Badania eksploatacyjne Czynniki wpływające na ocenę badanego obiektu

Transkrypt

1 Badania eksploatacyjne Czynniki wpływające na ocenę badanego obiektu Marta Wojas Urząd Dozoru Technicznego 1. Wstęp Planowanie, wykonywanie i interpretacja wyników badań eksploatowanych urządzeń, konstrukcji, aparatów, rurociągów itp. wymaga nieco innego podejścia niż w przypadku badań podczas ich wytwarzania. Różnice dotyczą sposobu planowania badań, doboru metody / techniki badawczej do zaplanowanego zadania, doboru wyposażenia badawczego i materiałów do badań, ustalenia kryteriów akceptacji, oceny i interpretacji wyników badania, a także wymagań kwalifikacyjnych osób opracowujących procedury i instrukcje badawcze oraz oceniających i interpretujących wyniki badań. W referacie przeprowadzono próbę przedstawienia sposobu postępowania w realizacji nieniszczących badań eksploatacyjnych. Temat omówiono w ujęciu ogólnym, bez uwzględniania metody badań ani gałęzi przemysłu ze świadomością, że ich szczególna specyfika odgrywa tu niepoślednią rolę. Znajomość powyższych problemów jest bardzo ważna dla osób certyfikowanych w badaniach nieniszczących wg EN 473, w sektorze przemysłowym 7, tj. w badaniach przed-i eksploatacyjnych urządzeń i konstrukcji, szczególnie zaś dla osób z 2. i 3.stopniem kwalifikacji. Jeśli wziąć pod uwagę p. 5.3 normy, osoba certyfikowana na 3. stopień w sektorze 7 posiada wystarczającą praktyczną znajomość dotyczącą stosowanych materiałów, technologii produkcji i wyrobów celem wyboru metod badań nieniszczących, ustalania techniki badania nieniszczącego, a także.. może.. brać udział przy ustalaniu kryteriów akceptacji, jeżeli takich brak, oraz..umiejętność interpretowania i oceny wyników badań na podstawie obowiązujących norm, przepisów i specyfikacji, jeśli takie istnieją. Powinna także sporządzać i walidować instrukcje oraz procedury badań nieniszczących oraz wyznaczać określone metody badania, stosowane procedury i instrukcje badań nieniszczących. Osoba certyfikowana na 2.stopień powinna posiadać między innymi kompetencje do wykonywania badań nieniszczących zgodnie z ustalonymi lub uznanymi procedurami i w oparciu o nie dokonać doboru techniki badania dla stosowanej metody badania. Zacytowane kwalifikacje i kompetencje personelu 2. i 3.stopnia łatwo zinterpretować w odniesieniu do badań wykonywanych na obiektach w procesie wytwarzania. Trudniej, w przypadku badań eksploatacyjnych. Wiedza o materiałach do budowy obiektów, o technologii wytwarzania i technologii wyrobów jest niezwykle istotna dla badań podczas wytwarzania, ale w badaniach obiektów eksploatowanych nie wystarczająca. W badaniach eksploatacyjnych konieczna jest także wiedza o: - wadach eksploatacyjnych, przyczynach ich powstawania, ich rodzajach, sposobach wykrywania i oceny, - obiekcie do badań, - warunkach zewnętrznych i parametrach eksploatacji, - czynnikach wpływających na trwałość eksploatacyjną obiektu, - historii obiektu, - walidacji metod i technik badawczych do określonego zastosowania, 1

2 - ocenie i interpretacji wyników w oparciu o ustalone kryteria akceptacji, nie zawsze określone w normach czy specyfikacjach. 2. Wady eksploatacyjne 2.1. Źródła powstawania wad eksploatacyjnych Wady eksploatacyjne mają wiele źródeł. Na podstawie obserwacji i publikowanych danych można wyróżnić kilka ich kategorii, które dają się usystematyzować w kolejności uwzględ- niającej wagę każdego z nich od największej do najmniejszej. Są to: - błędy eksploatacji, kiedy przebieg procesu eksploatacyjnego nie jest zgodny z przyjętymi założeniami projektowymi (przekroczenie temperatury, ciśnienia, obrotów, napięcia, sił nacisku itp). Materiał dobrany w oparciu o założenia projektowe nie jest wtedy w stanie przenieść obciążeń od parametrów wyższych niż założone, - błędy projektowania, kiedy projekt nie uwzględnia wszystkich rzeczywistych warunków eksploatacji, dobrano nieodpowiedni materiał (rodzaj, własności) lub popełniony został błąd w obliczeniach projektowych, - - błędy utrzymania stanu technicznego, kiedy nie są prowadzone konieczne konserwacje i remonty z powodu zaniedbania lub źle pojętej oszczędności. Planowanie działalności remontowej w oparciu o znajomość danych projektowych i eksploatacyjnych, poparte nieniszczącymi badaniami profilaktycznymi, pozwala na długoletnią, bezawaryjną eksploatację. Oszczędności w tej dziedzinie stają się często źródłem nieodwracalnej destrukcji, - błędy wytwarzania i montażu urządzenia i jego elementów, np. kiedy nie zostały spełnione wymagania jakościowe połączeń spawanych, wprowadzone zostały dodatkowe naprężenia nie uwzględnione w projekcie lub zastosowano materiały (odkuwki, odlewy, itp.) złej jakości. Niekiedy, znowu w wyniku źle pojętej oszczędności, stosuje się materiały zastępcze, pozornie identyczne z projektowymi, które różniąc się np. tylko zawartością siarki i fosforu przy identycznych własnościach mechanicznych, nie zachowują odpowiedniej odporności korozyjnej w danym środowisku. Wielokrotnie podczas montażu, wskutek złego dopasowania elementów konstrukcyjnych wprowadzone są dodatkowe naprężenia ( naciąganie rurociągu ), o których najczęściej nic nie wiadomo, a ich działanie ujawnia się dopiero podczas eksploatacji, po obciążeniu obiektu czynnikami eksploatacyjnymi. Błędy te są istotne dla żywotności eksploatacyjnej. - błędy nadzoru, kiedy brak reakcji na występujące problemy eksploatacyjne, a zakłócenia technologiczne, które prowadzą do przekroczeń parametrów Rodzaje wad eksploatacyjnych Wady eksploatacyjne, ze względu na przyczyny ich powstawania, można podzielić na: - mechaniczne, powstałe w wyniku erozji, kawitacji, zużycia trybologicznego, pękania na skutek przeciążenia powyżej granicy plastyczności materiałów plastycznych, obciążenia udarowego, kruchego pękania, obciążeń zmiennych (zmęczenie), wyboczenia, utraty stateczności, - korozyjne, powstałe w wyniku korozji chemicznej poprzez dyfuzję lub reakcje che- miczne oraz elektrochemicznej, - termiczne, powstałe w wyniku przegrzania (spalenia), stopienia, 2

3 - złożone korozyjno-mechaniczne, powstałe w wyniku korozji ciernej, naprężeniowej, zmęczeniowej oraz termiczno-mechaniczne takie jak szok termiczny i pełzanie Wykrywanie wad eksploatacyjnych W celu wykrycia wad jako pierwsze wykonuje się badania nieniszczące, a w dalszej kolejności, w zależności od uzyskanych wyników badań nieniszczących oraz od warunków i czasu eksploatacji: - badania twardości i/lub mikrostruktury na obiekcie bez trepanacji próbek do badań, - badania niszczące mechaniczne i strukturalne na próbkach wyciętych z obiektu lub na tzw. próbkach świadkach pracujących w warunkach identycznych jak obiekt (np. umieszczonych wewnątrz obiektu - reaktora). Jeśli wynik któregokolwiek z badań nieniszczących budzi wątpliwości, konieczne jest ich wyjaśnienie poprzez powtórzenie badania lub wykonanie badania inną metodą / techniką nieniszczącą albo niszczącą. Bez względu na dobór metod / technik badań nieniszczących szczegółowych jako pierwsze wykonuje się badania wizualne ogólne, które mają na celu: - identyfikację obiektu, - ogólną ocenę stanu obiektu i lokalizację na tej podstawie miejsc / obszarów do szcze- gółowych badań, - ocenę możliwości dostępu do planowanych i dodatkowo zlokalizowanych obszarów badania, - ocenę warunków bezpieczeństwa: osób wykonujących badania i otoczenia (toksyczność środowiska, wysokość, warunki klimatyczne itp.), wyposażenia pomiarowo-badawczego (wybuchowość, agresywność medium, temperatur badania / obiektu). Badania te należy przeprowadzić bez wstępnego przygotowania obiektu, tzn. nie należy usuwać żadnych zanieczyszczeń czy elementów mogących wskazywać na przyczyny występowania wady czy ich przebieg (np. wyciek medium przez nieszczelność). Z badań tych należy sporządzić raport zawierający wszystkie konieczne dane o obiekcie pozwalające na: - ostateczne wyznaczenie obszarów do badań i metod / technik badawczych, - dobór wyposażenia pomiarowo-badawczego, - określenie wymaganych kwalifikacji i ilości personelu wykonującego badania, - określenie wymagań w zakresie przygotowania powierzchni do badań. W tablicy 1 przedstawiono ocenę przydatności niektórych metod badań nieniszczących do wykrywania wad eksploatacyjnych. W tablicy 2 przedstawiono możliwości wykorzystania badań w wykrywaniu wad oraz w ocenie stanu materiału po eksploatacji. 3. Wiedza o obiekcie do badań 3.1. Dane projektowe Na przygotowanie badania eksploatowanego obiektu mają wpływ następujące czynniki: - przeznaczenie, - wielkość wynikająca z założonej wielkości produkcji, 3

4 - warunki i parametry eksploatacji : ciśnienie, temperatura procesów produkcyjnych, rodzaj medium produkcyjnego, warunki zewnętrzne eksploatacji np. powietrze, woda, eksploatacja podziemna i ich istotne dla eksploatacji własności, - wymagany czas bezawaryjnej eksploatacji (żywotność). Mając na uwadze przyczyny prowadzące do uszkodzeń oraz względy ekonomiczne, przed przystąpieniem do planowania rodzaju i zakresu badań konieczne jest określenie rodzaju i miejsc występowania spodziewanych wad. W tym celu konieczna jest znajomość: - budowy i materiału zastosowanego do budowy obiektu wg dokumentacji projektowej i powykonawczej, np. występowania karbów konstrukcyjnych (zmiana przekroju), strukturalnych (złącza spawane), - analizy obciążeń, - planowanych warunków eksploatacji, - projektowych kryteriów akceptacji, - czynników wpływających na trwałość eksploatacyjną, a wśród nich: materiałowych: skład chemiczny, skład fazowy, mikrostruktura, stan po- wierzchni, środowiskowych: rodzaj i skład chemiczny środowiska pracy, stan fazowy, przewodność, środowisko lokalne, prędkość przepływu, grubość warstwy mokrej, ilość cykl mokrych i suchych, zmęczenie, osady, naprężeń: naprężenia średnie, maksymalne i minimalne, obciążenie/odkształcenie stałe, rodzaj stanu naprężeń/odkształceń(jednoosiowy, dwuosiowy), współczynnik intensywności naprężeń, częstotliwość cykli oraz źródła naprężeń: zamierzone, resztkowe, powstające w wyniku korozji połączeń i cykli termicznych, geometrii obiektu: nieciągłości intensyfikujących naprężenia (karby konstrukcyjne, strukturalne itp.), czasu: zmian w składzie chemicznym, w mikrostrukturze, stanu powierzchni, rozwój wad powierzchniowych, temperatury: zmian w mikrostrukturze, stanie powierzchni, własności mecha- nicznych Historia obiektu Istotne znaczenie ma historia eksploatacji obiektu, na którą składają się: - rozkład naprężeń wynikających z warunków eksploatacji np. temperatury pracy i ciśnienia, - rzeczywiste warunki eksploatacji (analiza raportów dziennych, zapisów rejestratorów temperatur, ciśnień, ilości podawanych substratów do reaktorów, czystość zastosowanej wody chłodzącej itp. itd.), - ilość uruchomień i odstawień, - wady pierwotne i wykryte w poprzednim postoju i zakres ostatnich remontów, - przebieg obciążenia, - przeciążenia, - skoki temperatury, - zmiany agresywności środowiska. Zebrane dane o obiekcie pozwalają na: - określenie spodziewanych rodzajów wad eksploatacyjnych i miejsc ich występowania, - inwentaryzację miejsc badania i sporządzenie stosownej dokumentacji (szkice, rysunki) miejsc do badań, - ostateczne ustalenie kryteriów akceptacji, 4

5 - wybór metod badania stosownych do spodziewanych wad, kolejności ich zastosowania, opracowanie procedur / instrukcji badania Kryteria akceptacji Przy ustalaniu kryterium akceptacji w badaniach eksploatacyjnych ważna jest znajomość wad pierwotnych i wykrytych w poprzednim postoju i remoncie, jeśli wykryte wady zostały naprawione. Wynika to z faktu, że istniejące w obiekcie wady wespół z powstałymi wadami eksploatacyjnymi mogą potęgować się wzajemnie i stwarzać niebezpieczeństwo uszkodzenia, szczególnie wtedy, gdy wystąpią w tych samych najbardziej narażonych obszarach. Należy w tym miejscu wspomnieć, że nie każda wykryta wada musi dyskwalifikować obiekt. Ważna jest analiza wpływu różnego rodzaju wad na dalszą wartość eksploatacyjną obiektu. A oto kilka przykładów z analizy wad. Ze względu na obciążenia mechaniczne najbardziej niebezpieczne są zawsze wady w postaci pęknięć, przyklejeń w spoinach i niespawy w odlewach ze względu na działanie karbu. Nieciągłości w postaci pustek gazowych, szczególnie kuliste, są najmniej niebezpieczne. Przy obciążeniach zmiennych należy zwracać szczególną uwagę na wady powierzchniowe, gdyż stanowią one ogniska pęknięć zmęczeniowych. Pęknięcia mogą rozwijać się np. na dnie wżerów korozyjnych, co może stać się przyczyną uszkodzenia całego urządzenia lub jego elementu. Tak więc wykrycie w obiekcie eksploatowanym wady nie zawsze jest jednoznaczne z jego dyskwalifikacją. W niektórych przypadkach, gdy jest to uzasadnione technicznie i ekonomicznie, możliwe jest dopuszczenie obiektu do eksploatacji w warunkach łagodniejszych, np. przy niższej temperaturze lub ciśnieniu niż dotychczas stosowane. Wady eksploatacyjne w przeciwieństwie do wad produkcyjnych nie są sklasyfikowane i znormalizowane. Przepisy i normy nie określają poziomów akceptacji wad eksploatacyjnych i wielokrotnie, dopiero po ich wykryciu podejmowane są decyzje o dopuszczeniu lub nie wadliwego obiektu do dalszej eksploatacji. Ostateczną decyzję o dalszej eksploatacji obiektu podejmowania jest dopiero po analizie zło- żonego wpływu wad pierwotnych, jeśli występują, i wykrytych wad eksploatacyjnych, co może nastąpić dopiero o zakończeniu badania. Poważnym wyzwaniem i trudnym do zrealizowania zadaniem staje się znormalizowanie kryteriów akceptacji wad eksploatacyjnych tym bardziej, że praktycznie nie istnieją obiektywne warunki eksploatacji. Takie znormalizowanie musiałoby uwzględniać co najmniej specyfikę budowy obiektu, jego zastosowanie, bezpieczeństwo eksploatacji i środowiska oraz wpływ środowiska na pogłębianie się degradacji obiektu, a więc musiałoby być odniesione do określonych grup obiektów podzielonych pogrupowanych według specyficznych kryteriów. 4. Wybór metod badawczych i ich walidacja Wybór metody badawczej lub wielu metod, jak podano poprzednio, wiąże się dla wcześniej rozpoznanego obiektu i warunków jego eksploatacji przede wszystkim z rodzajem i lokalizacją spodziewanych wad oraz ich wielkością i przyjętymi kryteriami akceptacji. Osoby opracowujące procedury badań powinny posiadać wszechstronną wiedzę oraz współpracować ze wszystkimi (projektantami, służbami eksploatacyjnymi i remontowymi), którzy mogą podać jakiekolwiek informacje o stanie rzeczywistym obiektu. Opracowanie procedury / instrukcji badawczej powinno być poprzedzone szczegółową analizą, w wyniku której dobrane zostaną: 5

6 - odpowiednia metoda / technika badania, - wyposażenie, często specjalne, dostosowane do obszaru badania, np. do jego kształtu czy położenia na obiekcie, - parametry badania pozwalające na wykrycie spodziewanych wad, - kryteria akceptacji, - sposób oceny i interpretacji pozwalającej możliwie szczegółowo przewidzieć skutki wykrytych wad, - wymagania kwalifikacyjne dla osób opracowujących szczegółowe instrukcje badania oraz wykonujących badania. W badaniach eksploatacyjnych stosowanie norm badań jest często niemożliwe, gdyż na obiekcie występują warunki, których norma badania nie obejmuje. Wtedy, stosując ogólne zasady określone w normie badania, wprowadzone zostają pewne odstępstwa, np. ekspozycja w badaniu radiograficznym z odległości przymusowej lub zastosowanie innego źródła promieniowania niż przewiduje norma dla określonej grubości materiału. Często niektóre wymagania normy zostają zmodyfikowane do specjalnych zastosowań, np. badanie ultradźwiękowe złączy spawanych o grubości mniejszej niż 8 mm prowadzi się w oparciu o założenia normy na badania tychże złączy o grubości powyżej 8 mm albo badania penetracyjne wykonywane są w temperaturze wyższej niż podaje norma z zachowaniem pozostałych, wymaganych przez normę parametrów badania. W badaniach eksploatacyjnych nie wystarczy więc przywołać wprost normy badań, np. EN Opracowana technika badania powinna być zwalidowana do określonego zastosowania. Dla wykazania, że wybrane metody są odpowiednie dla określonego zastosowania powinna być przeprowadzona walidacja poprzez przeprowadzenie badania, mającego na celu sprawdzenie odpowiedniości metody poprzez co najmniej: - analizę, czy posiadane wyposażenie i kwalifikacje personelu są wystarczające do re- alizacji zadania, - zastosowanie próbek odniesienia wykonanych z takiego samego materiału co badany obiekt i zawierających spodziewane wady pod względem ich rodzaju, położenia i wielkości, - zastosowanie materiałów i wyposażenia do badań w warunkach środowiskowych badania takich, jakie występują na obiekcie, - dobór parametrów badania możliwych do uzyskania na obiekcie i określenie ich wpływu na wynik badania, - sprawdzenie, czy metoda jest powtarzana i odtwarzalna w przyjętych warunkach. Wyniki tak przeprowadzonych badań powinny potwierdzić, że zostały spełnione wymagania założonego, konkretnego badania. Walidacja metody, oceniona przez kompetentne osoby (certyfikowane na 3.stopień w danej metodzie badań nieniszczących) pod kątem wszechstronności jej przeprowadzenia oraz wiarygodności metody czyli jej zgodności ze stanem wiedzy i wymagań w jej obszarze, stanowią techniczne uzasadnienie dla wykorzystania opracowanej metody badawczej dla określonego obiektu. 5. Wyniki badania W badaniach eksploatacyjnych ważna jest ocena uzyskanego wyniku badania, która następuje zawsze w odniesieniu do kryterium akceptacji przyjętego dla danego obszaru badania. Ze względu na ograniczenia poszczególnych metod badań nieniszczących oraz możliwość występowania wskazań pozornych konieczne jest uświadomienie sobie, że w badaniach nieniszczących droga do oceny wyniku badania to: - uzyskanie wskazania, 6

7 - uzyskanie wyniku badania, - ocena wyniku badania i stwierdzenie, czy wykryta wada spełnia przyjęte kryterium akceptacji. Po uzyskaniu wskazania należy zdecydować, czy możne je uznać za wynik badania. W razie wątpliwości konieczna jest konsultacja z osobami posiadającymi odpowiednie kwalifikacje i wiedzę o badanym obiekcie, a jeśli to nie pozwala na rozstrzygnięcie, konieczne jest zastoso- wanie, jak już wspomniano, innych badań. Otrzymane wyniki badania należy opisać podając co najmniej: - lokalizację wykrytej nieciągłości na obiekcie, - jej rodzaj, wielkość i orientację, - wzajemne powiązanie wyników badania różnymi metodami, jeśli takie stosowano. Tak opracowane wyniki poddaje się ocenie, która ma za zadanie wykazać, czy zostało spełnione kryterium akceptacji. Bardzo istotne jest określenie niepewności uzyskanych wyników badań oraz ocena, czy ta niepewność jest możliwa do przyjęcia dla badanego obiektu. Wszystkie omawiane aspekty badania eksploatacyjnego stanowią źródła niepewności wyników badania. Biorąc pod uwagę ich wielość, należy wnioskować, że wyniki badań eksploatacyjnych obarczone są dużą niepewnością, a podejmowanie decyzji o dalszym losie obiektu na ich podstawie niezwykle odpowiedzialne. 6. Bibliografia - Ashby M.F., Jones D.R.H.: Materiały inżynierskie 2 Kształtowanie struktury i właściwości, dobór materiałów, WNT, Warszawa Dobrzański L.A.: Metaloznawstwo z podstawami nauki o materiałach, Wydawnictwa Naukowo- Techniczne, Warszawa 1996, Wojas M.: Badania nieniszczące w nadzorowaniu ciśnieniowych urządzeń technologicznych w zakładzie chemicznym (nie publikowane), - Wojas M.: Badania nieniszczące w nadzorowaniu ciśnieniowych urządzeń technologicznych w za- kładzie chemicznym (nie publikowane), - Wojas M.: Wady wyrobów wykrywane metodami nieniszczącymi.cz.1 Wady produkcyjne, Buro Gamma, Warszawa Wojas M.: Wady wyrobów wykrywane metodami nieniszczącymi.cz.2 Wady eksploatacyjne, w procesie wydawniczym Tablica 1. Przydatność niektórych metod badań nieniszczących do wykrywania wad eksploatacyjnych Położenie wady powierzchniowe podpowierzchniowe wewnętrzne Rodzaj wady Metoda badań VT PT MT RT UT ET objętościowa 1* liniowa 1* powierzchniowa (płaska) 1* objętościowa liniowa powierzchniowa (płaska) objętościowa ** liniowa ** powierzchniowa (płaska) ** gdzie : 0 brak możliwości wykrywania 1 bardzo dobra, 2 dobra, 3 mierna, 4 zła; * - jeśli widoczna dla metody wizualnej, ** - zależna od grubości ścianki. Tablica 2. Wykorzystanie badań w wykrywaniu wad oraz w ocenie stanu materiału po eksploatacji. 7

8 Wykrywane cechy / własności Metoda badania Wady i zalety / ograniczenia Badanie / ocena w skali makro wykrywanie nieciągłości powierzchniowych (rysy, pęknięcia, pory, wżery korozyjne) wykrywanie nieciągłości powierzchniowych (pory, pęknięcia) wykrywanie nieciągłości powierzchniowych i podpowierzchniowych głównie pęknięcia) wizualna penetracyjna magnetyczno-proszkowa tylko obiekty dostępne - tylko materiały zwilżalne cieczą penetracyjną - głównie nieciągłości zaczynające się od powierzchni tylko materiały ferromagnetyczne pomiar głębokości pęknięć wykrywanie ubytków korozyjnych i nagłych zmian grubości wykrywanie uszkodzeń (przerwanych drutów, ubytków korozyjnych ) lin stalowych wykrywanie nieciągłości wewnętrznych głównie objętościowych w spoinach i odlewach wykrywanie nieciągłości wewnętrznych głównie liniowych i płaskich (rozwarstwień) usytuowanych prostopadle do kierunku wiązki wykrywanie przecieku w zbiornikach, rurociągach wykrywanie nieciągłości powierzchniowych płaskich, wąskoszczelinowych zorientowanych głównie prostopadle do kierunku przepływu prądów wirowych (pęknięcia, wżery, ubytki) a)metoda spadku potencjału b)modulacji pola magnetycznego magnetycznego strumienia rozproszenia magnetyczna radiograficzna ultradźwiękowa badanie szczelności metodą: pęcherzykową, próżniową, wodą pod ciśnieniem, sondą halogenową, spektrometrem masowym, znacznikami prądów wirowych a)tylko dla metali; konieczny kontakt z materiałem badanym b)tylko dla metali; nie jest konieczny kontakt z materiałem badanym (np. pomiar poprzez warstwę izolacji) tylko dla materiałów ferromagnetycznych tylko dla materiałów ferromagnetycznych - zastosowanie do wszelkich materiałów - wykrywa pęknięcia leżące tylko w kierunku promieniowania, - wymagana ochrona radiologiczna - nie wykrywa nieciągłości płaskich położonych wzdłuż wiązki - ograniczenie dla materiałów silnie tłumiących fale ultradźwiękowe - ograniczenie dla nieciągłości objętościowych tylko dla materiałów przewodzących prąd elektryczny ferromagnetycznych i nieferromagnetycznych wykrywanie powstawania pęknięć, odkształceń plastycznych, przemian strukturalnych w obiektach pod obciążeniem (np. podczas próby ciśnieniowej lub eksploatacji); wykrywanie nieszczelności w zbiornikach ujawnianie nieciągłości zorientowanych równolegle do powierzchni (rozwarstwień lub braku przylegania plateru w blachach platerowanych), wżerów korozyjnych emisją akustyczną termograficzna z rejestracją kamerą termowizyjną trudności eliminacji sygnałów zakłócających (np. od przepływu medium); nie można określić rodzaju i wielkości nieciągłości lecz tylko fakt zmiany jej wielkości tylko dla obiektów jednostronnie, równomiernie podgrzewanych; tylko dla obiektów metalowych w przypadkach szczególnych, gdy niemożliwe jest zastosowanie metody np. ultradźwiękowej Badanie / ocena stanu i własności materiału zmiany składu chemicznego spektrometryczna spektrometrami przenośnymi tylko dla obiektów dostępnych; wymaga dokładnego przygotowania powierzchni, co zmiany składu fazowego i struktury (określenie zmiany wielkości ziarna, wydzieleń na granicach ziaren, itp.) zmiany struktury np. pod wpływem temperatury zmiana własności mechanicznych / twardości materiału metalografia przenośna pomiar tłumienia fali ultradźwiękowej pomiar twardości twardościomierzami przenośnymi określenie zawartość ferrytu w stalach austenitycznych i ferrya)pomiar ferrytomierzem b)metalograficzna może być trudne na obiekcie trudność w przygotowanie zgładu i trawienie; ograniczenie możliwości rejestracji przydatne, gdy znany jest stan wyjściowy tłumienia materiału tylko dla materiałów, dla których zmiany twardości świadczą o wpływie temperatury, np. stale do pracy w podwyższonych temperaturach a)łatwość pomiaru na obiekcie b)tylko na próbkach pobranych z obiektu 8

9 tyczno-austenitycznych w celu ustalenia przyczyny uszkodzenia określenie przyczyny uszkodzenia na podstawie oceny przełomu badanie wytrzymałości całego obiektu, np. zbiornika ciśnieniowego wykrywanie miejscowych różnic naprężeń i naprężeń własnych wykrywanie odkształceń trwałych w wyniku pełzania materiału ubytki grubości materiału ubytki grubości powłok mikroskopia elektronowa skaningowa próba ciśnieniowa metoda tensometryczna pomiar owalizacji średnic Pomiary geometryczne a)ultradźwiękowy pomiar grubości b)radiograficzny pomiar grubości metoda pomiarowa dobierana w zależności od zastosowanego zestawienia materiału podłoża i powłoki tylko na próbkach pobranych z obiektu zagrożenie zniszczenia obiektu poprzez zastosowanie ciśnienia przekraczającego jego rzeczywistą wytrzymałości po eksploatacji lub występowanie niejednorodności własności metoda kosztowna, wymagająca dokładnego przygotowania obiektu do badań ocena w oparciu o ustalone dopuszczalne odkształcenia a)ograniczenie dla materiałów silnie tłumiących b)stosowana w szczególnych przypadkach, kosztowna metoda najlepiej zastosować metodę stosowaną przy ocenie jakości powłoki nowej 9