Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu PROGRAM NAUCZANIA MODELARZ ODLEWNICZY 722[01]

Transkrypt

1 Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu 722[01]/ZSZ/MENiS/ PROGRAM NAUCZANIA MODELARZ ODLEWNICZY 722[01] Zatwierdzam Minister Edukacji Narodowej i Sportu Warszawa 2002

2 Autorzy: mgr inż. Michał Młodawski mgr inż. Stefan Krakowiak Recenzent: mgr Bronisław Bury Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Marek Rudziński 2

3 Spis treści I. Plany nauczania 4 II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych 1. Rysunek techniczny 5 2. Podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń Podstawy odlewnictwa Modelarstwo Zajęcia praktyczne 32 3

4 I. PLANY NAUCZANIA PLAN NAUCZANIA Zasadnicza szkoła zawodowa Zawód: modelarz odlewniczy 722[01] Dla młodzieży Dla dorosłych Lp. Przedmioty nauczania Liczba godzin tygodniowo w dwuletnim okresie nauczania Liczba godzin tygodniowo w dwuletnim okresie nauczania Semestry I-IV Klasy I-II Forma stacjonarna 1. Rysunek techniczny Podstawy eksploatacji maszyn Liczba godzin w dwuletnim okresie nauczania Forma zaoczna i urządzeń Podstawy odlewnictwa Modelarstwo Zajęcia praktyczne Razem

5 II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH RYSUNEK TECHNICZNY Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: - określić znaczenie dokumentacji technicznej, - posłużyć się normami rysunku technicznego, - dobrać formaty arkuszy rysunkowych i przybory do rysowania, - zastosować znormalizowane linie rysunkowe, - posłużyć się podziałką rysunkową, - zastosować zasady wykonywania rysunku technicznego, - rozróżnić i zastosować ogólne zasady wymiarowania, - wykonać szkice warsztatowe, - wykreślić i opisać rysunki, - wykreślić konstrukcje geometryczne na płaszczyźnie, - zastosować rzutowanie prostokątne do odwzorowania przedmiotów, - zastosować rzutowanie aksonometryczne do odwzorowania przedmiotów, - wykreślić przekroje rysunkowe, - odczytać pasowania i tolerancje wymiarów, - odczytać tolerancje kształtu i położenia powierzchni, - oznaczyć chropowatość i kierunkowość struktury powierzchni, - narysować przecięcia, kłady, rozwinięcia i linie przenikania brył, - odczytać rysunki i uproszczenia rysunkowe części maszyn, - odczytać na rysunku rodzaje połączeń - odczytać i zastosować uproszczenia rysunkowe połączeń, - odczytać rysunki schematyczne, - odczytać rysunki złożeniowe i wykonawcze, - odczytać instrukcje technologiczne i karty instrukcyjno-kalkulacyjne stosowane w odlewnictwie. Materiał nauczania 1. Podstawy rysunku technicznego Funkcja rysunku w technice. Normalizacja w rysunku technicznym. Materiały do szkicowania. Szkicowanie. Szkicowanie przedmiotów płaskich. Podstawy kreślenia. Materiały i przybory kreślarskie. Podziałki rysunkowe. Linie rysunkowe. Kreślenie konstrukcji geometrycznych. Odwzorowanie rysunkowe przedmiotów w rzutach. Rzut prostokątny. Rzut aksonometryczny. Zasady wykonywania rzutów prostokątnych. 5

6 Rzuty prostokątne brył. Widoki i przekroje. Przekroje złożone i rozwinięte. Przekroje ukośne. Kłady przekrojów. Kreślenie różnych konstrukcji geometrycznych. Wykonywanie i wymiarowanie rysunków części maszyn na przygotowanych formatach A4. Szkicowanie brył w izometrii i dimetrii. Szkicowanie rzutów prostokątnych brył na trzy rzutnie. Szkicowanie rzutów prostokątnych brył na sześć rzutni metodą E oraz metodą A. Szkicowanie bryły w izometrii i dimetrii na podstawie jej rzutów prostokątnych. Uzupełnianie brakującego rzutu prostokątnego bryły. Modelowanie przestrzenne brył przy użyciu programu komputerowego typu CAD. 2. Rysunek maszynowy Wymiarowanie przedmiotów w rysunku maszynowym; linie wymiarowe, liczby wymiarowe, znaki wymiarowe. Wymiarowanie. Tolerowanie wymiarów na rysunkach. Tolerowanie kształtu i położenia. Oznaczanie chropowatości i falistości powierzchni. Oznaczanie obróbki cieplnej i powłok. Uproszczenia w rysunku maszynowym. Stopnie uproszczeń rysunkowych. Połączenia gwintowe. Rysunki gwintów, śrub, nakrętek, wkrętów. Rysunki połączeń: nitowych, spawanych, zgrzewanych, lutowanych, klejonych, zszywanych, kołkowych i rurowych. Przedstawianie na rysunku: osi, wałów, łożysk, kół zębatych. Schematy układów napędowych. Rysunki wykonawcze części maszyn. Rysunki złożeniowe i montażowe. Rysunki zabiegowe i operacyjne. Wykreślenie rysunków wykonawczych różnych części maszyn. Odczytywanie rysunków wykonawczych złożonych części maszyn. Rysowanie części maszyn z uwzględnieniem uproszczeń rysunkowych. Odczytywanie dokumentacji technicznej zawierającej uproszczenia rysunkowe. Analizowanie schematów kinematycznych maszyn i urządzeń. Odczytywanie i analiza dokumentacji montażowej. 3. Odlewnicza dokumentacja technologiczna Rysunek konstrukcyjny przedmiotu. Rysunek surowego odlewu. Oznaczenia stosowane na rysunkach surowych odlewów. Rysunki półfabrykatów. Rysunki modeli i rdzennic drewnianych, ich znaczenie 6

7 i rodzaje. Oznaczenia na rysunkach modeli i rdzennic drewnianych. Rysunki modeli i rdzennic metalowych. Rysunki modeli z tworzyw sztucznych. Rysunki piaskowych form odlewniczych. Rysunki złożeniowe i wykonawcze form odlewniczych. Dokumentacja technologiczna w odlewnictwie (I, II i III kategorii). Wykonywanie rysunku surowego odlewu na podstawie rysunku konstrukcyjnego przedmiotu. Analizowanie przykładów rysunkowych surowych odlewów. Wykonywanie rysunku modelu drewnianego. Wykonywanie rysunku rdzennicy drewnianej. Analizowanie przykładowych rysunków modeli i rdzennic drewnianych. Odczytywanie rysunków modeli metalowych. Odczytywanie rysunków modeli wykonanych z tworzyw sztucznych. Wykonywanie rysunku piaskowej formy odlewniczej. Odczytywanie rysunków złożeniowych i rysunków wykonawczych form odlewniczych. Analizowanie dokumentacji technologicznej wykonania odlewu. Środki dydaktyczne Wzory znormalizowanych formatów i tabliczek rysunkowych. Przybory, przyrządy i programy komputerowe do rysowania. Wzory pisma technicznego. Zestaw norm technicznych. Model rzutni prostokątnej. Zestaw modeli części płaskich. Zestaw modeli brył geometrycznych. Zestaw modeli przenikających się brył. Zestaw przekrojów brył geometrycznych. Zestaw znormalizowanych części maszyn. Zestaw ćwiczeń do rysowania przedmiotów w układzie rzutów prostokątnych na podstawie rysunku przedmiotu w aksonometrii. Zestaw ćwiczeń do rysowania przedmiotów w aksonometrii na podstawie rzutów prostokątnych. Zestaw ćwiczeń do rysowania przedmiotów w przekrojach. Zestawy rysunków wykonawczych, złożeniowych. Dokumentacja konstrukcyjna formy metalowej. Zestawy dokumentacji technologicznych wykonania odlewów (I, II i III kategorii). Zestaw rysunków konstrukcyjnych modeli i rdzennic drewnianych. Zestaw rysunków konstrukcyjnych modeli i rdzennic metalowych. 7

8 Stanowisko do prezentacji rysunków elektronicznych oraz modelowania przestrzennego z zastosowaniem komputera. Uwagi o realizacji programu Program przedmiotu obejmuje podstawowe zagadnienia dotyczące przedstawiania na rysunku niezbędnych informacji dotyczących kształtu przedmiotu. Stanowi podbudowę do dalszej nauki zawodu oraz późniejszej pracy zawodowej. Składa się z trzech zasadniczych części stanowiących logiczną całość. Uczeń rozpoczyna naukę od poznania zasad wykonywania rysunku technicznego jako formy porozumiewania się ludzi w obszarze techniki. Rozpoczynając nauczanie rysunku technicznego należy zapoznać uczniów z organizacją, oświetleniem miejsca pracy, zwracać uwagę na rozmieszczanie materiałów i przyborów rysunkowych oraz postawę ucznia podczas pracy. Realizacja programu ma na celu ukształtowanie umiejętności wykonywania oraz odczytywania szkiców i rysunków części maszyn, posługiwania się dokumentacją techniczną, w szczególności odlewniczą dokumentacją technologiczną. Proces kształcenia należy ukierunkować na kształtowanie wyobraźni przestrzennej ucznia. Nauczyciel powinien przygotować i przeprowadzić dużo ćwiczeń dotyczących szkicowania i wymiarowania części maszyn, zwracając uwagę na staranność i poprawność ich wykonania, a także odczytywania rysunków. Uczniowie powinni wykonywać szkice modeli i rysunki wykonawcze części maszyn zgodnie z zasadami szkicowania i wymiarowania, zachowując kształt i proporcje wymiarów. Przykładowe ćwiczenia zamieszczone w działach tematycznych stanowią propozycję do wykorzystania przez nauczyciela. Zakres ćwiczeń może być rozszerzany w miarę potrzeb edukacyjnych. Zajęcia powinny być prowadzone w pracowni przedmiotowej wyposażonej w niezbędne środki dydaktyczne zgodnie z zasadami ergonomii w stoły kreślarskie, rysownice i środki techniczne. Uczeń powinien poznać wykonywanie rysunków z zastosowaniem programów komputerowych. Zagadnienia teoretyczne, które mają opanować uczniowie należy starannie wyselekcjonować, aby uniknąć przekazywania zbędnych wiadomości. Podczas realizacji programu należy nawiązywać do praktycznych doświadczeń uczniów, wskazywać przykłady zastosowania poznawanej wiedzy. Pozwoli to zainteresować uczniów przedmiotem i ułatwi osiągnięcie celów kształcenia. Kształtowanie umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia wymagać będzie stosowania różnych metod (opisu i wyjaśniania w połączeniu z pokazem, metodą dyskusji dydaktycznej 8

9 oraz ćwiczeń) i form nauczania (praca indywidualna, grupowa) oraz doboru rodzaju i liczby wykorzystywanych środków dydaktycznych. Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Liczba godzin 1. Podstawy rysunku technicznego Rysunek maszynowy Odlewnicza dokumentacja technologiczna 46 Razem 114 Nauczyciel może wprowadzić zmiany w podziale godzin wynikające z aktualnych potrzeb kształcenia w zawodzie. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Osiągnięcia szkolne ucznia powinny być sprawdzane i oceniane na poszczególnych etapach nauczania przedmiotu, poprzez ukierunkowaną obserwację czynności uczniów podczas wykonywania ćwiczeń oraz stosowanie sprawdzianów testowych. Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się przez cały czas realizacji programu nauczania, na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Obserwując czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń i dokonując oceny jego pracy należy zwrócić uwagę na umiejętność czytania dokumentacji. Kryteria oceniania powinny dotyczyć poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniów umiejętności i wiadomości określonych w szczegółowych celach kształcenia. Na podstawie analizy celów nauczyciel powinien opracować wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne. Podczas realizacji programu nauczania proponuje się sprawdzać osiągnięcia uczniów na podstawie: sprawdzianów ustnych i pisemnych, testów osiągnięć szkolnych, obserwacji uczniów podczas wykonywania ćwiczeń. Podczas procesu kształcenia należy sprawdzać na bieżąco postępy uczniów. Ma to na celu kontrolę stopnia osiągania celów kształcenia oraz umożliwia dobór efektywnych metod pracy. W procesie kontroli i oceny należy zwracać uwagę na posługiwanie się opanowaną wiedzą. Umiejętności praktyczne mogą być sprawdzane za pomocą obserwacji pracy uczniów podczas realizacji ćwiczeń. 9

10 Systematycznie prowadzone oceniane umożliwia nauczycielowi korygowanie stosowanych metod kształcenia. Popełniane przez ucznia błędy powinny być interpretowane, uczeń powinien je zrozumieć i samodzielnie poprawić. Po zakończeniu realizacji części programu proponuje się zastosowanie testu dydaktycznego wielostopniowego oraz opracowania w formie projektu elementu dokumentacji technologicznej. Zadania w teście mogą być otwarte (krótkiej odpowiedzi, z luką) lub zamknięte (wyboru wielokrotnego, na dobieranie, typu prawda-fałsz). Ocena końcowa osiągnięć uczniów wynikająca z realizacji programu przedmiotu powinna uwzględniać wyniki wszystkich sprawdzianów i testów osiągnięć. Literatura Buksiński T., Szpecht A.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1999 Dobrzański T.: Rysunek techniczny maszynowy. WNT, Warszawa 1996 Dobrzański T.: Rysunek techniczny. WNT, Warszawa 1996 Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela szkoły zawodowej Nauczycielski system oceniania. CODN, Warszawa 1999 Godlewski Z.: Modelarstwo. WSiP, Warszawa 1984 Gutowski A.: Zadania z rysunku technicznego. WSiP, Warszawa 1992 Maksymowicz A.: Rysunek zawodowy dla szkół zasadniczych. WSiP, Warszawa 1999 Metelkim J., Setman A., Siennicki P., Zdrojewski P.: Mega CAD 5.0 PL. Helion, Gliwice 2000 Piwoński T.: Poradnik modelarza, formierza i rdzeniarza. WNT, Warszawa 1972 Reszel E.: Modelarstwo. WSiP, Warszawa 1984 Waszkiewicz E., Waszkiewicz S.: Rysunek zawodowy. WSiP, Warszawa 1999 Praca zbiorowa: Poradnik inżyniera. Odlewnictwo. WNT, Warszawa 1986 Zestaw norm dotyczących rysunku technicznego Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 10

11 PODSTAWY EKSPLOATACJI MASZYN I URZĄDZEŃ Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: - zastosować przepisy bezpiecznej pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska podczas eksploatacji maszyn i urządzeń, - zidentyfikować podstawowe materiały konstrukcyjne, - scharakteryzować podstawowe materiału konstrukcyjne, - rozróżnić podstawowe części maszyn i urządzeń, - określić rodzaj przenoszonego obciążenia, - określić naprężenia występujące w obciążonych częściach maszyn, - określić warunki wytrzymałości materiału konstrukcyjnego części, - rozpoznać rodzaj napędu i elementy układów sterowania stosowane w urządzeniach technicznych, - scharakteryzować podstawowe maszyny i urządzenia stosowane do wykonywania modeli odlewniczych, - scharakteryzować maszyny (urządzenia) na podstawie rysunku, schematu lub DTR, - skorzystać z informacji zawartych w instrukcji obsługi maszyny, urządzenia, - ocenić stan techniczny maszyny, urządzenia, - prognozować zagrożenia związane z niewłaściwym użytkowaniem maszyny (urządzenia), - planować działania i zapobiegać nieuzasadnionemu zużyciu maszyn i uszkodzeniu urządzeń. Materiał nauczania 1. Materiałoznawstwo Właściwości metali i ich stopów: fizyczne, chemiczne, mechaniczne i technologiczne. Stopy techniczne. Podział stopów żelaza, określenie i zastosowanie: surówka, żeliwo, staliwo, stal. Stale niestopowe (węglowe): podział, znakowanie, wpływ domieszek, stale niestopowe podstawowe, stale niestopowe jakościowe, stale niestopowe specjalne. Stale stopowe: wpływ składników stopowych na właściwości stali, podział i znakowanie, stale stopowe jakościowe, stale stopowe specjalne. Staliwo węglowe i stopowe. Żeliwo: składniki strukturalne, podział i zastosowanie. Metale nieżelazne i ich stopy. Klasyfikacja stopów metali nieżelaznych. Aluminium i jego stopy. Miedź i jej stopy. Cynk, cyna, ołów: właściwości, zastosowanie. Materiały z proszków spiekanych: konstrukcyjne, łożyskowe i ślizgowe, cierne, narzędziowe. Materiały niemetalowe. Tworzywa sztuczne: właściwości, skład i klasyfikacja, przeróbka tworzyw sztucznych i zastosowanie. Farby, lakiery i emalie: właściwości, rodzaje, przeznaczenie, zasady 11

12 przechowywania. Guma: właściwości, skład i podział według PN, połączenia gumowo- metalowe, zastosowanie gumy w budowie maszyn. Materiały ceramiczne: surowce, podział, zastosowanie. Szkło: właściwości, surowce i produkcja, podstawowe rodzaje szkła. Rozpoznawanie metali i stopów. Określanie sposobu pomiaru twardości do określonych tworzyw metalowych i kształtu części maszyn. Określanie gatunku stali, staliwa i żeliwa na podstawie podanego oznaczenia. Dobieranie z PN/H stali przeznaczonej na określone elementy maszyn i urządzeń. Dobieranie z PN/H stopów metali nieżelaznych na określone elementy maszyn i urządzeń. 2. Części maszyn Podział maszyn i urządzeń na części i zespoły części. Połączenia części maszyn. Osie i wały. Łożyska. Sprzęgła. Hamulce. Przekładnie mechaniczne. Korpusy, obudowy. Napędy: elektryczne, pneumatyczne, hydrauliczne. Urządzenia techniczne. Elementy sterowania w maszynach i urządzeniach. Dobieranie części maszyn z norm i katalogów, spełniających określone kryteria. Rozróżnianie elementów roboczych i zespołów napędowych. Identyfikowanie na schematach elementów układów sterowania, stosowanych w maszynach i urządzeniach. 3. Maszynoznawstwo Ogólna klasyfikacja maszyn i urządzeń przemysłowych. Maszyny i urządzenia techniczne stosowane w odlewnictwie. Urządzenia dźwigowo-transportowe. Silniki spalinowe. Silniki elektryczne. Pompy. Sprężarki. Wentylatory. Rozpoznawanie maszyn i urządzeń stosowanych w modelarstwie i odlewnictwie na podstawie schematów, rysunków, ofert handlowych. Dobieranie maszyn i urządzeń do wykonania określonych zadań. Określanie parametrów technicznych maszyn i urządzeń: sposobu zasilania, mocy, wydajności, prędkości roboczych. 4. Trwałość i niezawodność maszyn i urządzeń Zużycie maszyn i urządzeń. Obciążenia i naprężenia w częściach 12

13 maszyn. Właściwości materiałów konstrukcyjnych. Warunki wytrzymałości materiałów. Zużycie ścierne. Korozja części maszyn i urządzeń. Określanie przyczyn zużycia części maszyn i urządzeń. Ustalanie rodzaju obciążeń i naprężeń w elementach maszyn i urządzeń. Badanie właściwości wybranych materiałów konstrukcyjnych: twardości, wytrzymałości na rozciąganie, udarności. Dobieranie materiałów konstrukcyjnych z tablic, z uwzględnieniem wymagań wytrzymałości i odporności na: ścieranie, działanie czynników chemicznych, wysokiej temperatury, a także uwzględnieniem specjalnych właściwości fizycznych. 5. Użytkowanie maszyn i urządzeń Zagrożenia wynikające z niewłaściwego użytkowania maszyn i urządzeń. Zabezpieczenia przeciwporażeniowe i przeciwurazowe stosowane w maszynach i urządzeniach. Ochrona przed korozją maszyn i urządzeń. Materiały eksploatacyjne. Identyfikowanie zagrożeń zdrowia i życia pracowników obsługujących maszyny i urządzenia. Ustalanie organizacji pracy, dobieranie zabezpieczeń eliminujących zagrożenia związane z eksploatacją maszyn i urządzeń. Dobieranie smarów i środków konserwujących do maszyn i urządzeń, Dobieranie sposobu ochrony konstrukcji przed korozją. Ustalanie kryteriów oceny sprawności technicznej maszyn i urządzeń. Środki dydaktyczne Schematy klasyfikacji maszyn, urządzeń i ich części. Schematy do objaśniania budowy, działania oraz sposobu zasilania maszyn i urządzeń. Katalogi (oferty handlowe) maszyn, urządzeń i części zamiennych. Poradniki i normy techniczne. Dokumentacja techniczno - ruchowa maszyn i urządzeń. Instrukcje obsługi i bhp. Modele maszyn i urządzeń. Części maszyn, elementy automatyki przemysłowej (wyłączniki, czujniki, bezpieczniki, sygnalizatory). Próbki do badania właściwości tworzyw konstrukcyjnych. Filmy dydaktyczne z zakresu budowy, działania i eksploatacji maszyn i urządzeń. 13

14 Uwagi o realizacji programu Celem nauczania przedmiotu: podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń, jest wyposażenie ucznia w wiedzę z zakresu technologii napraw i montażu oraz regulacji i konserwacji przyrządów, maszyn i urządzeń. Program przedmiotu stanowi podbudowę teoretyczną do realizacji zadań zawodowych w ramach zajęć praktycznych. Podczas jego realizacji należy odwoływać się do wiadomości i umiejętności uczniów nabytych na zajęciach z rysunku technicznego. Proces kształcenia powinien wywoływać zainteresowanie uczniów problemami zawodowymi oraz uświadamiać uczniom potrzebę ustawicznego samokształcenia poprzez korzystanie z poradników, norm, katalogów, instrukcji obsługi oraz dokumentacji techniczno-ruchowej maszyn i urządzeń odlewniczych. Kształtowanie umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia wymaga stosowania różnych metod i form nauczania oraz właściwego doboru rodzaju i liczby środków dydaktycznych. Program nauczania wskazane jest realizować metodami: opisu i wyjaśnienia w połączeniu z pokazem, ćwiczeń oraz aktywizującymi jak: przypadków, sytuacyjną oraz samokształcenia kierowanego. Zaleca się stosowanie filmów dydaktycznych oraz symulacyjnych programów komputerowych. Wskazane jest organizowanie wycieczek do odlewni, modelarni, a także odbywanie zajęć w laboratoriach. Dla prawidłowej realizacji programu konieczne jest posiadanie zorganizowanie wyposażonej w środki dydaktyczne pracowni. Nauczyciel powinien dysponować podręczną biblioteką zaopatrzoną w literaturę naukową, zestawy norm, dokumentację techniczną, katalogi i czasopisma techniczne. W zależności od treści nauczania należy stosować pracę zbiorową, grupową oraz indywidualną. Podczas realizacji ćwiczeń szczególnie polecana jest praca w małych grupach lub indywidualna. Program nauczania obejmuje zagadnienia eksploatacji, ograniczania zużycia maszyn, paliw i energii oraz użytkowanie, obsługiwanie i zasilanie obiektów technicznych. Materiał nauczania wspomagany jest ćwiczeniami, które poza ilustracją omawianych zagadnień, kształtują u uczniów umiejętności ponadzawodowe jak: łączenie ze sobą różnych elementów wiedzy i dostrzeganie zależności między nimi, rozwiązywanie problemów, wnioskowanie, uzasadnianie przyjętych rozwiązań. Przykładowe ćwiczenia zamieszczone w działach tematycznych stanowią propozycję do wykorzystania przez nauczyciela. Zakres ćwiczeń może być rozszerzany w miarę potrzeb edukacyjnych. 14

15 Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Liczba godzin 1. Materiałoznawstwo Części maszyn Maszynoznawstwo Trwałość i niezawodność maszyn i urządzeń Użytkowanie maszyn i urządzeń 10 Razem: 114 Nauczyciel może wprowadzić zmiany w podziale godzin wynikające z aktualnych potrzeb kształcenia w zawodzie. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów stanowi ważny element planowania procesu dydaktyczno-wychowawczego. Przed przystąpieniem do realizacji programu przedmiotu: podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń, nauczyciel powinien: - dokonać pogłębionej analizy dokumentacji programowej, - wyodrębnić podstawowe i rozszerzone wymagania stawiane uczniom, - zaplanować formy sprawdzania postępów i osiągnięć uczniów w tym: rodzaj, typ i ilość sprawdzianów oraz sposób oceniania aktywności i postawy uczniów, - przygotować narzędzia pomiaru dydaktycznego: zadania i pytania kontrolne, kryteria i normy ocen, arkusze samooceny i oceny, - poinformować uczniów o wymaganiach oraz sposobach sprawdzania i kryteriach oceniania ich osiągnięć. Zaplanowanie pomiaru dydaktycznego zapewni nauczycielowi pełną informację o efektach stosowanych metod i organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego, a uczniom ułatwi porównanie swoich osiągnięć z wymaganiami programowymi. Precyzyjne określenie wymagań oraz sposobów sprawdzania i oceniania na początku procesu kształcenia przedmiotowego wdraża do systematycznej pracy, zapobiega niepowodzeniom szkolnym uczniów. Do sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów należy stosować różnorodne formy sprawdzianów, odpowiednie do celów i metod 15

16 nauczania. Ocena osiągnięć uczniów powinna być systematyczna, rzetelna, obiektywna i sprawiedliwa. Nauczyciel powinien stosować: - sprawdziany diagnostyczne niezbędne do korygowania i indywidualizowania procesu kształcenia, - sprawdziany bieżących postępów w nauce motywujące do systematycznej pracy, wspierające rozwój ucznia, - sprawdziany końcowych osiągnięć służące porównaniu wyników kształcenia z założonymi celami. W nauczaniu podstaw eksploatacji maszyn i urządzeń mogą być oceniane: - testy pisemne (jedno lub wielostopniowe, z zadaniami otwartymi lub zamkniętymi typu: prawda fałsz; zadania z lukami, krótkie odpowiedzi, testy wielokrotnego wyboru itp.). Testy te mogą być wykorzystywane do oceny zrozumienia podstawowych pojęć i terminów technicznych oraz umiejętności wykorzystywania wiedzy przy opisie zjawisk i faktów; - odpowiedzi ustne (krótkie lub dłuższe wypowiedzi) mogą służyć ocenie zasobu słownictwa przedmiotowego, umiejętności poprawnego formułowania myśli oraz analitycznego i syntetycznego wyjaśniania budowy, działania i zasad eksploatacji maszyn i urządzeń; - wytwory pracy ucznia: zeszyty przedmiotowe, projekty, referaty i opracowania w postaci rysunków, schematów, modeli - są to dowody systematycznej pracy ucznia, umiejętności rozwiązywania problemów, korzystania z różnych źródeł informacji, współpracy w zespole oraz formułowania wniosków i prezentowania rozwiązań. Dodatkowym źródłem informacji o osiągnięciach, aktywności i postawie uczniów mogą być karty obserwacji, arkusze samooceny i oceny opisowej z listą kontrolną oczekiwanych zachowań. Literatura Bożenko L.: Maszynoznawstwo dla szkoły zasadniczej. WSiP, Warszawa 1998 Górecki A.: Technologia ogólna. Podstawy technologii mechanicznych. WSiP, Warszawa 1998 Górecki A., Grzegórski Z.: Montaż, naprawa i eksploatacja maszyn i urządzeń przemysłowych. Technologia. WSiP, Warszawa 1998 Jabłoński N., Płoszajski G.: elektrotechnika z automatyką. WSiP, Warszawa 1999 Okoniewski S.: Technologia maszyn. WSiP, Warszawa 1998 Pawlicki K.: Transport w przedsiębiorstwie. Maszyny i urządzenia. WSiP, Warszawa 1998 Rutkowski A.: Części maszyn. WSiP, Warszawa

17 Żukowski E.: Podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń branży mechanicznej. MCNEMT, Radom 1989 Praca zbiorowa: Mały poradnik mechanika. WNT, Warszawa 1990 Praca zbiorowa: Poradnik inżyniera. Odlewnictwo, t. 1 i 2. WNT, Warszawa 1986 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 17

18 PODSTAWY ODLEWNICTWA Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: - porównać odlewnictwo z innymi technikami kształtowania wyrobów metalowych, - scharakteryzować tradycyjne i specjalne metody odlewania, - dobrać zespół modelowy i oprzyrządowanie do wykonania odlewu określoną metodą, - scharakteryzować proces wykonania jednorazowej i trwałej formy odlewniczej, - określić warunki wytopu i wymaganą jakość metalu przeznaczonego na odlewy, - określić skutki zjawisk towarzyszących powstawaniu odlewu w formie, - scharakteryzować specjalne metody odlewania, - zaprojektować metody obróbki wykończeniowej odlewów, - zaplanować produkcję odlewu, - zaplanować technologię wykonania odlewu z uwzględnieniem jakości i kosztów produkcji, - zidentyfikować i wskazać możliwości wyeliminowania lub ograniczenia podstawowych zagrożeń bezpieczeństwa i higieny pracy w odlewni. Materiał nauczania 1. Techniki wykonywania wyrobów metalowych Metale i stopy techniczne. Charakterystyka metod kształtowania wyrobów metalowych. Podstawy metalurgii. Podstawowe metody odlewania. Podstawy obróbki plastycznej. Obróbka ręczna. Podstawy mechanicznej obróbki wiórowej. Metody łączenia metali. Podstawy obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej wyrobów metalowych. Dobieranie parametrów obróbki mechanicznej części maszyn. Dobieranie parametrów obróbki cieplnej części maszyn. Rozpoznawanie technologii wykonywania części maszyn. 2. Wprowadzenie do odlewnictwa Przebieg procesu odlewania. Podział i ogólna charakterystyka metod wykonywania odlewów. Zasady doboru metod odlewania. Bezpieczeństwo i higiena pracy w odlewnictwie. Rozpoznawanie metod wykonania odlewów. 18

19 Dobieranie metod odlewania do wykonania określonych części maszyn. Identyfikowanie zagrożeń zdrowia i życia pracowników odlewni oraz metod ich eliminowania. 3. Zespoły modelowe i oprzyrządowanie pomocnicze Budowa i przeznaczenie elementów zespołu modelowego. Skrzynki formierskie. Oprzyrządowanie do wykonywania form piaskowych. Rodzaje i cechy form do specjalnych metod odlewnia. Rozróżnianie elementów zespołu modelowego: modeli naturalnych i pośrednich, rdzennic i płyt modelowych. Dobieranie skrzynek formierskich do rodzaju formy oraz kształtu i wymiarów odlewu. Sporządzanie wykazu oprzyrządowania do wykonania form piaskowych o różnych kształtach. Rozróżnianie form stosowanych w specjalnych metodach odlewania. 4. Piaskowe formy odlewnicze Materiały i masy formierskie. Przyrządy i narzędzia formierskie. Metody formowania ręcznego. Mechanizacja procesu formowania. Ręczne i maszynowe wykonywanie rdzeni. Kontrola jakości rdzeni i form. Automatyczne linie formierskie. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania form odlewniczych. Rozróżnianie materiałów i mas formierskich. Dobieranie mas formierskich do wykonania odlewów z żeliwa, staliwa i stopów metali nieżelaznych. Planowanie operacji ręcznej, zmechanizowanej i zautomatyzowanej przeróbki mas formierskich. Dobieranie metod wykonywania form i rdzeni piaskowych. Projektowanie procesu formowania i wykonywania rdzeni wybranymi metodami. Sprawdzanie jakości rdzeni i form piaskowych. 5. Stopy odlewnicze Klasyfikacja, właściwości i przeznaczenie żeliwa, staliwa oraz stopów odlewniczych metali nieżelaznych. Piece odlewnicze. Materiały wsadowe. Proces wytapiania stopów odlewniczych. Kontrola jakości stopów odlewniczych. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania prac odlewniczych. 19

20 Dobieranie stopów na metalowe elementy zespołów modelowych, oprzyrządowania pomocniczego i form odlewniczych. Dobieranie pieców do wytopu określonych stopów odlewniczych. Zestawianie składników wsadu do wytopu wybranych gatunków żeliwa, staliwa oraz stopów metali nieżelaznych. Sprawdzanie jakości stopu przeznaczonego do wykonania odlewu. 6. Wykonywanie odlewu w formie Transport ciekłego metalu. Warunki zalewania form. Układy wlewowe. Funkcje elementów składowych układów wlewowych. Zapobieganie wadom skurczu odlewniczego. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas zalewania form. Usuwanie odlewów z form jednorazowych i trwałych. Oddzielanie układów wlewowych. Czyszczenie odlewów. Określanie wpływu temperatury i sposobu doprowadzenia stopu odlewniczego do wnęki formy na jakość odlewów. Dobieranie układów wlewowych do modeli o różnych kształtach. Dobieranie metod regulacji procesu krzepnięcia odlewów. Określanie warunków transportu ciekłego metalu i zalewania form. 7. Specjalne metody odlewania Podział i charakterystyka metod odlewania: kokilowego, odśrodkowego, ciśnieniowego i ciągłego. Odlewanie precyzyjne metodami: Shaw a, wytapianych modeli i w formach skorupowych. Ustalanie sposobu wykonania form do specjalnych metod odlewania. Dobieranie specjalnych metod odlewania do wykonania metalowych elementów zespołu modelowego. 8. Obróbka wykończająca odlewów Obróbka cieplna i cieplno-chemiczna odlewów. Zabezpieczanie powierzchni odlewów przed korozją. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony ppoż. i ochrony środowiska podczas wykonywania obróbki wykończającej. Rozpoznawanie procesu obróbki wykończającej wybranych odlewów. Dobieranie procesu obróbki wykończającej odlewów w zależności od tworzywa odlewu i metody odlewania. 9. Przygotowywanie produkcji i ocena jakości odlewów Warunki techniczne i koszty produkcji odlewów. Dokumentacja 20

21 techniczna. Oprzyrządowanie produkcyjne. Odlewy próbne. Wady odlewów. Czynniki wpływające na jakość odlewów. Dobieranie metod produkcji odlewów z uwzględnieniem wymagań technicznych. Obliczanie składników kosztów produkcji odlewów, Posługiwanie się dokumentacją produkcyjną odlewu. Określanie warunków wykonania próbnego odlewu. Klasyfikowanie wad odlewów. Określanie przyczyn wad odlewów. Ustalanie sposobów napraw wad odlewów. Środki dydaktyczne Schematy klasyfikacyjne: stopów technicznych, metod kształtowania wyrobów metalowych, metod odlewania, materiałów i mas formierskich, sposobów formowania, pieców odlewniczych, maszyn formierskich, rdzeniarskich i oczyszczarek odlewów. Modele, schematy maszyn i urządzeń odlewniczych. Katalogi (oferty handlowe) maszyn i urządzeń odlewniczych. Normy techniczne z zakresu odlewnictwa. Dokumentacja techniczna produkcji odlewów. Odlewy wykonane z różnych stopów. Odlewy wykonane różnymi metodami odlewania. Elementy zespołów modelowych i odlewniczego oprzyrządowania pomocniczego. Próbki materiałów i mas formierskich. Narzędzia formierskie. Filmy dydaktyczne z zakresu odlewnictwa Uwagi o realizacji programu Realizacja programu przedmiotu: podstawy odlewnictwa, ma na celu nabycie podstawowych wiadomości i umiejętności przez uczniów dotyczących wykonywania odlewu, poznania procesów zachodzących podczas chłodzenia, niezbędnych w zawodzie modelarza odlewniczego. Podczas zajęć nauczyciel powinien zwrócić szczególną uwagę na zadania modelarza w procesie przygotowania produkcji odlewów, a także wpływu zastosowanego oprzyrządowania modelowego na jakość i koszty produkcji odlewu. Ograniczenie podających metod kształcenia (opisu, wykładu, pogadanki) na rzecz metod aktywizujących (dyskusji, metody projektów oraz różnych form i technik pracy zespołowej) powinno zapewnić pełną realizację szczegółowych celów kształcenia, a także rozwijanie u uczniów umiejętności przewidywania skutków i analizowania 21

22 podejmowanych działań. Zajęcia edukacyjne z przedmiotu podstawy odlewnictwa powinny odbywać się w pracowni przedmiotowej, wyposażonej w materiały, środki i pomoce dydaktyczne, dobrane do ćwiczeń indywidualnych i zespołowych zaproponowanych w programie. Do zrealizowania niektórych ćwiczeń, konieczne będzie zorganizowanie wycieczki do odlewni, wykonanie ćwiczenia w laboratoriach specjalistycznych. Nauczyciel powinien zgromadzić również zestaw filmów dydaktycznych, przedstawiających najnowsze rozwiązania i technologie stosowane do produkcji odlewów. Przykładowe ćwiczenia zamieszczone w działach tematycznych stanowią propozycję do wykorzystania przez nauczyciela. Zakres ćwiczeń może być rozszerzany w miarę potrzeb edukacyjnych. Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych: Lp. Działy tematyczne Liczba godzin 1. Techniki wykonywania wyrobów metalowych Wprowadzenie do odlewnictwa Zespoły modelowe i oprzyrządowanie pomocnicze Piaskowe formy odlewnicze Stopy odlewnicze Wykonywanie odlewu w formie Specjalne metody odlewania Obróbka wykończająca odlewów Przygotowanie produkcji i ocena jakości odlewów 18 Razem 152 Nauczyciel może wprowadzić zmiany w podziale godzin wynikające z aktualnych potrzeb kształcenia w zawodzie. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Podczas realizacji programu nauczania przedmiotu należy na bieżąco sprawdzać postępy uczniów. Służy to monitorowaniu osiągania przez uczniów założonych celów kształcenia oraz umożliwia nauczycielowi dobór skutecznych metod pracy. Uzyskując na bieżąco informacje o brakach w wiadomościach i umiejętnościach uczniów 22

23 nauczyciel może szybko ustalić zaległości i podjąć działania korygujące (powtórzyć trudniejszy dział materiału, zmienić stosowane metody nauczania). Po zakończeniu każdego działu tematycznego należy dokonać oceny wiadomości i umiejętności, sprawdzić końcowe wyniki kształcenia i porównać z założonymi celami. Metody sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów powinny być dobrane do szczegółowych celów kształcenia. Kryteria oceniania powinny być podane uczniom na początku procesu nauczania przedmiotu. Nauczyciel powinien stosować zróżnicowane formy sprawdzania osiągnięć ucznia. Mogą to być: - ustne wypowiedzi uczniów, - samodzielnie opracowane notatki z lekcji lub pisemne prace domowe, - testy sprawdzające, - samodzielne opracowania i rozwiązania prezentowane przez uczniów na forum klasy: referaty, schematy, rysunki, oraz projekty indywidualne i zespołowe, - udział w konkursach techniczno-zawodowych. Ocena końcowa osiągnięć uczniów wynikająca z realizacji programu przedmiotu powinna uwzględniać wyniki wszystkich sprawdzianów i testów osiągnięć. Podstawą uzyskania pozytywnej oceny powinno być między innymi poprawne wykonanie ćwiczeń zaproponowanych w programie przedmiotu. Literatura Błaszkowski K.: Technologia i mechanizacja odlewnictwa. Cz. I i II. WSiP, Warszawa 1992 Falęcki Z.: Podstawy formowania z modeli odlewniczych. AGH, Kraków 1997 Górny Z.: Odlewnictwo metali i stopów. Instytut Odlewnictwa, Kraków 1997 Skarbiński M.: Uruchamianie produkcji w odlewni. WNT, Warszawa 1972 Praca zbiorowa: Katalog norm dla odlewnictwa. Instytut Odlewnictwa, Kraków 1998 Praca zbiorowa: Poradnik inżyniera. Odlewnictwo. WNT, Warszawa 1986 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 23

24 MODELARSTWO Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: - określić znaczenie modelarstwa w produkcji odlewów, - rozpoznać elementy różnych zespołów modelowych - rozpoznać elementy pomocniczego oprzyrządowania odlewniczego i określić ich przeznaczenie, - scharakteryzować proces wykonywania oprzyrządowania modelowego oraz pomocniczego stosowanego w odlewnictwie, - scharakteryzować zasady konstrukcji modeli, rdzennic i form odlewniczych, - odczytać dokumentację techniczną stosowaną w modelarni, - zaplanować wykonanie zleconych prac modelarskich, - sporządzić wykres modelarski, - określić ogólne zasady wykonywania podstawowych prac modelarskich, - opisać konstrukcję i proces produkcji elementów zespołu modelowego i oprzyrządowania pomocniczego wykonanego z drewna, mas ceramicznych, tworzyw sztucznych i metalu, - ustalić wymagania dotyczące jakości i dokładności wykonania oprzyrządowania, zgodnie z dokumentacją techniczną, - wskazać możliwości wykorzystania komputera do wspomagania projektowania i wykonywania modeli, oprzyrządowania pomocniczego, - zaplanować organizację i wyposażenie stanowisk do wykonywania modeli z drewna, tworzyw sztucznych i metali, - określić koszty produkcji wyrobów modelarskich. Materiał nauczania I. Podstawy modelarstwa odlewniczego Funkcje modelarstwa odlewniczego. Zadania zawodowe modelarzy. Tworzywa modelarskie. Elementy zespołów modelowych. Organizacja stanowiska pracy. Bezpieczeństwo i higiena pracy w modelarni. Określanie warunków bezpiecznej i higienicznej pracy na podstawowych stanowiskach pracy w modelarni. Rozpoznawanie modeli, płyt modelowych, rdzennic, form metalowych oraz pomocniczego oprzyrządowania odlewniczego. Dobieranie tworzyw do wykonania elementów zespołów modelowych. 24

25 2. Konstrukcja modeli, rdzennic i form odlewniczych Kształty i wymiary odlewów i modeli. Powierzchnie podziału modeli, rdzennic i form odlewniczych. Skurcz odlewniczy. Naddatki na obróbkę, pochylenia formierskie i promienie odlewnicze. Odejmowane części modeli i rdzennic. Modele układów wlewowych. Jakość i dokładność wykonania zespołów modelowych. Analizowanie kształtu i wymiarów odlewów i modeli. Ustalanie powierzchni podziału modeli. Ustalanie wartości skurczu swobodnego i hamowanego dla odlewów z różnych tworzyw. Określanie naddatków na obróbkę wykańczającą, pochyleń formierskich i promieni odlewniczych. Obliczanie przekrojów elementów układu wlewowego. Ustalanie wymagań dotyczących jakości i dokładności wykonania zespołów modelowych. 3. Zespoły modelowe wykonane z drewna Drewno i materiały drewnopochodne stosowane w budowie zespołów modelowych. Materiały pomocnicze stosowane przy wykonywaniu modeli i rdzennic z drewna. Proces technologiczny wykonywania modelu (rdzennicy) z drewna. Wykres modelarski. Surówki modelowe. Obróbka surówek modelowych. Montaż brył. Obróbka wykończająca powierzchni modeli i rdzennic wykonanych z drewna. Kontrola jakości. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas produkcji modeli wykonanych z drewna. Rozróżnianie gatunków drewna stosowanych w modelarstwie. Rozpoznawanie materiałów drewnopochodnych wykorzystywanych w modelarstwie. Dobieranie drewna na elementy modeli i rdzennic. Rozróżnianie elementów galanterii modelarskiej. Dobieranie klejów, farb podkładowych, pokostów, kitów, szpachlówek, lakierów i emalii do drewna. Sporządzanie wykresu modelarskiego. Planowanie sposobu wykonania surówki modelowej. Rozróżnianie narzędzi i maszyn do obróbki drewna. Określanie metod i materiałów do obróbki wykończającej powierzchni modeli i rdzennic wykonanych z drewna. 25

26 Identyfikowanie zagrożeń dla zdrowia pracownika podczas obróbki ręcznej i mechanicznej drewna. 4. Modele wykonane z mas ceramicznych i tworzyw sztucznych Masy ceramiczne. Tworzywa sztuczne stosowane w modelarstwie odlewniczym. Modelarskie formy pomocnicze. Modele gipsowe. Metody kształtowania tworzyw sztucznych: obróbka mechaniczna, termoformowanie, odlewanie i laminowanie. Rodzaje, jakość, dokładność odwzorowania modeli wykonanych z mas ceramicznych i tworzyw sztucznych. Bezpieczeństwo i higiena pracy przy wykonywaniu modeli z mas ceramicznych i tworzyw sztucznych. Rozróżnianie materiałów ceramicznych i tworzyw sztucznych stosowanych w modelarstwie odlewniczym. Dobieranie składników mas ceramicznych i kompozycji tworzyw sztucznych na elementy form pomocniczych, modeli i rdzennic. Dobieranie metod kształtowania i wykonania modeli z mas ceramicznych i tworzyw sztucznych. Ustalanie wymagań dotyczących jakości i dokładności wykonania oraz trwałości modeli ceramicznych i tworzyw sztucznych. Identyfikowanie zagrożeń bhp podczas wykonywania modeli z mas ceramicznych i tworzyw sztucznych. 5. Zespoły modelowe, formy, skrzynki formierskie i pomocnicze oprzyrządowanie odlewnicze wykonane z metalu Metalowe tworzywa konstrukcyjne stosowane w modelarstwie odlewniczym. Konstrukcje metalowych modeli i płyt modelowych. Rdzennice metalowe do nadmuchiwania, wstrzeliwania i termicznego utwardzania rdzeni. Matryce i formy metalowe stosowane w specjalnych metodach odlewania. Skrzynki formierskie. Przyrządy montażowe oraz sprawdziany do rdzeni i form. Kontrola jakości oraz bhp w modelarni metali. Dobieranie tworzyw metalowych do wykonania wskazanych elementów zespołów modelowych, form i pomocniczego oprzyrządowania odlewniczego. Rozróżnianie konstrukcji metalowych: modeli, płyt modelowych, rdzennic, matryc i form do specjalnych metod odlewania oraz spawanych i odlewanych skrzynek formierskich. Ustalanie procesu wykonania modeli, rdzennic i form metalowych. 26

27 Dobieranie narzędzi i obrabiarek do obróbki elementów modeli, rdzennic i form metalowych. Ustalanie wymagań dotyczących dokładności wykonania i trwałości zespołów modelowych, form, skrzynek formierskich i pomocniczego oprzyrządowania odlewniczego wykonanego z metalu. Identyfikowanie zagrożeń bezpieczeństwa pracy, ochrony ppoż. i ochrony środowiska podczas pracy w modelarni metali. 6. Nowoczesne techniki projektowania i wykonywania modeli Komputerowe zapisy kształtu odlewu. Komputerowa wizualizacja kształtu modelu i wnęki formy. Symulacja procesu odlewania. Przyrostowe i ubytkowe metody szybkiego projektowania i wykonywania modeli i form, wspomagane komputerowo. Odtwarzanie i przetwarzanie elektronicznych rysunków modeli 2D i 3D typu CAD. Projektowanie procesu obróbki skrawaniem modelu lub formy odlewniczej sterowanej komputerem. Określanie warunków i możliwości zastosowania nowoczesnych technik wykonania w modeli odlewniczych. 7. Organizacja produkcji modeli Wyposażenie techniczne modelarni. Organizacja pracy. Dokumentacja produkcyjna. Koszty produkcji w modelarni. Zatrudnienie i rozwój zawodowy modelarzy. Sporządzanie schematów organizacyjnych modelarni. Planowanie wyposażenia technicznego modelarni. Obliczanie kosztów produkcji oprzyrządowania modelowego. Planowanie własnego zatrudnienia i rozwoju zawodowego. Środki dydaktyczne Schematy klasyfikacji: tworzyw modelarskich, zespołów modelowych i ich elementów oraz pomocniczego oprzyrządowania odlewniczego, narzędzi i obrabiarek modelarskich, procesów technologicznych. Modele, schematy do objaśniania budowy, zasady działania i obsługi maszyn i urządzeń stosowanych w przy produkcji modeli z drewna, tworzyw sztucznych i metali. Normy techniczne z zakresu modelarstwa. Przykłady dokumentacji technicznej stosowanej w modelarni: rysunki, instrukcje, karty technologiczne, DTR obrabiarek. 27

28 Próbki tworzyw modelarskich. Zestawy narzędzi modelarskich. Modele, rdzennice, elementy galanterii modelarskiej i pomocniczego oprzyrządowania odlewniczego. Katalogi maszyn i urządzeń modelarskich oraz oferty handlowe związane z modelarstwem odlewniczym. Komputerowa baza rysunków modeli rdzennic i form odlewniczych. Filmy dydaktyczne i prezentacje komputerowe dotyczące modelarstwa odlewniczego. Pakiet edukacyjny System ZERO-OSN do prezentacji zagadnień dotyczących obróbki skrawaniem i nauki programowania obrabiarek sterowanych numerycznie. Uwagi o realizacji programu Modelarstwo jest głównym przedmiotem kształcenia zawodowego modelarzy odlewniczych. Realizacja programu pozwoli na przygotowanie ucznia do posługiwania się podstawową terminologią z zakresu modelarstwa, wykonywania niezbędnych obliczeń do projektowanego modelu. Podczas zajęć uczniowie poznają właściwości i zastosowanie tworzyw modelarskich, zasady konstruowania i wykonywania zespołów modelowych, a także pomocniczego oprzyrządowania odlewniczego. Realizacja programu modelarstwa powinna być skorelowana z programem przedmiotu podstawy odlewnictwa. Aby zapewnić pełną korelację przedmiotów modelarstwa i podstaw odlewnictwa, wskazane jest prowadzenie zajęć przez jednego nauczyciela. Treści programowe powinny być realizowane w różnych formach organizacyjnych: zespołowych, indywidualnych ćwiczeń. praktyczne należy prowadzić w zespołach 2 3 osobowych. W czasie zajęć należy zwracać szczególną uwagę na stosowanie przez uczniów przepisów bhp podczas wykonywania ćwiczeń praktycznych, korzystanie z dokumentacji technicznej, podręczników oraz umiejętność pracy w zespole. Przykładowe ćwiczenia zamieszczone w działach tematycznych stanowią propozycję do wykorzystania przez nauczyciela. Zakres ćwiczeń może być rozszerzany w miarę potrzeb edukacyjnych. Aby osiągnąć założone cele kształcenia należy stosować aktywizujące metody nauczania - uczenia się tj. tekstu przewodniego, ćwiczeń praktycznych, pokazu z wyjaśnieniem, metaplanu, burzy mózgów, dyskusji dydaktycznej. Do ćwiczeń należy przygotować instrukcje zawierające: cel i przebieg ćwiczenia, wykaz poleceń, schematy i teksty przewodnie. Zapis materiału nauczania przedmiotu umożliwia nauczycielowi dużą swobodę w doborze metod pracy. Dobór metod 28

29 powinien uwzględniać realizację ćwiczeń zaproponowanych w poszczególnych działach tematycznych. Proponuje się następujący podział godzin na realizację działów tematycznych: Lp. Dział tematyczny Liczba godzin 1. Podstawy modelarstwa odlewniczego Konstrukcja modeli, rdzennic i form odlewniczych Zespoły modelowe wykonane z drewna Modele wykonane z mas ceramicznych i tworzyw sztucznych Zespoły modelowe, formy, skrzynki formierskie i pomocnicze oprzyrządowanie odlewnicze wykonane z metalu Nowoczesne techniki projektowania i wykonywania modeli Organizacja produkcji modeli 20 Razem 228 Nauczyciel może wprowadzić zmiany w podziale godzin wynikające z aktualnych potrzeb kształcenia w zawodzie. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Realizację programu nauczania przedmiotu modelarstwo powinno poprzedzić planowanie sposobów i metod sprawdzania oraz oceniania osiągnięć uczniów. Sprawdzanie i ocenianie postępów uczniów powinno odbywać się w trakcie realizacji programu nauczania na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć. Kryteria oceniania powinny dotyczyć poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniów umiejętności i wiadomości określonych w szczegółowych celach kształcenia. Podczas realizacji programu nauczania należy oceniać uczniów na podstawie: - sprawdzianów ustnych i pisemnych, - testów osiągnięć szkolnych, 29

30 - obserwacji pracy uczniów podczas wykonywania zadań. Podczas procesu kształcenia należy sprawdzać na bieżąco postępy uczniów. Ma to na celu kontrolę stopnia osiągania celów kształcenia oraz umożliwia dobór efektywnych metod pracy. W procesie kontroli i oceny należy zwracać uwagę na posługiwanie się opanowaną wiedzą. Umiejętności praktyczne mogą być sprawdzane za pomocą obserwacji pracy uczniów podczas realizacji ćwiczeń. Obserwując czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń i dokonując oceny pracy należy zwrócić uwagę na: posługiwanie się terminologią z zakresu modelarstwa, - posługiwanie się dokumentacją techniczną (wyszukiwania, analizowania i oceny informacji), dobieranie tworzyw modelarskich, - planowanie i organizowanie pracy, łączenie elementów zespołu modelowego. Po zakończeniu realizacji działu tematycznego proponuje się zastosowanie testu dydaktycznego dwustopniowego. Zadania w teście mogą być otwarte (krótkiej odpowiedzi, z luką) lub zamknięte (wielokrotnego wyboru, na dobieranie, typu prawda fałsz). Każdy uczeń powinien również wykonać ćwiczenie kontrolne. Ocena końcowa osiągnięć uczniów wynikająca z realizacji programu przedmiotu powinna uwzględniać wyniki wszystkich sprawdzianów i testów osiągnięć. Literatura Babiuch M.: Auto CAD 2000 PL. praktyczne. Helion, Gliwice 2000 Błaszkowski K.: Technologia i mechanizacja odlewnictwa. Cz. I i II. WSiP. Warszawa 1992 Duchowski K.: Maszynowa obróbka, narzędzia i podstawowe obrabiarki stolarskie. WSiP, Warszawa 1997 Górny Z.: Odlewnictwo metali i stopów. Instytut Odlewnictwa, Kraków 1997 Godlewski Z.: Modelarstwo. WSiP, Warszawa 1984 Grochowski A.: Rapid prototyping rapid tooling. CAD Magazyn: maj, czerwiec, lipiec Wydawca 3D sp. z oo. Gliwice. Milewski A.: Materiały i wyroby z drewna. PWE, Warszawa 1980 Metelkim J., Setman A., Siennicki P., Zdrojewski P.: Mega CAD 5.0 PL. Helion, Gliwice 2000 Paderewski K.: Obrabiarki. WSiP, Warszawa 1997 Paczek Z, Krokosz I., Przybylski I.: Próby wykorzystania techniki LOM w odlewnictwie. Biuletyn Instytutu Odlewnictwa 1/98. Kraków

31 Piwoński T.: Poradnik modelarza, formierza i rdzeniarza. WSiP, Warszawa 1986 Prażmo J., Nowak H.: Stolarstwo cz.1 i 2. Technologia i materiałoznawstwo. WSiP, Warszawa 2000 Reszel E.: Modelarstwo. WSiP, Warszawa 1984 Saechtling H., Żebrowski W.: Tworzywa sztuczne. Poradnik. WNT, Warszawa 1987 Zolkiewicz Z., Siwecki K., Krokosz I.: Badania nowych tworzyw modelarskich. Przegląd Odlewnictwa nr 2/90. STOP, Kraków 1990 Praca zbiorowa: Katalog norm dla odlewnictwa. Instytut Odlewnictwa, Kraków 1998 Praca zbiorowa: Poradnik inżyniera. Odlewnictwo. WNT, Warszawa 1986 Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych. 31

32 ZAJĘCIA PRAKTYCZNE Szczegółowe cele kształcenia W wyniku procesu kształcenia uczeń/słuchacz powinien umieć: - zastosować zasady bezpiecznej pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska, podczas wykonywania prac modelarskich, - zorganizować stanowisko pracy, - zaplanować proces wykonywania zadania zawodowego na podstawie dokumentacji produkcyjnej, - dobrać materiały potrzebne do wykonania określonych modeli, rdzennic i elementów pomocniczego oprzyrządowania odlewniczego, - dobrać przyrządy, narzędzia, maszyny i urządzenia do wykonywanych prac modelarskich, - posłużyć się przyrządami, narzędziami, maszynami i urządzeniami podczas wykonywania prac modelarskich - wykonać elementy zespołów modelowych i pomocniczego oprzyrządowania odlewniczego z drewna, mas ceramicznych, tworzyw sztucznych i metalu, - zmontować elementy oprzyrządowania modelowego w zespoły, - wykonać rdzenie i formy odlewnicze niezbędne do przeprowadzenia prób technologicznych zespołu modelowego, - dokonać kontroli produkowanych wyrobów, zgodnie z procedurami zapewnienia jakości, - wykonać naprawę zespołu modelowego. Materiał nauczania 1. Zajęcia wprowadzające Zapoznanie uczniów z organizacją warsztatów szkolnych. Zapoznanie z regulaminem realizacji zajęć praktycznych, wymagań stawianych uczniom, przepisami bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska. Zachowanie się w razie pożaru i rażenia prądem elektrycznym. Udzielanie pierwszej pomocy. Podział na grupy szkoleniowe. Stosowanie odzieży, sprzętu, środków ochronnych z uwzględnieniem rodzaju wykonywanych zadań na stanowisku pracy. 2. Eksploatacja wyrobów modelarskich Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony ppoż. i ochrony środowiska podczas eksploatacji wyrobów modelarskich. Ewidencjonowanie i składowanie zespołów modelowych oraz pomocniczego oprzyrządowania odlewniczego. Kompletowanie zespołów modelowych i pomocniczego oprzyrządowania odlewniczego w magazynie. Ręczne i maszynowe wykonywanie rdzeni i form 32