKI (CRVO)
Przewodnik informacyjny Informacje naukowe na temat CRVO www.scienceofcrvo.org NIEDROŻNOŚĆ ŻYŁY ŚRODKOWEJ SIATKÓWKI (CRVO) W niniejszej broszurze przedstawione zostały informacje na temat CRVO oraz dostępnych
Śląskie Centrum Chorób Serca. Cukrzyca. Krzysztof Strojek Konsultant Krajowy w dziedzinie diabetologii
Śląskie Centrum Chorób Serca Cukrzyca Krzysztof Strojek Konsultant Krajowy w dziedzinie diabetologii Warszawa 26.11.2014 Czynniki ryzyka rozwoju i powikłania cukrzycy Nadwaga i otyłość Retinopatia Neuropatia
I Sesja satelitarna: Bayer 1 st Satellite Session: Bayer
Sesje satelitarne I Sesja satelitarna: Bayer 1 st Satellite Session: Bayer Czwartek 8 czerwca / Thursday 8 th June 12:00 12:45 Leczenie wysiękowej postaci AMD. Wyniki leczenia wysiękowej postaci AMD na
PIĄTEK Uroczyste otwarcie konferencji SESJA I - Cataracta 1
PIĄTEK 2.06.2017 9.30-9.40 Uroczyste otwarcie konferencji 9.40-11.31 SESJA I - Cataracta 1 9.40-9.55 (15 min.) The role of femtosecond lasers in cataract surgery prof. Zoltan Nagy, Węgry 9.55-10.07 (12
Innowacje w zakresie PROFILAKTYKI I TERAPII JASKRY
Wrocław Maria Hanna Niżankowska Innowacje w zakresie PROFILAKTYKI I TERAPII JASKRY Innowacje w okulistyce ocena dostępności w Polsce Seminarium Fundacji WHC Warszawa, 16.09.2011 Definicja jaskry Jaskra
EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT.
EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. Prowadząca edukację: piel. Anna Otremba CELE: -Kształtowanie
SLT - Selektywna Laserowa Trabekuloplastyka, opcja w leczeniu chorego na jaskrę
Jacek Szendzielorz, Aleksandra Mikulska-Cholewa SLT - Selektywna Laserowa Trabekuloplastyka, opcja w leczeniu chorego na jaskrę - doświadczenia własne w LENS-MED Klinika Jednego Dnia Niepubliczny Okulistyczny
Published on LUMED OPOCZNO Ośrodek Mikrochirurgii "Okoluxklinik" (http://lumedopoczno.pl) Badania i konsultacje. Konsultacja Profesora
Published on LUMED OPOCZNO Ośrodek Mikrochirurgii "Okoluxklinik" (http://lumedopoczno.pl) Strona główna > Oferta > Cennik Badania i konsultacje Konsultacja Profesora 300 zł Konsultacja dr.n.med Konsultacja
Oryginalne pełnotekstowe prace naukowe
Oryginalne pełnotekstowe prace naukowe 2012 1. Bandurska-Stankiewicz E., Matuszewski W., Wiatr-Bykowska D., Kuglarz E., Olszewska M., Rutkowska J. Algorytm przejścia u chorych na cukrzycą typu 2 leczonych
Prosta i skuteczna, nowa metoda leczenia jaskry
Implant XEN Nowa skuteczna metoda leczenia jaskry Dla osób, u których ciśnienie w gałce ocznej jest zbyt wysokie pomimo stosowania kropli przeciwjaskrowych Obniża ciśnienie wewnątrz gałki ocznej, aby zapobiec
KOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA NAD PACJENTEM Z CUKRZYCĄ (KAOS-CUKRZYCA) ZASADY REALIZACJI
KOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA NAD PACJENTEM Z CUKRZYCĄ (KAOS-CUKRZYCA) ZASADY REALIZACJI Charakterystyka problemu zdrowotnego Cukrzyca jest jedną z najczęściej występujących chorób. Rozpowszechnienie
Zakrzep żyły środkowej siatkówki współczesne strategie leczenia
Zakrzep żyły środkowej siatkówki współczesne strategie leczenia Central retinal vein occlusion current treatment strategies Paulina Glasner, Dorota Raczyńska, Leopold Glasner Katedra i Klinika Okulistyki,
PROGRAM RAMOWY Framework programme
CZWARTEK 6 CZERWCA / Thursday 6 th June Hotel Leonardo Royal, ul. Grzybowska 45, Warszawa Sala Mona i Lisa WALNE ZGROMADZENIE ZARZĄDU GŁÓWNEGO POLSKIEGO TOWARZYSTWA OKULISTYCZNEGO Rada Okulistów Polskich
Szpital Czerniakowski Jesteśmy po to, aby pomagać chorym.
Szpital Czerniakowski jest wielospecjalistycznym szpitalem miejskim z ponad 50-letnim stażem. Naszym nadrzędnym celem jest udzielanie usług medycznych na jak najwyższym poziomie i działanie zgodnie z misją
CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH
CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH KATEDRA I KLINIKA CHIRURGII NACZYŃ I ANGIOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ W LUBLINIE Kierownik: Dr hab.n. med. Jacek Wroński UDROŻNIENIE T. SZYJNEJ WEWNĘTRZNEJ WSKAZANIA
Jacek Sieradzki Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Międzynarodowe standardy w codziennej praktyce leczenia cukrzycy, a problemy polskiego pacjenta
Jacek Sieradzki Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Międzynarodowe standardy w codziennej praktyce leczenia cukrzycy, a problemy polskiego pacjenta Konferencja Cukrzyca w codziennej praktyce Warszawa 14
LUCENTIS (RANIBIZUMAB) W LECZENIU CHORÓB PLAMKI
LUCENTIS (RANIBIZUMAB) W LECZENIU CHORÓB PLAMKI Wykonawca: MAHTA Sp. z o.o. ul. Rejtana 17/5 02-516 Warszawa Tel. 22 542 41 54 E-mail: biuro@mahta.pl ANALIZA KLINICZNA TOM VI PODSUMOWANIE I WNIOSKI Z ANALIZY
lek. Wojciech Mańkowski Kierownik Katedry: prof. zw. dr hab. n. med. Edward Wylęgała
lek. Wojciech Mańkowski Zastosowanie wzrokowych potencjałów wywołanych (VEP) przy kwalifikacji pacjentów do zabiegu przeszczepu drążącego rogówki i operacji zaćmy Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Nowe terapie w cukrzycy typu 2. Janusz Gumprecht
Nowe terapie w cukrzycy typu 2 Janusz Gumprecht Dziś już nic nie jest takie jak było kiedyś 425 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2017 629 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2045 International
Leczenie neowaskularyzacji naczyniówkowej. w patologicznej krótkowzroczności
Leczenie neowaskularyzacji naczyniówkowej w patologicznej krótkowzroczności Wytyczne Polskiego Towarzystwa Okulistycznego Stan na dzień 10 czerwca 2014 Wytyczne zostały opracowane przez grupę ekspertów
Struktury oka, które odgrywają rolę w mechanizmie powstawania jaskry:
Jaskra podstawowe informacje Oko budowa Twardówka Siatkówka Nerw wzrokowy Ciecz wodnista Rogówka Tęczówka Mięśnie oka Źrenica Soczewka Ciało rzęskowe Ciało szkliste Struktury oka, które odgrywają rolę
Podziękowania. Przedmowa do wydania polskiego Skróty. Rozdział 1. Powieki 1
v Podziękowania Przedmowa Przedmowa do wydania polskiego Skróty xii xiii xiv xv Rozdział 1. Powieki 1 Rzęsy.................................................. 2 Przewlekłe zapalenie brzegów powiek.......................
POSTĘPOWANIE W JASKRZE U KOBIET W CIĄŻY
POSTĘPOWANIE W JASKRZE U KOBIET W CIĄŻY dr n. med. Mira Gacek SAMODZIELNY PUBLICZNY KLINICZNY SZPITAL OKULISTYCZNY KATEDRA I KLINIKA OKULISTYKI II WYDZIAŁU LEKARSKIEGO WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO
Retinopatia wcześniaków w Polsce
Retinopatia wcześniaków w Polsce Anna Gotz-Więckowska 1, Anna Chmielarz-Czarnocińska 1, Marta Pawlak 1, Dawid Szpecht 3, Janusz Gadzinowski 3, Jan Mazela 4, Marcin Stopa 2 1. K a t e d r a O k u l i s
Ocena skuteczności fotokoagulacji laserowej w leczeniu klinicznie znamiennego cukrzycowego obrzęku plamki w nieproliferacyjnej retinopatii cukrzycowej
Joanna Markowska, Mariola Dorecka, Wanda Romaniuk PRACA ORYGINALNA Katedra i Oddział Kliniczny Chorób Oczu Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Nr 5 im. Św. Barbary
LUCENTIS (RANIBIZUMAB) W LECZENIU CHORÓB PLAMKI
LUCENTIS (RANIBIZUMAB) W LECZENIU CHORÓB PLAMKI ANALIZA PROBLEMU DECYZYJNEGO Wersja 1.0 Wykonawca: MAHTA Sp. z o.o. ul. Rejtana 17/5 02-516 Warszawa Tel. 22 542 41 54 E-mail: biuro@mahta.pl Przygotowano
28 Choroby infekcyjne
28 Choroby infekcyjne Ludzki wirus upośledzenia odporności (HIV)/zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS) Retinopatia związana z ludzkim wirusem upośledzenia odporności Retinopatia HIV to rodzaj
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY NA ROK AKADEMICKI 2011/2012 NAZWA JEDNOSTKI:
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY NA ROK AKADEMICKI 2011/2012 NAZWA JEDNOSTKI: 1. Adres jednostki: Adres: Katedra i Klinika Okulistyki Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 61-848 Poznań ul:długa
Choroby wewnętrzne - diabetologia Kod przedmiotu
Choroby wewnętrzne - diabetologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Choroby wewnętrzne - diabetologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-ChW-D Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek
PROGRAM RAMOWY Framework programme
PROGRAM RAMOWY Framework programme 7 CZERWCA 2018 CZWARTEK KURSY EDUKACYJNE Sala A Sala B Sala C Sala D Zabiegi laserem Nd:YAG technika Retinopatia wcześniaków patogeneza, Podstawowe techniki w okuloplastyce
KOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA NAD PACJENTEM Z CUKRZYCĄ (KAOS-CUKRZYCA) ZASADY REALIZACJI
KOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA NAD PACJENTEM Z CUKRZYCĄ (KAOS-CUKRZYCA) ZASADY REALIZACJI Charakterystyka problemu zdrowotnego Cukrzyca jest jedną z najczęściej występujących chorób. Rozpowszechnienie
Stadium R3: retinopatia cukrzycowa proliferacyjna i zaawansowana retinopatia cukrzycowa
9 Stadium R3: retinopatia cukrzycowa proliferacyjna i zaawansowana retinopatia cukrzycowa Peter H. Scanlon ISTOTNE ELEMENTY ANATOMII Nowe naczynia powstające w przebiegu retinopatii cukrzycowej dzieli
Stopa cukrzycowa. Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B.
Stopa cukrzycowa Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B. Wyrzykowski Stopa cukrzycowa - definicja Infekcja, owrzodzenie lub destrukcja
Postępy w diagnostyce i w leczeniu retinopatii cukrzycowej
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Barbara Mirkiewicz-Sieradzka Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie Postępy w diagnostyce i w leczeniu retinopatii
Przebieg jaskry często jest bezobjawowy lub skąpoobjawowy. Do objawów charakterystycznych zalicza się:
Jaskra Jaskra należy do grupy chorób, których wspólną cechą jest postępujące uszkodzenie nerwu wzrokowego. Charakteryzują ją zmiany morfologiczne w tarczy nerwu wzrokowego, ubytki w polu widzenia oraz
Ocena technologii nielekowych w obrębie aktualnych i przyszłych zadań AOTM
Ocena technologii nielekowych w obrębie aktualnych i przyszłych zadań AOTM Krzysztof Mączka Dyrektor Wydziału do Spraw Systemów Ochrony Zdrowia Warszawa, 16.09.2011 r. Plan prezentacji Podstawy prawne
POUFNE. Wersja ostateczna nr 1 z dnia 5 grudnia 2013 r. Numer ośrodka. Numer pacjenta. Numer wizyty. Badane oko
POUFNE KARTA OBSERWACJI PACJENTA Rejestr pacjentów leczonych preparatem Lucentis (ranibizumab) we wszystkich zarejestrowanych wskazaniach w Polsce (Rejestr PRIME) Wersja ostateczna nr 1 z dnia 5 grudnia
Urząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
POWIKŁANIA. Personal solutions for everyday life.
POWIKŁANIA Personal solutions for everyday life. Powikłania Cukrzyca występuje u osób, w przypadku których organizm nie potrafi sam kontrolować poziomu glukozy we krwi (określanego również jako poziom
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI,58 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI,58 SECTIO D 2005 Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Podstawowej Opieki Zdrowotnej i Katedrze Medycyny Rodzinnej Akademii
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu. Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Czynniki ryzyka rozwoju i powikłania cukrzycy Nadwaga i otyłość Retinopatia
inwalidztwo rodzaj pracy
Zdrowie jest najważniejsze Wykłady wraz z konsultacjami medycznymi realizowane przez Stowarzyszenia na rzecz rozwoju wsi Bogufałów Źródło Baryczy w ramach wspierania realizacji zadania publicznego przez
Czy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością?
Jerzy Maksymilian Loba Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Czy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością? Definicja
Przegląd randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych w grupie osób w wieku podeszłym
167 GERIATRIA 2011; 5: 167172 Akademia Medycyny GERIATRIA OPARTA NA FAKTACH/EVIDENCEBASED GERIATRICS Otrzymano/Submitted: 15.06.2011 Zaakceptowano/Accepted: 26.2011 Przegląd randomizowanych, kontrolowanych
5. Województwo, w którym mieści się Pani/Pana główne miejsce pracy: G. mazowieckie. H. opolskie. I. podkarpackie. J. podlaskie. K.
G. G. Page 1 D. D. D. Page 2 METRYCZKA Jeżeli Pani/Pan zatrudniona/y jest u więcej niż jednego pracodawcy proszę o udzielnie odpowiedzi w całej ankiecie zgodnie z głównym miejscem pracy (powyżej 50% czasu
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Mikrochirurgia i chirurgia plastyczna w okulistyce 2. NAZWA JEDNOSTKI
a) aparat USG z opcją Dopplera, b) Holter EKG, c) Holter RR, d) aparat EKG 12-odprowadzeniowy. 3) Pozostałe wymagania
b) komputerowy program do sczytywania glikemii z glukometru pacjenta, systemu ciągłego monitorowania glikemii (CGMS), c) co najmniej 2 pompy infuzyjne, w tym do infuzji insuliny, e) kardiomonitor. a) aparat
Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 23/2014 z dnia 10 marca 2014 r. o projekcie programu Program badań przesiewowych w kierunku wczesnego wykrywania
Warszawa, dnia 22 grudnia 2017 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 15 grudnia 2017 r.
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 22 grudnia 2017 r. Poz. 2423 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 15 grudnia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych
Ostra niewydolność serca
Ostra niewydolność serca Prof. dr hab. Jacek Gajek, FESC Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Niewydolność serca Niewydolność rzutu minutowego dla pokrycia zapotrzebowania na tlen tkanek i narządów organizmu.
REFRAKCYJNA WYMIANA SOCZEWKI
Strona1 REFRAKCYJNA WYMIANA SOCZEWKI Zabiegi refrakcyjnej wymiany soczewki stosowane są w celu likwidacji / korekcji wad wzroku: krótkowzroczności, dalekowzroczności i astygmatyzmu. Na czym polega zabieg
OPHTHALMOLOGIC CARE OF TYPE 1 AND 2 DIABETES PATIENTS A RETROSPECTIVE STUDY DONE AMONG PATIENTS OF THE DEPARTMENT OF DIABETOLOGY OF UMS OF POZNAŃ
Nowiny Lekarskie 7, 76,, -9 JULIA BRZEZIŃSKA, JADWIGA BERNARDCZYK-MELLER OPIEKA OKULISTYCZNA U PACJENTÓW Z TYPEM I CUKRZYCY BADANIE RETROSPEKTYWNE PRZEPROWADZONE WŚRÓD CHORYCH HOSPITALIZOWANYCH W KLINICE
Stowarzyszenie Zwyrodnienia Plamki Związanego z Wiekiem AMD (Age Macular Degeneration)
Stowarzyszenie Zwyrodnienia Plamki Związanego z Wiekiem AMD (Age Macular Degeneration) Stowarzyszenie AMD Stowarzyszenie Zwyrodnienia Plamki Związanego z Wiekiem (AMD) zostało zarejestrowane w Rejestrze
OPERACYJNE USUNIĘCIE ZAĆMY POŁĄCZONE Z WSZCZEPEM SZTUCZNEJ SOCZEWKI
Strona1 OPERACYJNE USUNIĘCIE ZAĆMY POŁĄCZONE Z WSZCZEPEM SZTUCZNEJ SOCZEWKI Szanowni Państwo, Rutynowe badanie okulistyczne wykazało u Pani/Pana obecność zaćmy, która powoduje zaburzenia widzenia w jednym
PIĄTEK, 27 STYCZNIA 2017 ROKU
PIĄTEK, 27 STYCZNIA 2017 ROKU 12.00 Warsztaty KURS 1: PODSTAWY WITREKTOMII KURS 2: ZAĆMA I WITREKTOMIA Z UŻYCIEM SYMULATORA KURS 3: TECHNIKI SZYCIA GAŁKI OCZNEJ KURS 4: INIEKCJA WEWNĄTRZGAŁKOWA Więcej
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki