III. CO WARTO WIEDZIEĆ O DREWNIE I MATERIAŁACH DREWNOPOCHODNYCH ORAZ O ICH WYKORZYSTANIU

Transkrypt

1 III. CO WARTO WIEDZIEĆ O DREWNIE I MATERIAŁACH DREWNOPOCHODNYCH ORAZ O ICH WYKORZYSTANIU 1. DRZEWO, DREWNO I MATERIAŁY DREWNOPOCHODNE Źródłem drewna są lasy. Drzewa rosną długo i zwykle można je ścinać dopiero wtedy, gdy mają lat. Po ścięciu drewno jest transportowane do tartaków i cięte trakami na deski o różnych wymiarach. Przekrój pnia Trak do cięcia pnia Ścięte drewno jest bardzo wilgotne i nie nadaje się do produkcji. Jest ono suszone w naturalny sposób przez swobodny obieg powietrza lub przy wykorzystaniu sztucznego obiegu w specjalnych suszarniach z rurami grzejnymi. YS. SUSZENIE NATURALNE I SUSZENIE SZTUCZNE (PROJEKTANT STR. 12) Naturalne i sztuczne suszenie drewna 25 Technika.indb :34:08

2 ZADANIE 1. Obejrzyj rysunki drzew iglastych i liściastych oraz je nazwij. 26 Technika.indb :34:10

3 Właściwości i przeznaczenie drewna Drewno jest surowcem pochodzącym ze ściętych drzew. Drewno pozyskuje się z planowych zrębów części lasu lub obszarów poddanych zabiegom gospodarczo-hodowlanym. Najbardziej poszukiwane gatunki drewna: dębowego, bukowego, jesionowego, klonowego, wiązowego, świerkowego i jodłowego są sprzedawane przez nadleśnictwa na aukcjach. Każdy pień takiego drzewa jest oznakowany numerem, a jego dane (długość, grubość i jakość) są wprowadzane do komputera. Klienci wybierają sobie drewno, np. do produkcji instrumentów muzycznych, sprzętu sportowego, na modele latające lub do produkcji luksusowych mebli oraz oklein. Aby zaprojektować i wykonać jakieś przedmioty z drewna, trzeba poznać dokładnie właściwości i charakter drewna oraz zasady jego obróbki. Poznanie wszystkich właściwości drewna jest szczególnie ważne dla ludzi produkujących zawodowo różne wyroby z drewna. Każdy gatunek drewna ma inne właściwości. Drewno może być miękkie lub twarde, sprężyste, łupliwe, lekkie, ciężkie, łatwe lub trudne do obróbki. Posiada barwę, np. biało-żółtą lub czerwonobrunatną, i mniej lub bardziej wyraźne słoje. Może być szorstkie lub gładkie i wydzielać piękny żywiczny zapach. Dla przykładu sosna ma drewno miękkie, sprężyste, dość wytrzymałe i łatwe w obróbce. Jego barwa jest jasnożółta, przechodząca do czerwonobrunatnej. Drewno sosny posiada wyraźne słoje i przyjemny żywiczny zapach. Farby i lakiery dobrze pokrywają jego powierzchnię z wyjątkiem miejsc żywicznych. Drewno to ma zastosowanie w budownictwie, meblarstwie, przemyśle papierniczym, do wyrobu płyt wiórowych i pilśniowych, a nawet do produkcji masztów tradycyjnych jachtów. ZADANIE 2. Na podstawie dostępnych źródeł sporządź notatkę na temat właściwości i sposobów wykorzystania drewna drzewa innego niż sosna Technika.indb :34:15

4 Materiały drewnopochodne Podczas przetwarzania pnia drzewa na różne półfabrykaty, np. belki, deski, listwy i inne, powstają odpady w postaci kawałków drewna, wiórów oraz trocin. Odpady te są przetwarzane na płyty stolarskie, wiórowe i pilśniowe. Płyty te są więc materiałami drewnopochodnymi. Zastępują one często naturalne lite drewno. Płyty stosuje się w stolarce budowlanej, w produkcji mebli. płyta wiórowa laminowana płyta pilśniowa sklejka płyta wiórowa Fornir (okleina) to cienkie arkusze drewna, które mogą mieć różne grubości (np. 1, 2, 3, 4 i 5 mm). Fornir wykorzystuje się nie tylko do otrzymywania sklejki, ale także do oklejania np. drewna sosnowego lub płyt wiórowych, by nadać im estetyczny wygląd. Sklejka jest to tworzywo drzewne, które otrzymywane jest przez sklejanie arkuszy forniru w taki sposób, że włókna kolejnych warstw są do siebie ułożone prostopadle. Płyta wiórowa wytwarzana jest z wiórów drewnianych powstałych z najgorszych odpadów drewna. Wióry są mieszane z klejem i prasowane w postaci płyt różnej grubości. Pokrywane są często fornirem lub laminatem z tworzywa sztucznego. Takie płyty stosuje się do produkcji mebli oraz w budownictwie mieszkaniowym. Płyta pilśniowa wytwarzana jest z najgorszych gatunków drewna i jego odpadów. Produkcja takich płyt podobna jest do produkcji papieru. Zmielone na masę odpady drewna połączone z klejem prasuje się i suszy w postaci płyt o różnej grubości i twardości. Wykorzystuje się je w meblarstwie oraz w budownictwie, np. jako warstwy ocieplające. 28 Produkcja forniru Technika.indb :34:16

5 ZADANIE 3. Sporządź listę znajdujących się w Twoim domu przedmiotów wykonanych z drewna i z materiałów drewnopochodnych. Oceń ich wygląd i użytkowanie. PRZEDMIOTY Z DREWNA PRZEDMIOTY Z MATERIAŁÓW DREWNOPOCHODNYCH 2. OPERACJE TECHNOLOGICZNE PRZY OBRÓBCE DREWNA Jeżeli chcesz wykonać jakiś przedmiot z drewna, musisz znać kolejność poszczególnych czynności, by przedmiot wygladał tak, jak planowałeś. Poznasz kilka najważniejszych czynności, które trzeba wykonać przy obróbce drewna. Trasowanie Trasowanie czyli rysowanie na materiale jest bardzo ważną czynnością, wymagającą wielkiej dokładności. Należy rysować (trasować) części przedmiotu, które chcemy wyciąć z materiału, np. z cienkiej deski. Wycinanie (przerzynanie piłą) należy wykonać po zewnętrznych liniach rysunku. Musimy pamiętać, że w czasie przerzynania następuje ubytek materiału, który mógłby spowodować zmniejszenie wymiarów projektowanych elementów przedmiotów. Przerzynanie drewna Do przerzynania listew oraz małych i cienkich desek używa się piły grzbietnicy. Listwę lub deskę należy wsunąć do urządzenia, które nazywa się przyrznią. Przeznaczone do przerzynania elementy z drewna trzeba dokładnie umoco- Trasowanie Przerzynanie piłą 29 Technika.indb :34:18

6 wać do skrzynki przyrzni za pomocą ścisków stolarskich tak, aby się nie przesuwały w czasieprzerzynania. Przy pomocy przyrzni możesz przeciąć listwę lub deskę pod wybranym kątem, tak jak pokazuje rysunek. Pamiętaj! Ostrze piły może spowodować poważne skaleczenia. Wiercenie otworów Wiercenie otworów przy pomocy małej wiertarki ręcznej odbywać się musi na podkładce z drewna, a listewka lub deska, w której ma być nawiercony otwór, musi być dokładnie umocowana do stołu roboczego. Zanim zaczniesz nawiercać otwór, należy zaznaczyć go ołówkiem na drewnie, rysując dwie krzyżujące się linie. W miejscu ich skrzyżowania należy zrobić wgłębienie kolcem lub ręcznym świderkiem, a następnie przystąpić do nawiercania otworu. Otwór o średnicy 1 2 mm ułatwi Ci zbijanie elementów drewnianych za pomocą gwoździ. Struganie Chropowate powierzchnie drewna można wygładzać ręcznie za pomocą urządzenia, które nazywa się strugiem. Urządzenie to ma w swojej obudowie bardzo ostry i szeroki nóż dlatego należy się nim posługiwać szczególnie ostrożnie. Strugany materiał musi być bardzo mocno umocowany, aby nie przesuwał się w czasie pracy. Najczęściej używa się go do wygładzania chropowatych powierzchni desek. Szlifowanie powierzchni Do dokładniejszego wygładzania powierzchni drewna stosuje się papiery ścierne o różnej ziarnistości. Im drobniejsze są ziarenka na papierze, tym dokładniej wyrównuje on szlifowaną powierzchnię drewna. Listewki lub cienką deskę możesz wygładzać (szlifować) najpierw papierem o grubszych ziarnach, a następnie papierem o ziarnach drobniejszych. Ziarna sklejone z powierzchnią papieru są jak maleńkie nożyki zdzierające nierówną powierzchnię drewna. Nieuważne posługiwanie się takim papierem Wiercenie Struganie Wygładzanie powierzchni papierem ściernym 30 Technika.indb :34:19

7 może spowodować skaleczenia naskórka. Powstający podczas szlifowania pył nie może być zdmuchiwany, ponieważ jest to bardzo niebezpieczne dla oczu. Uszlachetnianie powierzchni drewna Wygładzoną powierzchnię drewna możesz uszlachetnić, malując ją bejcą. Bejca jest preparatem dającym większą wyrazistość słojów, gładkość powierzchni, zmienia również barwę drewna. Bejce występują w różnych kolorach. Do uszlachetnienia swoich wyrobów z drewna możesz użyć bejcy wodnej. Bejcę rozprowadza się na powierzchni drewna za pomocą pędzelka, tak jak to pokazuje rysunek. Aby uzyskać intensywne zabarwienie, trzeba powtórzyć malowanie drewna 2 3 razy, zawsze po wyschnięciu wcześniejszej warstwy. Malowanie powinno odbywać się w miejscu przewiewnym albo na świeżym powietrzu. Bejca może zabarwiać skórę rąk, dlatego przy malowaniu należy zachować ostrożność. Uszlachetnianie powierzchni (np. bejcowanie) Wszystkie czynności związane z wykonaniem przedmiotu (wyrobem) są w technice nazwane procesem technologicznym. Częścią procesu technologicznego są operacje technologiczne, które obejmują wszystkie czynności wykonywane przez jedną osobę przy produkcji tego przedmiotu, np. karmnika dla ptaków. ZADANIE 4. Uzupełnij listę środków bezpieczeństwa, na które należy zwrócić uwagę przy operacjach technologicznych związanych z obróbką drewna. Materiał obrabiany musi być zamocowany w imadle ściskami stolarskimi. Podczas pylenia się materiału należy stosować okulary ochronne. Podczas obróbki nie wolno manipulować ostrymi narzędziami Technika.indb :34:20

8 3. TWOJA PIERWSZA MAŁA PRODUKCJA SKRZYNKA NA PŁYTY CD Z pewnością masz w domu płyty kompaktowe z muzyką, grami lub filmami. Może leżą gdzieś na biurku czy półce? Dlatego proponuję Ci zrobienie skrzynki na płyty CD. Twoja nowa skrzynka na płyty na pewno Ci się przyda, a może podarujesz ją komuś w prezencie? Przed przystąpieniem do pracy wytwórczej powinieneś się do niej dobrze przygotować. Należy zebrać potrzebne materiały i narzędzia, wykonać projekt i ewentualnie go zmodyfikować. Ponieważ jest to najprawdopodobniej Twoja pierwsza poważna praca wytwórcza z drewna, zapoznamy Cię z poszczególnymi etapami pracy. Oczywiście, możesz je zmieniać i modyfikować (szczególnie dotyczy to projektu), dostosowując je do swoich potrzeb lub do dostępnego materiału i narzędzi. Projekt: 32 Technika.indb :34:20

9 Potrzebne materiały: listewki sosnowe: o przekroju prostokątnym 30 x 10 mm, długość 45 cm, o przekroju prostokątnym 20 x 10 mm, długość 35 cm, o przekroju kwadratowym 10 x 10 mm, długość 130 cm, gwoździe: teksy 2 dkg, gwoździe cienkie o długości 35 mm, klej do drewna, bejca wodna, włóczka w dowolnych kolorach i inne materiały dekoracyjne. Narzędzia, urządzenia i środki pomocnicze: młotek, piła grzbietnica, przyrznia, kątownik, ołówek stolarski, wiertarka ręczna, wiertła 1 1,5 mm, papier ścierny, pędzelek, pilnik do drewna, podkładka drewniana na stół, miara stolarska, okulary ochronne. Etapy pracy: 1 Trasowanie (długości listewek) 4 Szlifowanie listewek 5 Montaż poszczególnych części pudełka 2 Cięcie materiału 3 Sprawdzanie wymiarów listewek według projektu 33 Technika.indb :34:21

10 6 Zdobienie pudełka. ZADANIE 5. Uzupełnij plan pracy wykonania własnego projektu skrzynki lub innego wyrobu. Plan pracy: Wykonanie rysunku projektowanego wyrobu. Obliczenie ilości i kosztów materiału oraz czasu potrzebnego na jego wykonanie. Przygotowanie stanowiska pracy (miejsca pracy), narzędzi, urządzeń, środków pomocniczych i materiałów. ZADANIE 6. Uzupełnij listę zasad bezpieczeństwa obowiązujących przy wykonywaniu skrzynki na płyty CD. Zasady bezpieczeństwa przy pracy: stosowanie okularów ochronnych podczas szlifowania. 34 Technika.indb :34:22