Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Radomiu PRAKTYCZNE WYKORZYSTANIE WYNIKÓW BADAŃ W PRODUKCJI ZWIERZĘCEJ

Transkrypt

1 Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Radomiu PRAKTYCZNE WYKORZYSTANIE WYNIKÓW BADAŃ W PRODUKCJI ZWIERZĘCEJ RADOM 2014

2 CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE ODDZIAŁ W RADOMIU Radom, ul. Chorzowska 16/18 radom@cdr.gov.pl Autorzy: Zenon Choroszy, Bogumiła Choroszy, Magdalena Szyndler-Nędza, Ewa Łukaszewicz, Artur Kowalczyk, Beata Kuczyńska, Tomasz Przysucha, Katarzyna Połtowicz, Joanna Nowak, Andrzej Zachwieja, Rafał Bodarski, Katarzyna Paczyńska, Robert Kupczyński, Ewa Pecka, Dorota Miśta, Wojciech Zawadzki, Maciej Adamski, Joanna Tumanowicz, Jacek Nowicki, Tomasz Sakowski Projekt okładki: Danuta Guellard, CDR Copyright by Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Radomiu 2014 ISBN Druk: Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Radomiu ul. Chorzowska 16/18, tel Nakład: 500 egz.

3 Spis treści I. Metody oceny wartości użytkowej i hodowlanej bydła ras mięsnych 4 II. Metody oceny wartości użytkowej i hodowlanej świń 9 III. Wykorzystanie DDGS w odchowie kurcząt i kaczek rzeźnych 14 IV. Obecne kierunki rozwoju produkcji mleka w odniesieniu do oczekiwań społecznych, ochrony środowiska i dobrostanu krów 33 V. Wpływ systemu produkcji na stan zdrowotny krów i jakość mleka 36 VI. Próby wzbogacania jakości prozdrowotnej siary i mleka krów poprzez stosowanie dodatków paszowych 41 VII. Krzyżowanie towarowe 45 VIII. Wykorzystanie sztucznej inseminacji w tworzeniu mieszańców międzygatunkowych gęsi o wysokich walorach jakościowych tuszek 57 IX. Sterowanie jakością produktów drobiarskich: produkcja mięsa drobiowego w oparciu o kurczęta o spowolnionym tempie wzrostu 64 X. Wpływ dodatku selenu organicznego i witaminy E na jakość nasienia gęsiorów, wskaźniki reprodukcyjne oraz wartość użytkową gęsi owsianych 67 XI. Możliwości wykorzystania DDGS w żywieniu krów mlecznych 79 XII. Czynniki warunkujące cechy fizyko-chemiczne siary krów oraz poziom odporności biernej cieląt 91 XIII. Technologiczne i organizacyjne aspekty chowu i hodowli bydła mięsnego 100 XIV. Zależność pomiędzy kondycją krów (BCS) a cechami produkcyjnymi i reprodukcyjnymi 104 XV. Wzbogacenie środowiska chowu świń i wymagania dotyczące obcinania ogonów u świń, zgodnie z Dyrektywą 2008/120/WE 109 XVI. Dodatki paszowe poprawiające skład chemiczny mleka i status metaboliczny krów w gospodarstwach ekologicznych i niskonakładowych 114 3

4 I. Metody oceny wartości użytkowej i hodowlanej bydła ras mięsnych Zenon Choroszy, Bogumiła Choroszy Instytut Zootechniki PIB w Krakowie, Dział Genetyki i Hodowli Zwierząt, Balice Zasadniczym celem chowu i hodowli bydła mięsnego jest uzyskanie zwierząt produkujących mięso wysokiej jakości, poszukiwane przez konsumentów, w sposób jak najbardziej efektywny. Prawidłowo prowadzona praca hodowlana wymaga ciągłego i systematycznego zbierania wszystkich dostępnych informacji dotyczących cech produkcyjnych zwierząt. Głównymi etapami pracy hodowlanej prowadzonej w stadach mięsnych są: ocena wartości użytkowej krów oraz buhajów selekcja, czyli wybór matek i ojców na rodziców następnego pokolenia. Ocena wartości użytkowej krów oraz potomstwa żeńskiego i męskiego Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat nastąpiły istotne zmiany w żeńskiej populacji bydła mięsnego, objętej ocena wartości użytkowej. Ogółem liczba krów ocenianych wzrosła z w 2002 r. do w Na przestrzeni ostatnich 5 lat odnotowano jednak systematyczny spadek ilości krów do w 2012 r. Obecnie Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego prowadzi księgi hodowlane i ocenę wartości użytkowej dla 14 ras bydła mięsnego. Są to następujące rasy: Angus czarny (AN), Angus czerwony (AR), Blond d Aquitaine (BD), Charolaise (CH), Galloway (GA), Hereford (HH), Highland cattle (HI), Limousine (LM), Marchigiana (MR), Piemontese (PI), Simentaler mięsny (SM), Salers (SL), Welsh Black (WB) oraz Wagyu (WY). Dominującą rasą jest rasa Limousine, która stanowi około 71% całej populacji. Następnymi rasami pod względem liczebności są rasy: Charolaise (13,5%) i Hereford (4,5%). Kontrola cech użytkowych obejmuje następujące cechy: średnie masy ciała jałówek i buhajków po urodzeniu średnie masy ciała jałówek i buhajków standaryzowane na 210 dni życia średnie dobowe przyrosty jałówek i buhajków do 210 dnia życia 4

5 rozkład wycieleń krów długość użytkowania. Zasady wyboru samic na matki reproduktorów Wyboru krów na matki buhajów dokonuje się w stadach hodowlanych spośród krów wpisanych do części głównej księgi i wycielonych po raz pierwszy nie później niż w 36 miesiącu życia. Krowa wybierana na matkę buhajów powinna uzyskać minimum 85 pkt oceny za pokrój i minimum 75 pkt za ocenę wg klucza bonitacyjnego uwzględniającego: genotyp - 100% krwi rasy mięsnej, masę ciała (po odsadzeniu cielęcia z pierwszego wycielenia), kaliber, przyrost do odsadzenia, ocenę pokroju, umięśnienie oraz ocenę porodu. Krowy wybrane na matki buhajów według wyżej wymienionych zasad mogą być również dawczyniami zarodków. Na dawczynie zarodków mogą być kwalifikowane również jałówki o ile spełnią następujące warunki: genotyp - 100% krwi rasy mięsnej, matka i ojciec wpisani do części głównej księgi, minimalna ocena za pokrój 85 pkt., kaliber - minimalnie 7 pkt. wg klucza dla krów, umięśnienie min. 7 pkt., przyrost min. 16 pkt. Zasady wyboru reproduktorów na ojców następnego pokolenia Ojcami buhajów kwalifikowanych do odchowu hodowlanego mogą być: buhaje rasy mięsnej urodzone w kraju lub importowane do celów hodowlanych, które zostały wpisane do części głównej księgi, których pochodzenie zostało potwierdzone wynikami badań grup krwi lub markerów DNA, ocenione na podstawie wyniku oceny własnych cech użytkowych, ich rozwoju osobniczego i poddane ocenie wartości hodowlanej. Sposób i zasady doboru rodziców w celu uzyskania następnego pokolenia reproduktorów Indywidualne plany kojarzeń hodowlanych ustalane są przez hodowcę i selekcjonera Związku Hodowców Bydła Mięsnego po dokonaniu szczegółowej analizy rodowodowej. Ocena wartości użytkowej buhajów ras mięsnych Prawidłowo prowadzona praca hodowlana w stadzie bydła mięsnego wymaga wyboru do rozrodu najlepszych zwierząt. Pomocnym narzędziem w tym zakresie jest ocena ich wartości użytkowej i hodowlanej. 5

6 W Polsce, ze względu na stan ilościowy populacji bydła mięsnego, strukturę stad oraz rozród oparty głównie o krycie naturalne, ocenę wartości użytkowej i hodowlanej buhajów ras mięsnych prowadzi się metodą osobniczą na podstawie użytkowości własnej, która umożliwia ocenę wszystkich buhajów używanych w rozrodzie. Ocena wartości użytkowej i hodowlanej buhajów używanych w rozrodzie prowadzona była przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego wspólnie Instytutem Zootechniki Państwowym Instytutem Badawczym od II półrocza 2007 roku. Podstawą tej oceny jest opracowany w Instytucie Zootechniki - PIB Wskaźnik Oceny Zbiorczej WOZ, który uwzględnia zarówno mięsność jak i wzrost buhaja na podstawie cech mierzonych przyżyciowo (Choroszy i in. 2010). Są to następujące cechy: wysokość w kłębie (WKL) obwód klatki piersiowej (OKLP) standaryzowana masa ciała na 210 dni (M210) standaryzowana masa ciała na 420 dni (M420) pomiar grubości mięśnia najdłuższego grzbietu (USG). Wskaźnik Oceny Zbiorczej WOZ jest sumą dwóch wskaźników tj. Wskaźnika Mięsności WM oraz Wskaźnika Rozwoju WR, dla których przypisano odpowiednie wagi: WOZ = 0,6 x SWM + 0,4 x WR Na podstawie Wskaźnika Oceny Zbiorczej (WOZ) tworzony jest ranking buhajów w obrębie rasy wg malejącej wartości tego wskaźnika ułatwiający hodowcy dokonanie wyboru we własnym stadzie odpowiedniego buhaja do rozrodu. Dla przypomnienia zasady tworzenia list rankingowych buhajów oraz szczegółowy opis metody oceny dostępny jest na stronach internetowych PZH i PBM oraz Instytutu Zootechniki-PIB pod adresem: Do roku oceniono ogółem buhajów należących do 10 ras mięsnych: Limousine, Charolaise, Hereford, Angus czerwony, Simentaler, Salers, Blonde d Aquitaine, Angus czarny, Piemontese oraz Welsh-Black. 6

7 Na ogólną ilość 1949 ocenionych buhajów zdecydowana większość stanowiły buhaje rasy Limousine (65%). Następne w kolejności były buhaje rasy Charolaise (12%), Hereford (5%), Angus czerwony (6%) i Simentaler (5%). Opis metody oceny pokroju Metoda oceny pokroju bydła mięsnego wzorowana na rozwiązaniu francuskim opracowana została w Instytucie Zootechniki PIB i wdrożona do praktyki 1 czerwca 2011 r. przez Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego. Pokrój zwierzęcia określa się za pomocą 19 liniowych cech charakteryzujących umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne oraz cechy dodatkowe. Każda z cech oceniana jest w skali 1-9 pkt., przy optimum wynoszącym 9 pkt., z wyjątkiem obwodu nadpęcia i kondycji, gdzie przyjęte optimum wynosi 6 pkt. Uzyskane sumaryczne ilości punktów za poszczególne grupy cech tj. umięśnienie, kościec i cechy funkcjonalne poddawane są transformacji wynikającej z ilości cech w grupie. Od 5 marca 2012 roku w przypadku cech charakteryzujących umięśnienie i kościec maksymalnej sumarycznej ilości punktów wynoszącej 63 przypisuje się wartość równą 100. W cechach funkcjonalnych maksymalna ocena punktowa wynosząca 36 przekształcana jest również do 100. Dla każdej grupy cech przydzielono odpowiednie wagi: tj. 0,50 dla umięśnienia, 0,30 dla kośćca oraz 0,20 dla cech funkcjonalnych. W efekcie ogólna ocena pokroju zwierzęcia (OPZ) wyliczana jest ze wzoru: OPZ = 0,50 x OM + 0,30 x OK + 0,20 x OF gdzie: OM - suma punktów po transformacji za umięśnienie OK - suma punktów po transformacji za kościec OF - suma punktów po transformacji za cechy funkcjonalne Na listach rankingowych rozpoczynając od sezonu oceny 2011/2 zamieszcza się również wyniki oceny pokroju tj. ocenę sumaryczną za umięśnienie, kościec, cechy funkcjonalne oraz ocenę ogólną. Wyniki te do czasu opracowania nowego indeksu selekcyjnego, do którego będzie włączona również ocena za pokrój, należy traktować, jako dodatkowe informacje służące selekcji zwierząt w stadzie. 7

8 System Mobilnej Oceny Pokroju Utworzono informatyczny system gromadzenia i przetwarzania danych pokrojowych Opracowano aplikację na urządzenia mobilne typu PDA/Pocket PC/Smartphone, która pozwala selekcjonerowi na wybranie z centralnej bazy danych znajdującej się w IZ-PIB, listy stad, w których będzie dokonywał oceny oraz danych identyfikacyjnych ocenianych zwierząt. System umożliwia bezpośrednie wprowadzanie uzyskanych ocen na wirtualną klawiaturę. Po ich zatwierdzeniu zostają one przesłane do bazy, za pomocą bezprzewodowego Internetu (WiFi) oraz sieci GSM/GPRS. Tego rodzaju rozwiązanie pozwala, niezależnie od dokumentacji elektronicznej, tworzyć podstawową dokumentację zootechniczną, zgodną z obowiązującym regulaminem oceny wartości użytkowej bydła mięsnego w Polsce. Ocena wartości hodowlanej buhajów ras mięsnych Ocenę wartości hodowlanej prowadzi się dla buhajów ras mięsnych, które uzyskały ocenę wartości użytkowej. Ocena ta stanowi podstawę do prowadzenia selekcji. W porównaniu do wartości użytkowej, wartość hodowlana buhaja daje informację o jego wartości genetycznej z uwzględnieniem wpływu pochodzenia oraz środowiska. Do oceny wartości hodowlanej buhajów, z uwagi na ilość uzyskiwanych danych oraz wielkość populacji, wykorzystano metodę BLUP dla modelu jedno zmiennego uwzględniającego takie czynniki stałe jak: rok oceny, sezon oceny oraz stado. Powyższy model zastosowano do oszacowania wartości hodowlanej buhajów na podstawie Zmodyfikowanego Wskaźnika Oceny Zbiorczej (ZWOZ). W przyjętym modelu pominięto wpływ rasy ze względu na małą reprezentatywność niektórych grup rasowych. W związku z tym ocena wartości hodowlanej prowadzona jest oddzielnie w dwóch grupach, osobno dla buhajów ras ciężkich, do których zaliczono rasy CH, SL, SM i BD oraz buhajów ras średnich tj. buhajów pozostałych ras. Przekazywany do wykorzystana w praktyce selekcyjnej ranking buhajów (wersja internetowa) dotyczy buhajów określonej rasy. Nie ma tutaj możliwości porównywania między sobą buhajów różnych ras. Do końca 2013 r. oceną wartości hodowlanej objęto ogółem buhajów. 8

9 II. Metody oceny wartości użytkowej i hodowlanej świń Magdalena Szyndler-Nędza Instytut Zootechniki PIB w Krakowie, Dział Genetyki i Hodowli Zwierząt, Balice Celem każdego hodowcy i producenta jest możliwość oferowania wysokiej jakości zwierząt, zarówno rzeźnych jak i hodowlanych przy jak najniższych kosztach własnych. Zgodnie z tą regułą prowadzi się szereg prac hodowlanych dążących do wytworzenia idealnej świni, która w zależności od przeznaczenia ma wykazywać specyficzne dla kierunku użytkowania cechy. Cechy użytkowe trzody chlewnej, które bezpośrednio wpływają na wyniki produkcji tuczników i materiału hodowlanego warunkowane są zarówno przez środowisko, jak również przez predyspozycje genetyczne. Ocena użytkowości początkowo w Polsce opierała się na ocenie pokroju, następnie w latach opierano się na ocenie użytkowości własnej (masa ciała, przyrosty, grubość słoniny). W kolejnych latach (1967/68) wprowadzono indeks selekcyjny, który w jednej wartości łączył kilka informacji o zwierzęciu i stanowił pierwszą wartość hodowlaną zwierzęcia. Następnie w latach 1998/1999 wprowadzono ocenę wartości hodowlanej BLUP - animal model, która pozwala porównać ze sobą zwierzęta pochodzące z różnych stad, rejonów, pod warunkiem, że są ze sobą spokrewnione. Pierwszą oceną użytkowości, jakiej podlegają młode zwierzęta (loszki i knurki) jest ocena tuczna i rzeźna określona przyżyciowo, tzw. ocena przyżyciowa. Dokonywana jest w wieku dni, a masa ciała zwierząt w dniu oceny wynosiła minimum 70 kg. Przyrosty dzienne nie mogą być mniejsze niż 400 g. Podstawowymi parametrami oceny przyżyciowej są dwie cechy: standaryzowany przyrost dzienny (cecha tuczna), standaryzowana procentowa zawartość mięsa w tuszy (cecha rzeźna). Obecnie ocenę przeprowadzają ekipy pomiarowe działające w poszczególnych filiach Polskiego Związku Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej POLSUS. Pomiary dokonywane są na żywym zwierzęciu aparatem 9

10 ultradźwiękowym typu Piglog 105 wprowadzonym do oceny w 1994 r. Metoda oceny przyżyciowej ulegała szeregu modyfikacjom, początkowo określano przyrosty dzienne i średnią grubość słoniny z czterech pomiarów (P1-P4). W roku 1995 zredukowano liczbę pomiarów grubości słoniny do dwóch (P2 i P4), oraz wprowadzono pomiar wysokości oka polędwicy w punkcie P4. W roku 2004 wprowadzono szereg aktualizacji i udoskonaleń: zaktualizowano równanie do standaryzacji przyrostów dziennych na 180 dzień życia, standaryzowano pomiary grubości słoniny i mięśnia polędwicy na masę ciała 110 kg, wprowadzono nowe równanie do szacowania mięsności dla rasy Pietrain standaryzowano procentową zawartość mięsa w tuszy na 180 dzień życia wprowadzono nowe równania do wyliczania indeksów selekcyjnych oddzielnie dla ras matecznych i ojcowskich, osobne dla knurów i loszek. Kolejną oceną użytkowości jest ocena rozpłodowa loch. Oceną tą objęte są wszystkie lochy ras w stadach hodowlanych. Obejmuje ona kontrolę wieku pierwszego oproszenia, liczby prosiąt urodzonych i odchowanych do 21 dnia życia, straty prosiąt, długość okresu między miotu oraz częstotliwość oproszeń. Właściwie prowadzone prace hodowlane oraz dbałość hodowcy o lochy i mioty składa się na widoczne postępy w cechach objętych ta oceną. Ostatnią oceną użytkowości jest ocena tuczna i rzeźna dokonywana poubojowo w stacjach kontroli (SKURTCh). Celem oceny stacyjnej jest określenie wartości hodowlanej świń dla cech tucznych i rzeźnych oraz jakości mięsa w ujednoliconych warunkach utrzymania i żywienia zwierząt. Wartość tuczną określa się na podstawie masy ciała, przyrostów w czasie tuczu kontrolnego, zużycia paszy w czasie tuczu, a wartość rzeźną na podstawie mięsności stwierdzonej w oparciu o dysekcję poubojową. Jakość mięsa wyznacza się na podstawie pomiarów aparaturowych oraz analiz laboratoryjnych. Do stacji przysyłane są po dwie loszki z miotu (ocena kojarzenia), lub 8 loszek w 4 grupach - po dwie z miotu (ocena knura). Tucz kontrolny rozpoczyna się, gdy zwierzęta mają 30 kg, a kończy przy około 100 kg masy ciała. Loszki żywione są pasza pełnoporcjowa - granulat, w systemie do woli. W dniu zakończenia tuczu zwierzęta są ważone, mierzona jest ich grubość słoniny (przyżyciowo) i poddawane są ubojowi. Następnie wykonywanych jest szereg pomiarów w efekcie, których oszacowana zostaje mięsność tych zwierząt oraz określona jakość mięsa. W efekcie końcowym dla każdej wycenionej sztuki w stacji oblicza się indeks. 10

11 Ocena wartości użytkowej pozwala nam ocenić i porównać dane zwierzę w jednym gospodarstwie, ale nie pozwala nam zwierząt tych porównać ze zwierzętami urodzonymi w innej chlewni czy nawet w innym roku, ponieważ ocena ta nie eliminuje wpływów czynników środowiskowych (efektów stada, żywienia, pory roku, sezonu itd). Dlatego opracowano metodę szacowania wartości hodowlanej BLUP - animal model i wdrożono ją w praktykę w roku Zalety metody BLUP model zwierzęcia a) pozwala rozdzielić genetyczne i niegenetyczne wpływy na cechy użytkowe, co umożliwia hodowcom ocenę genetycznych i środowiskowych zmian zachodzących w czasie, b) pozwala na wykorzystanie danych o użytkowości wszystkich znanych krewnych ocenianego osobnika, przez co zwiększa się dokładność oceny jego wartości genetycznej; im większa liczba informacji o krewnych tym dokładniejsza ocena wartości hodowlanej, c) umożliwia porównanie pod względem wartości genetycznej zwierząt testowanych w różnych warunkach środowiskowych, w różnym czasie i z różnych stad, jeżeli między zwierzętami w obrębie stad i zwierzętami z różnych stad istnieją powiązania genetyczne, d) daje możliwość pomiaru aktualnego tempa postępu genetycznego, e) pozwala na porównywanie pod względem wartości hodowlanej zwierząt posiadających różną liczbę informacji, np. lochę po czwartym miocie z lochą, która urodziła 2 mioty, bądź też z loszką pierwiastką, f) pozwala przeprowadzić porównanie zwierząt, które podlegały różnej intensywności wstępnej selekcji. W Polsce metodę BLUP animal model wprowadzono do praktycznego stosowania w roku 1999, kiedy to rozpoczęto szacowanie wartości hodowlanej BLUP dla wyników oceny przyżyciowej tj przyrostów dziennych, mięsności i indeksu selekcyjnego. W modelu matematycznym dla każdej z tych cech uwzględniano efekty: stacji, płci, hodowli, miotu oraz efekt osobniczy. W roku 2004 rozszerzono szacowanie wartości BLUP o cechy z oceny stacyjnej (SKURTCh) tj: średniej grubości słoniny z pięciu pomiarów, powierzchni oka polędwicy, masy szynki bez skóry i słoniny, przyrostu w teście od 25 do 100 kg masy ciała oraz zawartości mięsa w tuszy. W modelu matematycznym dla tych cech uwzględniony został stały efekt stacji, stały efekt środowiska (rok urodzenia*chlewnia), oraz losowy efekt 11

12 kojarzenia i osobnika. W roku tym (2004) wprowadzono szacowanie wartości BLUP także dla cech użytkowości rozpłodowej, czyli liczby prosiąt urodzonych oraz odchowanych do 21 dnia życia. W roku 2008 szacowanie wartości hodowlanej zwierzęcia BLUP dla cech przyżyciowych, stacyjnych i rozpłodowych połączono w jedną zbiorczą wartość hodowlana. Szacowana jest ona osobno dla linii matczynych i ojcowskich według następujących wzorów: dla linii matczynych: H ZB = H PD *24 + H PM *16 + H R1 *18 + H R21 * dla linii ojcowskich: H ZB = H PD *35 + H PM *35 + H R1 *9 + H R21 * gdzie: H ZB - zbiorcza wartość hodowlana, H PD - wartość hodowlana dla przyrostów dziennych, H PM - wartość hodowlana dla zawartości mięsa w tuszy, H R1 - wartość hodowlana dla liczby prosiąt urodzonych i H R21 wartość hodowlana dla liczby prosiąt w 21 dniu. W obu modelach każdej wartości hodowlanej cechy przypisana jest inna wartość ekonomiczna. W przypadku linii matecznych większy nacisk położony jest na cechy związane z użytkowością rozpłodową (18% dla liczby prosiąt urodzonych i 42% dla liczby prosiąt odchowanych), a w liniach ojcowskich na przyrosty i mięsność (po 35%). Podsumowując, wynik oceny użytkowości, jakim jest indeks selekcyjny umożliwia porównanie wartości hodowlanej osobników ocenionych: w tym samym czasie, czyli rówieśników, w tej samej chlewni, jednakowo żywionych itd. Nie uwzględnia on wpływu czynników środowiskowych na cechy produkcyjne ocenianego zwierzęcia, a uzyskana ocena (indeks) przedstawia wartość hodowlaną zwierzęcia obarczoną błędem wynikającym z niewyłączenia wpływu czynników środowiskowych na jego produkcyjność. Natomiast ocena wartości hodowlanej BLUP umożliwia porównanie wartości hodowlanej osobników ocenionych w różnych latach, sezonach, chlewniach, różnie żywionych, w różnym wieku itd. Pozwala także oszacować wpływ czynników środowiskowych na cechy produkcyjne ocenianego zwierzęcia, a uzyskana ocena przedstawia wartość hodowlaną (genetyczną) zwierzęcia nie obciążoną czynnikami poza genetycznymi. Ocena wartości użytkowej i hodowlanej BLUP jest szeroko stosowana 12

13 w praktyce hodowlanej, bez niej nie ma możliwości prawidłowego prowadzenia prac hodowlanych w kierunku doskonalenia posiadanych zwierząt. Jedynie w rasach rodzimych świń tj złotnickiej białej, złotnickiej pstrej oraz puławskiej ze względu na objęcie tych zwierząt programami ochrony zasobów genetycznych, doboru do kojarzeń i wyboru zwierząt na remont stada dokonuje się w oparciu o wyniki oceny użytkowości własnej z zachowaniem zasady ograniczania wzrostu inbredu. Konieczność objęcia tych ras programami ochrony wynikała przede wszystkim z małego i ciągle zmniejszającego się zainteresowania hodowców utrzymywaniem świń tych ras i jednocześnie z potrzeby zachowania zwierząt posiadają szereg cennych cech z gospodarczego i hodowlanego punktu widzenia. Zwierzęta te w porównaniu do ras wysokoprodukcyjnych cechują się większą grubością słoniny grzbietowej, mniejsza powierzchnią oka polędwicy i mniejsza mięsnością. W zakładach mięsnych tuczniki czystorasowe klasyfikowane są najczęściej w klasie U i R systemu SEUROP, ale na podstawie oceny stacyjnej wykazano, że mięso świń rasy puławskiej charakteryzuje się zawartością tłuszczu międzymięśniowego na poziomie 2-3%. W przypadku ras złotnickich w badaniach wykonanych w innych jednostkach stwierdzono, że rasy te cechują się zawartością tłuszczu śródmięśniowego pomiędzy 2% a 3,5%. Zawartość tłuszczu śródmięśniowego na poziomie 2-3% sprawia, że mięso jest soczyste, kruche i doskonale nadaje się do wytwarzania produktów regionalnych, szczególnie wędlin długo dojrzewających. Ponadto zwierzęta te charakteryzują się bardzo dobrym przystosowaniem do trudniejszych warunków środowiskowych, oraz cenną z hodowlanego punktu widzenia odrębnością genetyczną i zmiennością wewnątrz rasową. Są to cechy, które mogą być w przyszłości wykorzystane na przykład w podnoszeniu zdrowotności świń wysoko produkcyjnych lub jakości ich mięsa. Utrzymywanie zwierząt w sztywnych ramach programów ochrony ma na celu przede wszystkim utrzymanie istniejącej odrębności genetycznej i zmienności wewnątrz rasowej. Ponadto dąży się do: rozwoju populacji do liczebności zabezpieczającej jej trwałość biologiczną, i stabilizacji wielkości populacji aktywnej, konsolidacji cech rasowych i stabilizacji wzorca eksterieru, opracowania schematów krzyżowania towarowego celem wykorzystania cech rasowych w produkcji towarowej gospodarstw indywidualnych, szczególnie gospodarstw spełniających normatywy ekologiczne. 13

14 III. Wykorzystanie DDGS w odchowie kurcząt i kaczek rzeźnych Ewa Łukaszewicz i Artur Kowalczyk Instytut Hodowli Zwierząt, Zakład Hodowli Drobiu, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Projekt badawczy MNiSW nr R Dyrektywa Unii Europejskiej zobowiązuje kraje członkowskie do wprowadzenia, do 2020 r., 10% biopaliw. W naszej szerokości geograficznej najlepszym surowcem do produkcji bioetanolu są rzepak, kukurydza i pszenica. Produktem ubocznym bioetanolu jest wywar, który stanowi cenne źródło energii, białka, fosforu oraz wielu innych związków mineralnych, witamin z grupy B (tianina, ryboflawina), substancji biologicznie czynnych (nukleotydów, inozytolu, glutaminy, kwasów nukleinowych, mannanoligosacharydów, beta-glukanów). Suszony wywar Dried Distiller s Grains with Solubles (DDGS), w zależności od substratu zawiera: 88 90%, suchej masy, w tym 25 35% łatwo przyswajalnego białka, 7 12% tłuszczu, w tym znaczny udział nienasyconych kwasów tłuszczowych, 7 9% włókna, 5,5 6,5% łatwo przyswajalnych związków mineralnych. Wysoka zawartość nierozpuszczalnych frakcji włókna poprawia trawienie, zwiększa kwasowość treści jelit, zmniejsza populację bakterii patogennych, co wpływa na zmniejszenie biegunek u zwierząt młodych. DDGS nie zawiera również substancji antyżywieniowych. Szacuje się, że w Polsce docelowo na produkcję bioetanolu przeznaczać się będzie do 2 mln ton zbóż rocznie, z czego po wysuszeniu wywaru, można otrzymać do 600 tys. ton DDGS. Pozwoli to na znaczne zmniejszenie importu pasz wysokobiałkowych, a tym samym kosztów produkcji zwierzęcej. Ponadto, obowiązująca od sierpnia 2008 r. ustawa Prawo paszowe, zakazująca stosowania pasz pochodzących z roślin modyfikowanych genetycznie, a także wycofanie mączek zwierzęcych, z jednej strony powoduje ograniczenie importu soi i poekstrakcyjnej śruty sojowej (Polska sprowadza ich ponad 2 mln ton rocznie), z drugiej zaś pogłębia deficyt pasz wysokobiałkowych oraz wzrost ich cen. 14

15 Badania przeprowadzone w wielu krajach wskazują, że DDGS może być z powodzeniem stosowany w żywieniu przeżuwaczy i zwierząt monogastrycznych, na poziomie od 5 do 30%. Jednakże, z uwagi na jego bardzo zmienne właściwości zależne m.in. od rodzaj rośliny, z której otrzymywany jest bioetanol, warunki jej uprawy oraz proces technologiczny, musi być wcześniej gruntownie przebadany pod kątem składu chemicznego i właściwości odżywczych dla poszczególnych gatunków i grup produkcyjnych zwierząt, wpływu na ich zdrowie i jakość produktów. Spośród 28 krajów UE Polska jest największym producentem mięsa drobiowego, co stwarza doskonałą szansę do racjonalnego i efektywnego wykorzystania DDGS. Według danych KRD-IG, w 2013 r. wyprodukowano w kraju blisko 2 mln ton mięsa drobiowego; do uboju oddano: kurcząt brojlerów, indyków rzeźnych, kaczek brojlerów, gęsi oraz poprodukcyjnych kur niosek; wylężono: 871,5 mln kurcząt brojlerów, 21,570 mln indycząt, 7,529 mln gąsiąt, 3,744 mln kacząt oraz 28,728 mln kurek do intensywnej produkcji jaj spożywczych; ok. 44,1 mln kur niosek wyprodukowało blisko 9 mln szt. jaj. Uwzględniając skalę produkcji drobiarskiej w Polsce oraz wartości odżywcze suszonego wywaru z kukurydzy, celem przeprowadzonych badań było określenie możliwości zastosowania DDGS w odchowie kurcząt i kaczek rzeźnych, jako substytutu poekstrakcyjnej śruty sojowej. 1. Zastosowanie DDGS w żywieniu kurcząt brojlerów Badania prowadzono z wykorzystaniem kurcząt linii Ross 308 podzielonych na cztery grupy: do trzeciego tygodnia życia wszystkie ptak żywiono tę samą mieszanką pełnoporcjową starter, a następnie grupę kontrolną mieszankami podstawowymi grower i finiszer (0% DDGS), grupy doświadczalne z udziałem 5%, 10% lub 15% DDGS (Tab. 1, 2). Ptaki odchowywano do 42. dnia życia. Analizowano: spożycie (FI) i wykorzystanie paszy (FCR), przyrosty masy ciała, masę i skład tkankowy tuszek, cechy fizyczne mięsa (ph, wodochłonność, barwę mięśni piersiowych L*, a*, b*) oraz skład chemiczny mięśni piersiowych. Uzyskane wyniki przedstawiono w tabelach

16 Tabela 1. Skład mieszanek paszowych stosowanych w żywieniu kurcząt brojlerów od 15. do 35. dnia odchowu oraz koszt ich wytworzenia Składniki Grupa I- kontrolna Grupa II- 5% DDGS Grupa III- 10% DDGS Grupa IV- 15% DDGS Energia metaboliczna [kcal/kg] 3040,8 3037,4 3052,9 3052,7 Białko ogólne [%] 19,8 20,1 20,1 20,3 Włókno surowe [%] 2,4 2,6 2,7 2,9 Lizyna [%] 1,1 1,1 1,1 1,1 Metionina + cystyna [%] 0,8 0,8 0,8 0,8 Koszt wytworzenia 1 tony paszy[pln] 1084,0 1050,1 1005,4 966,0 Tabela 2. Skład mieszanek paszowych stosowanych w żywieniu kurcząt brojlerów od 36. do 42. dnia odchowu oraz koszt ich wytworzenia Składniki Grupa I- -kontrolna Grupa II- 5% DDGS Grupa III- 10% DDGS Grupa IV - 15% DDGS Energia metaboliczna [kcal/kg] 3141,7 3142,7 3153,8 3153,7 Białko ogólne [%] 18,5 18,7 18,7 19,0 Włókno surowe [%] 2,4 2,5 2,7 2,8 Lizyna [%] 1,0 1,0 1,0 1,0 Metionina + cystyna [%] 0,7 0,7 0,7 0,7 Koszt wytworzenia 1 tony paszy [PLN] 1018,5 982,7 938,9 902,5 Wraz ze wzrostem udziału DDGS w mieszankach grower i finiszer zmniejszał się koszt 1 tony paszy. 16

17 W piątym tygodniu odchowu stwierdzono wyższą (P<0,05) masę ciała w grupie kontrolnej (1921,8 g) oraz z 5% DDGS (1873,4 g) w stosunku do grup z 10% i 15% DDGS (odpowiednio 1789,6 i 1715,0 g). Podobnie, po 6. tygodniach odchowu najwyższą masę ciała (2542,8 g) miały ptaki z grupy kontrolnej i była ona wyższa (P<0,05) w porównaniu do grup doświadczalnych. Z grup doświadczalnych, najwyższą masę ciała stwierdzono w grupie z 5% DDGS (2412,1 g) i była ona istotnie wyższa (P<0,05) niż w grupie z 10% (1789,6 g) oraz 15% DDGS (1715,0 g) (Tabela 3). Tabela 3. Wpływ zróżnicowanego poziomu DDGS w paszy na masę ciała [g] kurcząt brojlerów w kolejnych tygodniach odchowu (średnie ± SD) Grupa Płeć Wiek kurcząt (tyg.) Grupa I Kontrolna 0% DDGS (n=28) (n=28) (n=56) 42,2 ±2,5 42,2 ±3,0 42,2 ±2,7 115,2 ±15,0 120,4 ±15,5 117,6 ±15,3 309,4 ±31,0 312,3 ±29,4 310,7 a*) ±30,0 718,6 ±83,7 695,2 a ±67,8 707,9 a ±77,0 1316,2 a ±136,1 1219,2 a ±108,5 1271,9 a ±132,3 2030,6 a ±192,1 1792,3 a ±141,5 1921,8 a ±207,3 2724,2 a ±216,9 2326,9 a ±145,8 2542,8 a ±273,1 Grupa II - 5% DDGS (n=27) (n=29) (n=56) 42,6 ±3,9 42,4 ±3,3 42,5 ±3,5 111,2 ±13,1 110,7 ±12,3 110,9 ±12,6 288,8 ±32,1 287,9 ±29,5 288,3 b ±30,5 714,8 ±65,6 666,8 ±63,5 689,9 ab ±68,3 1263,6 ±95,1 1150,5 a ±90,4 1204,9 ab ±108,1 2020,4 a ±136,0 1737,4 a ±126,3 1873,4 a ±192,2 2635,0 a ±192,9 2205,7 b ±155,7 2412,1 b ±277,0 17

18 Grupa III - 10% DDGS (n=22) (n=34) (n=56) 42,4 ±3,8 42,8 ±3,9 42,7 ±3,8 122,2 ±14,9 121,0 ±14,2 121,5 ±14,4 307,7 ±31,2 293,9 ±32,0 299,3 ±32,1 690,5 ±88,2 645,8 ±83,5 663,3 b ±87,3 1244,7 ±116,3 1124,8 ab ±120,2 1171,9 b ±126,2 1933,7 ab ±156,7 1696,6 ab ±140,4 1789,6 b ±186,6 2416,7 b ±536,6 2174,8 b ±162,6 2269,7 c ±373,5 Grupa IV - 15% DDGS (n=31) (n=25) (n=56) 42,5 ±3,0 42,9 ±3,5 42,7 ±3,2 106,8 ±13,4 103,7 ±14,9 105,4 ±14,1 298,3 ±32,4 283,3 ±32,1 291,6 b ±32,8 672,8 ±60,4 609,7 b ±56,9 644,8 c ±66,4 1173,8 b ±94,9 1035,6 b ±84,5 1112,4 c ±113,3 1843,5 b ±150,1 1554,5 b ±117,5 1715,0 b ±198,3 2418,6 b ±174,1 2007,5 c ±131,9 2235,9 c ±258,4 *) wartości średnie w kolumnach dla danej płci, oznaczone różnymi literami różnią się istotnie (a,b,c - P<0,05). Tabela 4. Wpływ zróżnicowanego poziomu DDGS na spożycie paszy oraz zużycie paszy na 1kg masy ciała (średnie) Grupa Spożycie paszy (FI) na 1 szt. (g) w okresie odchowu 1-14 dzień życia 1-35 dzień życia 1-42 dzień życia Wykorzystanie paszy (FCR) na kg masy ciała (g) w okresie odchowu 1-14 dzień życia 1-35 dzień życia 1-42 dzień życia 0% DDGS a*) a a a a 5% DDGS a b b ab a 10% DDGS b c a ab b 15% DDGS b d a b b *) wartości średnie w kolumnach oznaczone różnymi literami różnią się istotnie (a,b - P<0,05). 18

19 Wprowadzenie badanych poziomów DDGS do mieszanek paszowych w okresie od 15. do dnia odchowu spowodowało istotne (P<0,05) obniżenie spożycia paszy i równocześnie pogorszenie jej wykorzystania w grupie z 10 i 15% DDGS w porównaniu do grupy kontrolnej (Tabela 4). Tabela 5. Wpływ zróżnicowanego poziomu DDGS w paszy na masę ciała oraz wartość tuszek kurcząt brojlerów (średnie ± SD) Grupa Płeć przed ubojem Masa (g) tuszki patroszonej Wydajność rzeźna (%) Mięśnie (%) 1) piersiowe nóg ogółem Skóra z tłuszcz. podsk. Tłuszcz sadełkowy (%) (n=5) 2890 a2) ±38, a ±17,9 74,2 ±0,6 26,9 ±1,3 22,5 a ±1,3 49,5 a ±1,4 10,6 ±0,8 1,8 ±0,6 0% DDGS (n=5) (n=10) 2420 a ±48,5 2655,0 a ±251,1 1807,2 a ±54,4 1975,6 a ±181,6 74,7 ±1,3 74,4 ±1,0 27,5 ±2,0 27,2 a ±1,6 21,0 a ±0,2 21,8 a ±1,2 48,6 a ±2,2 49,0 a ±1,8 12,5 ±1,1 11,6 a ±1,2 1,7 ±0,6 1,7 ±0,6 (n=5) 2780 b ±26,2 2053,2 ±63,7 73,8 ±1,8 26,4 ±1,4 21,0 ±0,5 47,4 ±1,5 12,1 ±0,4 2,1 ±0,6 5% DDGS (n=5) (n=10) 2309 b ±42,0 2544,5 ±250,4 1717,2 ±31,1 1885,2 ±183,3 74,4 ±1,6 74,1 ±1,6 26,9 ±1,3 26,6 ±1,3 20,5 ±1,0 20,7 ±0,8 47,4 ±2,1 47,4 ±1,7 12,7 ±1,0 12,4 ±0,7 2,4 ±0,5 2,2 ±0,5 10% DDGS (n=5) (n=5) (n=10) 2759 b ±25, bc ±19,2 2498,0 ±275,9 2031,6 b ±44,8 1658,8 b ±28,9 1845,2 ±199,7 73,6 ±1,5 74,1 ±0,9 73,9 ±1,2 26,6 ±1,0 26,0 ±1,3 26,3 ±1,1 21,2 ±0,6 20,9 ±0,7 21,0 ±0,6 47,9 ±1,4 46,9 ±1,0 47,4 ±1,2 12,0 ±0,7 12,3 ±1,1 12,2 ±0,9 1,6 ±0,1 3,2 ±0,8 2,4 ±1,0 19

20 (n=5) 2605 c ±48,3 1885,6 c ±41,3 72,4 ±1,2 26,3 ±1,7 21,6 b ±1,9 47,9 b ±1,6 10,7 ±1,5 1,6 ±0,6 15% DDGS (n=5) (n=10) 2144 c ±39,7 2374,5 b ±246,5 1578,4 ±45,1 1732,0 b ±166,9 73,0 ±1,3 73,0 ±1,4 27,0 ±1,5 26,7 b ±1,6 20,5 b ±0,7 21,0 b ±1,5 47,5 b ±1,7 47,7 b ±1,6 11,8 ±1,2 11,3 b ±1,4 2,0 ±0,6 1,8 ±0,6 1) udział poszczególnych elementów w odniesieniu do tuszki patroszonej z szyją, 2) wartości średnie w kolumnach dla danej płci, oznaczone różnymi literami różnią się istotnie (a,b, - P<0,05). Częściowe zastąpienie śruty sojowej DDGS na poziomie 5-15% zróżnicowało (P<0,05), w porównaniu do grup kontrolnych żywionych mieszankami kontrolnymi, masę ciała przed ubojem, masę tuszki, mięśni oraz skóry z tłuszczem podskórnym. Obserwowane różnice zależne były od płci kurcząt i poziomu DDGS. Nie stwierdzono istotnych różnic w wydajności rzeźnej (Tab. 5). Średnia masa tuszki patroszonej z szyją dla obu płci była najwyższa w grupie kontrolnej, ale jedynie w odniesieniu do grupy z 15% DDGS, różnica ta okazała się istotna. Również udział mięśni nóg oraz mięśni ogółem u kurek i kogutków (a także dla obu płci razem) grupy kontrolnej był istotnie wyższy niż analogicznych grup żywionych paszami z 15% udziałem DDGS. Tabela 6. Wpływ zróżnicowanego poziomu DDGS w paszy na właściwości fizyczne mięśni piersiowych kurcząt brojlerów (średnie ± SD) Grupa Płeć Mięśnie piersiowe Barwa mięśni piersiowych ph 15 ph 24 L* a* b* Wodochłonność (%) (n=5) 6,20 ±0,05 6,24 ±0,05 59,6 ±2,7 13,5 ±1,0 5,6 ±0,9 87,9 ±6,6 Grupa I - Kontrolna 0% DDGS (n=5) 6,20 ±0,12 6,21 ±0,07 61,2 a*) ±1,7 13,4 ±1,2 6,5 ±0,3 86,6 ±6,2 (n=10) 6,20 ±0,09 6,23 ±0,06 60,4 a ±2,3 13,5 ±1,0 6,1 ±0,8 87,6 ±6,1 20

21 (n=5) 6,28 ±0,18 6,27 ±0,05 58,8 ±1,4 12,8 ±1,1 6,3 ±0,5 90,1 ±5,1 Grupa II - 5% DDGS (n=5) 6,24 ±0,09 6,24 ±0,09 58,1 b ±2,1 13,9 ±2,0 6,3 ±1,4 88,8 ±3,3 (n=10) 6,26 ±0,13 6,26 ±0,07 58,4 ±1,7 13,3 ±1,7 6,3 ±1,0 89,5 ±4,1 (n=5) 6,26 ±0,05 6,23 ±0,09 57,4 ±2,0 13,8 ±1,2 6,4 ±0,4 87,7 ±3,9 Grupa III - 10% DDGS (n=5) 6,21 ±0,08 6,21 ±0,10 58,3 ±2,8 13,2 ±1,2 7,1 ±0,4 88,7 ±4,8 (n=10) 6,23 ±0,13 6,22 ±0,09 57,8 ±2,3 13,5 ±1,1 6,8 ±0,5 88,0 ±4,9 (n=5) 6,32 ±0,05 6,33 ±0,09 56,5 ±1,3 12,2 ±1,7 6,5 ±0,6 89,7 ±2,9 Grupa IV - 15% DDGS (n=5) 6,27 ±0,06 6,3 ±0,07 57,8 b ±2,4 13,3 ±1,7 7,2 ±1,3 92,6 ±4,7 (n=10) 6,29 ±0,06 6,31 ±0,08 57,1 b ±1,9 12,7 ±1,6 6,8 ±1,0 91,1 ±4,0 *) wartości średnie w kolumnach dla danej płci, oznaczone różnymi literami różnią się istotnie (a,b - P<0,05). Zastosowanie analizowanych poziomów DDGS do mieszanek dla kurcząt nie spowodowało zmian wartości wodochłonności i ph, zarówno bezpośrednio po uboju, jak i 24 schłodzeniu. Istotnej (P<0,05) zmianie uległa jedynie jasność barwy (L*) mięśni piersiowych, która w grupie z 15% DDGS była wyższa niż w grupie kontrolnej (57,1 vs. 60,4) (Tab. 6), co pozwala przypuszczać, że wzrost udziału DDGS w mieszance paszowej wpływa na pociemnienie barwy (L*) mięśni. Analizując skład chemiczny mięśni piersiowych, zaobserwowano podobne zmiany jak przy cechach fizycznych mięśni, ich wielkość i charakter uzależnione były od poziomu DDGS i płci kurcząt (Tab. 7) Najwyższą, procentową zawartość suchej masy stwierdzono u kurek z 15% DDGS, białka z 10%, natomiast tłuszczu, z niewytłumaczalnych powodów, u kurek otrzymujących 21

22 paszę z 15% DDGS. W większości grup, wraz ze wzrostem poziomu DDGS w paszy, wzrastał w mięśniach udział cholesterolu. Tabela 7. Wpływ zróżnicowanego poziomu DDGS w paszy na skład chemiczny mięśni piersiowych kurcząt brojlerów (średnie ± SD) Oceniana cecha Sucha masa (g/100 g) Grupa Płeć 10% 0% DDGS DDGS 15% DDGS DDGS (n=5) 27,2 a1) ±0,3 25,9 bc ±0,1 26,3 b ±0,1 25,5 c ±0,2 (n=5) 26,1 b ±0,1 26,8 b ±0,2 26,2 b ±0,2 27,8 a ±0,1 (n=10) 26,6 ±0,6 26,3 ±0,5 26,2 ±0,1 26,6 ±1,3 Białko (g/100 g) (n=5) 22,9 ±0,3 23,0 ±0,1 23,7 ±0,3 23,0 ±0,1 (n=5) 23,9 a ±0,1 23,0 b ±0,1 24,0 a ±0,1 23,8 ab ±0,4 (n=10) 23,4 ±0,1 23,0 b ±0,1 23,8 a ±0,1 23,4 ±0,5 Tłuszcz (g/100 g)] Cholesterol (mg/100 g) (n=5) 2,9 a ±0,1 2,4 c ±0,1 2,6 b ±0,1 2,2 c ±0,1 (n=5) 2,5 b ±0,1 2,0 c ±0,1 2,4 bc ±0,1 4,5 a ±0,1 (n=10) 2,7 ±0,2 2,2 b ±0,2 2,5 ±0,2 3,4 a ±1,2 (n=5) 124,7 b ±0,6 134,3 a ±0,6 135,7 a ±0,6 124,3 b ±0,7 (n=5) 118,0 c ±0,4 124,3 b ±0,6 125,7 b ±0,5 134,3 a ±0,6 (n=10) 121,3 b ±3,7 129,3 ±5,5 130,7 a ±5,5 129,3 ±5,5 1) wartości średnie w wierszach oznaczone różnymi literami różnią się istotnie (P<0,05). Zastosowanie w żywieniu kurcząt brojlerów, od 15 do 42 dnia życia, 15% DDGS spowodowało obniżenie końcowej masy ciała, tuszki patroszonej z szyją, masy mięśni ogółem oraz skóry z tłuszczem podskórnym, natomiast 5-10% udział DDGS obniżył końcową masę ciała, ale nie stwierdzono istotnych zmian w składzie tkankowym tuszek. 22

23 Publikacje: Łukaszewicz E., Kowalczyk A. (2014). Slaughter yield and breast meat quality of chicken broilers in relation to sex and level of dietary maize distillers dried grains with solubles (DDGS). The Revue de Medicine Veterinaire praca po recenzjach, przyjęta do druku. 2. Zastosowanie DDGS w żywieniu kaczek rzeźnych Materiał badawczy stanowiły kaczki rzeźne w typie Pekin, podzielone na cztery grupy: do trzeciego tygodnia życia wszystkie ptak żywiono ad libitum, mieszanką standardową zawierającą 11,8 MJ energii metabolicznej, 20,0% białka, oraz 3% włókna surowego w 1 kg paszy, a następnie, od 4. do 8. tygodnia odchowu kaczki w grupie- I żywiono mieszanką kontrolną, natomiast w grupach doświadczalnych -II -IV mieszanką z udziałem odpowiednio 15%, 25% i 30% (DDGS) (Tab. 8). Dodatkowo, od 3. tygodnia życia do końca odchowu kaczkom wszystkich grup podawano mieszankę mineralną zawierającą MM-D, kredę i żwir. Kaczki odchowywano do 7. I8. Tygodnia życia. W trakcie doświadczenia badano analogiczne cechy jak przy odchowie kurcząt. Tabela 8. Skład mieszanek paszowych wykorzystanych w żywieniu kaczek od 4. do 8. tygodnia odchowu oraz koszt ich wytworzenia Wyszczególnienie 0% DDGS 15% DDGS 25% DDGS 30% DDGS MEN, (MJ/kg) 12,2 12,3 12,3 12,3 Białko ogólne (%) 17,4 17,8 18,0 17,7 Włókno surowe (%) 3,1 3,5 3,8 3,9 Lizyna (%) 0,9 0,9 0,9 0,9 Metionina + cystyna (%) 0,7 0,7 0,7 0,7 Koszt wytworzenia 1 tony paszy [PLN] 957,30 824,80 746,20 689,70 Relatywny koszt 1 tony paszy (%) 100,00 86,16 77,95 72,05 23

24 Tabela 9. Wpływ zróżnicowanego poziomu DDGS w paszy na masę ciała kaczek rzeźnych w kolejnych tygodniach odchowu (g; średnie ± SD) (Adamski i wsp., 2011) Grupa Płeć 1. dzień 3. tydzień 7. tydzień 8. tydzień (n=21) 54,9 ±4,6 1016,7 ±232,6 3035,7 ±261,8 3296,7 ±220,8 Grupa I - kontrolna (n=19) 52,6 ±3,5 976,3 b1) ±135,8 3130,5 a ±289,0 3310,7 ±390,8 (n=40) 53,8 ±4,2 997,5 ±191,5 3079,5 a ±275,2 3303,4 ±308,8 (n=20) 52,7 ±4,5 1030,0 ±170,4 3022,2 ±234,6 3234,6 ±234,0 Grupa II - 15% DDGS (n=20) 53,1 ±5,4 1163,9 a ±114,8 3116,7 a ±282,8 3334,6 ±218,3 (n=40) 52,9 ±4,9 1093,4 ±159,9 3069,4 a ±260,6 3284,6 ±227,5 (n=20) 54,5 ±2,9 1117,5 ±173,4 3035,0 ±211,6 3370,0 ±293,3 Grupa III - 25% DDGS (n=20) 53,9 ±3,3 1086,8 ±139,3 2997,4 a ±205,8 3250,0 ±257,9 (n=40) 54,2 ±3,0 1102,6 ±156,4 3016,7 ab ±206,9 3312,1 ±2786 (n=22) 53,9 ±4,6 1097,5 ±169,7 3027,5 ±190,9 3266,7 ±293,8 Grupa IV - 30% DDGS (n=18) 52,9 ±5,1 1008,3 b ±220,5 2830,5 a ±284,5 3192,3 ±315,5 (n=40) 53,4 ±4,8 1055,3 ±197,9 2934,2 b ±256,6 3232,1 ±300,7 1) wartości średnie w kolumnach dla danej płci, oznaczone różnymi literami różnią się istotnie (a,b - P<0,05). 24

25 Średnia masa ciała jednodniowych piskląt w analizowanych grupach była zbliżona podobnie jak po trzech pierwszych tygodniach odchowu, natomiast żywienie kaczek od 4 do 7 tyg. życia mieszanką z 30% udziałem DDGS wpłynęło (P<0,05) na zmniejszenie średniej masy ciała kaczek obu płci, w porównaniu do grupy kontrolnej oraz z 15% DDGS. W pierwszych trzech tygodniach życia wykorzystanie mieszanki standardowej na kg masy ciała (FCR) było bardzo zbliżone we wszystkich grupach, co świadczy o wyrównanej jakości piskląt, ale po wprowadzeniu do paszy DDGS obserwowano różnice w FI i FCR. Po 7 i 8 tyg. odchowu, w grupie z 25% udziałem DDGS stwierdzono istotnie (P<0,05) niższe spożycie i wykorzystanie paszy na kilogram przyrostu w porównaniu do pozostałych grup (Tab. 10), za wyjątkiem grupy kontrolnej po 8 tyg. Tabela 10. Wpływ zróżnicowanego poziomu DDGS na spożycie oraz wykorzystanie paszy na 1kg masy ciała (n=40; średnie) (Kowalczyk i wsp. 2012) Grupa Grupa I - kontrolna Grupa II - 15% DDGS Grupa III - 25% DDGS Grupa IV - 30% DDGS Spożycie (FI) paszy na 1 szt. (g) 1-3 tydz. życia 1-7 tydz. życia 1-8 tydz. życia Wykorzystanie (FCR) paszy na kg masy ciała (g) 1-3 tydz. życia 1-7 tydz. życia 1-8 tydz. życia a1) ab a a a a a b b b b a ab a a b 1) wartości średnie w kolumnach oznaczone różnymi literami różnią się istotnie (a,b - P<0,05). 25

26 Tabela 11. Wpływ zróżnicowanego poziomu DDGS w paszy na masę ciała, wydajność rzeźną oraz skład tkankowy tuszek kaczek rzeźnych po 7-tyg. odchowu (średnie ± SD) (Adamski i wsp., 2011) Grupa Płeć przed ubojem Masa (g) tuszki patrosz. Wydajność rzeźna (%) Mięśnie (%) 1) piersiowe nóg ogółem Skóra z tłuszczem podsk. (%) Tłuszcz sadełk. (%) (n=5) 3020,0 ±27,4 2013,2 a2 ±59,9 66,6 ±2,0 11,1 ±2,5 13,7 ±0,8 24,8 ±2,2 24,3 ±1,1 1,0 ±0,3 0% DDGS (n=5) (n=10) 3090,0 a ±74,1 3055,0 a ±64,3 1944,0 ±68,6 1978,6 ±70,8 62,9 ±2,0 64,8 ±2,7 13,2 ±4,6 12,1 a ±3,6 13,3 ±1,4 13,5 ±1,1 26,4 ±5,8 25,7 a ±4,2 30,1 ±5,0 27,2 ±4,6 1,4 ±0,4 1,2 b ±0,4 15% DDGS (n=5) (n=5) (n=10) 3080,0 ±97,5 3020,0 ±144,0 3050,0 a ±120,2 2057,2 a ±72,2 1992,4 ±139,8 2024,8 a ±110,3 66,8 ±1,0 66,0 ±2,3 66,4 ±1,8 12,0 ±1,7 11,7 ±1,0 11,9 a ±1,3 12,9 ±0,9 12,0 ±0,9 12,5 ±1,0 24,9 ±2,6 23,8 ±1,3 24,4 a ±2,1 26,7 ±1,8 31,7 ±2,1 29,2 a ±3,2 1,5 ±0,3 1,9 ±0,7 1,7 a ±0,6 25% DDGS (n=5) (n=5) (n=10) 2950,0 ±106,0 2980,0 ±171,7 2965,0 ±135,5 1874,0 b ±62,9 1948,8 ±96,1 1911,4 ±86,1 63,5 ±1,9 65,4 ±2,3 64,7 ±2,2 9,9 ±1,6 10,6 ±1,4 10,2 b ±1,4 14,2 ±0,8 13,7 ±0,7 14,0 ±0,7 24,2 ±1,5 24,3 ±1,3 24,2 ±1,3 24,3 ±3,0 27,9 ±2,1 26,1 b ±3,1 1,2 ±0,4 1,3 ±0,5 1,3 b ±0,4 26

27 (n=5) 2930,0 ±57,0 1880,2 b ±91,0 64,2 ±2,9 10,3 ±0,3 13,0 ±1,6 23,4 ±1,4 27,3 ±2,1 1,2 ±0,5 30% DDGS (n=5) (n=10) 2890,0 b ±119,3 2910,0 b ±90,6 1886,8 ±109,7 1883,5 b ±95,1 65,3 ±2,3 64,5 ±2,5 10,5 ±0,8 10,4 b ±0,6 13,2 ±1,2 13,2 ±1,4 23,8 ±1,1 23,5 b ±1,2 29,6 ±3,0 28,4 ±2,7 1,3 ±0,7 1,3 b ±0,6 1) udział poszczególnych elementów w odniesieniu do tuszki patroszonej z szyją, 2) wartości średnie w kolumnach dla danej płci, oznaczone różnymi literami różnią się istotnie (a,b, - P<0,05). Tabela 12. Wpływ zróżnicowanego poziomu DDGS w paszy na masę ciała, wydajność rzeźną oraz skład tkankowy tuszek kaczek rzeźnych po 8-tyg. odchowu (średnie ± SD) (Łukaszewicz i wsp., 2011) Grupa Płeć przed ubojem Masa (g) tuszki patroszonej Wydajność rzeźna (%) Mięśnie 1) (%) piersiowe nóg ogółem Skóra z tłuszczem podsk. (%) Tłuszcz sadełkowy (%) (n=5) 3350,0 ±79,0 2209,6 ±76,1 65,9 ±0,9 13,9 ±2,0 13,1 ±1,5 27,1 ±3,4 26,0 ±2,6 1,5 ±0,5 0% DDGS (n=5) (n=10) 3330,0 ab2) ±120,4 3340,0 ab ±96,6 2335,2 a ±174,9 2272,4 a ±143,4 70,1 a ±3,6 68,0 ±3,3 14,0 ±2,6 14,0 ±2,1 11,2 ±0,6 12,2 ±1,5 25,3 ±3,0 26,2 ±3,1 30,5 a ±2,9 28,3 ±3,5 1,6 ±0,3 1,5 ±0,4 15% DDGS (n=5) (n=5) (n=10) 3250,0 ±61,2 3120,0 bc ±90,8 3185,0 bc ±100,1 2198,8 ±34,1 2206,0 ±52, ,4 ±41,8 67,7 ±1,3 70,7 a ±1,3 69,2 a ±2,0 13,3 ±1,1 13,8 ±3,2 13,5 ±2,3 12,4 ±0,9 11,2 ±1,1 11,8 ±1,2 25,7 ±0,9 25,0 ±4,0 25,3 ±2,8 26,8 ±1,6 33,1 a ±3,9 30,0 a ±4,4 1,5 ±0,3 2,1 ±0,6 1,8 a ±0,5 27

28 25% DDGS 30% DDGS (n=5) (n=5) (n=10) (n=5) (n=5) (n=10) 3370,0 ±189,1 3520,0 a ±125,5 3445,0 a ±170,7 3270,0 ±115,1 2960,0 c ±194,9 3115,0 c ±222,4 2255,6 ±124,8 2410,8 a ±91,2 2333,2 a ±131,6 2136,8 ±99,8 1931,2 b ±171,6 2034,0 b ±171,2 66,9 ±1,2 68,5 ab ±0,3 67,7 ±1,1 65,3 ±0,9 65,2 b ±1,7 65,5 b ±1,3 12,4 ±1,4 14,1 ±2,1 13,2 ±1,9 11,8 ±1,8 14,0 ±2,7 12,9 ±2,5 11,8 ±0,7 12,1 ±0,6 11,9 ±0,6 13,0 ±0,5 13,1 ±0,9 13,1 ±0,7 24,2 ±1,5 26,2 ±2,1 25,2 ±2,0 24,8 ±1,4 27,1 ±2,0 26,0 ±2,0 29,8 ±1,3 32,4 a ±3,8 31,1 b ±3,0 28,0 ±2,4 24,6 b ±3,0 26,3 b ±3,1 1,7 ±0,2 1,8 ±0,4 1,7 a ±0,3 1,0 ±0,5 1,1 ±0,2 1,0 b ±0,4 1) udział poszczególnych elementów w odniesieniu do tuszki patroszonej z szyją, 2) wartości średnie w kolumnach dla danej płci, oznaczone różnymi literami różnią się istotnie (a,b, - P<0,05). Zarówno po 7. jak i 8. tyg. odchowu nie stwierdzono istotnego wpływu płci na masę ciała, masę tuszki i udział poszczególnych elementów tuszki, wpływ poziomu DDGS na analizowane elementy opisano w odniesieniu do samców i samic razem. Po 7 i 8 tygodniach odchowu, udział DDGS na poziomie 15% nie spowodował istotnego obniżenia masy ciała przed ubojem oraz tuszki patroszonej z szyją (Tab. 10, 11), ale obydwa wskaźniki były istotnie wyższe (P<0,05) w porównaniu do grupie żywionej z 30% DDGS. Wydajność rzeźna 7 tyg. kaczek była podobna we wszystkich grupach, a u 8 tyg. 30% DDGS spowodował istotne obniżenie wydajności jedynie w odniesieniu do grupy z udziałem 15% DDGS. Najwyższy poziom DDGS spowodował również obniżenie udziału mięśni ogółem w tuszce, ale istotne (P<0,05) różnice stwierdzono jedynie u kaczek 7 tyg. w porównaniu do grupy kontrolnej oraz z udziałem 15% DDGS. Jednakże, u 7 tyg. kaczek w grupie z 15% stwierdzono najwyższy procentowy udział skóry z tłuszczem podskórnym i tłuszczu sadełkowego. Wprowadzenie DDGS, jako komponentu paszowego dla kaczek rzeźnych odchowywanych do 7 i 8 tyg. nie spowodowało istotnych zmian ph (ph 15min, ph 24godz.), barwy (L*, a*, b*) oraz wodochłonności mięśni piersiowych. 28

29 Tabela 13. Wpływ zróżnicowanego poziomu DDGS w paszy na skład chemiczny mięśni piersiowych kaczek rzeźnych po 7-tyg. odchowu (średnie ± SD) (Adamski i wsp., 2011) Oceniana cecha Płeć 0% DDGS 15% DDGS 25% DDGS 30% DDGS (n=5) 24,7 ±0,2 24,4 ±0,1 24,9 ±0,2 25,0 ±0,5 Sucha masa (g/100 g) (n=5) 24,3 ±0,4 24,7 a1) ±0,1 23,7 ±0,2 23,2 b ±0,2 (n=10) 24,5 ±0,4 24,6 ±0,2 24,3 ±0,7 24,1 ±1,0 (n=5) 19,9 ±0,4 19,7 ±0,4 19,9 ±0,1 19,1 ±0,1 Białko (g/100 g) (n=5) 21,4 ±0,7 20,0 ±0,5 19,4 b ±0,4 19,5 b ±0,1 (n=10) 20,6 a ±0,9 19,8 b ±0,5 19,6 b ±0,3 19,3 b ±0,3 (n=5) 2,8 b ±0,1 3,0 b ±0,1 3,1 b ±0,1 4,1 a ±0,1 Tłuszcz (g/100 g) (n=5) 3,0 ±0,1 3,5 ±0,1 3,3 ±0,1 2,9 ±0,1 (n=10) 2,9 b ±0,1 3,3 ±0,3 3,2 ±0,2 3,5 a ±0,6 (n=5) 209,0 ±3,7 211,7 ±2,3 212,0 ±3,1 212,2 ±2,8 Cholesterol (mg/100 g) (n=5) 218,7 ±1,5 211,6 ±0,9 205,3 ±1,1 218,7 ±1,1 (n=10) 213,8 ±5,3 211,6 ±0,5 208,6 ±3,7 215,3 ±3,7 1) a,b wartości średnie w wierszach oznaczone różnymi literami różnią się istotnie (P<0,05). 29

30 Tabela 14. Wpływ zróżnicowanego poziomu DDGS w paszy na skład chemiczny mięśni piersiowych kaczek rzeźnych po 8-tyg. odchowu (średnie ± SD) (Łukaszewicz i wsp., 2011) Oceniana cecha Płeć 0% DDGS 15% DDGS 25% DDGS 30% DDGS (n=5) 25,0 a1) ±0,1 23,5 b ±0,2 25,3 a ±0,3 24,9 a ±0,1 Sucha masa (g/100 g) (n=5) 23,7 b ±0,2 25,2 a ±0,3 24,8 a ±0,1 24,5 a ±0,2 (n=10) 24,4 ±0,8 24,4 ±0,9 25,0 ±0,3 24,7 ±0,2 (n=5) 19,7 ±0,1 20,1 ±0,1 19,6 ±0,4 19,4 ±0,2 Białko (g/100 g) (n=5) 20,8 ±0,2 20,4 ±0,4 20,2 ±0,1 20,9 ±0,1 (n=10) 20,3 ±0,6 20,4 ±0,1 19,9 ±0,4 20,2 ±0,8 (n=5) 3,1 bc ±0,1 2,5 c ±0,1 4,6 a ±0,3 3,5 b ±0,1 Tłuszcz (g/100 g) (n=5) 2,4 b ±0,1 3,7 a ±0,1 2,5 b ±0,1 3,0 ab ±0,2 (n=10) 2,7 b ±0,4 3,1 ±0,6 3,6 a ±1,1 3,2 ±0,2 (n=5) 174,6 c ±0,7 206,0 a ±1,0 206,0 a 1,5± 198,6 b ±1,2 Cholesterol (mg/100 g) (n=5) 180,3 b ±0,8 200,0 b ±0,4 196,0 a ±3,0 177,0 b ±2,3 (n=10) 177,5 a ±3,1 203,0 b ±3,3 201,3 b ±5,9 187,8 ab ±11,9 1) a,b wartości średnie w wierszach oznaczone różnymi literami różnią się istotnie (P<0,05). Żywienie kaczek ( i ) paszami doświadczalnymi, w okresie od 4 do 7 tyg. odchowu spowodowało wzrost zawartości tłuszczu w mięśniach piersiowych(tab. 11), w stosunku do grupy kontrolnej, jednakże jedynie w grupie z 30% DDGS istniejąca różnica była istotna (P<0,05). Podobnie po 8 30

31 tygodniach odchowu najwyższe zawartości tłuszczu stwierdzono w grupach żywionych DDGS, jednakże w stosunku do grupy kontrolnej była ona istotnie (P<0,05) wyższa jedynie w grupie z 25% DDGS (Tab. 12). Po 7 tyg. odchowu średnia zawartość cholesterolu w grupach doświadczalnych była porównywalna do grupy kontrolnej (Tabela 11), natomiast po 8 tyg., w grupie kontrolnej stwierdzono istotnie (P<0,05) niższą jego zawartość w porównaniu do grupy żywionej z 15% i 25% udziałem DDGS (Tabela 12). Podsumowanie Bardzo istotnym, z ekonomicznego punktu widzenia, jest fakt, że wraz ze wzrastającym udziałem suszonego wywaru z kukurydzy (DDGS) w paszy, maleje koszt jej wytworzenia. Po 7 tyg. odchowu kaczek, najkorzystniejsze wykorzystanie paszy na kilogram masy ciała stwierdzono w grupie z 25% DDGS, a po 8 tyg. odchowu dodatkowo w grupie kontrolnej. Spośród badanych poziomów DDGS (15-30%) w żywieniu kaczek do 7 tygodnia życia, jedynie zastosowanie 30% DDGS w mieszankach paszowych spowodowało istotne obniżenie końcowej masy ciała, która jednak po 8 tyg. odchowu uległa wyrównaniu i była zbliżona do pozostałych grup doświadczalnych i kontrolnej. Po 7 tyg. żywienia kaczek mieszanką z 30% udziałem DDGS stwierdzono, w porównaniu do pozostałych grup doświadczalnych i kontrolnej, najniższą masę tuszki patroszonej oraz mięśni ogółem. Po 8 tyg. odchowu dodatkowo 30% udział DDGS spowodował obniżenie wydajności rzeźnej, przy równoczesnym obniżeniu masy skóry z tłuszczem podskórnym oraz tłuszczu sadełkowego. Biorąc pod uwagę aspekt ekonomiczny chowu oraz wskaźniki produkcyjne i jakość tuszek kaczek typu pekin, rekomendowany poziom DDGS w paszy nie powinien przekraczać 25%. Publikacje: 1. Adamski M.P., Kowalczyk A.M., Łukaszewicz E.T., Korzeniowska M. (2011). Effect of sex and inclusion of dried distillers grains with solubles on slaughter yield and meat characteristics of Pekin ducks. British Poultry Science 52 (6), Kowalczyk A., Łukaszewicz E., Adamski M.,Kuźniacka J. (2012). Carcass composition and meat characteristics of Pekin ducks in relations to age at slaughter and level of maize distiller s dried grains with solubles in diet. Journal of Animal and Feed Sciences 21,