Miejsce i rola lasów prywatnych w leśnictwie polskim

Transkrypt

1 Alfred Król Miejsce i rola lasów prywatnych w leśnictwie polskim III SESJA ZIMOWEJ SZKOŁY LEŚNEJ PRZY IBL pt. Strategia rozwoju lasów i leśnictwa w Polsce do roku 2030 Instytut Badawczy Leśnictwa Sękocin Stary, marca 2011 r.

2 Plan referatu Charakterystyka lasów prywatnych Znaczenie posiadanego lasu w ocenie właścicieli Lasy prywatne w programie zwiększania lesistości Zawodowe doradztwo dla właścicieli lasów Znaczenie uproszczonego planu urządzania lasu Pomoc państwowa dla prywatnych właścicieli lasu Utrudnienia w prowadzeniu gospodarki leśnej Przekształcenia organizacyjne Wnioski 2

3 Charakterystyka lasów prywatnych Ogólna powierzchnia lasów prywatnych 1 655tys. ha (tj. 18,2% lasów Polski) w tym wg własności: osób fizycznych tys. ha wspólnot gruntowych 68 tys. ha Kościołów, Związków Wyznaniowych i organizacji społecznych 24 tys. ha Spółdzielni produkcyjnych 7 tys. ha * Dodatkowo około 400 tys. ha wymaga zmiany w ewidencji gruntów 3

4 4 Skład gatunkowy drzewostanów w lasach prywatnych

5 Rozmieszczenie przestrzenne lasów prywatnych wg województw Lp. Województwo: Powierzchnia lasów prywatnych w tys. ha Udział procentowy 1 Dolnośląskie ,6% 2 Kujawsko-Pomorskie ,1% 3 Lubelskie ,1% 4 Lubuskie ,5% 5 Łódzkie ,6% 6 Małopolskie ,4% 7 Mazowieckie ,2% 8 Opolskie ,6% 9 Podkarpackie ,9% 10 Podlaskie ,1% 11 Pomorskie ,9% 12 Śląskie ,1% 13 Świętokrzyskie ,7% 14 Warmińsko-Mazurskie ,9% 15 Wielkopolskie ,6% 16 Zachodniopomorskie ,4% Ogółem ,2% 5

6 Znaczenie posiadanego lasu w ocenie właścicieli Dodatkowe źródło dochodu 76,0% Satysfakcja z posiadania lasu 55,5% Ochrona środowiska 27,8% Ochrona przyrody 18,9% Funkcje wypoczynkowe 11,8% 6

7 7 Realizacja zalesień w latach

8 Przyczyny spadku zainteresowania zalesieniami wśród prywatnych właścicieli gruntów Niezadowalające wielkości dopłat do zalesień i pielęgnacji Ograniczenie powierzchni Zwiększenie minimalnej powierzchni działki Ograniczenie minimalnej szerokości działki do zalesienia Wyłączenie z dopłat trwałych uŝytków zielonych Wyłączenie z dopłat gruntów na obszarach NATURA 2000 Wzrost ceny gruntów Niezadowalająca forma opieki państwa nad lasami prywatnymi 8

9 Zainteresowanie tematyką doradztwa zawodowego przez właścicieli lasów Wycinka drzew 62,1% Hodowla lasu 58,8% Ochrona lasu 38,2% Zalesienia 20,4% Uzyskanie pomocy finansowej 20,5% Ochrona przyrody 17,8% SprzedaŜ drewna 12,2% Porady prawne 14,3% Szkody od zwierzyny 8,0% Budowa i remonty dróg 3,5% 9

10 Słabe strony nadzoru nad lasami prywatnymi Niedostateczna współpraca ze starostwami DuŜa powierzchnia lasów w obwodach nadzorczych Brak hierarchii waŝności zadań doraźnych i strategicznych Niedostateczne uprawnienia pracowników nadzoru Niewłaściwa współpraca starostw z nadleśnictwami Brak środków finansowych na zadania realizowane przez starostwa Niska zawodowo ranga pracowników obsługujących lasy prywatne Niskie płace pracowników zatrudnionych w nadzorze nad lasami prywatnymi Brak programów szkoleń oraz moŝliwości korzystania z nich przez pracowników nadzoru 10

11 Uproszczony Plan Urządzania Lasu Ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U ) art. 7 pkt 1: Trwale zrównowaŝoną gospodarkę leśną prowadzi się według planu urządzenia lasu lub uproszczonego planu urządzenia lasu 11

12 W sporządzonym uproszczonym planie urządzania lasu określa się Wielkość dozwolonego pozyskania drewna Rodzaj i powierzchnie zabiegów pielęgnacyjnych Wielkość uŝytkowania przedrębnego Wskazówki dotyczące odnowienia powierzchni Wskazówki dotyczące przebudowy drzewostanów Zadania z zakresu ochrony lasu Ochronę gleby i wód Wyznaczając zadania na okres 10 lat, uproszczony plan urządzania lasu, stanowi więc o sposobie realizacji celów trwale zrównowaŝonej, wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. Uproszczone plany urządzania lasu są najlepszym narzędziem przy określaniu oraz wypełnianiu celów i zadań polityki leśnej państwa. 12

13 Powierzchnia lasów prywatnych z aktualnymi uproszczonymi planami urządzania lasu wg województw, stan na r. 13 Lp Ogółem Województwo: Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Powierzchnia lasów prywatnych w tys. ha Z aktualnym U.P.U.L. 80,2% 80,5% 63,2% 92,2% 83,6% 11,4% 50,8% 89,5% 71,5% 57,4% 74,4% 45,0% 56,1% 48,7% 78,4% 62,9% 56,7%

14 Utrudnienia w prowadzeniu gospodarki leśnej w lasach prywatnych Rozdrobnienie lasów prywatnych Występowanie współwłasności Brak infrastruktury utrudniający dostęp do lasu Brak uproszczonych planów urządzania lasu Trudności z wykonawstwem prac leśnych Starzenie się właścicieli lasów Brak zainteresowania lasami prywatnymi ze strony instytucji odpowiedzialnych za nadzór Szkody od zwierzyny łownej i brak uregulowań dotyczących rekompensat Utrudnienia w dostępie do środków finansowych na odbudowę potencjału biologicznego drzewostanów uszkodzonych Stan instytucjonalnego doradztwa zawodowego 14

15 Stanowiska Laureatów nagrody Nobla w sprawie gospodarki zaspbami wspólnymi Profesor Paul A. Samuelson laureat nagrody w roku 1974, w dziedzinie ekonomii stwierdził: indywidualne rozstrzyganie spraw dokonywane przez prywatnych właścicieli lasów drobnej własności nie prowadzi do optymalnego uŝytkowania naturalnych zasobów. Pod wpływem wolnej gospodarki rynkowej w przypadku naturalnych produktów jakim jest drewno, dla uzyskania lepszego towaru powinno się dąŝyć do optymalizacji wielkości własności. Profesor Elinor Ostrom w roku 2009 otrzymała nagrodę Nobla za promowanie działań wspólnotowych i spółdzielczych zasobami wspólnymi. Swoimi badaniami podwaŝyła jeden z liberalnych dogmatów stwierdzając, Ŝe przekonanie iŝ większość ludzi kieruje się jedynie własnym materialnym interesem jest nieprawdziwe. 15

16 Przekształcenia organizacyjne promujące formy wspólnego gospodarowania Popieranie wspólnot leśnych Popieranie stowarzyszeń właścicieli lasu Ekonomiczne zachęty do działań stowarzyszeń właścicieli lasów Tworzenie nowych instrumentów prawnych promujących organizacje prywatnych właścicieli lasów Promowanie dobrej gospodarki leśnej przez instytucje rządowe i samorządowe Zwiększenie dostępu do informacji związanych z lasami prywatnymi Szkolenia dla właścicieli lasów 16

17 Pomoc Państwa dla prywatnego leśnictwa zgodnie z obowiązującym prawem dotyczy Nadzoru nad gospodarką leśną Finansowania uproszczonych planów urządzania lasu dla właścicieli indywidualnych oraz wspólnot Sporządzania inwentaryzacji stanu lasu w małych kompleksach Sporządzania planów zalesień dla gruntów objętych wsparciem środkami UE Zagospodarowania o ochrony lasów w tym odnawiania i przebudowy drzewostanów uszkodzonych i zniszczonych przez imisje przemysłowe, poŝary i klęski Ŝywiołowe Wykonywanie zabiegów zwalczających i ochronnych w przypadku występowania organizmów szkodliwych w stopniu zagraŝającym trwałości lasów prywatnych (na koszt nadleśnictwa) Bezpłatnego doradztwa w zakresie zalesień i gospodarki leśnej 17

18 WNIOSKI 1. W następstwie przemian społecznych i gospodarczych zachodzących w rolnictwie od lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia a w szczególności po roku 1989, zmieniła się struktura demograficzna, socjalna i zawodowa właścicieli lasów prywatnych. Zmniejszyła się liczba rolników jako właścicieli lasów zwiększył się natomiast udział właścicieli lasów reprezentujących inne zawody. 18

19 WNIOSKI 2. Demograficzna charakterystyka właścicieli lasów wykazuje postępujący proces starzenia się właścicieli lasów. WyŜszy wiek właścicieli lasów jest efektem starzenia się mieszkańców wsi jak równieŝ odpływu młodzieŝy z terenów wiejskich. 3. Coraz częstszym źródłem informacji, z których korzystają właściciele lasów staje się Internet. PoŜądanym i pilnym zadaniem staje się utworzenie portalu z przeznaczeniem do przygotowywania i zamieszczania regularnych informacji i materiałów dotyczących gospodarki w lasach prywatnych. 19

20 WNIOSKI 4. Zalesianie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa jest bardzo waŝnym sposobem rozwiązywania problemów rolnictwa oraz aktywizacji obszarów niezurbanizowanych. 5. WaŜnym zadaniem dla administracji rządowej jest konieczność uregulowania spraw związanych z ewidencją zbiorowisk leśnych powstałych w drodze sukcesji naturalnej a reprezentujących właściwe dla danych warunków środowiska struktury gatunkowe i przestrzenne. 20

21 WNIOSKI 6. Istnieje potrzeba współpracy członków Polskiego Związku Łowieckiego będących dzierŝawcami obwodów łowickich z właścicielami lasów. NaleŜy dąŝyć do zmiany prawa, aby środki za dzierŝawę prywatnych gruntów rolnych i leśnych przekazywane były ich właścicielom, docelowo ekonomiczne skutki uszkodzeń powodowanych przez zwierzęta łowne powinny być rekompensowane przez dzierŝawców obwodów łowieckich właścicielom lasów. 21

22 WNIOSKI 7. W celu zwiększenia odpowiedzialności instytucji sprawujących nadzór nad lasami prywatnymi jak równieŝ ich skuteczności naleŝy odstąpić od zasady jego zlecania a powierzać go specjalistycznym słuŝbom podległym administracji rządowej ewentualnie w pełnym zakresie przekazać Lasom Państwowym. 8. Zawodowe doradztwo leśne przygotowywane na rzecz właścicieli lasów powinno stać się bardzo waŝną działalnością dla propagowania przemian organizacyjnych i strukturalnych prywatnego leśnictwa. 22

23 WNIOSKI 9. Drogą prowadzącą do pełniejszego zabezpieczenia interesów właścicieli lasów jak równieŝ poprawy rentowności prywatnego leśnictwa powinno stać się tworzenie stowarzyszeń właścicieli lub innych organizacji wspólnotowych. 10.Dla doskonalenia zarządzania lasami prywatnymi naleŝy dąŝyć do stworzenia atrakcyjnych dla właścicieli lasów warunków prawnych, ekonomicznych i organizacyjnych dla stymulowania zrzeszania się, członkostwo we wspólnej organizacji powinno być korzystne dla właścicieli. 23

24 WNIOSKI 11.Coraz powszechniejsze uznawanie wielostronnych funkcji lasu powodują potrzebę systematycznego doskonalenia wiedzy doradców zawodowych współpracujących z właścicielami lasów. 12.Brak uproszczonych planów urządzania lasu nie sprzyja doskonaleniu zasad gospodarki leśnej w tym przestrzegania procesów zachodzących w ekosystemach leśnych w wyniku wielokierunkowego uŝytkowania. 24

25 WNIOSKI 13.Uwzględniając rolę i znaczenie gospodarcze i środowiskowe lasów prywatnej własności, istnieje potrzeba ich uwzględniania w programach badawczych i edukacyjnych. 14. Powstałe zrzeszenia właścicieli lasów powinny mieć moŝliwość otrzymywania korzyści materialnych dla swoich członków w postaci ulg podatkowych, dotacji budŝetowych, pomocy przy zakupie sprzętu do wspólnego uŝytkowania oraz pomocy w poprawie infrastruktury słuŝącej dostępności lasów. 25

26 dr inŝ. Alfred Król KIEROWNIK Zespołu Ochrony Lasu w Krakowie a.krol@lasy.gov.pl zolkrakow@lasy.gov.pl Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r. nr Warszawa sekretariat@lasy.gov.pl tel fax