broszura edukacyjna opracowana przez Prof. dr. hab. n. med. Piotra Radziszewskiego oraz dr Barbarę Jacennik

Transkrypt

1 U R O L O G I A broszura edukacyjna opracowana przez Prof. dr. hab. n. med. Piotra Radziszewskiego oraz dr Barbarę Jacennik

2 Jeśli trzymasz w ręku tę broszurę, to jesteś po odbytej wizycie u lekarza-urologa. Poniżej znajdziesz kilka informacji, które pomogą Ci w jak najlepszy sposób wprowadzić w życie zalecenia lekarza. Kolejna wizyta Zanotuj w swoim kalendarzu datę kolejnej wizyty. Zarejestruj się na wymagane badania. Nie odkładaj zakupu leków na receptę. Zanotuj datę kolejnej wizyty. DD MM RRRR Branie leków Schemat brania leków, który dostałeś od lekarza powinien być łatwo dostępny na ścianie w mieszkaniu lub przy sobie w portfelu lub kieszeni. Jeśli obawiasz się, że go zgubisz, możesz zrobić kopię. Gdy leczenie wymaga brania kilku leków, warto skorzystać z plastikowego pojemnika z przegródkami na poszczególne dawki i dni tygodnia (dostępne w aptece). Jeśli zaobserwujesz utrzymywanie się objawów lub uboczne skutki brania leków, konieczne może być umówienie ponownej wizyty lub konsultacja telefoniczna. Pamiętaj, aby zanotować objawy niepożądane i czas ich wystąpienia. Pomoże to lekarzowi dobrać lek odpowiedni dla Ciebie.

3 Inne zalecenia lekarza Jeśli lekarz zalecił zmianę trybu życia, np. zwiększenie aktywności fizycznej, potraktuj to równie poważnie jak branie leków. Warto poszukać sprzymierzeńca towarzysza zmian w Twoim życiu, np. znajomego lub znajomej, którzy będą wspólnie z Tobą chodzić na spacery, jeździć na rowerze, biegać lub pływać. Inny sposób na zrealizowanie zmian w stylu życia to zapisanie się na zajęcia zorganizowane (np. fitness, joga) lub przyłączenie się do grupy turystycznej lub rekreacyjno-sportowej. Ty i Twoje zdrowie Największy wpływ na Twoje zdrowie masz Ty sam. Powinieneś wiedzieć co wpływa na Ciebie dobrze a co źle. Może dotąd nie interesowałeś się dosyć swoim zdrowiem? DZIENN ICZEK Jeżeli lekarz zalecił zmianę trybu życia, zacznij prowadzić dzienniczek poświęcony zmianom w Twojej diecie lub aktywności fizycznej, obserwacjom stanu zdrowia i samopoczucia. Zajmij się sobą i swoim zdrowiem na co dzień! Tylko Ty możesz to zrobić najlepiej.

4 Serwis dla pacjentów i lekarzy

5 Łagodny rozrost gruczołu krokowego i objawy z nim związane Powiększenie gruczołu krokowego znajduje się na 4 miejscu wśród najczęściej rozpoznawanych schorzeń u mężczyzn po 50. roku życia, zaraz za chorobą naczyń wieńcowych, nadciśnieniem i cukrzycą. Po 50. roku życia zwiększa się też istotnie 50+ częstość występowania ostrego zatrzymania moczu. Dlatego wydaje się, że przy braku innych czynników, 50. rok życia jest granicą, po której mężczyzna powinien być po raz pierwszy skonsultowany przez lekarza urologa. Powiększenie gruczołu krokowego, oprócz mechanicznego ucisku na cewkę moczową i osłabienia strumienia moczu, powoduje też szereg innych dolegliwości. Dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych (LUTS, ang. lower urinary tract symptoms) mają wieloczynnikową etiologię i nie zawsze są spowodowane łagodnym rozrostem gruczołu krokowego (BPH, ang. benign prostate hyperplasia). Przyczyny LUTS mogą być bardzo różne, m.in. zaburzenia zagęszczania moczu przez nerki, zaburzenia krążenia, zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Przyczyny dolegliwości ze strony dróg moczowych

6 Odpowiednia ocena chorego pozwala podjąć decyzję, czy wymaga on jedynie bacznej obserwacji (czyli okresowych wizyt kontrolnych u urologa, oceny niektórych parametrów, ale nie leczenia), leczenia farmakologicznego, czy leczenia zabiegowego (chirurgicznego). Za najbardziej dokuczliwe przez pacjentów uznawane są objawy w fazie napełniania pęcherza (wstawanie w nocy - nokturia, parcia naglące). Wpływ To właśnie stopień dokuczliwości LUTS jest uważany za jeden z głównych wyznaczników zarówno postępu choroby (zwiększenie dokuczliwości Dolegliwości ze strony w trakcie leczenia farmakologicznego) jak i zadowolenia pacjenta dróg moczowych (LUTS) z leczenia. Dolegliwości ze strony dróg moczowych są tak dokuczliwe, ponieważ powodują one istotną zmianę naszych codziennych przyzwyczajeń, ograniczając naszą codzienną aktywność fizyczną i społeczną. Mężczyźni z dokuczliwymi LUTS ograniczają podaż płynów, nie wysypiają się w nocy, unikają zajęć fizycznych na świeżym powietrzu czy też miejsc publicznych bez toalety w pobliżu. Co więcej wykazano, że dolegliwości ze strony dróg moczowych są niezależnym od wieku czynnikiem wpływającym na funkcje seksualne i im większe jest nasilenie LUTS, tym gorsza jest jakość i ilość wzwodów prącia u badanych pacjentów. Łagodny rozrost gruczołu krokowego należy rozpatrywać zatem dwukierunkowo. Z jednej strony mamy LUTS, o wzrastającej dokuczliwości, obniżającej jakość życia pacjenta, z drugiej zaś strony u części pacjentów rozwija się przeszkoda podpęcherzowa, mogąca prowadzić do takich powikłań jak zatrzymanie moczu, krwiomocz, zaburzenia pracy pęcherza, infekcje dróg moczowych, kamica pęcherza moczowego, czy wreszcie niewydolność nerek. BPH jest schorzeniem progresywnym, na przestrzeni czasu dochodzi do nasilenia LUTS i powiększenia się gruczołu krokowego. Do progresji dochodzi najczęściej u pacjentów nieleczonych, ale również część leczonych pacjentów rozwinie progresję BPH. Przewidzenie klinicznej progresji łagodnego rozrostu Leczenie dolegliwości ze strony dróg moczowych gruczołu krokowego jest jednym z wyzwań współczesnej urologii. Dlatego tak ważna jest ocena wstępna pacjenta i zaproponowanie mu leczenia obejmującego kilka kolejnych lat. Przepisanie leku nie kończy wizyty, zawsze powinno określić się schemat kolejnych wizyt lekarskich i oceny progresji choroby. Wybór optymalnej farmakoterapii powinien uwzględniać stan chorego, przewidywane efekty leczenia na prostatę i LUTS, początek działania leku, jego skuteczność, bezpieczeństwo, działania uboczne, wpływ na jakość życia pacjenta i progresję choroby.

7 Zaburzenia erekcji Zaburzenia erekcji (ED, ang. erectile dysfunctions) dotyczą około 1 na 10 mężczyzn. Zazwyczaj od momentu wystąpienia problemów ze wzwodem do momentu zgłoszenia się pacjenta do lekarza mija średnio prawie 2 lata. Co więcej, zaledwie co czwarty mężczyzna, który przyznaje się do problemów z erekcją, szuka porady lekarskiej w tym zakresie. W opinii pacjentów najczęstsze bariery stanowią zakłopotanie, wstyd, lęk przed oceną ze strony lekarza, ośmieszeniem się. Pacjenci uważają, że ED to dolegliwość czasowa, z którą da się żyć. Mają poczucie, że nic z tym nie można zrobić. Zaburzenia erekcji mogą być problemem przewlekłym, niekorzystnie wpływającym na ogólny stan pacjenta, a w szczególności na jego stan psychiczny. Czynniki te rzutują na związek z partnerem. Przedłużające się problemy, brak konsultacji lekarskich i odpowiedniego leczenia mogą być przyczyną zaawansowanych stanów depresyjnych. Przyczyny zaburzeń erekcji ED w 8 na 10 przypadków są spowodowane przyczynami organicznymi, takimi jak choroby upośledzające dopływ krwi do prącia (zwężenie tętnic w przebiegu miażdżycy, nadciśnienia, palenia tytoniu), choroby upośledzające unerwienie prącia (np. stwardnienie rozsiane, urazy rdzenia kręgowego), czy wreszcie cukrzyca, która jest jedną z najczęstszych przyczyn ED, upośledzających zarówno unerwienie jak i unaczynienie prącia.

8 W pozostałych przypadkach przyczyny mogą mieć podłoże psychogenne, np. odpowiedź adaptacyjna na stres, stany lękowe, problemy w relacjach towarzyskich, depresja. Ponadto wykazano, że mało higieniczny tryb życia w znaczący sposób oddziałuje na sprawność seksualną człowieka. Zła dieta i niska aktywność fizyczna to niezależne czynniki ryzyka wystąpienia zaburzeń erekcji. I odwrotnie, zwiększenie aktywności fizycznej ma dobroczynny wpływ na poprawę funkcji erekcyjnych i jakości życia seksualnego. Ponad połowa przypadków zaburzeń wzwodu prącia jest diagnozowana przez lekarzy pierwszego kontaktu lub lekarzy internistów przy okazji diagnostyki i leczenia innych chorób. Wczesne wykrycie problemu przyczynia się czasem do szybszej diagnostyki i leczenia schorzeń znacznie bardziej niebezpiecznych niż ED (np. choroba niedokrwienna serca, zaburzenia krążenia mózgowego, cukrzyca, miażdżyca). Kto może zdiagnozować zaburzenie erekcji Zaburzenia erekcji można skutecznie leczyć. Koniec XX wieku przyniósł ogromny przełom pod postacią nowych leków, które mogą być z powodzeniem stosowane przez większość pacjentów z zaburzeniami erekcji. Przed przystąpieniem do stosowania leków należy zebrać szczegółowy wywiad z pacjentem, następnie wykonać podstawowe badania pomocne w podjęciu decyzji o rodzaju leczenia. WARTO ROZMAWIAĆ Rozmowa z pacjentem powinna być ukierunkowana na przeszłość chorego, dotychczasowe życie seksualne, przebyte operacje w obrębie miednicy mniejszej i dotychczasowe leczenie urologiczne oraz, nie mniej ważne, leczenie internistyczne. Należy spytać pacjenta o stosowane używki (nikotyna, alkohol, narkotyki), przyjmowane leki a także suplementy diety. Bardzo istotne jest pytanie o obecność porannych wzwodów prącia. Pomocne w diagnostyce są specjalne kwestionariusze. Po rozmowie z pacjentem konieczne jest badanie fizykalne, a często i dodatkowe badania laboratoryjne i obrazowe. Dopiero po zyskaniu pełnego obrazu problemu i ustaleniu przyczyny zaburzeń wzwodu można ustalać sposób leczenia. Nie zawsze będzie to farmakoterapia. U części pacjentów pomoc psychologa lub fizykoterapia przyniosą bardzo dobre efekty, część pacjentów odpowie bardzo dobrze na farmakoterapię, a części z nich trzeba będzie zaproponować leczenie zabiegowe.

9 Nietrzymanie moczu Nietrzymaniem moczu (NTM) określa się niekontrolowany wyciek moczu przez cewkę moczową. Jednym z najczęstszych jego typów jest wysiłkowe NTM, do którego dochodzi podczas wysiłku fizycznego, kaszlu, kichania, śmiechu, a w skrajnych przypadkach podczas najmniejszego ruchu. Inną kategorią jest nietrzymanie moczu z parcia, gdy wyciek moczu następuje pod wpływem niemożliwego do pohamowania parcia na mocz. Nietrzymanie moczu z parcia jest jednym z objawów pęcherza nadreaktywnego. U niektórych chorych można zaobserwować postać mieszaną, na którą składają się objawy obu tych postaci choroby. Jednorazowy incydent nietrzymania moczu lub gubienia moczu w okresie 12 miesięcy dotyczy 5-69% kobiet i 1-39% mężczyzn. Nietrzymanie moczu występuje dwa razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Częstość występowania nietrzymania moczu ocenia się na poziomie 27%, z czego 6% stanowią kobiety poniżej 25. roku życia. Dominującym typem nietrzymania moczu jest postać mieszana (49%), następnie wysiłkowa (45%) i z parć naglących (6%). Z powodu pęcherza nadreaktywnego może cierpieć w Polsce nawet do 4 milionów osób. 4 miliony osób

10 Dlaczego NTM jest uciążliwe? Konsekwencją NTM jest: popuszczanie moczu, uczucie wilgoci, dyskomfortu, nieprzyjemny zapach, który niemalże bezwarunkowo towarzyszy osobom z tym schorzeniem, w skrajnych przypadkach odparzenia. Pacjentka, której dotyczy ten problem, ma coraz większe poczucie braku kontroli nad własnym ciałem, co zwiększa poczucie frustracji. Dodatkowym czynnikiem jest stres związany z obawą przed nie znalezieniem toalety na czas w miejscach publicznych, reakcją otoczenia na nieprzyjemny zapach lub widok wilgotnej odzieży w okolicy krocza. W przebiegu pęcherza nadreaktywnego (który jest przyczyną nietrzymania moczu z parć) zwykle stopniowe nasilenie dolegliwości prowadzi do zmiany stylu życia, pacjenci Kogo dotyczy NTM? ograniczają ilość przyjmowanych płynów, starają się nie oddalać od miejsca zamieszkania lub miejsc w pobliżu toalet. Zespół pęcherza nadreaktywnego dotyczy najczęściej osób aktywnych, pracujących zawodowo i pozostających w związkach partnerskich. Dopiero od niedawna problemowi wpływu pęcherza nadreaktywnego na jakość życia seksualnego zaczęto poświęcać baczniejszą uwagę. DIAGNOSTYKA nietrzymania moczu i pęcherza nadreaktywnego, to przede wszyskim wywiad i badanie fizykalne, uzupełnione o specyficzne dla schorzenia kwestionariusze i tzw. dzienniczek mikcji. Dzienniczek mikcji pozwala z dużym prawdopodobieństwem na rozpoznanie przyczyny nietrzymania moczu i rozpoczęcie leczenia. Podsta- DZIENN ICZEK MIKCJI wowym postępowaniem w każdym rodzaju nietrzymania moczu jest leczenie zachowawcze. Trening mięśni dna miednicy i trening pęcherza pozwalają na poprawę jakości życia u bardzo dużego odsetka pacjentek. Dopiero jeśli takie postępowanie jest nieskuteczne należy zastosować farmakoterapię (pęcherz nadreaktywny) lub leczenie zabiegowe (wysiłkowe nietrzymanie moczu). Nietrzymanie moczu oraz pęcherz nadreaktywny można i trzeba leczyć

11 partnerzy: STOWARZYSZENIE MĘŻCZYZN Z CHOROBAMI PROSTATY GLADIATOR im. Profesora Tadeusza Koszarowskiego PO/GTV/14/OO36