L UBLIN., DNIA 19 KWIETNIA 2004 R. DECYZJA RLU 17/04 ( wersja zawierająca informacje nie objęte klauzulą tajemnica przedsiębiorcy )

Transkrypt

1 L UBLIN., DNIA 19 KWIETNIA 2004 R. RLU 56S20/03/MW DECYZJA RLU 17/04 ( wersja zawierająca informacje nie objęte klauzulą tajemnica przedsiębiorcy ) Na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów ( Dz.u r. Nr 86 poz. 804 ) oraz stosownie do art. 28 ust. 6 tej ustawy i par. 6 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie określenia właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ( Dz.U.nr 18 poz. 172 ), po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego wszczętego z urzędu przeciwko U Telewizja Kablowa Sp. z o.o. w W. działając w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów : nie stwierdza się stosowania przez U Telewizja Kablowa Sp. z o.o. w W. praktyk ograniczających konkurencję i naruszających zakaz, o którym mowa w art. 8 ust. 2 pkt. 1 w/w ustawy, polegających na pobieraniu nieuczciwych opłat od Abonentów na krajowym rynku świadczenia usług transmisji programów telewizyjnych za pomocą sieci kablowej poprzez pobieranie opłaty w wysokości 49 zł tytułem zmiany pakietu z wyższego na niższy. Uzasadnienie W dniu r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, (zwany dalej Prezesem Urzędu) po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego w sprawie, na podstawie upoważnienia Prezesa Urzędu z dnia r., wszczął z urzędu postępowanie administracyjne przeciwko U Telewizja Kablowa Sp. z o.o. w W., ( zwane dalej U ) pod zarzutem nadużywania pozycji dominującej na krajowym rynku świadczenia usług telewizji kablowej, poprzez pobieranie od swoich abonentów opłaty w wysokości 49 zł za zmianę pakietu z wyższego na niższy tj. naruszenie art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie (...). Odpowiadając na przedstawione zarzuty U stwierdził, że zrzut nadużywania pozycji dominującej wobec U jest nieuzasadniony oraz wyjaśnił, co następuje :

2 kwestionowana opłata tj. za zmianę pakietu z wyższego na niższy pobierana jest przez U na podstawie punktu 6.4 Regulaminu Świadczenia Usług przez U Telewizja Kablowa Sp. z o.o., który stanowi : Jeżeli klient zamierza zmienić Umowę Abonencką poprzez rezygnację z niektórych świadczonych w ramach Umowy Abonenckiej Usług Telekomunikacyjnych, zobowiązany jest powiadomić Operatora na piśmie o takiej zmianie, wskazując wyraźnie, z jakich usług zamierza zrezygnować. Do takiej zmiany umowy abonenckiej zastosowanie znajduje tryb i terminy zastrzeżone dla wypowiadania Umowy Abonenckiej, stosownie do pkt.11.5 Regulaminu. Za dokonanie zmiany usług Telekomunikacyjnych Operator może pobierać opłaty przewidziane Cennikiem. Zatem, abonent zawierając umowę o świadczenie usług telewizji kablowej i decydując się na wybór konkretnego pakietu, ma świadomość konsekwencji, jakie wiążą się ze zmianą pakietu. Cennik usług U ważny jest od dnia 1 lipca 2002 r. przewiduje zaś jako opłaty dodatkowe, opłatę tytułem zmiany pakietu z wyższego na niższy w wysokości 49 zł oraz opłatę tytułem zmiany pakietu z niższego na wyższy w wysokości 1,00 zł. Opłata w wysokości 49 zł pobierana jest od wszystkich klientów, który rezygnują z pakietu wyższego. Opłata powyższa wynika z kosztów takiej operacji. Podobne koszty U ponosi w przypadku zmiany pakietu z niższego na wyższy, jednakże pobiera od abonentów opłatę w wysokości 1 zł. Koszty poniesione w związku ze zmianą pakietu niższego na wyższy rekompensuje sobie z opłaty abonamentowej pobieranej za pakiet wyższy. Zatem, cena 1 zł za zmianę pakietu z niższego na wyższy ma zachęcić klienta do skorzystania z bogatszej oferty. Jest to swoista inwestycja, dzięki której U zwiększa swoje przychody i która, w przypadku zmiany pakietu z niższego (opłata za abonament 6 zł ) na pełny (opłata za abonament 46,60 zł ) zwraca się już w przeciągu drugiego miesiąca. U przedstawiła kalkulację kosztową opłaty w wysokości 49 zł, a nadto wyjaśniła, że przy podejmowaniu decyzji o wysokości poszczególnych opłat, w tym opłaty za zmianę pakietu, uwzględnia także nie ujęte w zestawieniu koszty związane z organizacją obsługi klienta oraz koszty poniesione w celu zapewnienia klientom jak najwyższej jakości świadczonych usług. Ponosi określone nakłady polegające na budowie oraz remontach i adaptacji sieci telekomunikacyjnej. Poszerzenie zakresu usług z których korzystają klienci związane jest często z koniecznością modernizacji istniejącej sieci lub też uzupełnieniem jej o elementy infrastruktury, które zapewnią należytą jakość sygnału dostarczanego klientom. W uzupełnieniu wyjaśnień pismem z dnia r., r. oraz r. U wyjaśniła, co następuje:

3 U Telewizja Kablowa jest jedną ze spółek grupy spółek U Polska Inc. Działa na terenie całego kraju. W czerwcu 2003 r. ogólna liczba abonentów U wyniosła ( informacja utajniona). W miesiącu wrześniu 2003 r. liczba abonentów U spadła do ( informacja utajniona). Zatem jej udział w krajowym rynku dostawy sygnału telewizji kablowej wynosi od 20 do 30 %. Powyższe oznacza, że U nie posiada pozycji dominującej na tak wyznaczonym rynku krajowym. U przedstawiła listę swoich konkurentów oraz dodała, że firmy te również pobierają opłatę w związku ze zmianą pakietu wyższego na niższy. Zatem, pobieranie przedmiotowej opłaty jest powszechnie stosowaną praktyką rynkową. Nadto, wysokość opłaty jest na podobnym poziomie jak opłaty pobierane z tego samego tytułu przez innych operatorów. W zasadzie każdy abonent Spółki może w każdym czasie wypowiedzieć umowę świadczenie usług telekomunikacyjnych. W opinii U nie ma żadnych ograniczeń technicznych uniemożliwiających zmianę operatora. Ponadto każdy abonent rezygnując z usług U może zamontować antenę RTV lub też satelitarną. Powyższe wyjaśnienia uzasadniają wniosek U o wydanie decyzji nie stwierdzającej stosowanie zarzucanej operatorowi praktyki. Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Prezes Urzędu ustalił następujący stan faktyczny : U Telewizja Kablowa jest operatorem publicznym w rozumieniu art. 2 pkt.13 ustawy z dnia 21 lipca 2000 r. Prawo telekomunikacyjne ( Dz.U r. Nr 73 poz. 852 ze zm. ) i prowadzi działalność w zakresie transmisji programów telewizyjnych oraz świadczy usługi dostępu do sieci internetowej chello. W zakresie transmisji programów telewizyjnych świadczy, w oparciu o indywidualne umowy zawierane z abonentami, usługi na terenie całego kraju. Działalność ta prowadzona jest w oparciu o cztery oddziały : w Katowicach, Krakowie, Gdańsku, Wrocławiu. Niezależnie od powyższego podziału wyodrębnione są jednostki o charakterze operacyjnym tzw. Regiony Operacyjne, skoncentrowane wokół 8 największych miast. U działa w oparciu o ponad 80 zezwoleń telekomunikacyjnych, tworząc na bazie sieci teletechnicznych ośrodki w miastach skupionych wokół Regionów Operacyjnych : 1.Region Gdańsk ( Sopot, Gdynia, Stargard Szczeciński, Rumia ). 2.Region Katowice ( Bytom, Zawiercie, Dąbrowa Górnicza, Tychy, Będzin, Ruda, Zabrze, Chorzów, Sosnowiec, Rybnik,

4 Częstochowa, Kąty, Pszczyna, Gliwice, Piekary Śląskie, Siemianowice, Mikołów, Łaziska). 3.Region Kraków (Kielce, Jaworzno, Olkusz, Trzebinia, Zakopane, Wieliczka). 4. Region W. ( Łódź, Pabianice, Piastów, Piotrków Tryb., Ciechanów, Pułtusk, Otwock, Konstancin, Legionowo, Piaseczno), 5.Region L. ( Chełm, Kraśnik, Mielec,, Tarnobrzeg, Łuków, Wierzbica). 6.Region Wrocław ( Kalisz, Krotoszyn, Leszno, Nysa, Opole, Rawicz, Trzebinia, Oleśnica, Walbrzych, Dzierżoniów). 7. Region Szczecin ( Gryfino, Stargard Szczeciński ). 8. Region Bydgoszcz ( Gniezno, Września ). Regiony powyższe są różne pod względem liczby abonentów np. najmniej liczny Region Bydgoszcz ma ( informacja utajniona) abonentów, a najbardziej liczny Region Katowice (informacja utajniona). Ogółem na dzień 30 września 2003 r. liczba abonentów U wyniosła ( informacja utajniona). Regiony operacyjne różnią się również pod względem liczby konkurentów U działających na tych obszarach. Usługi U w zakresie dostarczania poprzez sieć kablową programów telewizyjnych zróżnicowane są programowo i cenowo w zależności od rodzaju pakietu. Cena pakietu minimalnego wynosi 6 zł, pakietu pełnego 44,65 zł, za Program Premium HBO należy zapłacić 35 zł, za Program Premium C + Multiplex 39 zł, Program Premium Pakiet Maksymalny HBO+C+ Multiplex 59,00 zł. Wg stanu na dzień 15 września 2003 r. ogólna liczba abonentów w Polsce wynosiła 4,5 mln. Listę 10 największych operatorów sieci kablowych w Polsce pod kątem liczby abonentów ( gniazd ) oraz ich udziału w rynku krajowym zawiera tabela Nr 1. Nr Nazwa operatora Liczba abonentów Udział rynku w

5 U Telewizja Kablowa Sp. z o.o. w W. Aster City Cable Sp. z o.o. w W. MULTIMEDIA POLSKA sp. z o.o. w Gdyni Telewizja Kablowa VECTRA S.A. w Elblągu TOYA Sp. z o.o. w Łodzi Telewizja Kablowa DAMI Sp. z o.o. w Radomiu Śląska Telewizja Kablowa Sp. z o.o. w Zabrzu Przedsiębiorstwo Usług Telekomunikacyjnych PUT Koma S.A. w Poznaniu Regionalna Telewizja Kablowa AUTOCOM w Krakowie Ratajska Telewizja Kablowa ELSAT sp. z o.o. w Poznaniu (informacja utajniona) % 6,09 % 5,56 % 5,53 % 2,55 % 2,2 % 1,38 % 0,97 % 0,79 % 0, 72 % Łączny udział 10 największych operatorów sieci kablowych w Polsce w stosunku do wszystkich operatorów wynosi %. Pozostałe % udziałów rynkowych należy do bardzo licznej, rozdrobnionej grupy operatorów rynkowych, o wyłącznie lokalnym zasięgu działania, przy czym udział każdego z nich nie przekracza 0,70 % w rynku krajowym. W/w 10 największych operatorów konkuruje z U na niektórych obszarach działania. Przedstawia to Tabela Nr 2, wskazując obszary, gdzie sieci danego operatora konkurują z sieciami U oraz liczbę osób, które potencjalnie mogą zrezygnować z usług danego operatora i zawrzeć umowę z U. LP Operator Opł.za Zmianę Pakietu z wyższego na niższy Opł. za zamianę Pakietu niższego na wyższy Obszar działania Operatora razem z U Ilość Abonentów którzy mogą przejść do OPC

6 1 Aster City 36,00 1,22 W abonentów 2.. Multi Media 20 lub 35 Chełm,Gdynia Kalisz, L., Łódź, Stargard Szczeciński, Szczecin, Wrocław brak danych 3 Telewizja Kablowa Vectra S.A. 50 Wałbrzych, Dzierżoniów, Wrocław, Kielce, Szczecin ok Toya Sp. z.o.o Łódź Telewizja Kablowa Dami Sp. z.o.o. Lubin nie ma możliwości 6. Śląska Telewizja Kablowa Sp. z.o.o. 35,00 Czeladź, Rybnik, Tychy, Żory, bytom, Będzin, Gliwice, Ruda Śląska, Zabrze Przedsiębiorstwo Usług Telekomunikacyjnych PUT KOMA S.A. 30,00 Nie konkuruje 8. Regionalna Telewizja Kablowa AUTOCOM 25,00 Kraków Ratajska Telewizja Kablowa ELSAT Sp. z.o.o. Nie spotyka się z konkurencją U U prowadzi aktualnie działalność w zakresie świadczenia usług emisji programów w oparciu o Regulamin świadczenia usług przez U Telewizja Kablowa sp. z o.o. oraz Cennik U Telewizja Kablowa obowiązujący od dnia 1 lipca 2002 r. Kwestionowana opłata, tj. za zmianę pakietu z wyższego na niższy pobierana jest zgodnie z pkt. 6.4 Regulaminu i w wysokości przewidzianej w Cenniku. Z kalkulacji przedmiotowej opłaty wynika, że średni koszt serwisu instalatorskiego, wyliczony na podstawie łącznych, rocznych kosztów

7 utrzymania serwisantów podzielonych przez średnią ilość serwisantów w roku wynosi ( informacja utajniona). U podała szczegółowy zakres czynności jakie serwisant musi wykonać w przypadku zlecenia przez abonenta zmiany pakietu z wyższego na niższy. Z kalkulacji wynika również, że do opłaty doliczono średni koszt obsługi telefonicznej 1 klienta tj. kwotę od (informacja utajniona) oraz średni koszt wymiany filtra klienta w Lockbox ie tj. (informacja utajniona). Zatem, z ogólnej kalkulacji kosztów wynika, że koszt przełączenia jednego abonenta wynosi w U ( informacja utajniona). Prezes Urzędu zważył, co następuje: W prowadzonym postępowaniu zarzucono U Telewizja Kablowa stosowanie praktyki, polegającej na nadużywaniu pozycji dominującej na krajowym rynku świadczenia usług transmisji programów telewizyjnych za pomocą sieci kablowych, poprzez pobieranie opłaty za zmianę pakietu z wyższego na niższy w wysokości 49 zł, co stanowi praktykę określoną w art. 8 ust. 2 pkt. 1 ustawy o ochronie (...). Art. 8 ust. 1 ustawy o ochronie (... ) stanowi, że zakazane jest nadużywanie pozycji dominującej na rynku przez jednego lub kilku przedsiębiorców. Art. 8 ust. 2 pkt. 1 stanowi, że nadużywanie pozycji dominującej polega w szczególności na bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich, odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu albo sprzedaży towarów. Definicję pozycji dominującej zawiera art. 4 pkt. 9 ustawy o ochronie (... ). Przez pozycję dominującą rozumie się pozycję przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów; domniemywa się, że przedsiębiorca ma pozycję dominującą, jeżeli jego udział w rynku przekracza 40 %. Praktyki ograniczające konkurencję ujawniają się na rynku. Definicję rynku właściwego zawiera art. 4 pkt. 8 ustawy o ochronie (..,. ) : rynek właściwy to rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji. Dla właściwego stosowania przepisów ustawy istotne znaczenie ma kwestia metodyki wyznaczania rynku. Zgodnie z dorobkiem teorii i

8 praktyką orzeczniczą, aby wyznaczyć rynek, na którym przedsiębiorstwo ma, lub może mieć pozycję dominującą ( rynek relewantny ) trzeba poddać go analizie z trzech punktów widzenia : asortymentowego (produktowego), geograficznego i czasowego. Właściwe rynki produktowe zdefiniowane są następująco : właściwy rynek produktowy obejmuje te wszystkie towary lub usługi, które uznawane są przez konsumenta za wzajemnie wymienne lub substytucyjne ze względu na ich właściwości, ceny, przeznaczenie. W okolicznościach sprawy rynek w ujęciu produktowym to rynek świadczenia usług transmisji programów telewizyjnych za pomocą sieci kablowych abonentom, z którymi operator podpisał umowy na dostarczanie programów, w zamian za uiszczanie przez tych abonentów opłaty abonamentowej. Dla stwierdzenia pozycji dominującej przedsiębiorstwa na rynku, konieczne jest wyznaczenie rynku relewantnego geograficznie. Definicja właściwego rynku geograficznego jest następująca : Właściwy rynek geograficzny obejmuje obszar, na którym zaangażowane przedsiębiorstwa uczestniczą w podaży i popycie na towary lub usługi, na którym warunki konkurencji są dostatecznie jednolite i które można odróżnić od sąsiednich obszarów, ponieważ warunki konkurencji są na nich wyraźnie odmienne. Definicje powyższe sformułowane zostały przez Trybunał Sprawiedliwości w sprawie 85/76 Hoffmann / la Roche i potwierdzone w następnych orzeczeniach ( Obwieszczenie Komisji w sprawie definicji rynku właściwego dla potrzeb wspólnotowego prawa konkurencji Dz.Urz.WE 1997 C 372/5). Rynek telewizji kablowej w ujęciu geograficznym powinien być traktowany jako rynek, którego obszar wyznacza sieć teletechniczna za pośrednictwem której operator telewizji kablowej dostarcza programy telewizyjne w ramach pakietów objętych umową. Doświadczenia krajów europejskich oraz amerykańskie wskazują na występowanie wyraźnej tendencji poszczególnych mediów do kształtowania określonych struktur rynkowych, do takiej segmentacji rynku, która jest optymalna ze względu na specyfikę techniczną, produkcyjną i komunikacyjną danego medium. W strukturze monopolu działa przede wszystkim telewizja kablowa. Operator kablowy świadczy usługi rozprowadzania programów na rzecz nadawców oraz abonentów. (Konkurencja a regulacja w dziedzinie środków masowego przekazu St. Piątek red. Urząd Antymonopolowy W str. 15.). Z ustaleń dowodowych w niniejszej sprawie wynika, że U działa jako operator telewizji kablowej w 8 Regionach operacyjnych na terenie

9 całego kraju. Ogółem U działa w oparciu o 80 zezwoleń telekomunikacyjnych na terenie całego kraju. Regiony operacyjne skupione są wokół dużych miast takich jak: W., Katowice, Kraków L., Gdańsk, Szczecin, Bydgoszcz, Wrocław tj. na terenie całego kraju. Region operacyjny nie oznacza obszaru pokrytego jednolicie siecią kablową U, bowiem na terenie obszaru operacyjnego funkcjonują mniejsze ośrodki zazwyczaj skupione wokół ośrodków miejskich położonych na terenie danego obszaru operacyjnego, które to ośrodki w zasadzie stanowią lokalne rynki telewizji kablowej w rozumieniu art. 4 pkt. 8 ustawy o ochronie (...). Np. w Regionie operacyjnym L. U świadczy usługi telewizji kablowej w L.ie, Chełmie, Kraśniku, Mielcu, Tarnobrzegu, Łukowie, Wierzbicy gdzie każdy w w/w ośrodków stanowi ze względu na warunki konkurencji odrębny rynek. Takie wyodrębnienie rynków lokalnych w ujęciu geograficznym wynika z oceny organu antymonopolowego identyfikacji rzeczywistych alternatywnych źródeł zaopatrzenia dla abonentów U w odniesieniu do geograficznego usytuowania konkurentów U. W niektórych z tych ośrodków ( jak wynika z tabeli Nr 2) abonenci U nie mają żadnych możliwości zmiany operatora telewizji kablowej, w innych zaś, większa część abonentów takie możliwości posiada. Analiza powyższa skłania do wniosku, że faktyczny obszar działania U, rozumiany jako suma rynków lokalnych nie stanowi homogenicznego, jednorodnego rynku krajowego. Za powyższym przemawia analiza udziału U w rynku krajowym oraz w rynkach lokalnych. W przedmiotowej sprawie nie była badana procentowo pozycja U na każdym z rynków lokalnych, lecz z analizy materiałów dowodowych w sprawie, jak również z istoty charakterystycznej struktury sieciowej tegoż rynku wynika, że ocena pozycji siły rynkowej U na rynkach lokalnych jest zupełnie odmienna jak w przypadku jej udziału w rynku krajowym. Na całym obszarze działania U tj. na terenie całego kraju obowiązuje jednolity Regulamin świadczenia usług oraz jednolity cennik, a zatem kwestionowane warunki regulaminu stosowane były do wszystkich abonentów U w kraju. Zatem, zarzucana U praktyka, polegająca na pobieraniu przez operatora opłaty za zmianę pakietu z wyższego na niższy stosowana jest potencjalnie wobec wszystkich abonentów U na terenie kraju. Okoliczność ta zadecydowała o określeniu w Postanowieniu o wszczęciu postępowania w przedmiotowej sprawie rynku właściwego jako rynek krajowy.

10 Udział procentowy U w rynku krajowym rozumiany jako stosunek ogółu gniazd telewizji kablowej w Polsce 4,5 mln. do gniazd telewizji kablowej U wynosi od 20 do 30 %. Z powyższego wynika, że aczkolwiek U jest największym operatorem telewizji kablowej w kraju, gdyż posiada w nim udział o wielkości %, gdy suma udziałów 9 największych operatorów w Polsce wynosi 25,79 %, nie ma pozycji dominującej na tym rynku w rozumieniu art. 4 pkt. 9 ustawy o ochronie. Mając na uwadze powyższe, nie stwierdza się posiadania pozycji dominującej U na rynku wyznaczonym jako rynek relewantny w sprawie. Skoro więc U nie posiada pozycji dominującej na rynku relewantnym w sprawie nie można zarzucić mu nadużywania tej pozycji, poprzez pobieranie nieuczciwych cen, a więc praktyki określonej w art. 8 ust. 2 pkt. 1 ustawy o ochronie (... ). Dodatkowo, Prezes Urzędu dokonał analizy kosztowej opłaty pobieranej przez U tytułem zmiany pakietu wyższego na niższy. Z materiału dowodowego wynika, że wykazana opłata jest wynikiem rzeczywistych, poniesionych kosztów, a koszty te nie są wygórowane, ani też zaniżone w stosunku do kosztów ponoszonych przez firmy konkurencyjne, a zatem nie spełniają warunków ceny nieuczciwej, w tym ceny nadmiernie wygórowanej lub rażąco niskiej. Mając powyższe na względzie orzeka się jak w sentencji. Od niniejszej decyzji, na podstawie art. 78 ust. 1 ustawy w związku z art kpc, przysługuje stronie odwołanie do Sądu Okręgowego w W. Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, za pośrednictwem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Delegatura w L.ie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w terminie dwóch tygodni od dnia jej doręczenia. Z up. Prezesa UOKIK Dyrektor Delegatury w L.ie Ewa Wiszniowska Otrzymuje : 1/