This copy is for personal use only - distribution prohibited.

Transkrypt

1 ARTYKU ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE Zaanga owanie Autorów A Przygotowanie projektu badawczego B Zbieranie danych C Analiza statystyczna D Interpretacja danych E Przygotowanie manuskryptu F Opracowanie piœmiennictwa G Pozyskanie funduszy Author s Contribution A Study Design B Data Collection C Statistical Analysis D Data Interpretation E Manuscript Preparation F Literature Search G Funds Collection Word count: 2792 Tables: 6 Figures: 15 References: 13 Beata Pluta (A,B,C,D,E,F), Dariusz Posiada³a (B,D,E,F), Joanna Buczkowska (E,F) Zak³ad Teorii Czasu Wolnego i Rekreacji, Akademia Wychowania Fizycznego, Poznañ OCENA POZIOMU SPRAWNOŒCI MOTORYCZNEJ M ODZIE Y POZNAÑSKIEJ W WIEKU LAT ESTIMATION OF MOTOR FITNESS OF POZNAN'S YOUTH AT YEARS OLD S³owa kluczowe: sprawnoœæ motoryczna, testy sprawnoœci ogólnej, zdolnoœci motoryczne Key words: motor fitness, general attitudes tests, motor traits Summary Medycyna Sportowa MEDSPORTPRESS, 2006; 5(6); Vol. 22, Background. The aim of this work is to compare certain components of fitness of children from 1st to 3rd class of middle school coming from the same big city enviroment. Material and methods. The research was done with the use of diagnostic questionnaire. Within the method the authors used two techniques: Denisiuk's test of physical fitness and questionnaire. The respondents included 446 children from schools in Poznañ among them were 238 girls. The empirical material which was analysed contained data gathered at random. To describe the features authors used describing statistics, one-factor analysis and graphic method of presenting data. Results. The results hw that there are great differences in the level of chosen components of fitness among children of different schools. The biggest differences wer noticed among 1st class students and the smallest among the 2nd class students. As far as the fitness component is concerned the biggest differences concerned speed and the smallest flexibility. Conclusions. Children who take part in additional, after school sport lessons had better results in tests than their friend who do not do any sport after school. The level of fitness at schools is relevant to technical possibilities which schools have. Majority of respondents was for active way of leisure. Adres do korespondencji / Address for correspondence Beata Pluta Poznañ, ul. Rybaki 19 tel.: (0-61) , fax.: (0-61) , bpluta@tir.awf.poznan.pl Otrzymano / Received r. Zaakceptowano / Accepted r. 277

2 Wstêp Aktywnoœæ fizyczna jest biologiczn¹ potrzeb¹ ka - dego cz³owieka zapewnia mu zachowanie zdrowia fizycznego, psychicznego, spo³ecznego i duchowego. Nale y wi¹zaæ j¹ nie tylko z koniecznoœci¹ zachowania zdrowia, ale i ze wzglêdami sprawnoœciowymi, (powinna towarzyszyæ yciu ka dego cz³owieka, niezale nie od wieku, p³ci czy charakteru wykonywanej pracy). Organizm cz³owieka jest zaprogramowany na prowadzenie aktywnego trybu ycia [1,2,3,4]. Ró norodne zabiegi pedagogiczne, polegaj¹ce na motywowaniu, uœwiadamianiu i przyzwyczajaniu do aktywnoœci ruchowej, mog¹ zmieniæ stosunek zw³aszcza m³odego cz³owieka do sfery jego fizycznoœci. W konsekwencji takiego oddzia³ywania wychowawczego i uœwiadamiaj¹cego, aktywnoœæ fizyczna powinna staæ siê dla m³odego cz³owieka znacz¹c¹ wartoœci¹ uznawan¹ i realizowan¹ w yciu doros³ym. Dostrze enie jej walorów inicjuje codzienn¹ troskê cz³owieka o poziom swojej motorycznoœci, co powinno skutecznie chroniæ go przed zagro eniami wspó³czesnego ycia i chorobami cywilizacyjnymi [5]. W pracy dokonano porównania wybranych komponentów sprawnoœci fizycznej dzieci gimnazjalnych mieszkaj¹cych na terenie Poznania, wykorzystuj¹c test sprawnoœci fizycznej opracowany przez Ludwika Denisiuka. Ze wzglêdu na ograniczenia redakcyjne, w pracy skoncentrowano siê g³ównie na przedstawieniu ró nic pomiêdzy rozwojem sprawnoœci fizycznej dzieci z I klas gimnazjum. Dane liczbowe dotycz¹ce m³odzie y z klas II i III gimnazjum s¹ dostêpne u autorów pracy, w Zak³adzie Teorii Czasu Wolnego i Rekreacji Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu. Problemy szczegó³owe koncentruj¹ siê wokó³ zagadnienia aktywnoœci i sprawnoœci ruchowej badanych. Obejmuj¹ nastêpuj¹ce aspekty: stosunek badanych dzieci do rekreacji ruchowej, iloœæ czasu wolnego oraz sposób jego zagospodarowania, próbê subiektywnej oceny poziomu zajêæ wychowania fizycznego, przystêpnoœæ tych zajêæ dla uczniów oraz nadobowi¹zkowych zajêæ sportowo-rekreacyjnych odbywaj¹cych siê na terenie gimnazjum, udzia³ badanych w lekcjach wychowania fizycznego i pozalekcyjnych zajêciach sportowo-rekreacyjnych organizowanych na terenie szko³y, samoocenê poziomu w³asnej sprawnoœci fizycznej. Materia³ i metody Najczêœciej spotykan¹ i stosowan¹ metod¹ oceny sprawnoœci fizycznej s¹ testy ruchowe. Stwarzaj¹ one mo liwoœæ obiektywnej oceny sprawnoœci motorycznej [6]. Testy dzielimy na dwie grupy: syntetyczne i analityczne. Testy syntetyczne oparte s¹ na jednej z³o onej próbie, która ma uwzglêdniæ wszystkie podstawowe sk³adniki sprawnoœci. Najczêœciej przybieraj¹ charakter toru przeszkód, którymi nie mierzy siê Tab. 1. Charakterystyka iloœciowa ankietowanych Tab. 1. The quantative characteristic of respondents 278 oddzielnie zdolnoœci motorycznych czy umiejêtnoœci ruchowych osób badanych, lecz ró nicuje ich wed³ug poziomu ogólnej sprawnoœci fizycznej okreœlanej czasem, w jakim badany zdo³a³ pokonaæ tor. Jednak znacznie czêœciej stosuje siê analityczne sposoby oceny sprawnoœci fizycznej, które to polegaj¹ na okreœleniu poziomu poszczególnych sk³adników sprawnoœci tj. si³a, moc, wytrzyma³oœæ, zwinnoœæ, szybkoœæ czy koordynacja ruchowa [7]. Najczêœciej stosowanymi miernikami sprawnoœci fizycznej s¹ testy autorów polskich (Mydlarski, Trzeœniowski, Pilicz, Denisiuk, Chromiñski, Zuchowa) oraz testy zagraniczne (np. Eurofit, YMCA, Miêdzynarodowy Test Sprawnoœci Fizycznej, test Fleishmana, Richtera-Beukera i in.) [8,9,10,11,12]. W badaniach poziomu sprawnoœci fizycznej m³odzie y gimnazjalnej Poznania wykorzystano test typu analitycznego Denisiuka, który opiera siê na czterech prostych próbach obrazuj¹cych szybkoœæ, zwinnoœæ, si³ê i wytrzyma³oœæ. Oceny poszczególnych prób s¹ normowane (T-skala), dziêki czemu mo na je sumowaæ dla okreœlenia sprawnoœci ogólnej, z uwzglêdnieniem p³ci i wieku badanych uczniów. Test Denisiuka w Polsce jest czêsto stosowany w praktyce szkolnej, a tak e w licznych pracach badawczych, zw³aszcza w ostatnich trzydziestu latach [13]. W badaniach wykorzystano tak e kwestionariusz ankietowy, którego zadaniem by³o zebranie informacji dotycz¹cych aktywnoœci sportowo-rekreacyjnej m³odzie y. Uwzglêdniaj¹c zasady budowy, skonstruowano ankietê, w której znalaz³y siê pytania metryczkowe oraz 16 pytañ bezpoœrednio dotycz¹cych zagadnienia aktywnoœci ruchowej. Ankieta sk³ada³a siê zarówno z pytañ zamkniêtych, mieszanych (zamkniêto-otwartych), jak równie otwartych. Wyniki Charakterystyka materia³u empirycznego Badania zosta³y przeprowadzone w maju 2004 roku. Objêto nimi dzieci z trzech szkó³ gimnazjalnych w Poznaniu: Gimnazjum nr 11, Gimnazjum nr 26 oraz Gimnazjum nr 43. Badaniem objêto ogó³em 446 dzieci (Tab. 1). Spoœród 446 przebadanych osób 238 to dziewczêta, co stanowi prawie 53,5% ca³oœci. Najmniej dzieci uczêszcza³o do klas III, tylko 142 osoby. Jednak ró nice w liczebnoœci miêdzy szko³ami s¹ niewielkie, wynosz¹ do 10 osób. Bior¹c pod uwagê ró nice w iloœci dziewcz¹t i ch³opców, to jest ona najwiêksza w Gimnazjum nr 26, gdzie dziewczêta stanowi¹ 54,9% badanych. W pozosta³ych szko³ach ró nice nie s¹ a tak znaczne. Najmniej ch³opców jest w klasach III, dziewcz¹t natomiast 58,5%. W klasach I i II ró nice s¹ niewielkie. Osoby posiadaj¹ce rodzeñstwo w obu grupach (podzielonych ze wzglêdu na p³eæ) wynosz¹ oko³o 80% ca³oœci. Odsetek dzieci deklaruj¹cych posiadanie czasu wolnego jest porównywalny we wszystkich gimnazjach.

3 Ryc. 1. Preferowane formy aktywnoœci sportowo-rekreacyjnej badanej m³odzie y Fig. 1. Preferred forms of youth's sport and recreation activity W klasach I oraz III oscyluje wokó³ granicy 95%. Jednak najwiêcej odpowiedzi tak podanych zosta³o w klasach drugich a 99%. Na Ryc. 1 przedstawiono najczêœciej podawane przez m³odzie formy aktywnoœci ruchowej realizowane w czasie wolnym. Nale y zauwa yæ, i wœród ch³opców najwiêksz¹ popularnoœci¹ ciesz¹ siê zespo³owe gry sportowe (koszykówka i pi³ka no na), dziewczêta natomiast najczêœciej wybiera³y tañce, basen oraz rolki. Jak wynika z danych zawartych w Tab. 2, zarówno u dziewcz¹t, jak i u ch³opców liczba osób bior¹cych udzia³ w pozalekcyjnych zajêciach sportowych jest podobna i wynosi odpowiednio 8,1% oraz 7,2% uczniów. Tab. 2. Uczestnictwo ankietowanej m³odzie y w pozaszkolnych zajêciach ruchowych Tab. 2. Participation in extraschool physical activities of the questionnaired youth Tab. 3. Ocena poziomu w³asnej sprawnoœci fizycznej Tab. 3. Estimation of the own motor fitness Równie w przypadku obozów o charakterze sportowym procentowe wartoœci (15,2% oraz 12,8%) s¹ do siebie zbli one. Na prywatne obozy czêœciej wyje d a³y dziewczêta, bo o prawie 10% wiêcej ni w przypadku ch³opców. Uczniowie deklaruj¹cy udzia³ w pozaszkolnych zajêciach sportowo-rekreacyjnych uczestniczyli w nich raz b¹dÿ dwa razy w tygodniu. Najczêœciej by³y to nastêpuj¹ce formy zajêæ: p³ywanie, tañce ludowe lub towarzyskie, wioœlarstwo oraz koszykówka i pi³ka no na. Kolejnym zagadnieniem analizowanym w pracy na podstawie zgromadzonego materia³u empirycznego by³a samoocena poziomu sprawnoœci fizycznej uczniów (Tab. 3). Najwy szej samooceny poziomu sprawnoœci fizycznej dokona³o 86,5% ankietowanych. 279

4 W przypadku ch³opców a 88,9% wybra³o ocenê bardzo dobr¹, natomiast dziewczêta w 84,5% przypadków. Nale y zauwa yæ, i aden z ch³opców nie zaznaczy³ najni szej wartoœci natê enia badanej cechy. W poszczególnych klasach gimnazjalnych wartoœci procentowe podanych odpowiedzi przedstawiaj¹ siê prawie identycznie. Baza danych o wynikach próby testu sprawnoœci fizycznej Przeprowadzone próby sprawnoœci fizycznej dotycz¹ testów opracowanych przez Instytut Naukowy Kultury Fizycznej i przeliczone zosta³y wed³ug tabel punktacji sporz¹dzonych przez Ludwika Denisiuka. Zamiana konkretnych wyników na punkty wed³ug punktacji (T-skali) pozwoli³a na porównanie osi¹gniêæ niezale nie od wieku czy p³ci badanych osób. W badaniach wykorzystane zosta³y cztery próby sprawnoœciowe (próba si³y, mocy, szybkoœci i zwinnoœci). Odpowiednia baza danych, zawieraj¹ca zestawione wyniki badanych uczniów, zosta³a opracowana w arkuszu kalkulacyjnym Excel. Materia³ liczbowy zgromadzony w tej bazie zosta³ opracowany statystycznie, z wykorzystaniem metod statystyki opisowej, analizy wariancji jednoczynnikowej oraz graficznych metod Tab. 4. Przyk³adowe wyniki klas I w próbie mocy (wyskok dosiê ny (w cm)) Tab. 4. Exemplary results of muscular power test class I (vertical jump (in cm)) Tab. 5. Statystyki opisowe dla próby mocy dziewcz¹t klas I Tab. 5. Description statistics for muscular power test class I, girls 280 prezentacji danych (wykresy liniowe, wykresy profilowe). Przyk³adowy fragment bazy danych o wynikach klas I uzyskanych w próbie mocy prezentuje Tabela 4. Jak wynika z danych zawartych w Tabeli, we wszystkich szko³ach co najmniej jednej osobie uda³o siê zdobyæ maksymaln¹ iloœæ 100 punktów w tej próbie testowej. Najni szy wynik wœród dziewcz¹t 34 punkty (Gimnazjum nr 43), wœród ch³opców 54 punkty (Gimnazja nr 11 i 43). W danej próbie najlepiej zaprezentowa³y siê dziewczêta z Gimnazjum nr 26, ich œrednia wyników jest najwy sza ze wszystkich i wynosi 72,5 (Tab. 5). Najni - sz¹ œredni¹ osi¹gnê³y uczennice klas I w szkole nr 43, ich wynik to 69,9. Porównuj¹c szko³y ze sob¹ mo na stwierdziæ, e wyniki dziewcz¹t z Gimnazjów nr 11 i 43 s¹ bardzo zbli one do siebie. W przypadku samego odchylenia standardowego, najni sze jest ono w Gimnazjum nr 26, jego wartoœæ to 13,31. We wszystkich przypadkach wartoœæ mediany wynosi 72, natomiast wspó³czynnik skoœnoœci charakteryzuj¹cy stopieñ asymetrii wokó³ œredniej ma we wszystkich szko³ach wartoœæ ujemn¹, co œwiadczy o niewielkiej lewostronnej asymetrii uzyskanych wyników. Jak widaæ na Rycinie 2, uczennice wszystkich trzech gimnazjów prezentowa³y znaczn¹ rozbie noœæ w osi¹ganych wynikach przy wartoœciach maksymalnych

5 Ryc. 2. Wykres profilowy dla próby mocy (dziewczêta klasy I) Fig. 2. Profile figure for muscular power test (class I, girls) Tab. 6. Statystyki opisowe dla próby mocy ch³opców klas I Tab. 6. Description statistics for muscular power test class I, boys i minimalnych wartoœci cechy. Porównuj¹c ze sob¹ wyniki ch³opców klas I w tej samej próbie (moc), zdecydowanie najlepiej jako grupa zaprezentowali siê ch³opcy z Gimnazjum nr 11, ich œrednia zdobytych punktów wynosi a 89,4. Najni sza œrednia zosta³a osi¹gniêta przez uczniów szko³y nr 43 (podobnie jak u dziewcz¹t). Analizuj¹c wyniki statystyk zawartych w Tab. 6, zwraca uwagê wyraÿnie ni sza wartoœæ mediany w szkole nr punkty, co œwiadczy o gorszych wynikach uzyskanych w tej próbie przez æwicz¹cych na tle pozosta³ych szkó³. Z kolei w szkole nr 11 nisk¹ ujemn¹ wartoœæ osi¹gn¹³ wspó³czynnik skoœnoœci (- 1,34), czyli wyst¹pi³o doœæ znaczne lewostronne odstêpstwo od symetrii w uzyskanych wynikach badanej komponenty motorycznoœci. Podobnie jak wœród dziewcz¹t, ch³opcy tak e osi¹gnêli maksymalne wartoœci punktowe wynosz¹ce 100 punktów. Najni sze wyniki indywidualne ponownie mo na przypisaæ uczniom z Gimnazjum 43, gdzie najgorszy ch³opiec zdoby³ zaledwie 54 punkty wynikiem równym 34 cm. Jak widaæ ró nice miêdzy wynikami uzyskanymi przez ch³opców w próbie mocy s¹ mniejsze ni w grupie dziewcz¹t (Ryc. 3). Wartoœci wspó³czynnika odchylenia standardowego s¹ równie ni sze, co mo e œwiadczyæ tylko o mniejszej rozbie noœci miêdzy uzyskiwanymi wynikami. Ponadto ch³opcy uzyskali lepsze wyniki w tej próbie w porównaniu ze swoimi rówieœniczkami wartoœæ œredniej mieœci siê w przedziale punktów (dla dziewcz¹t w granicach 70 punktów). W kolejnej z prób testowych, próbie si³y, najgorzej zaprezentowa³y siê dziewczêta ze szko³y nr 26 oraz ch³opcy z Gimnazjum nr 43 (Ryc. 4-5). W przypadku ch³opców z tej szko³y zwraca uwagê fakt, i wyliczone statystyki opisowe s¹ najni sze na tle ca³ej grupy (œrednia 66,3, odchylenie standardowe 22,06, mediana 68). Szybkoœæ nale y do tych zdolnoœci motorycznych, które s¹ najsilniej zdeterminowane genetycznie u cz³owieka, czyli najmniej wytrenowalne. Analizuj¹c poziom szybkoœci u badanej m³odzie y, wyraÿnie widaæ ró nicê jej poziomu ze wzglêdu na p³eæ (Ryc. 6-7). U dziewcz¹t zaznaczy³y siê tak e w sposób doœæ widoczny ró nice w wynikach próby w poszczególnych szko³ach. Najs³absze rezultaty uzyska³y dziewczêta z Gimnazjum nr 43, œwiadczy o tym wartoœæ wyliczonej œredniej (38,05), du e odchylenie standardowe (27,45) oraz rozstêp (98,0). Tak e dodatnia, doœæ wysoka wartoœæ wspó³czynnika skoœnoœci (0,62) infor- 281

6 Ryc. 3. Wykres profilowy dla próby mocy ch³opców klasy I Fig. 3. Profile figure for muscular power test class I, boys Ryc Wyniki próby si³y Fig Results of strength test muje o prawostronnej asymetrii wyników badanych gimnazjalistek. We wszystkich trzech szko³ach niektórym z zawodniczek nie uda³o siê zdobyæ nawet jednego punktu w tej próbie. Mo e to œwiadczyæ o niskim poziomie zdolnoœci szybkoœciowych badanej grupy dziewcz¹t. Z kolei u ch³opców zaobserwowano zbli- ony poziom uzyskanych wyników w tej próbie. Potwierdzaj¹ to podobne wartoœci wyliczonych statystyk, gdzie nieznacznie pozytywnie wyró niaj¹ siê rezultaty ch³opców z Gimnazjum nr 26. Podane powy ej uwagi potwierdza przebieg krzywych wykresów profilowych (Ryc. 8 i 9), obrazuj¹cych przedzia³y zmiennoœci uzyskanych wyników w próbie 282 szybkoœci. WyraŸnie oddalona linia œredniej arytmetycznej od linii œrednia + odchylenie standardowe i œrednia odchylenie standardowe na wykresie dziewcz¹t œwiadczy o du ym zró nicowaniu wyników. W przypadku wykresu ch³opców przebieg trzech krzywych jest zbli ony. Bior¹c pod uwagê wyniki uzyskane w ostatniej z prób testu Denisiuka (próbie zwinnoœci) mo na zauwa yæ, i w tym przypadku ró nice miêdzy poszczególnymi szko³ami by³y najmniejsze (Ryc ). Zwraca uwagê fakt, i to ch³opcy wykazali siê wy szym poziomem zwinnoœci w porównaniu z dziewczêtami i uzyskali bardzo podobne wyniki.

7 Ryc Wyniki próby szybkoœci Fig Results of speed test Ryc Wykresy profilowe dla próby szybkoœci Fig Profile figures for speed test 283

8 Ryc Wyniki próby zwinnoœci Fig Results of agility test Ryc Wykresy profilowe dla próby zwinnoœci Fig Profile figures for agility test 284

9 Ryc Wyniki próby szybkoœci klasa II, dziewczêta Fig Results of speed test class II, girls Przedstawiony powy ej schemat analizy materia- ³u empirycznego zosta³ przeprowadzony w podobny sposób dla wyników uzyskanych w poszczególnych próbach testowych przez m³odzie klas II i III. Przedstawione poni ej wykresy s¹ graficzn¹ prezentacj¹ wyników jednej z prób testowych uczniów tych klas próby szybkoœci dla dziewcz¹t z klas II (Ryc ). Jak wynika z rysunków, w próbie tej zdecydowanie najlepsze okaza³y siê uczennice Gimnazjum nr 11. Ponownie zwraca uwagê du a rozbie noœæ uzyskanych wyników w tej próbie. Dyskusja i Wnioski W okresie dojrzewania, przypadaj¹cym na okres nauki w gimnazjum, zachodz¹ burzliwe przemiany w organizmie m³odego cz³owieka. Nie omijaj¹ one oczywiœcie strefy motoryki. Zmiany te dotycz¹ przede wszystkim ycia emocjonalnego, dojrzewania procesów hamowania i pobudzania w oœrodkach nerwowych, równowagi fizjologicznej, intensywnego rozrostu morfologicznego i proporcji ca³ego cia³a [5,6]. Obserwowane równolegle zjawisko skoku pokwitaniowego oraz nag³e przemieszczenie siê œrodka ciê koœci cia³a ku górze powoduj¹ istotne zmiany jakoœciowe w motoryce. Od szeregu lat prowadzone s¹ badania oceny poziomu sprawnoœci fizycznej dzieci i m³odzie y przy u yciu ró norodnych narzêdzi testowych. U yty w pracy test Denisiuka pozwala na wszechstronn¹ ocenê komponentów sprawnoœci fizycznej, trafnie dla tej grupy wiekowej, gdy bada podstawowe dziedziny motorycznoœci cz³owieka, pocz¹wszy od szybkoœci, poprzez wytrzyma³oœæ, zwinnoœæ i si³ê, daj¹c obraz ogólnej sprawnoœci motorycznej badanych. W pracy przedstawiono informacje o stanie rozwoju fizycznego i sprawnoœci motorycznej dziewcz¹t i ch³opców z klas I-III gimnazjum (w wieku od 13 do 15 lat). Przeprowadzone badania maj¹ charakter badañ pilota owych. Zdaniem autorów istnieje potrzeba prowadzenia takich badañ na wiêkszej populacji, w ró - nych œrodowiskach i innych regionach kraju. Na podstawie przeprowadzonych badañ wysuniêto nastêpuj¹ce wnioski: poziom sprawnoœci ogólnej badanych uczniów szkó³ gimnazjalnych na tle rówieœników (w odniesieniu do norm dla wieku i p³ci) jest nieznacznie wy szy; mo na przypuszczaæ, i zaznaczy³ siê w tym przypadku wp³yw œrodowiska wielkomiejskiego, istniej¹ istotne ró nice w poziomie sprawnoœci fizycznej uczniów z badanych szkó³ gimnazjalnych; stwierdzenie to potwierdza wyliczona wartoœæ statystyki Fishera-Snedecora (test F), gdzie F=5,461 2,8312, czyli odrzuca siê hipotezê H0 na zadanym poziomie istotnoœci =0,05 mówi¹c¹, i brak jest ró nic w poziomie sprawnoœci fizycznej uczniów z trzech szkó³ w za³o onym terminie badawczym, najwiêksze ró nice w poziomie sprawnoœci fizycznej stwierdzono u uczniów klas I, najmniejsze zaœ u gimnazjalistów z klas II, spoœród badanych komponent sprawnoœci fizycznej, najwiêksze ró nice stwierdzono w poziomie zdolnoœci szybkoœciowych (we wszystkich trzech klasach gimnazjalnych), najmniejsze w poziomie zwinnoœci, m³odzie uczestnicz¹ca w pozalekcyjnych zajêciach sportowo-rekreacyjnych uzyskiwa³a lepsze 285

10 wyniki ni ich rówieœnicy, którzy nie brali w nich udzia³u, mo na stwierdziæ, e poziom prezentowany przez uczniów badanych szkó³ jest wprost proporcjonalny do mo liwoœci organizacyjno-technicznych, w jakich odbywaj¹ siê zajêcia wychowania fizycznego, wiêkszoœæ badanych opowiedzia³a siê za aktywnym spêdzaniem czasu wolnego. Piœmiennictwo 1. Denisiuk L. Tabele punktacji sprawnoœci fizycznej. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa Starosta W. Znaczenie aktywnoœci w zachowaniu i polepszaniu zdrowia cz³owieka. Lider, Warszawa Winiarski RW. Aktywnoœæ sportowa m³odzie y. Geneza struktura uwarunkowania. Monografia nr 66, AWF Kraków Fardy P. Physical activity and teenage health program. Hillcrest High School, Path Program, New York Przewêda R. Przyczyny i skutki niskiej sprawnoœci fizycznej dzieci i m³odzie y. Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna 1998; (1). 6. Osiñski W. Antropomotoryka. AWF Poznañ Clark HH. Aplication fo Measurment to Health and Physical Education. [W:] Drabik J. Sprawnoœæ fizyczna i jej testowanie u m³odzie y szkolnej. AWF Gdañsk Pilicz S. Pomiar ogólnej sprawnoœci motorycznej. Monografie AWF Warszawa Osiñski W, Wachowski E. (t³um.) Test sprawnoœci fizycznej dzieci i m³odzie y YMCA. AWF Poznañ Grabowski H, Szopa J. (t³um.) Eurofit. Europejski test sprawnoœci fizycznej. AWF Kraków Brewer J, Ramsbottom R, Williams C. Multistage fitness test. Loughborough University Raczek J, M³ynarski W. Koordynacyjne zdolnoœci motoryczne dzieci i m³odzie y. Struktura wewnêtrzna izmiennoœæ osobnicza. AWF Katowice Trzeœniowski R. Rozwój fizyczny i sprawnoœæ fizyczna m³odzie y szkolnej w Polsce. AWF Warszawa 1990.