Poseł na Sejm RP Warszawa, 9 września 2014 r. Stanisława Prządka. Pani Małgorzata Gersdorf Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego

Transkrypt

1 Poseł na Sejm RP Warszawa, 9 września 2014 r. Stanisława Prządka Pani Małgorzata Gersdorf Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego Szanowna Pani Prezes W dniu 10 lipca 2014 r. w trakcie debaty w Sejmie nad Informacją Pani Prezes o działalności Sądu Najwyższego w 2013 r. Pani poseł Małgorzata Szmajdzińska zadała Pani Prezes pytania w sprawach waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych żołnierzy zawodowych. Oprócz udzielenia odpowiedzi ustnej posłanka zadająca pytanie otrzymała od Pani Prezes dodatkowo pisemną odpowiedź na zadane w Sejmie pytania. Adresaci tej odpowiedzi tj. środowisko byłych żołnierzy zawodowych dokonało analizy obu odpowiedzi i w oparciu o zebrany materiał poprosiło mnie o ponowne wystąpienie do Pani Prezes celem ostatecznego wyjaśnienia wątpliwości. Na wstępie dziękuję za zainteresowanie sprawą zwolnienia byłych żołnierzy zawodowych z kosztów postępowania na podstawie art. 36 ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin. Ujednolicenie orzecznictwa w tej kwestii jest bardzo pozytywnie odbierane przez tę grupę emerytów i rencistów, czyli osób o ograniczonych środkach finansowych. Natomiast ustosunkowując się do istoty sprawy byli żołnierze zawodowi zauważają, że wymienione w pytaniach sejmowych wyroki Trybunału Konstytucyjnego zostały potraktowane w odpowiedziach zbyt ogólnie, zaś sposób ich wymienienia sugeruje, że wyroki te nie dotyczą byłych żołnierzy zawodowych. W związku z czym przedstawiają oni argumentację wskazującą, że jest inaczej, co uzasadniają następująco: A. Wyrok TK sygn. akt K 5/99 z 22 czerwca 1999 r. Trybunał potwierdził zgodność art. 1 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z 17 grudnia 1998 r. (Dz. U. z 1998 Nr 16, 1

2 poz dalej zwaną ustawą z FUS) z art. 2 Konstytucji RP. Wymieniony ustęp ustawy wówczas określał ściśle podmiotowy jej zakres: 2. Warunki nabywania prawa do emerytury i rent oraz innych świadczeń przysługujących z tytułu pobierania emerytury lub renty, a także zasady ustalania wysokości tych świadczeń dla: a. żołnierzy zawodowych (nie emerytów i rencistów przypis M.Sz.), b. funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej, którzy w dniu wejścia w życie ustawy pozostawali w służbie oraz dla członków ich rodzin, określają przepisy o zaopatrzeniu emerytalnym tych osób. Wyrok ten zachował w pierwotnym brzmieniu wszystkie przepisy ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin (Dz. U 1994, Nr 10 poz. 36), w tym art. 6 ust. 1 3 dotyczący waloryzacji. Potwierdził on też, w logicznym toku rozumowania, że art. 186 ust. 2 pkt 1 ustawy z FUS stanowił przepis intertemporalny powodujący, że wspomniana ustawa odnosi się do wniosków o świadczenia złożonych po 1 stycznia 1999 r. B. Wyrok TK sygn. akt SK 27/02 z 27 stycznia 2003 r. Wyrok ten potwierdził istnienie dwóch systemów ubezpieczeniowych: dla funkcjonariuszy służb mundurowych sprzed 1999 r. i tych, którzy do służby wstąpili po 1 stycznia 1999 r. Poniżej cytat z uzasadnienia: Do 1 stycznia 1999 r. funkcjonariusze Służby Więziennej oraz innych służb mundurowych (a więc i wojska przypis M.Sz.) podlegali odrębnej ustawie regulującej kwestie emerytalno-rentowe. Była to (a w stosunku do niektórych funkcjonariuszy - jest to nadal), zmieniająca swoją nazwę ze względu na reorganizacje służb mundurowych (np. Urzędu Ochrony Państwa) ustawa z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. Nr 53, poz. 214, ze zm.). Z dniem 1 stycznia 1999 r. weszła w życie ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z art. 1 ust. 2 tej ustawy warunki nabywania prawa do emerytur i rent oraz innych świadczeń przysługujących z tytułu pobierania emerytury lub renty, a także zasady ustalania wysokości tych 2

3 świadczeń m.in. dla osób zatrudnionych w Służbie Więziennej, którzy w dniu wejścia w życie ustawy (a więc 1 stycznia 1999 r.) pozostawali w służbie, określają przepisy o zaopatrzeniu emerytalnym tych osób. Aktualnie więc kwestie emerytalno-rentowe służb mundurowych, regulowane są przez dwa odrębne akty prawne, w zależności od tego czy służba była pełniona przed 1 stycznia 1999 r., czy też po tej dacie. Funkcjonariusze służb mundurowych, którzy pozostawali w służbie przed 1 stycznia 1999 r., podlegali i podlegają nadal przepisom ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. Natomiast każdy funkcjonariusz podejmujący służbę od 1 stycznia 1999 r. podlega przepisom ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zakres podmiotowy, jak i czasowy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych został więc ograniczony. Ustawa ta znajduje bowiem zastosowanie do funkcjonariuszy, którzy podjęli służbę po dniu wejścia w życie ustawy. Natomiast warunki nabywania prawa do emerytury i rent oraz innych świadczeń przysługujących z tytułu pobierania emerytury lub renty, a także zasady ustalania wysokości tych świadczeń dla funkcjonariuszy, którzy w dniu wejścia w życie ustawy pozostawali w służbie oraz dla członków ich rodzin, określają nadal przepisy ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. (Zaznaczenia i podkreślenia M.Sz.). C. Wyrok TK sygn. K. 30/99 z 11 lipca 2000 r. W rozdziale III, pkt 4 czytamy: Wprowadzona przez ustawę emerytalną modyfikacja prawa o usp weszła w życie 1 stycznia 1999 r., wywołując co oczywiste skutki pro futuro, to jest obejmując osoby, które po tej dacie nabyły prawo do uposażenia rodzinnego. Ustawodawca nie naruszył zasady lex retro non agit, co więcej jednak, nie zamieścił także odnośnie sędziów i ich rodzin żadnych przepisów intertemporalnych. Wątpliwości co do możliwości zastosowania nowej normy wobec osób, które uzyskały prawo do uposażenia rodzinnego przed dniem wejścia w życie ustawy emerytalnej rozstrzygnął negatywnie Sąd Najwyższy, na wniosek Ministra Sprawiedliwości, w uchwale siedmiu sędziów z 21 kwietnia 1999 r., sygn. akt III ZP 6/99 (OSN IAPiUS Nr 19(127)/99, poz. 619), z którego poglądami Trybunał Konstytucyjny zgadza się całkowicie, nadmieniając jednocześnie, że ewentualne wprowadzenie przez ustawodawcę retroaktywności kwestionowanej normy, wymagałoby analizy konstytucyjności takiego 3

4 unormowania w aspekcie zasady ochrony praw nabytych. (zaznaczenia i podkreślenia M.Sz.). D. Wyrok TK sygn. akt P 7/01 z 5 listopada 2002 r. W uzasadnieniu wyroku, w rozdziale III, czytamy m.in.: Zasada niedziałania prawa wstecz stanowi istotny składnik zasady zaufania obywateli do państwa, a ustawa działa z mocą wsteczną, kiedy początek jej stosowania pod względem czasowym ustalony został na moment wcześniejszy, aniżeli ustawa stała się obowiązująca (została nie tylko uchwalona lecz także prawidłowo ogłoszona w organie publikacyjnym) ; treścią tej zasady jest zakaz nadawania mocy wstecznej, zwłaszcza przepisom normującym prawa i obowiązki obywateli, jeżeli prowadzi to do pogorszenia ich sytuacji w stosunku do stanu poprzedniego (orzeczenia z 29 stycznia 1992 r., sygn. K. 15/91, OTK w latach , T. III, poz. 8). Zasada niedziałania prawa wstecz, jak przypomniał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 31 marca 1998 r., sygn. K. 24/97, polega na tym, aby nie stanowić prawa, które nakazywałoby stosowanie nowo ustanowionych norm do sytuacji zaistniałych przez wejściem ich w życie. E. Wyrok TK 21/13 z 8 kwietnia 2014 r. W uzasadnieniu wyroku czytamy: Prawom do świadczeń pieniężnych wypłacanych w ramach wojskowego systemu zabezpieczenia społecznego jako prawom majątkowym w rozumieniu art. 64 Konstytucji oraz mieniu w rozumieniu art. 1 protokołu nr 1 do konwencji (Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 20 marca 1952 r. [Dz. U. z 1995 r., Nr 36, poz. 175/1, ze zm.] przypis M.Sz.) przysługuje zatem ochrona prawna. Wobec tego konstytucyjnym obowiązkiem ustawodawcy jest zapewnienie odpowiedniej ochrony osób, którym te prawa przysługują, oraz powstrzymanie się od przyjmowania regulacji, które mogłyby pozbawić te prawa ochrony lub mogłyby tę ochronę ograniczyć. Trudno więc przyjąć, że powyższe wyroki Trybunału Konstytucyjnego dotyczą tylko wymienionej w odpowiedziach tematyki, natomiast nie poruszają kwestii świadczeniobiorców wojskowych. Środowisko byłych żołnierzy zawodowych uważa, że przytoczona przez Panią Prezes argumentacja mająca rozwiać wątpliwości w kwestii waloryzacji świadczeń 4

5 emerytalno-rentowych żołnierzy zawodowych nie jest trafna, w szczególności analiza obu wymienionych w Pani piśmie wyroków Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt K 4/99 z 20 grudnia 1999 r. i sygn. akt SK 29/12 z 17 grudnia 2013 r.) mających potwierdzić, że roszczenia byłych żołnierzy zawodowych są nieuzasadnione. Pierwszy z nich (K 4/99) został wydany w czasie, gdy obowiązywały obie ustawy (o SUS [ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych z 13 października 1998 r. (Dz. U. z 1998 Nr 137, poz. 887)] i z FUS) w wersjach wykluczających byłych żołnierzy zawodowych spod ich działania. W związku z powyższym wyrok nie może odnosić się do podmiotów (czyli byłych żołnierzy zawodowych) wyłączonych badaną ustawą. Wyrok ten stanowi konsekwencję wcześniej wydanego wyroku TK sygn. akt K 5/99 z 22 czerwca 1999 r. Trybunał potwierdził w nim zgodność art. 1 ust. 2 ustawy z FUS z art. 2 Konstytucji RP, a tym samym ustawowe wyłączenie spod jurysdykcji ustawy z FUS. Dotyczy to wszystkich przepisów, w tym art. 159 pkt 1 wym. ustawy. Przywołanie drugiego wyroku TK ( sygn. SK 29/12) także nie jest właściwe, ponieważ nie odnosi się do byłych żołnierzy zawodowych. W tym miejscu należy również wskazać, że w powyższym postępowaniu Marszałek Sejmu i Prokurator Generalny w swoich stanowiskach pominęli istotny dla sprawy wyrok TK sygn. akt K 5/99 z 22 czerwca 1999 r. Za to Trybunał Konstytucyjny w swoim uzasadnieniu do wymienionego wyroku (SK 29/12) przywołał wyrok TK sygn. akt K 5/99, czyli ten, który w Pani piśmie określony został jako dotyczący kolejarzy. W związku z powyższym uprzejmie proszę o rozszerzenie udzielonej odpowiedzi o następujące kwestie: 1. Z Informacji o działalności Sądu Najwyższego w roku 2013 wynika, że do Izby Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w 2012 r. wpłynęło 2131 spraw. - Ile z tych spraw dotyczyło byłych żołnierzy zawodowych, którzy uprawnienia do świadczeń uzyskali przed 1999 r, tj. przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z 17 grudnia 1998 r.? 5

6 - Czy któraś z kasacji w powyższych sprawach została rozstrzygnięta na korzyść powoda? - Ile kasacjom odmówiono przyjęcia na posiedzeniach niejawnych postanowieniami jednoosobowego składu? 2. Dlaczego w podobnych sprawach występują znaczne rozbieżności poglądów Sądu Najwyższego, czego przykładem są: uchwała Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 21 kwietnia 1999 r. (III ZP 6/99); uchwała podjęta we własnej sprawie z naruszeniem art. 193 Konstytucji RP, od 17 października 1997 r., na pytania prawne odpowiadał Trybunał Konstytucyjny. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dn r. (II UK 97/10); wyrok wydany z naruszeniem art. 2, art. 7 art. 32, art. 190 ust.1 Konstytucji oraz art ustawy k.p.c. w związku z wyrokiem TK sygn. akt K 5/99 oraz w związku z art. 186 ust.2 pkt 1 ustawy z FUS. W pierwszym akcie problem praw nabytych sędziów, prokuratorów i ich rodzin, w tym sędziów i prokuratorów wojskowych oraz ich rodzin jest inaczej postrzegany przez Sąd Najwyższy inaczej niż w drugim, dotyczącym byłych żołnierzy zawodowych i ich rodzin, a nie będącymi sędziami i prokuratorami. - Czy Sąd Najwyższy nie powinien zweryfikować swoich stanowisk mając na względzie nie tylko konstytucyjną ochronę majątkową (wyrok Trybunału Konstytucyjnego sygn. akt K 21/13 z 8 kwietnia 2014 r.) i zaufanie do państwa zasłużonych obywateli, ale również doświadczenia europejskich trybunałów przestrzegających w podobnych sprawach zapisów Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 20 marca 1952 r. (DzU 1995 nr 36, poz. 175/1, ze zm.) np. wyroki Wysokiego Trybunału Sprawiedliwości Anglii i Walii (Purja i inni EWHC 445/2003 z r. oraz Gurung i inni EWHC 1946/2008 z r.)? Z wyrazami szacunku 6