50-LETNI JUBILEUSZ PRACY NAUKOW EJ PROFESORA DOKTORA JA N A TOMASZEWSKIEGO

Transkrypt

1 50-LETNI JUBILEUSZ PRACY NAUKOW EJ PROFESORA DOKTORA JA N A TOMASZEWSKIEGO 25 czerwca I960 r. Polskie Towarzystwo Gleboznawcze obchodziło niecodzienną uroczystość 50-letni jubileusz pracy naukowej profesora doktora Jana Tomaszewskiego. W Pałacu Staszica w W arszawie, w salach Polskiej A kadem ii Nauk grono kolegów, przyjaciół i w ychow anków złożyło zasłużonem u badaczowi w yrazy uznania i życzenia dalszej owocnej pracy. Życzenia przesłali również Prezes Polskiej Akademii Nauk, M inister Szkolnictwa W yższego i inne w ybitne osobistości ze świata nauki i rządu. * Jan Tomaszewski urodził się 30.X II.1884 w Hancewiczach na Polesiu. Maturę uzyskał w gim nazjum w Pińska. Studia w yższe rozpoczął w 1903 r. w Kronsztadcie na w ydziale budowy okrętów. Już jednak w 1905 r. przeniósł się do Puław na W ydział Leśny Instytutu Rolnictwa i Leśnictwa. Po ukończeniu studiów specjalizował się w gleboznaw stwie przy katedrze G leboznawstwa, kierow anej przez prof. K. D. G linkę.

2 letni jubileusz prof. dr J. Tomaszewskiego Pracę badawczą rozpoczął Jan Tomaszewski w 1910 r. biorąc udział jako gleboznawca w ekspedycji amurskiej na D aleki Wschód. Trzeba podkreślić, że sform ułow ane w ty m czasie przez niego poglądy na tam tejsze gleby są nadal aktualne. Stwierdzają to ogłoszone w Poczwow iedieniju raporty grupy gleboznawców radzieckich, którzy w latach prowadząc badania na tych terenach podają: poglądy i koncepcje J. J. Tomaszewskiego przedstawione w jego pracy z 1912 r. pt.,,poczwy Zejsko-Burenskogo wodorozdzieła Amurökoj obłasti nic nie straciły na aktualności. W 1911 r. Jan Tom aszewski został kierow nikiem Działu Badań N aukowych stacji doświadczalnej Choszeuty, położonej w strefie półpustyni w okolicach morza K aspijskiego, w pobliżu strefy suchych stepów. Stanowisko to piastował 10 lat, poświęcając się badaniom gleboznawczym i hydrologicznym. Równocześnie zyskuje sobie coraz większe uznanie, co znajduje w yraz w pow ierzanych m u godnościach. W 1911 r. Jan Tomaszew ski został wybrany na członka Rosyjskiego Towarzystwa W olno-ekonom icznego w Petersburgu, w 1912 r. zastał członkiem Rosyjskiego Tow arzystwa L eśnego, w 1913 r. członkiem K om isji H ydrologicznej R osyjskiego Towarzystwa G eograficznego, a w 1914 członkiem K om itetu G leboznawczego im. Dokuczajew a w Petersburgu. W 1915 r. Janow i Tom aszew skiem u zlecono w Turkiestanie przeprowadzenie badań obszarów półpustyni, zwanych,,gołodnaja Stiep, które m iały być w przyszłości nawadniane przez w ody Syr-D arii. W 1917 r. Jan Tom aszewski objął kierow nictw o kilkudziesięcioosobowej ekspedycji złożonej ze specjalistów różnych dziedzin. Ekspedycja ta miała na celu przeprowadzenie kom pleksowych badań zm ierzających do zagospodarowania 8 m in ha suchych stepów i lotn ych piasków. W ielkie dośw iadczenie Jana Tom aszew skiego w zagospodarowywaniu n ieużytków i znajomość stosunków pustynnych zostały należycie ocenione przez fachow ców i władze, skoro po W ielkiej R ew olucji Październikowej został On m ianowany krajowym sp ecjalistą. W latach Jan Tomaszewski wykładał gleboznawstwo na W ydziale Agronom icznym Państwowego U niw ersytetu w Astrachaniu, gdzie powołano go na stanow isko profesora. W 1922 powraca do Polski m ając już za sobą poważny dorobek naukow y w postaci trzech m onografii i 8 rozpraw. W P olsce Jan Tomaszewski rozpoczął pracę naukową w Państwowym Instytucie N aukow ym Gospodarstwa W iejskiego w Puławach, w W y dziale G leboznawczym. W 1926 r. Jan Tom aszewski doktoryzow ał się z zakresu gleboznaw stwa na W ydziale R olniczo-l asow ym P olitechn iki w e L w ow ie. H abilitację rów nież w dziedzinie gleboznaw stw a przeprowadził na W ydziale

3 50-letni jubileusz prof. dr J. Tomaszewskiego 207 R olniczo-leśnym U niw ersytetu Poznańskiego w 1936 r. Bezpośrednio po tym otrzym ał nom inację na kierownika Działu Gleb Łąkowych i B łotnych PIGW w Puław ach. Stanow isko to piastował do roku Okres m iędzyw ojenny był szczególnie ow ocny w pracy naukowej Jana Tomaszewskiego. Z ramienia M inisterstwa Rolnictwa prowadził On przez dwa lata badania gleboznaw cze na W ołyniu, a przez 8 lat na Polesiu w ramach prac prowadzonych przez Biuro M elioracji Polesia. Z osiągnięć naukow ych tego okresu należy w ym ienić m apę kom pleksów łąkow ych i błotnych, mapę gleboznawczą i mapę m elioracyjną, pięć rozpraw oraz m onografię pt.: Gleby błotne Polesia. W ynikiem 10-letnich badań jest monografia,,gleby łąkow e, pierwsza publikacja w tej dziedzinie w Polsce. Na sam odzielnych badaniach została oparta mapa gleb powiatu puławskiego w skali 1 : oraz monografia Gleby leśne okolic Puław. Jubilat dwukrotnie brał udział w m iędzynarodowych zjazdach: w 1924 r. w M iędzynarodowym K ongresie Gleboznawczym w Rzym ie, w 1930 r. w K ongresie G leboznaw czym w M oskwie. System atyczną pracę dydaktyczną podjął Jan Tomaszewski r. na W ydziale Rolnictwa Uniw ersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, gdzie został m ianowany profesorem zwyczajnym i otrzym ał katedrę gleboznawstwa. W 1946 r. profesor dr Jan Tom aszew ski przenosi się do W rocławia, gdzie na W ydziale Rolniczym U niw ersytetu W rocławskiego obejm uje Katedrę Gleboznawstwa, włączoną w 1952 r. w skład W yższej Szkoły Rolniczej. Katedrę tę prowadzi prof, dr Jan T om aszew ski do ch w ili obecnej. Praca naukowa Jubilata w e W rocławiu była również owocna. Już w 1950 r. pod Jego redakcją ukazuje się mapa gleb Polski w skali 1 : W pracach sw ych zajmował się dynam iką procesów glebotwórczych, zagadnieniem tworzenia się próchnicy, anaerobiozą i aerobiozą w procesie bielicowania i innym i problemami. Dużo pracy poświęcił sposobom podniesienia żyzności gleb piaskowych, erodow anych i bagiennych. O siągnięcia naukow e Jubilata znalazły wyraz w nagrodach i odznaczeniach krajow ych. W 1950 r. prof, dr Jan Tom aszew ski został laureatem zespołowej państwowej nagrody naukowej III stopnia za redakcję mapy gleb Polski. W 1954 r. został odznaczony złotym krzyżem zasługi, w 1955 r. otrzym ał państwową nagrody naukową za prace teoretyczne i praktyczne w dziedzinie łąkarstwa. W 1956 r. otrzym ał krzyż oficerski orderu Polonia R estituta. Jubilat jest człon k iem -założycielem P olskiego Towarzystwa G leboznawczego, członkiem honorowym W szeschzwiązkowego Towarzystwa G leboznawczego ZSRR, członkiem kom itetu redakcyjnego Roczników

4 letni jubileusz prof. dr J. Tomaszewskiego G leboznawczych, członkiem W rocławskiego Towarzystwa Naukowego oraz kilku innych tow arzystw naukowych. Działalność naukową prof, dr Jana Tomaszewskiego cechuje zawsze w ielk i entuzjazm i ogrom ne um iłow anie dla dziedziny, której się poświęcił. Jego dorobek naukowy, zwłaszcza w zakresie gleb bagiennych, jest bardzo duży. Gleboznawstwu polskiemu prof, dr Jan Tomaszewski zasłużył się nie tylko jako badacz, ale i jako pedagog, który w ychował kilka pokoleń praktyków i naukowców. PUBLIKACJE NAUKOWE I INNE PROF. DRA JANA TOMASZEWSKIEGO Z OKRESU OD 1910 DO 1960 ROKU W JĘZYKU POLSKIM 1. Gleby i grunty na południowo-zachodnim Wołyniu. Pamiętnik Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach, t. 5, Powstawanie i właściwości wody gruntowej w piaskach wydmowych. Pamiętnik Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach, t. 7, Wpływ czynników eolicznych na procesy glebotwórcze. Pamiętnik Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach, t. 7, Studia nad glebami leśnymi w okolicy Puław. (Monografia). Pamiętnik Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach, t. 9, Gleby powiatu puławskiego; z barwną mapą w skali 1 : Instytut Naukow y w Puławach, Co to jest bielica. Gazeta Rolnicza, Zróżnicowanie pokrywy glebowej w terenie lessowym pod wpływem procesów zmywnych. Pamiętnik Instytutu Naukowego w Puławach, t. 2, Kompleksy glebowe na Polesiu. Materiały do poznania gleb polskich, t. 3, Terenowe badania gleboznawcze na Polesiu. Postępy Prac Biura Melioracji Polesia, t. 4, Gleby błotne Polesia (monografia). Materiały do poznania gleb polskich, t. 4, Charakterystyka i podział torfowisk poleskich wedle stosunków wodnych oraz składu masy torfowej. Roczniki Nauk Rolniczych i Leśnych, t. 43, Poznań Stosunki wodne w glebach Polesia. Roczn. Nauk Roln. i Leśn., t. 43, Poznań Regulacja rzek a regulacja stosunków wodnych w związku z potrzebami gleb. Przegląd Melioracyjny, nr 5, Regulacja stosunków wodnych na torfowiskach. Łąka i Torfowisko. Sarny Gleby wschodniego Polesia (monografia). Materiały do poznania gleb polskich, t. 5, Sposoby regulacji stosunków wodnych w dolinach rzecznych. Łąka i Torfowisko, Czynnik namulania w glebach błotnych. Łąka i Torfowisko, t. 4, Sarny 1930.

5 50-letni jubileusz prof. dr J. Tomaszewskiego Kompleks gleb łąkowych nad rzeką Kurówką w powiecie puławskim. Łąka i Pastwisko, nr 2, Warszawa O glebach łąkowych aluwialnych. Łąka i Pastwisko, nr 3, Warszawa Gleby łąkowe podgórskie w pasie przykarpackim. Łąka i Pastwisko, nr 4, Warszawa Zarys klasyfikacji gleb łąkowych. Roczn. Glebozn. t. 1, Warszawa Krótka charakterystyka gleb torfowych i murszowych. Łąka i Pastwisko, nr 6, Warszawa O glebach łąkowych deluwialnych. Łąka i Pastwisko, nr 8, Warszawa Produkcja dobrego nawozu z torfu. Wzorowa Gospodarka, nr 2, Kraków O próchnicowaniu gleb. Przegląd Rolniczy, nr 4, Poznań Przystępujemy do usprawnienia gleb naszych. Przegląd Rolniczy, nr 5, Poznań Przeróbka materiału torfowego dla celów próchnicowania i nawożenia gleb. Przegląd Rolniczy, nr 6, Poznań Warunki i sposoby próchnicowania gleb. Przegląd Rolniczy, nr 7, Poznań Istotne cele i zadania doświadczalnictwa rolniczego. Przegląd rolniczy, nr 7, Poznań Gleby łąkowe (monografia). Biblioteka Puławska, nr 31, Puławy Problem regulacji stosunków wodnych na obszarach łąkowych i błotnych. Rocznik Łąkowy, Warszawa Próchnicowanie i nawożenie gleb materiałem torfowym. Przegląd Rolniczy, nr 6, Poznań Istotne warunki powstawania, rozwoju i przeobrażenia gleb błotnych i łąkowobłotnych. Roczn. Nauk Roln. i Leśn., t. 54, Warszawa Tendencje życiowe i właściwości różnych kategorii gleb. Roczn. Glebozn., t. 1, Warszawa Właściwości gleby leśnej i jej tendencje życiowe. Sylwan, z. 1, Warszawa Stadia rozwojowe niektórych rodzajów gleb. Roczn. Glebozn. t. 2, Warszawa O gospodarce rolnej na glebach lekkich. Nowe Rolnictwo, nr 11, Warszawa Uwagi krytyczne odnośnie systematyki gleb Polski. Roczn. Glebozn., t. 3, Warszawa Problem usprawnienia gleb Polski. Postępy Nauki Rolniczej nr 1, Warszawa Istotne cele i zadania gospodarki wodnej w Polsce. Postępy Nauki Rolniczej, nr 4, Warszawa Gleby błotne i środowisko. Roczn. Glebozn., t. 5, Warszawa Rola i znaczenie żyzności gleby w produkcji rolniczej. Postępy Nauk Rolniczych, Warszawa Dynamika typologicznych procesów glebowych. Roczn. Glebozn., t. 6, Warszawa Procesy odgórne i oddolne w glebach błotnych. Postępy Nauk Rolniczych, Zeszyt problemowy, nr 17, Warszawa Regiony fizjograficzno-glebowe Śląska. Współautor S. Kowaliński. Zeszyty Naukowe WSR Wrocław Cechy morfologiczne i główniejsze właściwości gleb bielicowych i brunatnych. Współautor J. Borkowski. Roczn. Glebozn. t. 7, Warszawa O procesach glebotwórczych. Roczn. Glebozn., t. 8, Warszawa Roczniki G leboznawcze t. X z. 1

6 letni jubileusz prof. dr J. Tomaszewskiego W JĘZYKU ROSYJSKIM 48. Iz ekskursji w Garbatskoje leśniczestwo. Lesopromyszlennyj Wiestnik, Moskwa Poczwy Zejsko-Bureinskogo wodorazdieła Amurskoj Obłasti. Trudy Amurskoj Ekspedycji, t. 15, Petersburg К woprosu o jestiestwienno-istoriczeskich usłowijach Czugujewo-Babczanskoj daczi Charkowskoj gub. Lesnoj Żurnał, Petersburg O jestiestwienno-istoriczeskich usłowijach Choszeutowskogo zakreplajemnogo uczastka Astrachanskoj gub. Sbornik statiej po pieszczanoowraźnym rabotam, t. 3, Petersburg Jestiestwienno-istoriczeskija usłowija Kirgizskoj Stiepi. Izd. Astrach. Gubziemotdieła. Astrachań Eołowyje agienty poczwoobrazowanija w zonie suchich stiepiej. Izd. Astrach. Gubziemotdieła. Astrachań Wodoudierżiwajuszczaja sposobność poczw i piesków. Astrachańskij Kraj. Astrachań Wodnyja swojstwa poczw i piesków na jugie Astrachanskoj gub. (monografia). Astrachań O borbie s zasuchoj w usłowijach jugo-wostoka Rossii. Astrachańskij Kraj, nr 7, Astrachań Pieski Astrachanskoj Stiepi (monografia). Trudy po lesnomu opytnomu diełu. Gosizdat, Moskwa Bioekołogiczeskaja problema w poczwowiedienii. Poczwowiedienije, nr 9, Moskwa Bołotnyje poczwy i usłowija sredy. Poczwowiedienije, nr 5, Moskwa Naprawlennost processow razłożenija i prewraszczenija organiczeskogo wieszczastwa w poczwie. Trudy Wsieros. Sjezda Poczwowiedow, Moskwa W JĘZYKU NIEMIECKIM I ANGIELSKIM 61. Das Problem der Wasserregulierung in Wiesenböden. Berichte des Landw. Forschungsanstalt, H. 1, Puławy Soil forming and typological soil processes. Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Seria В. Wrocław The bioecological Trend in Soil Science. Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Seria B. Wrocław 1960.