ZASADY ORTOGRAFICZNE DO ĆWICZENIA w styczniu i lutym 2016 Łącznie czy rozdzielnie

Transkrypt

1 ZASADY ORTOGRAFICZNE DO ĆWICZENIA w styczniu i lutym 2016 Łącznie czy rozdzielnie Partykułę NIE pisze się razem z: - rzeczownikiem - przymiotnikiem w stopniu równym - przysłówkiem w stopniu równym - imiesłowem przymiotnikowym (w zn. przym.) Partykułę NIE pisze się osobno z: - czasownikiem - przymiot. w stopniu wyższym i najwyż. - przysłów. w st. wyższym i najwyż. - imiesłowem przym. (w zn. czasown.) - liczebnikiem - zaimkiem - przysłówkiem nieodprzymiotnikowym, np. nie zawsze, nie tylko, nie bardzo - wyrażeniem przyimkowym - wyrażeniem zaimkowym pół, ćwierć + inny wyraz, np. ćwierćnuta, półbuty pół, ćwierć jako liczebniki ułamkowe, pół chleba, ćwierć kostki masła -bym, -byś, -by itd. - z formami osob. czasownika - ze spójnikami -bym, -byś, -by itd. - z formami nieosobowymi czasownika - z pozostałymi częściami mowy Zrosty np. dobranoc, Białystok Zestawienia np. zupa grzybowa, samochód ciężarowy Ruchome końcówki czasownika, np. Tyś tutaj nie był. Wyrażenia przyimkowe, których złożoność się zatarła, np. powoli, wreszcie, dlatego, nadzwyczaj, wśród, wówczas, ponadto Wyrażenia typu: oko za oko Przymiotnik złożony z członów nierównorzędnych znaczeniowo, np.jasnozielony Cząstki: -inąd, -kolwiek, -kroć, -dziesiąt, -set, -naście -że, -ż (partykuły) Wyrażenia: - przysłówkowe - przyimkowe - zaimkowe Wyjątki!!! niejeden wielu, niewielu- mało, niejaki pewien, niektórzy- jacyś, nieco trochę, niedomagać chorować, niewolić zmuszać, niepokoić nękać, niedowidzieć mieć słaby wzrok

2 Zapamiętanie zasad ułatwi rymowanka ortograficzna: Z nie rzeczownik i przymiotnik niech się łączą jak brat z bratem. Pisz więc razem: niepowrotny, nieuwaga, niedostatek. I w przysłówek, co powstanie utworzony z przymiotnika: niespodziany niespodzianie, niech przeczenie ściśle wnika. Lecz przysłówki, mój kolego, które przymiotnikiem gardzą, nic nie mając z nim wspólnego, jak: nie tylko i nie bardzo, nie opodal i nie dzisiaj, i nie całkiem, i nie wczoraj - te oddzielnie proszę pisać, by kwitł uśmiech profesora. W stopniach wyższych też oddzielę to przeczenie prawie zawsze. Pisz: nie śmielszy, nie najśmielej, nie łatwiejszy, nie najłatwiej. Na zaimek, na czasownik i liczebnik nie się boczy. Rozłącz więc, tak każe słownik: Nie ten, nie dwa, nie doskoczy. ĆWICZENIE 1. Do poniżej podanych wyrazów dopisz po jednym wyrazie bliskoznacznym spośród następujących, a potem uzupełnij zasadę ortograficzną : niewyraźny, nietykalny, niepraktyczny, niejednakowy, nieuważny, niepospolity, nieprzyzwoity, niecałkowity, niewystarczająco, nieładnie, niezgodnie, nieciekawie, niemiło, niedokładnie, niewidocznie, niegodnie Podany wyraz Wyraz bliskoznaczny Podany wyraz Wyraz bliskoznaczny nieczytelny nieestetycznie nieostrożny niejednomyślnie nienaruszalny niedostatecznie nieżyciowy niehonorowo nieszablonowy nieinteresująco niejednorodny nieprecyzyjnie niecenzuralny nieprzyjemnie niepełny niezauważalnie Partykułę przeczącą nie piszemy łącznie z przymiotnikami i utworzonymi od nich. w stopniu...

3 ĆWICZENIE 2. Połącz z partykułą nie niżej podane wyrazy. Najpierw sprawdź, jak je należy napisać zgodnie z zasadami pisowni łącznie czy rozdzielnie. przekonać nie przekonać zabiegać rozłamać brak wiadomo dobrze drogo zawsze dwa szczerość konsekwencja padłszy wychodząc przyszedłby zapłacony omówiono najkorzystniej właściwsza taki ĆWICZENIE 3. Do niżej podanych wyrazów dopisz synonimy (rzeczowniki bliskoznaczne) z partykułą nie : wróg pewność zagrożenie stałość spory tragedia obłuda sztuczność wahanie się arogancja szorstkość bezprawność ĆWICZENIE 4. Podane wyrazy wpisz w odpowiednie rubryki tabeli: nie delikatniej, niegrzeczny, nieładnie, nieszczęśliwa, nie ja, nie ty, nie nasze, nie dwa, nie sto, nieszczęście, niezgoda, niedobry, niewysoko, nieobecność, nie on, nie wy, nie pięć, niemądrze, niegłupio, nielekki, niewdzięczność, niezdara, niedołężnie, niezdarnie, niewinny, nie nauczy, nie urwał, nie przeskoczysz, nie jeden(ale dwóch!), nie kilkoro, nie twoja, nie mów, nie przeczytałby, niewinnie, nie czują, nie zrobiono, nie dbając, nie twoja, nie ten, nie dopisali, niewinność, rzeczowniki przymiotniki przysłówki zaimki liczebniki czasowniki

4 ĆWICZENIE 5. Utwórz formy trybu przypuszczającego od czasownika: znaleźć: Liczba pojedyncza rodzaj męski rodzaj żeński rodzaj nijaki 1. znalazłbym Liczba mnoga rodzaj męskoosobowy rodzaj niemęskoosobowy ĆWICZENIE 6. Wpisz podane czasowniki do odpowiednich rubryk tabeli: rozwiązałbym, postąpiłybyśmy, rozwiązałby, rozwiązalibyście, postąpiłbyś, postąpiłoby, rozwiązałbyś, postąpiłabym, rozwiązaliby, postąpiłybyście, rozwiązalibyśmy postąpiłaby, postąpiłyby Liczba pojedyncza rodzaj męski rodzaj żeński rodzaj nijaki 1. os os os Liczba mnoga rodzaj męskoosobowy rodzaj niemęskoosobowy 1.os os os. 3. Cząstki bym, byś, by, byśmy, byście z osobowymi formami czasowników piszemy... ĆWICZENIE 7. Uzupełnij tekst cząstkami bym, by wyrazy, po których wykropkowano miejsca. Wyraźnie je wpisz razem lub osobno: Nie chciał robić plotek, ale podejrzewam, że interesy Cześnika są mocno zaszłapane. Inaczej czemu on, przeglądał dokumenty majątkowe Podstoliny? Dlaczego wykrzykiwał: Co za czynsze to kobieta? Warto się również zastanowić, czy te czynsze nie uratowały właśnie Klary. W przeciwnym razie, jaki miały sens jego słowa: Qua opiekun i qua krewny miał z Klarą sukces pewny. Śmiejmy się, ale gdy to nie było w komedii, groźnie brzmiały te słowa. ĆWICZENIE 8.

5 Cząstki bym, -byś, -by są ruchome, mogą występować również przed czasownikiem, do którego się odnoszą. Przekształć zdania według wzoru: Wzór: Chętnie odwiedziłbym koleżankę. Chętnie bym odwiedził koleżankę. a) Kiedy spotkalibyśmy się u Magdy?... b) Jak rozwiązalibyście ten problem?... c) Na pewno kupiłbym ten sweter.... d) Z przyjemnością przyszedłby ci z pomocą.... ĆWICZENIE 9. Dopisz do podanych form czasowników oraz spójników cząstkę by razem lub osobno. Uzupełnij regułę: można warto zamknięto przyszedł wyglądała. jeżeli gdy a że Cząstki bym, byś by, byśmy, byście piszemy ze spójnikami i z osobowymi formami czasownika, a z nieosobowymi... ĆWICZENIE 10. Z podanych niżej czasowników i odpowiednich wyrażeń przyimkowych wybranych z ramki utwórz i zapisz zwroty. Podkreśl wyrażenia przyimkowe pisane łącznie. Zbuduj z każdym z nich zdanie pojedyncze rozwinięte. na oścież, na jaw, w zamian, na płask, na opak, na wznak, na ślepo, wszerz, wzwyż, wzdłuż, na skos, wpław, z naprzeciwka, na raty, po macoszemu, na stałe, po polsku wyjść na jaw dać. otworzyć rozumieć położyć.. trafić.. przewrócić się. skakać... ciąć rozciągnąć iść. przepłynąć. kupować nadjeżdżać. mieszkać traktować..

6 mówić ĆWICZENIE 11. Dopisz wyrażenia przyimkowe stanowiące podstawę słowotwórczą podanych wyrazów pochodnych, a następnie uzupełnij niżej umieszczone zdanie: narożnik na rogu naramiennik podgłówek poddasze podwieczorek przedmieście ponadczasowy bezgotówkowy bezbłędny podziemny przedpołudniowy przedświąteczny Wyrażenia przyimkowe piszemy w zasadzie.. Tylko wyrażenia mające dziś charakter zrostów, w których się zatarło odczucie ich złożoności, np. nadto, naprawdę, nawzajem, wręcz, pomału wpół, piszemy.. ĆWICZENIE 12. Dopisz odpowiednio dobrane z ramki wyrażenia o znaczeniu przeciwstawnym: na pewno, za darmo, na starość, za mało, z grubsza, po cichu, w środku, w ogóle, naprędce, bez namysłu za pieniądze - za młodu - dokładnie - na zewnątrz - w pośpiechu - bez pewności - za dużo - głośno - w szczególności -. z rozmysłem - Ćwiczenie 13. Uzupełnij przysłowia i powiedzenia wyrazami z partykułą nie... diabeł straszny, jak go malują... drugiemu, co tobie.... Kraków zbudowano. Puść to w... Co ma wisieć,... Nikt..prorokiem we własnym kraju. Szczęśliwi czasu.. chodzą parami. Mieć sumienie. Powiedziały jaskółki, że są spółki. Strzeż się.., a unikniesz szkody... róży bez kolców.