Janusz Piechociński Kwiecień Kolejowe Stawki Dostępu

Transkrypt

1 Janusz Piechociński Kwiecień 2012 Kolejowe Stawki Dostępu

2 Udział poszczególnych gałęzi transportu w rynku przewozów pasażerskich w krajach UE w roku 2009 (wg pracy przewozowej) Transport autobusow y 8,04% Transport kolejow y 6,38% Transport samochodow y indyw idualny 75,33% Transport lotniczy 8,22% Tramw aje i metro 1,40% Transport morski 0,63% Źródło: UTK

3 Transport kolejow y 9,97% Transport drogow y 46,56% Żegluga śródlądow a 3,30% Transport rurociągow y 3,30% Transport lotniczy 0,07% Transport morski 36,79% Źródło: UTK

4 0,07% 0,07% 0,06% 0,04% 0,04% 0,04% 0,06% 0,06% 0,06% 0,05% 10,70% 11,76% 12,21% 12,74% 15,28% 14,70% 20,13% 19,18% 16,70% 16,64% 37,50% 36,56% 34,44% 32,97% 32,01% 31,47% 48,37% 47,16% 33,60% 47,38% 35,86% 48,24% 37,00% 45,54% 37,78% 51,73% 51,62% 53,30% 54,25% 52,67% 60% Udział poszczególnych gałęzi transportu w rynku przewozu pasażerów wg wykonanej pracy przewozowej w Polsce w latach samochodow y kolejow y lotniczy Żegluga śródlądow a 50% 40% 30% 20% 10% 0% Źródło: UTK

5 0,9% 0,8% 0,6% 0,6% 0,7% 0,6% 0,6% 0,5% 0,4% 0,3% 14,6% 14,4% 15,7% 13,2% 12,9% 11,8% 9,9% 8,6% 8,8% 8,1% 27,6% 25,3% 24,6% 22,6% 20,8% 16,8% 16,5% 33,1% 33,1% 32,4% 51,4% 51,7% 51,3% 58,6% 61,0% 62,9% 66,9% 70,1% 73,9% 75,0% Udział poszczególnych gałęzi transportu w rynku przewozu towarów wg wykonanej pracy przewozowej w Polsce w latach % Transport samochodow y Transport rurociągow y Transport kolejow y Żegluga śródlądow a 60% 40% 20% 0% Warszawa, luty 2012 r. Źródło: UTK 5

6 mln ton Przewozy towarów koleją (mln ton) w Polsce w latach ,0 300,0 250,0 226,8 222,9 241,5 283,0 269,4 290,3 293,9 276,3 grupa PKP 242,9 257,9 200,0 187,3 166,9 150,0 100,0 166,6 159,7 161,8 163,7 149,9 156,4 153,5 127,9 142,2 110, Źródło: UTK

7 Dynamika przewozów surowców w latach [2004r.=100%] 50% 40% 30% węgiel kamienny rudy metali i wyroby górnictwa i kopalnictwa produkty rafinacji ropy naftowej pozostałe produkty 46,02% 20% 13,64% 15,38% 18,18% 15,58% 10% 0% -10% -20% 0,00 0,49% -2,83% -7,81% -8,35% 3,85% -0,01% -1,08% 15,12% 14,37% -5,54% 0,10% -8,55% -8,94% 0,72% 0,70% -17,53% -11,78% -30% -40% -25,35% ,23% Źródło: UTK

8 Struktura kosztów działalności towarowego przewoźnika kolejowego Dostęp do infrastruktury 24,32% Energia trakcyjna 9,11% Amortyzacja 6,81% Czynsze 6,21% Remonty 6,01% Paliwo trakcyjne 4,50% Pozostałe usługi obce 4,10% Zużycie materiałów i pozost. energii 3,60% Wynagrodzenia i świadczenia pracownicze 29,63% Pozostałe koszty rodzajowe 0,80% Podatki i opłaty 0,70% Wartość sprzedanych towarów i materiałów 1,60% Usługi transportowe 2,60% * Na podstawie danych PKP Cargo Raport roczny 2010

9 Udział kosztu dostępu do infrastruktury w kosztach działalności przedsiębiorców 2010 RYNEK KOLEJOWY praca eksploatacyj na na sieci infrastruktur y kolejowej koszty działalności operacyjnej koszty dostępu do infrastruktu ry kolejowej wszystkich zarządców udział kosztów ponoszonych za dostęp do infrastruktur y w kosztach ogółem średni koszt ponoszony przez przewoźnika za 1 pociągokilom etr pociągokilom etry zł zł % zł PASAŻERSKI E ,362 7,39 TOWAROWE ,980 22,45

10 24,77% 33,70% 38,92% 39,31% 50,41% 49,59% 66,30% 61,08% 60,69% 75,23% Udział kosztu dostępu do infrastruktury w kosztach działalności przedsiębiorców 100% PASAŻERSKIE TOWAROWE 80% 60% 40% 20% 0% udział wg pracy eksploatacyjnej udział w kosztach ogółem całego rynku koszty dostępu do infrastruktury kolejowej wszystkich zarządców udział w kosztach dostępu do infrastruktury średni koszt ponoszony przez przewoźnika za 1 pociągokilometr

11 Udział poszczególnych kosztów ponoszonych przez zarządców infrastruktury ogółem rynek zarządców infrastruktury - rjp 2011/2012 koszty prowadzenia ruchu 25,29% amortyzacja 20,15% koszty pośrednie 7,29% koszty utrzymania 46,81% inne 0,46%

12 dynamika kosztów zarządców infrastruktury Udział poszczególnych kosztów ponoszonych przez zarządców infrastruktury 15% rjp 2010/2011 rjp 2011/ % 5% 4,1% 6,01% 7,8% 7,10% 7,39% 3,5% 1,92% 4,99% 5,24% 2,5% 0% -5% -1,7% -10% -14,2% -15% koszty bezpośrednie koszty utrzymania koszty prow adzenia ruchu amortyzacja koszty pośrednie koszty łączne

13 Udział zarządców infrastruktury w polskim rynku kolejowym Udział zarządców w rynku w g pracy eksploatacyjnej KP Kotlarnia 0,52% CTL Maczki-Bór 0,65% KWK "BUDRYK" 0,12% PKP PLK 96,26% UBB Polska 0,04% PMT 0,07% Infra SILESIA 1,33% JSK 0,48% PKP SKM 0,52%

14 Udział zarządców infrastruktury w polskim rynku kolejowym Udział zarządców w rynku w g kosztów JSK 0,09% Infra SILESIA 0,21% KP Kotlarnia 0,13% CTL Maczki-Bór 0,11% PKP PLK 98,49% KWK "BUDRYK" 0,01% UBB Polska 0,01% PKP SKM 0,95% PMT 0,01%

15 Wysokość średnich stawek za dostęp do infrastruktury wg zarządców 160 zł 140 zł rozkład jazdy 2010/2011 rozkład jazdy 2011/ ,24 133, zł 100 zł 80 zł 60 zł 40 zł 60,34 60,98 70,57 68,09 44,38 47,74 61,56 61,96 42,93 42,92 20 zł 5,94 6,31 10,56 10,70 0 zł PKP SKM PKP PLK JSK Infra SILESIA KP Kotlarnia CTL Maczki- Bór UBB Polska PMT

16 Wysokość średnich stawek za dostęp do infrastruktury PKP PLK 30 zł Pociągi towarowe Pociągi intermodalne Pociągi pasażerskie Średnia sieciowa 25 zł 23,96 24,00 23,55 23,50 21,52 21,71 20 zł 17,78 16,04 18,76 19,55 17,42 17,38 17,70 15 zł 10 zł 11,76 8,35 12,27 9,05 13,28 9,57 12,57 8,97 12,81 12,55 10,56 10,59 10,59 10,14 10,06 9,14 8,95 10,37 poziomie liberalizacji 6,75 rynku transportu 6,63 kolejowego. 6,14 6,45 6,15 10,93 10,56 10,70 7,02 6,83 6,91 5 zł 4,92 5,57 0 zł Lata

17 współczynnik towarowe/pasażerskie Współczynnik wysokości stawek dla pociągów towarowych i pasażerskich (2010 r.) 500% 400% 402,4% 300% 261,1% 207,1% 200% 113,2% 135,1% 138,2% 100% 67,2% 75,0% 81,9% 47,3% 53,9% 11,6% 15,5% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0% -14,4% -25,3% -75,0% -50,8% -46,3%-41,1% -100% Hiszpania Niemcy Szwecja Belgia Austri Francja Grecja Portugalia Luksemburg Włochy Węgry Holanida Rumunia Litwa Słowenia Bułgaria Łotwa Finlandia Polska Irlandia Czechy Estonia Słowacja W przewozach kolejowych w Polsce przewoźnicy towarowi subsydiują w części przewozy pasażerskie. Współczynnik wysokości stawki dla pociągów towarowych względem pasażerskich jest jednym z najwyższych w Europie. Poziom stawek w Polsce za dostęp dla pociągów towarowych jest ponad dwukrotnie wyższy niż dla pociągów pasażerskich. W krajach wysoko rozwiniętych, głównie Europy Zachodniej (np. Niemcy, Francja) wysokość stawek dla przewozów kolejowych jest zbliżona do transportu drogowego polityka równoważenia transportu (odciążenie infrastruktury drogowej).

18 euro / pockm Średni poziom stawek za dostęp dla pociągów towarowych ,6 9,0 10, ,9 6,5 6,5 6,9 6,5 6, ,4 0,4 0,4 0,4 1,7 1,71,6 1,1 2,1 2,0 2,7 2,6 2,0 2,1 2,0 2,2 2,1 2,3 2,4 2,5 2,7 2,0 2,7 2,5 3,9 3,3 3,5 4,3 4,5 4,4 4,1 - Hiszpania Szwecja Słowenia Portugalia Holandia Francja Belgia Finlandia Austria Niemcy Węgry Włochy Rumunia Bułgaria Czechy Polska Estonia Litwa Łotwa Słowacja Z analizy porównawczej wynika, że poziom polskich stawek w ruchu towarowym sytuuje Polskę w strefie powyżej średniej europejskiej. Dla porównania wysokość średniej stawki jednostkowej opłaty podstawowej w Polsce jest ponad dwukrotnie wyższa niż we Francji i o około 75% wyższa niż Niemczech (w krajach o dużym wolumenie przewozów towarowych). Najwyższy poziom stawek za dostęp do infrastruktury kolejowej wystąpił w takich krajach jak Łotwa i Słowacja. W 2010 roku oscylował średnio na poziomie 10 euro za wykonany na sieci pociągokilometr. Najniższy poziom stawek odnotowano w Hiszpanii i Szwecji ok. 0,4 euro za 1 pociągokilometr.

19 euro / pockm Średni poziom stawek za dostęp dla pociągów pasażerskich , ,6 4,5 5,0 5, ,0 2,3 0,7 0,3 0,3 0,0 1,1 0,8 0,8 0,8 1,5 1,4 1,5 1,6 1,6 1,7 1,8 1,8 1,9 1,6 1,7 1,5 3,6 2,9 2,7 2,4 2,5 2,4 2,5 2,2 2,3 2,0 2,1 1,9 3,2 2,5 3,8 4,0 3,9 Norwegia Dania Słowenia Szwecja Finlandia Czechy Portugalia Hiszpania Holanida Estonia Polska Bułgaria Słowacja Rumunia Węgry Francja Włochy Austri Belgia Litwa Niemcy Łotwa Poziom stawek w Polsce dla ruchu pasażerskiego (około 1,9 euro) sytuuje Polskę w strefie średnich poziomów krajów europejskich. Wysokość średniej stawki jednostkowej opłaty podstawowej dla pociągów pasażerskich w Polsce jest ponad dwukrotnie niższa niż w Niemczech (około 5 euro za pociągokilometr). Należy zaznaczyć, że decydującymi elementami wpływającymi na popyt usług kolejowych, oprócz ceny za dostęp są parametry jakościowe udostępnianej infrastruktury, zakres świadczonych usług przewozowych, szybkości przemieszczania, punktualność oraz terminowość w przewozach.

20 Średni koszt dostępu dla pociągu towarowego w zależności od liczby wagonów Źródło: Prezentacja Związku Niezależnych Przewoźników Kolejowych zaprezentowana na zespole ds. stawek.

21 Preferencje w dostępie do infrastruktury kolejowej w krajach UE Wielka Brytania zniżki za używanie odpowiednich typów wózków wagonowych, o zmniejszonym wpływie na zużycie infrastruktury torowej, zniżka za użytkowanie elektrycznego taboru kolejowego wyposażonego w system hamowania rekuperacyjnego, służący do odzyskiwania traconej podczas hamowania energii kinetycznej i zamiany jej na energię elektryczną, zniżka za dostęp do infrastruktury kolejowej o małym natężeniu ruchu, w praktyce brak opłaty za dostęp do infrastruktury (Etterstad-Gardermoen) gdzie zdecydowano, że opłata za dostęp pokrywa wszystkie koszty związane z używaniem Norwegia kolejowej, za wyjątkiem linii kolejowej Gardermobanen i utrzymywaniem linii,

22 Preferencje w dostępie do infrastruktury kolejowej w krajach UE Niemcy zniżki za użytkowanie linii kolejowych o małym natężeniu ruchu, zniżki promujące nowe usługi transportowe, np. w zakresie konkurencji intermodalnej, Szwajcaria zniżki za użytkowanie taboru, o zmniejszonym wpływie na zużycie infrastruktury kolejowej, zniżka na trasach wyposażonych w system sterowania ruchem kolejowym ETCS, Austria zniżki za użytkowanie taboru, o zmniejszonym wpływie na zużycie infrastruktury kolejowej, bezpośrednie dofinansowanie przewozów intermodalnych koleją (np. naczep siodłowych).

23 Preferencje w dostępie do infrastruktury kolejowej w Polsce Ulga dla przewozów intermodalnych 25% Część środków finansowych przekazanych z Funduszu Kolejowego głównemu zarządcy infrastruktury PKP PLK S.A., została przeznaczona na wprowadzenie ulgi w opłacie podstawowej za usługi w ramach minimalnego dostępu do infrastruktury. Spółka PKP PLK zgodnie z opublikowanym regulaminem przydzielania i korzystania z przydzielonych tras pociągów przez licencjonowanych przewoźników kolejowych, w ramach rozkładu jazdy 2011/2012, stosuje ulgę dla pociągów intermodalnych w wysokości 25%. W latach ulga nie była udzielona w przypadku realizacji przewozów, w składach których znajdowały się wagony próżne. Z tego powodu uzyskanie ulgi przez przewoźników dla części pociągów intermodalnych było niemożliwe. Należy zaznaczyć, że pomimo zastosowanych preferencji dla tego rodzaju przewozów, średni koszt dostępu ponoszony przez przewoźników jest w dalszym ciągu bardzo wysoki. W 2010 roku wyniósł około 17,6 zł, a w ,9 zł netto za pociągokilometr, ponad dwukrotnie więcej niż w 2009 roku. Ze względu na możliwość uzyskania w 2012 roku części ulgi dla pociągów zawierających w składzie wagony próżne, na koniec roku średni koszt ponoszony przez przewoźników może być nieznacznie niższy i oscylować na poziomie 16,5 zł za wykonany na sieci pociągokilometr.

24 Decyzja UTK i co dalej? UTK wydał decyzję odmawiającą zatwierdzenia złożonego przez PKP Polskie Linie Kolejowe projektu stawek jednostkowych opłaty podstawowej i opłat dodatkowych za korzystanie z infrastruktury kolejowej na rozkład jazdy pociągów 2012/2013, obowiązujący od dnia 9 grudnia 2012 r. W toku przeprowadzonego postępowania uznano, że przedstawiony przez PKP PLK projekt stawek cechuje nieuzasadniony wzrost średniej stawki sieciowej tj. o 8,9 % za minimalny dostęp do infrastruktury kolejowej oraz nierównomierne określenie wysokości stawek dla przedziałów masy brutto pociągów i kategorii linii kolejowych.

25 Jakość infrastruktury Wysokie stawki dostępowe Brak przejrzystych, stabilnych i sprawdzalnych zasad kalkulacji stawek Brak jasności co do modelu konkurencji Brak pewności co do warunków świadczenia usług Niewielkie zróżnicowanie usług Wysokie bariery wejścia / wyjścia (np. tabor) SEJM, Rząd RP, Organizator transportu, UTK

26 Janusz Piechociński Wiceprzewodniczący Sejmowej Komisji Infrastruktury Członek Sejmowej Komisji Innowacyjności i Nowych Technologii janusz@piechocinski.pl Piechocinski.pl Piechocinski.blog.onet.pl