Wpływ GMO na zdrowie i Ŝycie ludzi. lek. med. Piotr Sznelewski

Transkrypt

1 Wpływ GMO na zdrowie i Ŝycie ludzi lek. med. Piotr Sznelewski 1

2 GENETYKA AMINOKWASY DNA > RNA > BIAŁKO 2

3 GENETYKA STARA TEORIA: Jeden GEN koduje jedno BIAŁKO 3

4 GENETYKA Biolodzy zakładali, Ŝe w ciele ludzkim jest przynajmniej róŝnych białek Genom ludzi powinien zawierać około genów. W czerwcu 2000 zakończono projekt odczytywanie genomu ludzkiego i okazało się, Ŝe: Wszystkich genów jest tylko

5 GENETYKA Większość genów nie koduje tylko jednego białka. Ustalono, Ŝe jeden z genów muszki owocówki potrafi wytworzyć, aŝ róŝnych białek To Ŝe geny potrafią kodować wiele odmian białka, tłumaczy skąd się biorą niespodzianki przeszkadzające inŝynierii genetycznej 5

6 GENETYKA DNA > RNA > BIAŁKO SPLICEOSOMY szyfranci Dzięki Spilceosomom RNA powstałe z jednego Genu DNA moŝe produkować nawet tysiące róŝnych białek 6

7 GENETYKA Człowiek od dawna w hodowli roślin i zwierząt wykorzystywał techniki krzyŝowana bliskich sobie genetycznie organizmów InŜynieria Genetyczna zaczęła radykalnie eksperymentować łącząc informację genetyczną bardzo róŝniących się organizmów: Rośliny < Zwierzęta Rośliny < Bakterie 7

8 CięŜka Artyleria InŜynierii Genetycznej Najszerzej stosowana technika wkładania nowej informacji genetycznej do komórki, polega na wstrzeliwaniu jej do DNA komórki. Jest to strzelanie bez moŝliwości celowania mamy nadzieję trafić. RearanŜacja DNA podczas wprowadzania obcego genu występuje w inŝynierii genetycznej bardzo często. Inną cechą DNA organizmów GMO jest jego niestabilność 8

9 Jak sprawdzić czy trafiliśmy naszym pistoletem genowym? Do genetycznego naboju przed wstrzeleniem dodajemy gen znacznikowy dający odporność na jakiś antybiotyk Antibiotic Resistant Marker Gene Gen ARM Co się stanie, jeŝeli Gen ARM po zjedzeniu pokarmu GMO przeniesie się na bakterie Ŝyjące w ludzkim przewodzie pokarmowym???? Brytyjskie Towarzystwo Lekarskie podnosi to zagroŝenie jako jeden z powodów, dla których Ŝywność GMO powinna być zakazana. 9

10 Czy DNA moŝe przetrwać procesy trawienia w przewodzie pokarmowym? DNA pochodzące z Ŝywności wykrywano w ścianie jelita cienkiego, wątrobie, krwi i śledzionie zwierząt laboratoryjnych 10

11 Antibiotic Resistant Marker Gene Gen ARM wywołujący oporność na Ampicylinę w Kukurydzy Bt Światowa Organizacja Zdrowia, Amerykańskie Towarzystwo Lekarskie, Brytyjskie Royal Society zaapelowały o ograniczenie wykorzystania Genów ARM 11

12 Badania Dr Arpada Pusztaia Dr Arpad Pusztai wraz z zespołem, z The Rowett Istitute w Aberdeen otrzymał w 1995 roku grant badawczy od Szkockiego Departamentu Rolnictwa, Środowiska i Rybołówstwa 1,6mln funtów. Grupa Dr Pusztaia miała opracować model testowania Ŝywności GMO, po to by sprawdzać jej bezpieczeństwo dla konsumentów. Koncerny biotechnologiczne oferowały juŝ wtedy ziemniaki GMO, które wytwarzały owadobójczą toksynę bacillus thuringiensis toksynę Bt Dawcą genu Bt dla ziemniaka była bakteria spokrewniona z bakterią wąglika. 12

13 Badania Dr Arpada Pusztaia Grupa Dr Pusztaia stworzyła ziemniaka wytwarzającego inną toksynę odstraszającą owady lektynę. Lektyna którą wykorzystał Dr Pusztai była niegroźna dla ludzi i innych ssaków. Potwierdzono powyŝszą wiedzę eksperymentem, gdzie podawano szczurom lektynę naturalną, której dawka przekraczała 800x dawkę wytwarzaną przez ziemniaki GMO wyprodukowane do badań. Kolejnym etapem badań było rozpoczęcie karmienia szczurów ziemniakami GMO wytwarzającymi lektynę. 13

14 Badania Dr Arpada Pusztaia Okazało się, Ŝe wartość odŝywcza ziemniaków GMO odbiega znacznie od hodowanych w tych samych warunkach ziemniaków naturalnych (ziemniaki GMO zawierały 20%mniej białka niŝ ziemniaki naturalne). Skład odŝywczy kolejnych pokoleń ziemniaków GMO był zmienny. Gdzie tu stabilność organizmów GMO??? Wystąpiły uszkodzenia układu odpornościowego u szczurów karmionych ziemniakami GMO. Spadła aktywność leukocytów osobniki te stały się bardziej podatne na choroby i infekcje. Grasica i śledziona, zostały równieŝ uszkodzone. 14

15 Badania Dr Arpada Pusztaia Niektóre młode osobniki miały objawy niedorozwoju CUN, wątroby i jąder. U innych wystąpił przerost trzustki i ściany jelit. Jeszcze inne cierpiały na częściową atrofię wątroby. Zmiany w ścianie jelit i Ŝołądka sugerowały moŝliwość rozwoju nowotworów złośliwych tych narządów. Patologiczne zmiany pojawiały się po 10 dniach od pierwszego karmienia. Negatywne skutki wystąpiły tylko u osobników karmionych ziemniakami GMO i nie pojawiły się u osobników karmionych naturalnymi ziemniakami z dodatkiem naturalnej lektyny. 15

16 Badania Dr Arpada Pusztaia Badanie Dr Arpada Pusztaia znalazło się pod ogniem zmasowanego ataku lobby GMO. Naukowca i jego badania dyskredytowano przy uŝyciu wielu metod. Na przełomie 1998/1999 roku 23 naukowców z 13 krajów utworzyło niezaleŝną komisję, która oceniła badania Dr Pusztaina jako rzetelne Dr Arpad Pusztai po wielu perturbacjach opublikował i skomentował wyniki swoich badań w artykule: Effect of diets containing genetically modified potatoes expressing Galanthus nivalis lectin on rat small intestine THE LANCET Vol 354 October 16,

17 Inne badania Poza badaniami Dr Pusztaia, w chwili obecnej mamy zaledwie kilka udokumentowanych doniesień o zagroŝeniach dla zdrowia Ŝywnością produkowaną w oparciu o GM. Doświadczenia rosyjskiej badaczki I. Yermakowej wskazują na wyraźnie negatywny wpływ diety z mączki sojowej GM na wzrost szczurów, ilość miotów, Ŝywotność i długośćŝycia nowonarodzonych zwierząt: W serii trzech badań w grupie karmionej soją GMO w ciągu 3 tygodni zmarło 51,6% szczurzego potomstwa - w grupie karmionej soją naturalną tylko 10%, zaś w grupie kontrolnej nie karmionej soją w ogóle, tylko 8,1%. Średnie rozmiary i masa ciała potomstwa karmionego soją genetycznie modyfikowaną były o wiele niŝsze od normy. W badaniach wstępnych stwierdzono, iŝ potomstwo karmione soją GMO jest bezpłodne. 17

18 Inne badania Białko Cryo produkowane w ziarnach kukurydzy w wyniku wprowadzenia genu cryo pochodzącym prawdopodobnie z genomu ryb arktycznych wywołuje reakcje uczuleniowe u ludzi. Gen z fasoli zwykłej kodujący inhibitor alfa-amylazy jest białkiem tolerowanym przez organizmy zwierzęce. Jednak przeniesienie genu fasoli do genomu grochu (aby zahamować alfa-amylazę larw szkodnika grochu i zabić je) daje białko, które staje się silnym alergenem u myszy. Potencjalne zagroŝenia stanowią bakteryjne i wirusowe wektory (nośniki transgenów) stosowane w technologii produkcji roślin GM. Sekwencje oboczne (flankujące transgen) pochodzenia wirusowego mogą się wyczepiać i tworzyć nowe typy cząsteczek patogennych. 18

19 Inne badania Gen oporności na antybiotyk włączany do wektora transgenu (gen włączany jest po to, aby wyselekcjonować te komórki roślinne, które wbudowały transgen w procesie produkcji rośliny GM) moŝe się przenosić na organizmy bakteryjne powodując nieprzewidywalne skutki. W produktach z ziemniaków GM opornych na herbicyd Roundup znaleziono skaŝenia akrylamidem substancją neurotoksyczną i rakotwórczą. Pochodzi ona z poliakrylamidu dodawanego do herbicydu w celu polepszenia jego właściwości fizycznych (dyspersja, przyczepność do liści). SkaŜenie to nie jest wprost wynikiem bioinŝynieryjnego zabiegu na ziemniaku, lecz następstwem zabiegu agrotechnicznego (opylaniem plantacji ziemniaków GM herbicydem Roundup). 19

20 Alergeny organizmów genetycznie zmodyfikowanych Wkrótce po wprowadzeniu do sprzedaŝy w Wielkiej Brytanii soi GMO, ilość przypadków uczuleń na soję wzrosła o 50%. W badaniu opublikowanym w Allergy and Asthma Proceeding no.3/2005 udało się naukowcom w soi GM zidentyfikować wywołujące alergię białko, które nie występuje w soi naturalnej. W listopadzie 2005 roku przerwano w Australii dziesięcioletni projekt modyfikacji genetycznej grochu, po tym gdy stwierdzono, Ŝe wywołuje on reakcje immunologiczne u myszy. Pojawiły się przesłanki mogące sugerować, Ŝe groch GM wywoływałby powaŝne reakcje alergiczne u ludzi. U setek pracowników rolnych, którzy w Indiach pracowali na polach bawełny Bt wystąpiły umiarkowane oraz czasem powaŝne reakcje alergiczne. 20

21 Podsumowanie Istnieją powaŝne przesłanki wskazujące Ŝe Ŝywność GMO moŝe wpływać negatywnie na zdrowie człowieka: - Epidemia otyłości - Alergie - Osłabienie układu odpornościowego - Infekcje bakteryjne odporne na antybiotyki - Zaburzenia rozwoju u dzieci i młodzieŝy - Stany przednowotworowe 21

22 Wnioski: NaleŜy pilnie wdroŝyć europejski system badań poprzedzających dopuszczenie do obrotu na terenie UE nowych produktów Ŝywnościowych opartych na GMO. Przed wprowadzeniem takiego systemu badań, naleŝy wstrzymać się z otwieraniem europejskiego rynku na Ŝywność GMO. 22