Wybrane aspekty pracy z dzieckiem z dysfunkcją narządu wzroku

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Wybrane aspekty pracy z dzieckiem z dysfunkcją narządu wzroku"

Laura Janik
7 lat temu
Przeglądów:

1 mgr Alicja Krzyżak-Dzierżawa tyflopedagog PPP w Wodzisławiu Śl. Wybrane aspekty pracy z dzieckiem z dysfunkcją narządu wzroku Rodzice i nauczyciele pracujący z dziećmi z poważnymi dysfunkcjami narządu wzroku (niedowidzeniami) napotykają na szereg trudności, które m.in. wynikają z braku wiedzy, jakie są możliwości wzrokowe dziecka. Lekarz okulista po wystawieniu diagnozy zazwyczaj nie dołącza dodatkowego opisu określającego możliwości wzrokowe dziecka. Aby właściwie je ocenić należy zapoznać się z teoretycznymi podstawami schorzeń okulistycznych oraz wadami wzroku. Wyróżniamy następujące wady wzroku{ krótkowzroczność, nadwzroczność i astygmatyzm). Wady te są korygowane szkłami optycznymi. Najpowszechniejsze schorzenia okulistyczne przedstawiam w poniższej tabelce: Schorzenie Okulistyczne Niewidzenie połowiczne (Hemianopsia) Odwarstwienie siatkówki (Ablatio retinae) Retinopatia cukrzycowa (Retinopathia diabetica) Wysoka krótkowzroczno ść (Miopia alta) Zaćma Zaburzenia towarzyszące Odwarstwienie siatkówki Zaćma Osłabiona akomodacja Odwarstwienie Siatkówki Zaćma Wylewy do plamki (zaćma wrodzona) Zwyrodnienie Następstwa funkcjonalne Ubytek połowy pola widzenia. Problemy z poruszaniem się Problemy z czytaniem Osłabione poczucie głębi Osłabiona ostrość Ubytki w polu widzenia Zaburzenie widzenia barw Zaburzona adaptacja Zmienność widzenia Stres Zmęczenie Mroczki rozsiane Zaburzone widzenie barw Obniżona ostrość do dali Ślepota zmierzchowa Mroczek centralny Zniekształcony obwód pola widzenia (szkła) Obniżona ostrość Zaburzona wrażliwość na światło Zażółcenie obrazu Pomoc (pole-pryzmaty Fresnela) Ćwiczenia usprawniające Zabiegi Fotokoagulacja Witrektomia(usunię cie ciała szklistego) Ograniczenie wysiłku fizycznego Korekcja Zabieg operacyjny Środki rozszerzające źrenice

2 Zanik nerwu wzrokowego (Atrophia optica) Bezsoczewkow ość (Aphakia) Beztęczówkowość (Aniridia) Bielactwo (Albinismus) (Glucoma) - wrodzona plamki(zaćma starcza) (w niektórych odmianach) Odwarstwienie siatkówki Niedorozwój plamki Zaćma Zmętnienie rogówki na obwodzie Niedorozwój plamki Wady wzroku: -krótkowzroczność -astygmatyzm Wole oko Bielmo rogówki Zanik nerwów w.,,mroczki Zależą od lokalizacji i stopnia zaniku -Mroczki -Obniżona ostrość -Zaburzone widzenie barw -Ślepota zmierzchowa Dalekowzroczność Brak akomodacji Osłabienie poczucia głębi Obniżona ostrość Zniekształcenie obwodowego pola w. (szkła) Osłabiona ostrość Osłabiona adaptacja Światłowstręt/olśnienie Osłabiona ostrość Osłabiona adaptacja Światłowstręt/olśnienie Światłowstręt Łzawienie Osłabiona ostrość Stymulacja wzroku pomoce optyczne Szkła okularowe (38%zniekszt) Szkła kontaktowe(10%) Ciemne szkła Sztuczna źrenica Korekcja Ciemne szkła Poradnia gen. Zabieg operacyjny Leki obniżające ciśnienie Stymulacja wzroku - nabyta Zanik nerwów w. Zwężenie pola Ślepota zmierzchowa Osłabiona adaptacja Zaburzona wrażliwość na światło Zmienne widzenie Bóle Skutki uboczne leków Powiększona plamka ślepa Leki Zabiegi operacyjne Ćwiczenia z orientacji

3 Ponadto dzieci słabowidzące dzielimy ze względu na zakres uszkodzenia czynności wzrokowych na: dzieci z uszkodzeniem widzenia centralnego, czyli z obniżoną ostrością wzroku. Obniżenie ostrości wzroku ma przede wszystkim wpływ na spostrzeganie przedmiotów. Prawidłowe spostrzeganie przedmiotu polega na ujęciu wszystkich jego cech, a więc jego wielkości, kształtu, trójwymiarowości, konturów (odróżnienie figury od tła), jasności, barwy, lokalizacji w przestrzeni, relacji do innych przedmiotów oraz elementów ruchu lub dokonującej się w nim zmiany. Dzieci słabowidzące z obniżona ostrością wzroku maja z reguły trudności w spostrzeganiu małych przedmiotów oraz szczegółów większych przedmiotów. Podobne trudności występują także przy spostrzeganiu małych liter, cyfr i innych znaków graficznych. Stwarza to miedzy innymi problemy w nauce pisania i czytania. dzieci z uszkodzeniem widzenia obwodowego, czyli z różnymi ubytkami pola widzenia. Osoby z ograniczonym polem widzenia maja przede wszystkim trudności w spostrzeganiu przestrzeni. Spostrzegają one tylko cześć przestrzeni, jaka jest dostępna wzrokowi osób normalnie widzących. Ogólnie mówiąc nie spostrzegają one tych wszystkich przedmiotów i zjawisk, jakie są obserwowane przez osoby ze sprawnym wzrokiem. Ograniczenie to powoduje trudności w orientowaniu się w otoczeniu, co negatywnie wpływa przede wszystkim na samodzielnie poruszanie się oraz wykonywanie różnych czynności praktycznych. Dzieci ze wspomnianym uszkodzeniem maja także trudności w spostrzeganiu dużych przedmiotów, np., góry, zamku, kościoła, itp., które może ograniczać się tylko do ich fragmentarycznego i niepełnego ujęcia. Dzieci z zaburzeniem widzenia stereoskopowego, czyli obuocznego. Dzieci takie mają przede wszystkim trudności w spostrzeganiu przedmiotów jako brył oraz w określaniu wielkości i kształtu. Niemałym problemem dla nich jest też spostrzeganie przestrzeni jako głębi, ocena odległości pomiędzy przedmiotami oraz dobra orientacja odnośnie kierunków. Przystępując do pracy z dzieckiem niedowidzącym należy po zapoznaniu się z diagnozą lekarską dokonać oceny funkcjonalnej widzenia, której celem jest uzyskanie następujących informacji: jakiego rodzaju bodźce wzrokowe dziecko spostrzega, z jakiej odległości widzi je najdokładniej i jakie oświetlenie sprzyja maksymalnemu wykorzystaniu wzroku, a także

4 jaki jest jego sposób patrzenia. Pomocna w tym będzie zamieszczona poniżej lista, która ułatwi ocenę faktycznych możliwości wzrokowych dziecka-została ona opracowana przez Elżbietę Paradowską. Można również skorzystać z konsultacji terapeuty widzenia. LISTA FUNKCJONOWANIA WZROKOWEGO DZIECKA (Funkcjonalne określenie możliwości wzrokowych) 1.Czy dziecko nosi okulary, szkła kontaktowe? -tak: lewe oko./prawe oko. -tylko w przeszłości 2.Czy jedno oko jest zasłaniane? -tak: oko lewe/oko prawe -przez godziny w ciągu dnia 3.Czy dziecko ma dodatkowe schorzenia dotyczące oczu? (co widzimy przypatrując się jego oczom) -tak (jakie?) -zez: oko lewe/oko prawe -czy źrenice są skierowane do środka/ na zewnątrz/ do góry -oczopląs -światłowstręt -zapalenie oka, widoczne zaczerwienienie: oko lewe/ oko prawe -inne 4.Czy dziecko patrzy na: -światło -duże, kolorowe obiekty -małe, kolorowe obiekty

5 -błyszczące przedmioty -osoby (sylwetkę, postać) -twarze -inne. 5.Czy jest kontakt wzrokowy? -tak 6.Czy zwykle dziecko patrzy w kierunku jasnego światła, np. słońca? -tak 7.Czy wzrokowo reaguje na obecność osób, przedmiotów, z odległości>3m? -tak, np. 8.Czy reaguje wzrokowo na osoby, przedmioty, z odległości 0,5-3m? -tak, np. 9.Czy reaguje wzrokowo na bardzo małe przedmioty, np. okruszki, groch? -tak, np.. 10.Z jakiej odległości widzi małe przedmioty? -<20 cm cm 11.W jakiej pozycji trzyma głowę, gdy patrzy? -normalna -głowa do góry (podniesiona) -głowa w dól (opuszczona)

6 -głowa skierowana na lewo/na prawo -inne 12.Czy dzicko zdaje sobie sprawę z przeszkód podczas poruszania się w pokoju -tak: z lewej strony/ z prawej strony -tak: u góry/ na dole -tak: na wprost 13.Czy jest różnica w funkcjonowaniu wzrokowym, w różnych warunkach oświetleniowych (np. jasne światło, półmrok) -tak, np.. 14.Czy dziecko często sięga (nie trafiając)obok zabawki? -tak -trudno określić 15.czy dziecko jest świadome różnic w poziomach, np. schody? -tak, np Czy dziecko chodzi (przemieszcza się) bez strachu w pomieszczeniu? -tak -trudno określić 17.Czy dziecko porusza się bezpośrednio (prosto) w kierunku przedmiotów, które widzi? -tak, np.. -trudno określić 18.Czy istnieją różnice w poruszaniu się w pomieszczeniu lub poza nim?

7 -tak, np. -trudno określić 19. Który narząd zmysłu używany jest najbardziej podczas zabawy? -wzrok -słuch -dotyk -brak wyraźnego zróżnicowania Po przeprowadzeniu obserwacji nauczyciel lub rodzic pracujący z dzieckiem staje się bardziej świadomy trudności z jakimi ono musi się zmierzyć i w oparciu o zdobyte informacje dobiera optymalne metody i formy pracy przy zapewnieniu właściwych warunków. Istotnymi czynnikami warunkującymi maksymalne wykorzystanie wzroku są: oświetlenie: najkorzystniejsze dla oka jest oczywiście oświetlenie naturalne. Trzeba pamiętać, że światło nie może razić wzroku i być zbyt silne. Jeżeli chodzi o oświetlenie sztuczne, to najlepsze jest światło białe, zimne, np.: żarówka Philipsa- energoszczędna, świetlówka kompaktowa o większej mocy niż dla oka zdrowego ok. 150 W. kontrast: w celu zaostrzenia kontrastu stosuje się kolorowe flamastry, pogrubiony druk, specjalne kolorowe folie, np. żółtą, zieloną lub różową, indywidualnie dobraną według uznania dziecka. optymalna odległość: właściwe przybliżenie tekstu bądź przedmiotu i ustawienie go pod odpowiednim kątem również podnosi efektywność pracy ucznia. Do czytania i pisania zazwyczaj stosuje się odległość cm od oka. Lepszą widoczność zapewniają także podpórki do czytania.

8 wielkość druku: podstawową sprawa jest odpowiedni dobór wielkości czcionki (zazwyczaj ok. 7-8 mm), zastosowanie druku wytłuszczonego i dobrym kontraście między barwą druku, a barwą papieru. W pracy z dzieckiem trzeba pamiętać o zachowaniu higieny, stosowaniu odpowiednich przerw i wykorzystywaniu mechanizmów kompensacyjnych. Konieczna jest także systematyczność leczenia(częstotliwość wizyt u lekarza co 3 miesiące) i przestrzeganie zaleceń lekarskich, dotyczących np.: wykonywania wysiłków fizycznych. Nie bez wpływu pozostaje również właściwe odżywianie(dieta białkowo-witaminowa, bogata w ciemne owoce, takie jak jagoda, aronia, czarna porzeczka). Dzieci i uczniowie z dysfunkcjami narządu wzroku wymagają intensywnej stymulacji i specjalistycznej opieki od wczesnego dzieciństwa. Wczesna diagnoza i zastosowanie właściwego leczenia, rehabilitacji widzenia i stymulacja mechanizmów kompensacyjnych zapewnią naszym dzieciom sprawniejszą i dalej posuniętą korektę oraz wszechstronny rozwój. BIBLIOGRAFIA: Wczesne wspomaganie rozwoju dzieci z uszkodzonym wzrokiem redakcja Grażyny Walczak; Warszawa MENiS Tadeusz Majewski Poradnik metodyczny; Warszawa 1997 MEN

Podobne dokumenty

Specyficzne problemy osób niewidomych

Hanna Pracharczyk Specyficzne problemy osób niewidomych Podczas omawiania problematyki osób niepełnosprawnych wzrokowo często padają określenia: osoby całkowicie niewidome, niewidome od urodzenia, ociemniałe,