Oceny oddziaływania na środowiskowo w prawie UE i polskim

Transkrypt

1 Dr hab. Barbara Iwańska Oceny oddziaływania na środowiskowo w prawie UE i polskim STUDIA PODYPLOMOWE 14 listopada 2014 r. OOŚ źródła prawa Prawo międzynarodowe: Konwencja o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, sporządzona w Espoo dnia 25 lutego 1991 r. (Dz. U. z dnia 3 grudnia 1999 r.) Prawo UE: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko Dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory Prawo krajowe: Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (ustawa o informacji o środowisku) 2 1

2 Oceny oddziaływania rodzaje 1) Z uwagi na przedmiot oceny Strategiczne oceny oddziaływania - dokumenty (plany, programy, strategie) indywidulane oceny oddziaływania - planowane przedsięwzięcia 2) Z uwagi na cel oceny Ocena oddziaływania na środowisko Ocena oddziaływania na obszar Natura 2000 Łączna ocena oddziaływania na środowisko i na obszar Natura ) Z uwagi na etap jej przeprowadzenia Ocena uprzednia ocena projektu dokumentu, ocena planowanego przedsięwzięcia Ponowna ocena oddziaływania na środowisko Ocena następcza (analiza porealizacyjna, przegląd ekologiczny) Legalizacja samowoli budowlanej 4) Z uwagi na zakres terytorialny Transgraniczne oceny oddziaływania na środowisko 3 OOŚ definicje (wg ustawy o informacji o środowisku) Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko - rozumie się przez to postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia, obejmujące w szczególności: a) weryfikację raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, b) uzyskanie wymaganych ustawą opinii i uzgodnień, c) zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko - postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji polityki, strategii, planu lub programu, obejmujące w szczególności: a) uzgodnienie stopnia szczegółowości informacji zawartych w prognozie oddziaływania na środowisko, b) sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko, c) uzyskanie wymaganych ustawą opinii, d) zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu; Ocena oddziaływania na obszar Natura ocena oddziaływania na środowisko ograniczona do badania oddziaływania na obszar Natura

3 Procedura OOŚ procedura W razie stwierdzenia że dany dokument lub planowane przedsięwzięcie wymagają odpowiednio SOOŚ lub OOŚ (etap selekcji) dalsza procedura obejmuje (M. Bar, J. Jednrośka, 2005, s. 347 i n.) 1. Uzgodnienie stopnia szczegółowości informacji zawartych w sprawozdaniu/raporcie o oddziaływaniu na środowisko, 2. Sporządzenie sprawozdania/raportu 3. Uzyskanie niezbędnych opinii lub uzgodnień właściwych organów 4. Zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa 5. Przeprowadzenie postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko 6. Podjęcie rozstrzygnięcia z obowiązkiem wzięcia pod uwagę informacji zebranych w trakcie postępowania, wyników konsultacji społecznych i postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania 7. Upublicznienie rozstrzygnięcia Monitoring Ochrona prawna (dotyczy indywidualnej oceny) 5 Przedmiot OOŚ Ocena oddziaływania na środowisko W ramach oceny oddziaływanie na środowisko określa się, opisuje i ocenia we właściwy sposób i zgodnie z określoną procedurą skutki/wpływ (w tym pośredni, bezpośredni, skumulowany, pozytywny i negatywny) dokumentu lub przedsięwzięcia na: określone dobra (w tym środowisko, zdrowie i warunki życia ludzi, dobra materialne, zabytki, wzajemne oddziaływanie między ww. elementami) a także możliwości oraz sposoby zapobiegania i zmniejszania negatywnego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko; wymagany zakres monitoringu. 6 3

4 SOOŚ dokumentów Prawo UE Dyrektywa 2001/42 w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko Zgodnie z dyrektywą ocenę wpływu na środowisko dokumentów dokonuje się podczas przygotowania planu lub programu i przed jego przyjęciem lub poddaniem procedurze ustawodawczej. Dyrektywa określa: Zakres dokumentów poddanych SOOŚ oraz sposoby i kryteria selekcji dokumentów Minimalne wymagania poszczególnych etapów procedury SOOŚ Obowiązek monitorowania znaczącego wpływu na środowisko, wynikającego z realizacji planów i programów, aby, między innymi, określić na wczesnym etapie nieprzewidziany niepożądany wpływ oraz aby mieć możliwość podjęcia odpowiedniego działania naprawczego. 7 SOOŚ w orzecznictwie TSUE wybrane orzeczenia (źródło LEX lub Eurlex) 1) Zakres stosowania dyrektywy C-567/10 (modyfikacje planów) C-567/10 (plany wymagane przez przepisy ustawowe, wykonawcze lub administracyjne ) C-295/10 (plany odnoszące się do jednego sektora ustalające ramy przedsięwzięcia mającego tylko jeden przedmiot działalności gospodarczej) C-295/10 - wyłączenie granice uznania 2) Zasady informowania władz i społeczeństwa i konsultowania się z nimi C-474/10: terminy na przeprowadzenie wymaganych konsultacji w ramach SOOŚ mogą być określane każdorazowo ale muszą być wystarczające i dające realną możliwość wyrażenia we właściwym czasie opinii o projekcie planu lub programu oraz o sprawozdaniu dotyczącym wpływu planu lub programu na środowisko. 3) Przyjęcie planu z naruszeniem przewidzianego dyrektywą 2001/42 obowiązku dokonania uprzedniej SOOŚ (C-463/11, C-41/11) sąd krajowy jest zobowiązany podjąć wszelkie środki o charakterze ogólnym lub szczególnym, przewidziane przez jego prawo krajowe, aby usunąć brak takiej oceny, w tym ewentualnie zawiesić lub uchylić zaskarżony plan lub program. 4) SOOŚ a indywidulana OOŚ C-295/10: indywidulana ocena przedsięwzięcia nie zwalania z obowiązku przeprowadzenia SOOŚ 8 4

5 Strategiczne oceny oddziaływania na środowisko prawo polskie Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (ustawa o informacji o środowisku) Dokumenty wymagające przeprowadzenia SOOŚ - trzy kategorie art. 46, 47 i 50 ustawy o informacji 1) koncepcje przestrzennego zagospodarowania kraju, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, plany zagospodarowania przestrzennego oraz strategie rozwoju regionalnego; 2) polityki, strategie, plany lub programy w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji, wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko; 3) polityki, strategie, plany lub programy inne niż wymienione w pkt 1 i 2, których realizacja może spowodować znaczące oddziaływanie na obszar Natura 2000 jeżeli nie są one bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynikają z tej ochrony. 4) projekty dokumentów, innych niż wyżej wymienione, jeżeli wyznaczają one ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko lub realizacja postanowień tych dokumentów może spowodować znaczące oddziaływanie na środowisko 5) wprowadzania zmian do już przyjętego dokumentu Możliwość odstąpienie od przeprowadzenia SOOŚ kryteria art ustawy o informacji 9 Strategiczne oceny oddziaływania na środowisko prawo polskie cd. SOOŚ Ustalenie zakresu prognozy oddziaływania na środowisko i jej opracowanie przez organ opracowujący dokument (art ustawy o informacji) Opiniowanie, udział społeczeństwa (art. 54 ustawy o informacji) Przeprowadzenie postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania (art. 104 i n. ustawy o informacji) Przyjęcie dokumentu (art. 55 ustawy o informacji) Załączenie do przyjętego dokumentu pisemnego podsumowania (art. 55 ustawy o informacji) Podanie do publicznej wiadomości informacji o przyjęciu dokumentu i o możliwościach zapoznania się z jego treścią oraz podsumowaniem Organ opracowujący projekt dokumentu jest obowiązany prowadzić monitoring skutków realizacji postanowień przyjętego dokumentu w zakresie oddziaływania na środowisko 10 5

6 INDYWIDUALNE OOŚ planowanych przedsięwzięć - Prawo UE i polskie- 11 I. Indywidulane OOŚ przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko Prawo UE Dyrektywa 2011/92 w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko Zgodnie z dyrektywą przedsięwzięcia mogące powodować znaczące skutki w środowisku, między innymi z powodu ich charakteru, rozmiarów lub lokalizacji, podlegają wymogowi uzyskania zezwolenia na inwestycję i oceny w odniesieniu do ich skutków, przed udzieleniem zezwolenia Dyrektywa określa: Zakres przedsięwzięć, które mogą powodować znaczące skutki w środowisku, włącznie z określeniem sposobów i kryteriów selekcji tych przedsięwzięć do ooś (art. 2 ust. 1 w zw. z art. 4 i zał. I, II i III i art. 1 ust. 2 lit. a) Minimalne wymagania poszczególnych etapów procedury OOŚ (art.5-10) Sprawozdanie (Raport) Konsultacje państwowe, społeczne i ew. transgraniczne Decyzja i jej uzasadnianie Upublicznienia decyzji Obowiązek zapewnienia ochrony prawnej 12 6

7 Dyrektywa 2011/92 wybrane orzecznictwo TSUE 1) Zakres przedsięwzięć podlegających ooś - przedsięwzięcia - mogące znacząco oddziaływać na środowiskowo - określone w art. 4 dyrektywy ooś w związku z załącznikiem I i II - I grupa - przedsięwzięcia obligatoryjnie podlegające ooś (art. 4 ust, 1 w zw. z załącznikiem I do dyrektywy) - II grupa - przedsięwzięcia fakultatywnie podlegające ooś (art. 4 ust.2 i 3 w zw. z załącznikiem II i III do dyrektywy) C-156/07 Salvatore Aiello i inni (Eurlex) art. 2 ust. 1 dyrektywy 85/337 powinno się interpretować w ten sposób, iż nie zawarto w nim wymogu, aby wszelkie przedsięwzięcia, które mogą wywierać znaczące skutki na środowisko podlegały procedurze oceny przewidzianej w tej dyrektywie, lecz jedynie te przedsięwzięcia, które wymieniono w załącznikach I i II do dyrektywy, zgodnie z zasadami określonymi w art. 4 dyrektywy z zastrzeżeniem art. 1 ust. 4 i 5 oraz art. 2 ust. 3 tej samej dyrektywy 13 cd. Dyrektywa 2011/92 wybrane orzecznictwo TSUE Zakres cd. I grupa - przedsięwzięcia obligatoryjnie podlegające ooś (art. 4 ust, 1 w zw. z załącznikiem I) C-227/01 Komisja p. Hiszpanii - budowa dalekobieżnej linii kolejowej C-486/04 Komisja p. Włochom - urządzenia do unieszkodliwiania odpadów - urządzenia do spalania paliw uzyskiwanych z odpadów oraz biomasy C-72/95 Kraaijeveld - kanalizacja i obiekty przeciwpowodziowe - wszelkie prace mające na celu tamowanie wody i ochrony przed powodzią, czyli także prace na wałach przeciwpowodziowych C-2/07 - budowa [ ] portów lotniczych z głównym pasem startowym o długości 2100 m lub więcej obejmuje roboty związane ze zmianą infrastruktury istniejącego portu lotniczego bez przedłużenia pasa startowego, o ile mogą one zostać uznane za zmianę samego portu lotniczego ze względu w szczególności na ich rodzaj, zakres i charakterystykę. Dzieje się tak zwłaszcza w przypadku robót mających na celu umożliwienie zwiększenia w znaczący sposób natężenia działalności portu lotniczego i ruchu lotniczego. Sąd krajowy powinien upewnić się, że właściwe władze w prawidłowy sposób dokonały oceny tego, czy roboty będące przedmiotem sporu w postępowaniu przed sądem krajowym powinny zostać poddane ocenie skutków wywieranych na środowisko naturalne (pkt 2 sentencji) (Eurlex) 14 7

8 cd. Dyrektywa 2011/92 wybrane orzecznictwo TSUE Zakres cd. II grupa - przedsięwzięcia fakultatywnie podlegające ooś (art. 4 ust.2 i 3 w zw. z załącznikiem II i III) C-156/07 Salvatore Aiello i inni (Eurlex) Zgodnie z art. 4 ust. 2 dyrektywy 85/337 do państw członkowskich należy ustalenie, w jakich przypadkach przedsięwzięcia wymienione w załączniku II do tej dyrektywy podlegają ocenie skutków dla środowiska. Przepis ten pozostawia państwom członkowskim dwie możliwości. Pierwsza z nich to decydowanie dla każdego przypadku z osobna, czy przedsięwzięcie wymienione w załączniku II powinno być poddane takiej ocenie. Druga natomiast to określanie w sposób ogólny i abstrakcyjny, przy zastosowaniu progów lub kryteriów, tych przedsięwzięć wymienionych w załączniku, co do których istnieje obowiązek dokonania takiej oceny. Z samej treści art. 4 ust. 3 wspomnianej dyrektywy wynika, iż w obydwu przypadkach nakłada ona na państwa członkowskie obowiązek uwzględnienia odpowiednich kryteriów selekcji określonych w załączniku III do tej dyrektywy, to jest tych spośród nich, które należy zastosować, biorąc pod uwagę cechy danego przedsięwzięcia. (pkt 37 40, 46; pkt 2 sentencji) Kryteria te odnoszą się do charakteru przedsięwzięcia, jego lokalizacji i możliwego oddziaływania na środowisko 15 cd. Dyrektywa 2011/92 wybrane orzecznictwo TSUE Zakres cd. II grupa - przedsięwzięcia fakultatywnie podlegające ooś Metoda pierwsza kwalifikacji - Indywidulane rozstrzygnięcie dla każdego przypadku z osobna, czy przedsięwzięcie wymienione w załączniku II powinno być poddane takiej ocenie decyzja, w której stwierdza się brak możliwości znaczącego oddziaływania na środowisko danego przedsięwzięcia i tym samym wyłącza się obowiązek przeprowadzenia uprzedniej oceny wymaga uzasadnienia i wyłożenia przyczyn, które doprowadziły do takiego wniosku, co m.in. umożliwić ma późniejszą kontrolę tego rozstrzygnięcia (C-87/02 Komisja p. Włochom; C-75/08 Mellor) rozstrzygnięcie musi być podjęte przed wydaniem zezwolenia na realizację przedsięwzięcia (C-83/03 Komisja p. Włochom; port jachtowy w Fossacesia) 16 8

9 cd. Dyrektywa 2011/92 wybrane orzecznictwo TSUE Zakres cd. II grupa - przedsięwzięcia fakultatywnie podlegające ooś (art. 4 ust.2 i 3 w zw. z załącznikiem II i III) Metoda druga kwalifikacji - określanie w sposób ogólny i abstrakcyjny, przy zastosowaniu progów lub kryteriów, tych przedsięwzięć wymienionych w załączniku II, co do których istnieje obowiązek dokonania takiej oceny - zakaz generalnego i definitywnego wyłączenia z obowiązku przeprowadzenia uprzedniej oceny określonych w załączniku II kategorii lub podkategorii przedsięwzięć (C-133/94 Komisja p. Belgii) - zakaz pomijania odpowiednich kryteriów selekcji określonych w załączniku III do tej dyrektywy w procesie określania w sposób ogólny i abstrakcyjny tych przedsięwzięć, co do których istnieje obowiązek dokonania takiej oceny (np. nawiązanie wyłącznie do wielkości przedsięwzięcie czy lokalizacji przedsięwzięcia z pominięciem innych kryteriów) C-392/96 Komisja p. Irlandii; C-474/99 Komisja p. Hiszpanii) - ustalenie kryteriów lub progów na poziomie takim, że w praktyce cała klasa przedsięwzięć jest z góry wyłączona z obowiązku zbadania ich skutków, stanowi przekroczenie zakresu uznania, którym dysponuje PC, chyba że można by uznać na bazie oceny ogólnej, iż wszystkie wyłączone przedsięwzięcia nie mogą znacząco oddziaływać na środowisko (C-427/07 Komisja p. Irlandii, pkt 42, Eurlex). 17 cd. Dyrektywa 2011/92 wybrane orzecznictwo TSUE 2) Czasowe stosowanie dyrektywy OOŚ C-396/92 Bund Naturschutz in Bayern, C-301/95 Komisja p. Niemcom - formalne kryterium złożenia wniosku decyduje o obowiązku lub braku obowiązku przeprowadzenia uprzedniej oceny (data wszczęcia postępowania przed lub po upływie terminu transpozycji dyrektywy/lub jej zmiany do prawa krajowego) - C-72/12 odmienny pogląd ale odnoszący się do czasowego stosowania art. 10 a dyrektywy OOŚ (obecny art. 11 ochrona prawna) zastosowanie do administracyjnych postępowań wszczętych przed upływem terminu na transpozycję art. 10a, ale nie zakończonych przed tym terminem 3) Przedmiot oceny C-105/09 Inter-Environnement Wallonie ASBL; C-142/07 Ecologistas en Acción-CODA -bezpośrednie skutki planowanych robót, lecz także skutki wywierane na środowisko naturalne, które mogą wynikać z użytkowania i eksploatacji systemów będących rezultatem tych robót 4) Dzielenie przedsięwzięć C-227/01, Komisja p. Hiszpanii, (bodowa dalekobieżnej linii kolejowej) C-142/07 Ecologistas en Acción-CODA (przebudowa obwodnicy miejskiej) celu zmienionej dyrektywy nie wolno omijać poprzez dzielenie przedsięwzięć oraz że nieuwzględnienie ich łącznego rezultatu nie może skutkować w praktyce wyłączeniem ich w całości z obowiązku poddania ocenie, podczas gdy rozpatrywane łącznie mogą wywierać znaczące skutki na środowisko naturalne w rozumieniu art. 2 ust. 1 zmienionej dyrektywy (C-142/07, pkt 44, Eurlex). 18 9

10 cd. Dyrektywa 2011/92 wybrane orzecznictwo TSUE 5) zezwolenie inwestycyjne, zezwolenie legalizacyjne, wieloetapowe postępowanie C-215/06 Komisja p. Irlandii; C- 201/02 Delena Wells, 290/03 Barker; C-508/03 Komisja p. Hiszpanii Ooś przed udzieleniem zezwolenia jeżeli prawo krajowe przewiduje wieloetapową procedurę wydawania zezwolenia, w której jedna z decyzji jest decyzją główną, a druga decyzją wykonawczą, która nie może wykraczać poza zakres ustaleń głównej decyzji, możliwe oddziaływanie danego przedsięwzięcia na środowisko należy określić i ocenić w trakcie postępowania w sprawie wydania decyzji głównej. Jedynie w przypadku, gdy oddziaływanie to można określić dopiero w trakcie postępowania w sprawie wydania decyzji wykonawczej, oceny tej należy dokonać w trakcie tego ostatniego postępowania (C-508/03, pkt 104, Eurlex) ( ) w przypadku nieprzeprowadzenia oceny oddziaływania takich robót lub interwencji na środowisko na wcześniejszym etapie procedury zatwierdzającej sąd krajowy powinien zapewnić skuteczność dyrektywy, czuwając nad tym, by taka ocena została przeprowadzona przynajmniej na etapie wydania pozwolenia na eksploatację (C-275/09 Brussels Hoofdstedelijk Gewest i in., sentencja, Eurlex) o ile prawo wspólnotowe nie może stanąć na przeszkodzie temu, aby obowiązujące normy krajowe pozwoliły w pewnych wypadkach na legalizację operacji lub działań nieprawidłowych w jego świetle, o tyle możliwość taka powinna być uwarunkowana tym, że nie będzie ona stwarzać zainteresowanym okazji do obejścia norm wspólnotowych lub uchylenia się od ich stosowania i że pozostania ona wyjątkiem (C- 215/06, pkt 57, Eurlex). 19 cd. Dyrektywa 2011/92 wybrane orzecznictwo TSUE 6) Udział społeczeństwa w procedurze ooś 221/01 Komisja p. Belgii (przekazanie społeczeństwu informacji o inwestycji po jej rozpoczęciu jest sprzeczne z art. 6 i 8 dyrektywy 85/337 i uniemożliwia społeczeństwu przedstawienie swojego stanowiska w sprawie, a organowi uwzględnienie tego stanowiska, skoro decyzja została już wydana) C-216/05 Komisja p. Irlandii (uzasadniona opłata) 7) Bezpośredni skutek prawo powołania art. 2 ust. 1 w zw. z art. 4 dyrektywy ooś C- 435/97 WWF C-201/02 Delena Wells (prawo powołania a bezpośredni skutek odwrotny) C- 244/12 Salzburger Flughafen GmbH w sytuacji gdy państwo członkowskie ( ) ustali próg ( ) niezgodny ze zobowiązaniami określonymi w art. 2 ust. 1 i w art. 4 ust. 3 tej dyrektywy, przepisy art. 2 ust. 1, a także art. 4 ust. 2 lit. a) i art. 4 ust. 3 tej dyrektywy wywierają skutek bezpośredni, który oznacza, że właściwe władze krajowe muszą zapewnić, aby zbadano najpierw, czy należy obawiać się, że dane przedsięwzięcia wywrą istotne skutki dla środowiska, a jeśli tak jest, to owe władze muszą zapewnić, aby skutki te zostały następnie poddane ocenie (C-244/12 Salzburger Flughafen GmbH, pkt 2 semtencji; Eurlex) 20 10

11 cd. Dyrektywa 2011/92 wybrane orzecznictwo TSUE 8) Legitymacja skargowa organizacji ekologiczmych C-263/08 Djurgården-Lilla Värtans Miljöskyddsförening (wymagana liczba członków stowarzyszenia ochrony środowiska (2000) została określona przez prawo krajowe na poziomie utrudniającym realizację celów dyrektywy 85/337, w szczególności celu polegającego na ułatwieniu kontroli sądowej przedsięwzięć objętych tą dyrektywą) 9) Ciężar dowodu naruszenie przez państwo członkowskie dyrektywy ooś C-508/03 Komisja p. Hiszpanii (budowa centrum handlowe i rozrywkowego) C-117/02 Komisja p. Portugalii (budowa zespołów mieszkaniowych, hotelu, pola golfowego przedsięwzięcie z załącznika II na terenie parku narodowego) 21 Ocena oddziaływania na obszar Natura prawo UE Dyrektywa 92/43 w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory Wprowadza obowiązek przeprowadzania oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 Obowiązek ten dotyczy każdego planu lub przedsięwzięcie, które nie jest bezpośrednio związane lub konieczne do zagospodarowania terenu, ale które może na nie w istotny sposób oddziaływać, zarówno oddzielnie, jak i w połączeniu z innymi planami lub przedsięwzięciami, podlega odpowiedniej ocenie jego skutków dla danego terenu z punktu widzenia założeń jego ochrony Dyrektywa nie określa procedury przeprowadzania oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 Wyniki oceny a zgoda na plan lub przedsięwzięcie: braku niekorzystnego oddziaływania zgoda na plan lub przedsięwzięcie negatywna oceny skutków dla danego terenu zgoda możliwa w ściśle określonych przypadkach i po spełnieniu określonych prawem warunków odnoszących się do rozwiązań alternatywnych nadrzędnego interesu publicznego środków kompensujących 22 11

12 Ocena oddziaływania na obszar Natura prawo UE cd. Dyrektywa 92/43 Art. 6 ust 3 i 4. Jeśli pomimo negatywnej oceny skutków dla danego terenu oraz braku rozwiązań alternatywnych, plan lub przedsięwzięcie musi jednak zostać zrealizowane z powodów o charakterze zasadniczym wynikających z nadrzędnego interesu publicznego, w tym interesów mających charakter społeczny lub gospodarczy, Państwo Członkowskie stosuje wszelkie środki kompensujące konieczne do zapewnienia ochrony ogólnej spójności Natury O przyjętych środkach kompensujących Państwo Członkowskie informuje Komisję. Jeżeli dany teren obejmuje typ siedliska przyrodniczego i/lub jest zamieszkały przez gatunek o znaczeniu priorytetowym, jedyne względy, na które można się powołać, to względy odnoszące się do zdrowia ludzkiego lub bezpieczeństwa publicznego, korzystnych skutków o podstawowym znaczeniu dla środowiska lub, po wyrażeniu opinii przez Komisję, innych powodów o charakterze zasadniczym wynikających z nadrzędnego interesu publicznego. 23 INDYWIDULANE OOŚ prawo polskie Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (ustawa o informacji o środowisku) 1. Przedsięwzięcia wymagające oceny oddziaływania na środowisko i/lub na obszar Natura 2000 art. 59 ustawy o informacji I grupa: planowane przedsięwzięcia mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko II grupa: planowane przedsięwzięcia mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, jeżeli obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko został stwierdzony w drodze postanowienia wydając postanowienia należy "uwzględnić łącznie" wskazane uwarunkowania, te które realnie występują w danej sprawie (IV SA/Po 1065/12) wymóg zasięgnięcia opinii - wyrażenie sprzecznych opinii przez organy współdziałające - organ właściwy do wydania decyzji środowiskowej może przychylić się do stanowiska jednego z tych organów wydając postanowienie (II SA/Gl 1167/12) opinia nie wiążą ostateczna ocena należy do organu właściwego do wydania duś nie przysługuje zażalenie na postanowienie III grupa: planowane przedsięwzięcia inne niż z I lub II grupy wymaga przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, jeżeli: przedsięwzięcie to może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, a nie jest bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru lub nie wynika z tej ochrony; obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 został stwierdzony na podstawie art. 96 ust

13 cd. INDYWIDULANE OOŚ prawo polskie Ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (łącznie z oceną oddziaływania na obszar Natura 2000 jeśli uzasadniona) dla przedsięwzięć z I lub II grupy przeprowadza się w ramach postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (ocenę przeprowadza właściwy do wydania decyzji organ) Ponowną ocenę oddziaływania na środowisko przeprowadza się w ramach postępowania w sprawie wydania decyzji, o których mowa w art. 72 ust. 1 pkt 1, 10, 14 i 18 ustawy o informacji w przypadkach w prawem określonych przypadkach (ocenę przeprowadza regionalny dyrektor ochrony środowiska) Ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 (przedsięwzięcia z III grupy) przeprowadza się w ramach postępowania w sprawie wydania decyzji wymaganej przed rozpoczęciem realizacji przedsięwzięcia z III grupy (ocenę przeprowadza regionalny dyrektor ochrony środowiska) 25 INDYWIDULANE OOŚ prawo polskie Raport o oddziaływaniu na środowisko art ustawy o informacji (orzeczenia źródło Lex) ustawowe wymagania co do jego zawartości (np. wyrok NSA II OSK 1848/10; wyrok WSA w Białymstoku II SA/Bk 946/12; Zakres raportu (ooś, ponowna ooś, ocena naturowa) Kompetencja organu do określenia zakresu raportu Autor raportu (np. wyrok NSA II OSK2594/12; wyrok WSA w Szczecinie, II SA/Sz 192/13; wyrok WSA w Poznaniu, IV SA/Po505/12 ) Charakter raportu - dokument prywatny, lecz o szczególnej mocy dowodowej (np. wyrok NSA II OSK 639/13; wyrok NSA II OSK 1862/11) Cechy raportu - spójny i logiczny uwzgledniający stan faktyczny istniejący w dacie jego sporządzenia np. wyrok WSA w Olsztynie II SA/Ol 176/11; zgodność treści raportu z przepisami określającymi sposób jego sporządzenia, logiki wywodów, weryfikacji sporządzenia raportu przez osobę uprawnioną (Wyrok NSA, II OSK 2105/11) Zmiany uzupełnienia i wyjaśnienia do przedłożonego raportu np. Wyrok WSA w Gdańsku z r. II SA/Gd 312/11 - brak podstawy prawnej do żądania od inwestora przedłożenia w postępowaniu o ustalenie środowiskowych uwarunkowań ujednoliconej wersji raportu - o zmianach, uzupełnieniach i wyjaśnieniach składanych do raportu należy zawiadamiać każdorazowo uczestników postępowania i szeroką opinię publiczną oraz organy uzgadniające i wyrażające opinię w przedmiocie planowanego przedsięwzięcia zgodnie z dyspozycją art. 77 ust. 1 tej ustawy 26 13

14 INDYWIDULANE OOŚ prawo polskie Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach (duś) art ustawy o informacji jej uzyskanie jest wymagana dla przedsięwzięć mogących zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko (I lub II grupa) W sytuacji gdy organy ustalają, że planowana inwestycja nie mieści się w kategorii przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (zawsze lub potencjalnie), prawnie dopuszczalne jest wyłącznie umorzenie postępowania w przedmiocie środowiskowych uwarunkowań (Wyrok WSA w Lublinie II SA/Lu 110/13, LEX nr ) przed uzyskaniem określonych w art. 72 ustawy o informacji zezwoleń inwestycyjnych wydawana jest na wniosek inwestora (zasada) lub z urzędu (wyjątek) strony postępowania (kryterium oddziaływania przedsięwzięcia) - tytuł prawny do nieruchomości w zasięgu oddziaływania (wyrok NSA z r. II OSK 450/11; wyrok WSA w Krakowie z r. II SA/Kr 1932/11) - występowanie immisji sąsiedzkich uzasadnia posiadanie interesu prawnego w rozumieniu art. 28 k.p.a (wyrok WSA w Bydgoszczy z II SA/Bd 339/13) - konieczność prawidłowego ustalenia terenu objętego oddziaływaniem planowanego przedsięwzięcia na środowisko (wyrok WSA w Bydgoszczy z r. II SA/Bd 499/13) - brak związania organu wskazaniami inwestora co do kręgu stron postępowania, obowiązek dokonania własnej oceny zasięgu oddziaływania inwestycji (Wyrok WSA w Gliwicach z r. II SA/Gl 756/13) Podmioty na prawach strony na podstawie art. 44 ustawy o informacji organizacje ekologiczne działalność statutowa zgłoszenie udziału) - tylko gdy przeprowadzana ooś 27 INDYWIDULANE OOŚ prawo polskie cd. Duś jeśli w ramach postępowania w sprawie wydania duś przeprowadzana jest ocena oddziaływania na środowisko (przedsięwzięcia z I grupy oraz przedsięwzięcia z II grupy jeśli w drodze postanowienia został stwierdzony obowiązek przeprowadzenia ooś i określony zakres raportu) grupy wówczas: - sporządza się raport o oddziaływaniu na środowisko (zob. slajd 26) - uzgadnia i opiniuje się warunki realizacji inwestycji z właściwymi organami - wiążący charter stanowiska zajętego przez organ uzgadniający (wyrok WSA w Poznaniu IV SA/Po 1214/13) - zapewnia się możliwość udziału społeczeństwa w postępowaniu (zob. orzeczenia w cz. dot. udziału społeczeństwa) - przeprowadza się postępowanie w sprawie transgranicznego oddziaływania, jeśli wymagane - duś wydaje się z uwzględnieniem wyników postępowania w sprawie ooś (raportu, wyników uzgodnień, opinii, konsultacji społecznych i ewentualnie wyników postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania) - treść decyzji (w tym jej elementy fakultatywne i obligatoryjne) zależy od wyników ooś, a odmowa uzgodnienia środowiskowych uwarunkowań następuje w enumeratywnie określonych przypadkach - uzasadnienie decyzji, niezależnie od wymagań wynikających z przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, powinno zawierać dodatkowe informacje w tym odnoszące się do raportu, uzgodnień, opinii i konsultacji społecznych - organ podaje do publicznej wiadomości informacje o wydanej decyzji i o możliwościach zapoznania się z jej treścią oraz z dokumentacją sprawy 28 14

15 INDYWIDULANE OOŚ prawo polskie cd. Duś Jeśli w ramach postępowania w sprawie wydania duś nie została przeprowadzana ocena oddziaływania na środowisko (z uwagi na stwierdzenie w drodze postanowienia braku potrzeby obowiązku przeprowadzenie ooś dla planowanego przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko (II Grupa) wówczas: w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach właściwy organ stwierdza brak potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Charakterystyka przedsięwzięcia stanowi załącznik do decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach w uzasadnieniu decyzji zawiera się dodatkowo informacje o uwarunkowaniach uwzględnionych przy stwierdzaniu braku potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach podaje do publicznej wiadomości informacje o wydanej decyzji i o możliwościach zapoznania się z jej treścią oraz z dokumentacją sprawy. 29 Duś i ooś przedsięwzięcia z I lub II grupy I grupa II grupa II grupa Duś Duś Duś Wniosek (w tym raport) Możliwość złożenia wniosku o określenia zakresu raportu wówczas organ wydaje Ew. Postanowienie określające zakres raportu Raport (uwzględniający oddziaływanie na obszar Natura 2000) Wniosek (w tym karta informacyjna) Postanowienie o obowiązku przeprowadzenia ooś wraz z określeniem zakresu raportu Raport (uwzględniający oddziaływanie na obszar Natura 2000) Uzgodnienia i opinie Uzgodnienia i opinie - Konsultacje społeczne Konsultacje społeczne - Ew. Konsultacje transgraniczne Ew. Konsultacje transgraniczne - Wniosek (w tym karta informacyjna) Postanawianie o braku obowiązku przeprowadzenia ooś Duś (pozytywna lub negatywna) Duś (pozytywna lub negatywna) Duś w której stwierdza się brak potrzeby przeprowadzenia ooś) Uzasadnienie Uzasadnienie Uzasadnienie Upublicznienie Upublicznienie Upublicznienie Kontrola sądowa Kontrola sądowa Kontrola sądowa

16 INDYWIDULANE OOŚ prawo polskie cd. Duś Kontrola sądowa duś wybrane problemy (źródło LEX) legitymacja skargowa (np. postanowienie NSA z II OSK 2613/11) raport o oddziaływaniu na środowisko pod kątem jego poprawności formalnej, tj. zgodności treści raportu z przepisami określającymi sposób jego sporządzenia, logiki wywodów, weryfikacji sporządzenia raportu przez osobę uprawnioną (np. wyrok WSA w Olsztynie II SA/Ol 176/11) Strony postępowania (jw.) Uzgodnienia, opinie (np. wyrok WSA w Poznaniu, IV SA/Po 1214/13; Wyrok WSA w Gliwicach z r. II SA/Gl 1167/12) Konsultacje społeczne Zgodność przedsięwzięcia z postanowieniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (np. wyrok NSA z , II OSK 2628/11) Legalizacja a ooś (np. wyrok NSA z dnia 3 lutego 2010 r. II GSK 6/10) 31 INDYWIDULANE OOŚ prawo polskie Ponowna ocena oddziaływania na środowisko na kolejnym etapie procesu inwestycyjnego potrzeba lub obowiązek jej przeprowadzenia wynika z decyzji o środowiskowych uwarunkowanych ( ) jeżeli planowane przedsięwzięcie należy do grupy tych, których wpływ na środowisko jest trudny do przewidzenia lub na etapie prowadzenia postępowania w przedmiocie środowiskowych uwarunkowań realizacji przedsięwzięcia pojawiły się co do tego wątpliwości, to organ administracji wydając decyzję pozytywną, kierując się właśnie zasadą przezorności powinien nałożyć obowiązek ponownego przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. Obowiązku takiego nie nakłada się natomiast "zapobiegawczo". Wyrok WSA w Gdańsku z r. II SA/Gd 312/11 LEX nr ) ponowną ocenę przeprowadza się także: 1) na wniosek podmiotu 2) w przypadku zmian w stosunku do wymagań określonych w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach; 3) w przypadku braku możliwości stwierdzenia gotowości instalacji do wychwytywania dwutlenku węgla na etapie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach w przypadku instalacji do spalania paliw w celu wytwarzania energii elektrycznej, o elektrycznej mocy znamionowej nie mniejszej niż 300 MW. ponowną ocenę przeprowadza się w ramach postępowania w sprawie wydania określonych decyzji inwestycyjnych procedura ponownej oceny oddziaływania na środowisko (w tym zakres raportu) dostosowana do etapu i istoty jej przeprowadzenia 32 16

17 Indywidulane ooś prawo polskie Ocena oddziaływania na obszar Natura 2000 w prawie polskim ustawa o informacji oraz ustawa o ochronie przyrody przeprowadzana jest w ramach oceny oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko lub mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko (I lub II grupa) albo w ramach postępowania w sprawie wydania decyzji wymaganej przed rozpoczęciem realizacji przedsięwzięcia innego niż mogącego zawsze lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko (III grupa) jeżeli: przedsięwzięcie to może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, a nie jest bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru lub nie wynika z tej ochrony; obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 został stwierdzony na podstawie art. 96 ust. 1 wówczas ocenę oddziaływania na obszar Natura 2000 przeprowadza regionalny dyrektor ochrony środowiska a jej przedmiot ograniczony jest do badania oddziaływania na obszar Natura 2000 Wynik oceny determinuje treść duś (w przypadku I i II grupy) lub zezwolenia (w przypadku III grupy) 33 Literatura 1. Bar M., Jendrośka J., Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach i inne wymagania prawne ochrony środowiska w procesie inwestycyjnym. Praktyczny poradnik prawny Centrum Prawa Ekologicznego, Wrocław 2011 Wydanie trzynaste 2. Dobrowolski G., Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach, Toruń Gruszecki K., Komentarz do ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, LEX/el Iwańska B., Oceny oddziaływania na środowisko w świetle orzecznictwa ETS, [w:] Europejski Przegląd Sądowy z 2007, nr Jendrośka J., Bar M., Prawo ochrony środowiska. Podręcznik, Warszawa Krämer L., EC Environmental Law, London