Rozdział 1. Dokumentowanie wykonywania pracy przez logopedę Logopedia jako dziedzina nauki w Polsce

Transkrypt

1 Spis treści Wykaz skrótów Wstęp Rozdział 1. Dokumentowanie wykonywania pracy przez logopedę Logopedia jako dziedzina nauki w Polsce Prowadzenie dokumentacji medycznej przez logopedę Znaczenie dokumentacji logopedycznej Rozdział 2. Podstawowe zasady prowadzenia dokumentacji medycznej Rozdział 3. Rodzaje dokumentacji medycznej w gabinecie logopedycznym Indywidualna dokumentacja medyczna Zbiorcza dokumentacja medyczna Rozdział 4. Zgoda na udzielenie świadczenia zdrowotnego Rozdział 5. Przechowywanie i udostępnianie dokumentacji medycznej przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych Przechowywanie dokumentacji medycznej Udostępnianie dokumentacji medycznej Rozdział 6. Dokumentacja medyczna jako zbiór danych zawierający tak zwane wrażliwe dane osobowe Rozdział 7. Elektroniczna dokumentacja medyczna

2 SPIS TREŚCI Rozdział 8. Odpowiedzialność prawna związana z dokumentowaniem terapii Kontrola dokumentacji terapeutycznej przez organy administracji publicznej Odpowiedzialność prawna związana z prowadzeniem dokumentacji terapeutycznej Zakończenie Bibliografia Wykaz aktów prawnych Indeks rzeczowy Aneks

3 Rozdział 1 Dokumentowanie wykonywania pracy przez logopedę 1.1. Logopedia jako dziedzina nauki w Polsce Logopedia w Polsce jest stosunkowo młodą dziedziną nauki, a zawód logopedy wiele osób postrzega jako zawód z pogranicza medycyny, pedagogiki, psychologii, a czasem nawet sztuki (por. Słodownik -Rycaj, 2007, s. 41). Logopedzi szukają swojego miejsca w życiu społecznym, często skupiając się na wybranych przez siebie polach działania, gdyż zakres badań i kierunki refleksji naukowej są w tym przypadku bardzo szerokie. Jednak zdaniem Stanisława Grabiasa: proces dochodzenia logopedii do samodzielności zakończył się wraz z utworzeniem w Uniwersytecie Marii Curie -Skłodowskiej w Lublinie i Uniwersytecie Gdańskim pełnowymiarowych licencjackich i magisterskich studiów logopedycznych (za: Milewski i Kaczorowska -Bray, 2012, s. 56), które kształcą swoich studentów według bardzo szerokiego programu nauczania, jakiego jeszcze nie miała żadna uczelnia w Polsce. Wykonywanie zawodu logopedy podlega częściowej reglamentacji ze strony państwa. O ile profesja ta nie posiada, jak w przypadku ścisłych zawodów medycznych 1, ustawy poświęconej zasadom jej wykonywania, o tyle udzielanie świadczeń logopedycznych zostało uregulowane w Ustawie o działalności leczniczej (dalej u.dz.l.) 2. 1 Pod pojęciem ścisłych zawodów medycznych rozumiemy zawód: lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki i położnej, ratownika medycznego, fizjoterapeuty oraz diagnosty laboratoryjnego. 2 Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r., poz. 217). 11

4 DOKUMENTOWANIE TERAPII LOGOPEDYCZNEJ W obecnej refleksji naukowej nad przedmiotem badań logopedii znajdziemy różne sposoby ujęcia tego problemu. Najbardziej rozpowszechnioną koncepcją jest przekonanie, że logopedia to przede wszystkim nauka o zaburzeniach mowy, a jej przedmiot mieści się w obrębie innych nauk, w tym medycyny, językoznawstwa, pedagogiki, a szczególnie pedagogiki specjalnej (por. Pańczyk, 2003; Grucza, 1983). W tym rozumieniu jest ona dziedziną samodzielną i autonomiczną. Logopedia jest rozumiana także jako nauka zajmująca się wszystkimi aspektami mowy, traktowana jest jako autonomiczna i multidyscyplinarna (por. Kaczmarek, 1962). Jednakże na potrzeby niniejszej publikacji przyjmujemy, zgodnie z najnowszą definicją logopedii sformułowaną przez Grabiasa, iż logopedia jest nauką o biologicznych uwarunkowaniach języka i zachowaniach językowych (Grabias, 2010/2011, s ). W ujęciu tego autora logopedia powinna posiadać system pojęć, procedur i narzędzi badawczych, które będą pozwalały na ocenę i wyjaśnienie relacji zachodzących między stanami języka i stanami zachowań językowych a przebiegiem centralnych oraz obwodowych procesów warunkujących język i zachowania językowe. Nauka ta powinna tworzyć teorię i praktykę postępowania, które w efekcie będzie prowadziło do zmiany stanów niepożądanych u pacjenta, ewentualnie będzie podtrzymywać lub doskonalić to, co zgodnie z biologią jest normą (Grabias, 2010/2011, s. 18). Powyższe ujęcie pozwala na jednoznaczne stwierdzenie, że logopeda wyposażony w narzędzia do badania funkcji poznawczych oraz umiejętności językowych pacjenta musi posiadać również podstawową wiedzę z zakresu różnych dziedzin medycyny, aby w prawidłowy sposób postawić diagnozę i orzec o typie zaburzenia. Powszechnie obowiązujące przepisy nie wskazują wprost, komu przysługuje prawo do udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu logopedii. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej 3 określa, kto jest uprawniony do udzielania świadczeń refundowanych z zakresu logopedii w ramach świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej. Z treści wspomnianego powyżej aktu wynika, iż za logopedę należy uznać osobę, która: 3 Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej z dnia 6 listopada 2013 r. (Dz.U. z 2013 r., poz. 1522). 12

5 DOKUMENTOWANIE WYKONYWANIA PRACY PRZEZ LOGOPEDĘ a) ukończyła studia wyższe na kierunku lub w specjalności logopedia, obejmujące w programie nauczania co najmniej 800 godzin kształcenia w zakresie logopedii; b) ukończyła studia wyższe i uzyskała tytuł magistra oraz ukończyła studia podyplomowe z logopedii, obejmujące co najmniej 600 godzin kształcenia w zakresie logopedii; c) ukończyła studia wyższe i uzyskała tytuł magistra oraz ukończyła przed dniem wejścia w życie wspomnianego Rozporządzenia studia podyplomowe z logopedii; d) rozpoczęła po dniu 30 września 2012 roku i ukończyła studia wyższe w zakresie logopedii, obejmujące co najmniej 800 godzin kształcenia w zakresie logopedii i uzyskała tytuł magistra. Ze względu na brak odpowiedniej regulacji prawnej dotyczącej wymogów, jakie powinny spełniać osoby udzielające prywatnych świadczeń zdrowotnych w dziedzinie logopedii, należy przyjąć wyżej wymienione wskazania Rozporządzenia za tożsame z wykonywaniem tego zawodu w formie pełnej odpłatności pacjenta za udzielone świadczenia. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania 4 kwalifikuje zawód logopedy jako specjalisty w ochronie zdrowia, co oznacza, że należy on do szerokiej grupy zawodów medycznych. W u.dz.l. określono definicję legalną zawodu medycznego. Zgodnie z treścią art. 2 ust. 1 pkt 2 za osobę wykonującą zawód medyczny należy uznać: osobę uprawnioną na podstawie odrębnych przepisów do udzielania świadczeń zdrowotnych, osobę legitymującą się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny. 4 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania z dnia 7 sierpnia 2014 r. (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r., poz. 1145). 13

6 DOKUMENTOWANIE TERAPII LOGOPEDYCZNEJ Powyższy podział pozwala na wykazanie, że zawód medyczny, na podstawie definicji zawartej w u.dz.l., można podzielić na dwie grupy: sensu stricto gdzie prawo do wykonywania określonego zawodu określa ustawa (do tej grupy należeć będą: lekarze, pielęgniarki, ratownicy medyczni, diagności laboratoryjni, psychologowie); sensu largo osoby, których wykonywanie zawodu polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, ale ze względu na brak szczególnych regulacji prawnych ich legitymacja wynika z uzyskanego wykształcenia. W piśmiennictwie można spotkać wiele definicji pojęcia zawodu medycznego. Anna Nawrocka stwierdza, że Wszystkie zawody medyczne wywodzą się z poszczególnych nauk medycznych, a łączy je wspólne przesłanie i działanie zmierzające do ochrony życia i zdrowia cierpiącego, chorego człowieka, co wiąże się z humanistycznym widzeniem świata i człowieka (Nawrocka, 2008, s. 23). Najszerzej pojęcie zawodu medycznego przedstawił Zbigniew Leoński 5, który podkreśla, że zawód medyczny zakłada różne formy aktywności i obejmuje osoby zajmujące się zdrowiem w szerokim znaczeniu tego słowa, w tym także leczeniem zwierząt i farmacją. Według tego autora Nie sposób ustalić za pomocą wymiernych kryteriów, które z zawodów można zaliczyć do tej grupy (Leoński, 1997, s. 67). W odniesieniu do Ustawy o działalności leczniczej zawód medyczny najlepiej definiuje Anna Kolosa. Jej zdaniem wykonywanie zawodu medycznego odnosi się do osób, które fachowo, stale i w celach zarobkowych zajmują się wykonywaniem zajęcia mającego związek z medycyną i które mają odpowiednie kwalifikacje (2000, s. 54). Biorąc pod uwagę powyższe spostrzeżenia, a także definiowanie przedmiotu logopedii przez doktrynę logopedyczną, w tym Grabiasa, zawód logopedy należy zakwalifikować jako zawód medyczny sensu largo. Pojęcie to odnosi się do osób, które z jednej strony ze względu na brak wykształcenia medycznego w zawodach takich jak lekarz, pielęgniarka czy ratownik medyczny nie posiadają ustawowych uprawnień do udzielania świadczeń zdrowotnych, jednak z drugiej strony ze względu na zdobyte, niemedyczne, wykształcenie dysponują odpowiednimi 5 Rozważania autora dotyczyły obowiązującej uprzednio Ustawy o zakładach opieki zdrowotnej. 14

7 DOKUMENTOWANIE WYKONYWANIA PRACY PRZEZ LOGOPEDĘ kwalifikacjami umożliwiającymi im udzielanie świadczeń zdrowotnych. Logopedzi, zajmując się pacjentami z: wadami wymowy, uszkodzeniami organicznymi, wadami genetycznymi, zaburzeniami anatomicznymi twarzoczaszki czy innymi zaburzeniami, mają bezpośredni wpływ na ich zdrowie psychiczne oraz fizyczne. Przebieg terapii logopedycznej ma na celu zlikwidowanie zaburzeń, przez co należy rozumieć wyleczenie pacjenta 6. Za kwalifikacje do udzielania świadczeń zdrowotnych, wykonując zawód medyczny sensu largo, można uznać uprawnienia logopedów uzyskane w wyniku ukończenia studiów wyższych bądź podyplomowych w dziedzinie logopedii Prowadzenie dokumentacji medycznej przez logopedę Ustawa (u.dz.l.) przyjęta przez Sejm w dniu 15 kwietnia 2011 roku reguluje zasady i podstawy prawne udzielania świadczeń zdrowotnych w Polsce. Zgodnie z definicją legalną zawartą w omawianym akcie prawnym działalność lecznicza polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych (art. 3 ust. 1). Ponadto w dalszej części omawianego przepisu ustawodawca poszerza zakres przedmiotowy działalności leczniczej, uznając za nią również: promocję zdrowia lub realizację zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem ś wiadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia, w tym wdrażaniem nowych technologii medycznych oraz metod leczenia 7. Jako świadczenie zdrowotne należy zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 10 u.dz.l. przyjąć działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia, a także inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych. Należy podkreślić, że czynności logopedyczne mają bezpośredni wpływ na stan zdrowia oraz poprawę stanu psychicznego pacjenta. Pod wpływem terapii 6 Pod pojęciem wyleczenia nie należy rozumieć odzyskania pełnej sprawności fizycznej oraz psychicznej. Logopeda działa na organizmie żywym. Ze względu na różne pochodzenie zaburzenia czasem możliwe jest jedynie poprawienie stanu zdrowia pacjenta, a nie jego całkowite wyleczenie. 7 M. Dercz w Komentarzu do Ustawy o działalności leczniczej (Dercz i Rek, 2011) wskazuje promocję zdrowia oraz realizację zadań dydaktycznych jako zadanie fakultatywne prowadzenia działalności leczniczej. 15

8 DOKUMENTOWANIE TERAPII LOGOPEDYCZNEJ kształtowane są umiejętności językowe czy stymulowane funkcje poznawcze, a wszystko to dzieje się przy wykorzystaniu wiedzy z różnych dziedzin nauki, w tym również w dużym stopniu z obszaru medycyny. Należy uznać, że praca wykonywana przez logopedę to nic innego jak udzielanie świadczenia zdrowotnego. Natomiast przez pojęcie promocji zdrowia należy rozumieć działania umożliwiające poszczególnym osobom i społeczności zwiększenie kontroli nad czynnikami warunkującymi stan zdrowia i przez to jego poprawę, a także promowanie zdrowego stylu życia oraz środowiskowych indywidualnych czynników sprzyjających zdrowiu (por. Grzegorczyk red., 2013). Filip Grzegorczyk pod pojęciem realizacji zadań dydaktycznych przyjmuje, że mają one na celu przygotowywanie osób do wykonywania zawodu medycznego i kształcenia osób wykonujących zawód medyczny na zasadach określonych w odrębnych przepisach regulujących kształcenie tych osób (2013, s. 37). Stosując wykładnię słowną treści art. 3 u.dz.l., można dojść do wniosku, że podmiot wykonujący działalność leczniczą w rodzaju udzielania świadczeń logopedycznych musi udzielać świadczeń zdrowotnych, zaś działań związanych z promocją zdrowia lub realizacją zadań dydaktycznych, będących czynnościami dodatkowymi, może, ale nie musi wykonywać w ramach prowadzonej działalności, na przykład poprzez kształcenie podyplomowe logopedów czy prowadzenie szkoleń edukacyjnych. Świadczenia logopedyczne, na podstawie u.dz.l., zakwalifikowane są jako ambulatoryjne świadczenia zdrowotne 8. Ambulatoryjne świadczenia zdrowotne obejmują świadczenia podstawowej lub specjalistycznej opieki zdrowotnej oraz świadczenia z zakresu rehabilitacji leczniczej (art. 10 u.dz.l.). Świadczenia ambulatoryjne mogą być udzielane zarówno przez podmioty lecznicze, jak i praktyki zawodowe. Udzielanie świadczeń zdrowotnych podlega ścisłej reglamentacji po stronie państwa, dlatego też odpowiednie organy administracji publicznej mają obowiązek sprawowania kontroli nad ich wykonywaniem. Jednym z rodzajów takiego nadzoru jest prowadzenie Rejestru Podmiotów Wykonujących 8 Placówka medyczna może udzielać również świadczeń logopedycznych w ramach stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych (szpitalnych i innych niż szpitalne) na oddziale szpitalnym, w hospicjum itd. 16