Kiedy trudności z przełykaniem nabierają realnych kształtów czyli jak sobie radzić z dysfagią?

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Kiedy trudności z przełykaniem nabierają realnych kształtów czyli jak sobie radzić z dysfagią?"

Transkrypt

1 PORADNIK DLA PACJENTA Kiedy trudności z przełykaniem nabierają realnych kształtów czyli jak sobie radzić z dysfagią?

2

3 Spis treści: I WPROWADZENIE II PORADY DOTYCZĄCE BEZPIECZNEGO PRZEŁYKANIA III JAK SOBIE RADZIĆ Z TRUDNOŚCIAMI Z PRZEŁYKANIEM? IV JAKA KONSYSTENCJA POSIŁKÓW BĘDZIE DLA CIEBIE ODPOWIEDNIA? V JAKA KONSYSTENCJA PŁYNÓW BĘDZIE DLA CIEBIE NAJLEPSZA? VI CZYM JEST NUTILIS CLEAR? VII JAK UZUPEŁNIĆ TWOJĄ DIETĘ W NIEZBĘDNE SKŁADNIKI ODŻYWCZE? VIII JAK PRZYGOTOWAĆ ROZTWÓR ZAGĘSZCZAJĄCY NA BAZIE NUTILIS CLEAR? IX JAK PRZYGOTOWYWAĆ POSIŁKI DLA CHOREGO Z DYSFAGIĄ? PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI X NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA

4 I WPROWADZENIE Poradnik jest przeznaczony dla osób ze zdiagnozowaną przez lekarza pierwszego kontaktu, dietetyka lub logopedę dysfagią, czyli zaburzeniami lub trudnościami w przełykaniu. Co to jest dysfagia? To stan, w którym mięśnie odpowiedzialne za żucie i połykanie (dotyczy to warg, ust, szczęki i żuchwy, języka, podniebienia i gardła) osłabiają się z wiekiem lub w wyniku choroby. Może to dotyczyć wielu osób i wielu jednostek chorobowych, takich jak: n udar n choroba Alzheimera n stwardnienie rozsiane n mózgowe porażenie dziecięce n rany i uszkodzenia głowy n choroba Parkinsona n choroba neuronu ruchowego n zabiegi chirurgiczne w obrębie głowy lub szyi. Chorymi, którzy mają trudności w przełykaniu, zajmują się lekarze prowadzący (z pomocą pielęgniarek), dietetycy i logopedzi. Co się ze mną dzieje? Osłabienie mięśni ust i gardła może spowodować, że płyny lub pokarmy nie trafią do przewodu pokarmowego, lecz do układu oddechowego. Oznacza to, że płyn lub pokarm przedostaje się do płuc zamiast do żołądka, co wywołać może zapalenie płuc. Objawy świadczące o tym, że u Ciebie lub Twojego bliskiego występują trudności z przełykaniem: n ksztuszenie i dławienie się podczas połykania płynów lub pokarmów, n kaszel utrzymujący się podczas posiłku lub po jego spożyciu, n zmiana głosu po posiłkach na charczący lub bulgoczący, n po jedzeniu w ustach pozostają resztki posiłku, n wolniejsze jedzenie posiłku, pozostawianie jedzenia na talerzu, n utrata masy ciała, n złe samopoczucie, zwłaszcza uczucie ucisku w klatce piersiowej. 4

5 Do kogo zwrócić się po pomoc? Do lekarza prowadzącego, który: n oceni stan napięcia mięśni ust i gardła oraz zdolność do bezpiecznego połykania, n zaleci napoje i pokarmy łatwiejsze do połykania oraz ustali, jaka konsystencja posiłków będzie dla Ciebie odpowiednia, n zaleci niezbędne badania oraz sposób postępowania w przypadku zdiagnozowania u Ciebie dysfagii. Do logopedy, który: n oceni stan napięcia mięśni ust i gardła oraz zdolność do bezpiecznego połykania, n zaleci napoje i pokarmy łatwiejsze do połykania oraz ustali jaka konsystencja posiłków będzie dla Ciebie odpowiednia, n jeśli potrzeba, pokaże Ci ćwiczenia i pozycje umożliwiające łatwiejsze i bezpieczniejsze połykanie. Do dietetyka, który: n będzie monitorował Twoją masę ciała, n zaleci odpowiednie pożywienie, które zapewni Ci właściwe odżywienie organizmu, n doradzi Ci, jak wzbogacić i urozmaicić Twoją dietę, n a w przypadku, gdy nie możesz zapewnić sobie właściwej ilości składników odżywczych, dietetyk doradzi Ci odpowiednie preparaty odżywcze, dostosowane do potrzeb Twojego organizmu. 5

6 II PORADY DOTYCZĄCE BEZPIECZNEGO PRZEŁYKANIA O czym należy pamiętać podczas przełykania? 1. Siedź w pozycji wyprostowanej, z ramionami i rękami wysuniętymi w przód. Staraj się nie opierać rąk i przedramion na stole. Pozostań w takiej pozycji ok. 30 minut po posiłku. 2. Unikaj picia lub jedzenia w pozycji leżącej. 3. Nie rozmawiaj podczas jedzenia. 4. Połykaj niewielkie ilości pokarmu lub napoju na raz. 5. Unikaj pokarmów o mieszanej konsystencji, np. zupy z grzankami lub kawałkami warzyw, owoców i warzyw ze skórką, takich jak groszek, czy łykowatych jak seler naciowy. Zapoznaj się na z listą pokarmów niezalecanych w razie trudności w przełykaniu znajdziesz ją w rozdziale IV tego poradnika. 6. Unikaj kubków (szklanek, kieliszków) z prostymi brzegami. Podczas picia z nich trzeba odchylić głowę do tyłu, a to może spowodować, że płyny przedostaną się do płuc zamiast do żołądka. 7. Nie pij przez słomkę, chyba że tak zaleci dietetyk lub logopeda. Uwaga dla opiekunów: Nie podawaj płynów lub pokarmów osobie z dysfagią, jeśli nie jest w pełni przytomna. 6

7 III JAK SOBIE RADZIĆ Z TRUDNOŚCIAMI Z PRZEŁYKANIEM? Jednym ze sposobów na bezpieczne połykanie jest zagęszczanie pokarmów i płynów zgodnie z zaleceniami lekarza, logopedy lub dietetyka. Zagęszczone pożywienie łatwiej kontrolować w ustach i tym samym bezpiecznie je połknąć. Napoje Aby bezpiecznie wypić napoje przy trudnościach z przełykaniem możliwe, że będziesz potrzebować zagęścić je przed podaniem. W tym celu lekarz, dietetyk lub logopeda mogą zalecić Ci preparat zagęszczający Nutilis Clear. Zagęszczony napój przesuwa się wolniej w ustach i gardle, a to daje Ci więcej czasu na bezpieczniejsze połknięcie. Pożywienie Może zdarzyć się tak, że będziesz miał również trudności z przełykaniem pokarmu w takim wypadku będziesz potrzebować rozdrobnionego pożywienia w formie puree (pokarmu rozdrobnionego lub zmiksowanego na gładką masę), które łatwiej jest połknąć. Można je również zagęścić preparatami zagęszczającymi takimi, jak Nutilis Clear. Być może będziesz musiał zrezygnować z razowego chleba, orzechów, kruchych ciasteczek, krakersów itp. Zapoznaj się na z listą pokarmów niezalecanych w razie trudności w przełykaniu znajdziesz ją w rozdziale IV tego poradnika. Ćwiczenia W przypadku trudności z przełykaniem możesz również potrzebować wzmocnienia mięśni ust i gardła, aby lepiej gryźć, przeżuwać i połykać. Taki zestaw ćwiczeń dobierze Ci, zależnie od potrzeb, Twój logopeda. 7

8 IV JAKA KONSYSTENCJA POSIŁKÓW BĘDZIE DLA CIEBIE ODPOWIEDNIA? Poniżej opisano typy konsystencji potraw zalecane dla osób z dysfagią, u których występuje ryzyko zadławienia się lub zakrztuszenia (jedzenie lub napoje mogą się dostać do dróg oddechowych). Twój lekarz, dietetyk lub logopeda ustali, jaki typ konsystencji pożywienia jest dla Ciebie najlepszy. Opisy konsystencji pokarmów innych niż zwykła, niezmodyfikowana dieta pacjenta: Produkty rozdrobnione widelcem Produkty rozdrobnione na papkę Produkty zmiksowane o gęstej konsystencji 8

9 Nazwa: Produkty rozdrobnione widelcem Opis: Pożywienie jest miękkie, gładkie i wilgotne, trzeba je żuć. Może być rozdrobnione widelcem. Konieczny jest w tym przypadku dodatek gęstego sosu lub polewy. Jednolite konsystencje (płynne o różnej gęstości), żadnych oddzielonych płynów. Zabronione jest spożywanie: twardych, gumowatych, włóknistych, łykowatych, suchych, kruchych fragmentów, nasion, skórek, skorupek, łupinek fragmentów ścięgien, kości okrągłych lub podłużnych produktów typu kiełbaski, winogrona, słodycze twardych kęsów, np. kawałków jabłka kleistych produktów kawałków sera, pianek, ptasiego mleczka itp. produktów wiotkich sałaty, świeżych liści szpinaku, plastrów świeżego ogórka wodnistych owoców, np. arbuza, w którym sok oddziela się od miąższu. Charakterystyka Co jest niezalecane? Pokarm powinien być gęsty plastikowa łyżka powinna w nim stać w pozycji pionowej. Może być jedzony widelcem, nie przecieka między zębami widelca. Zachowuje kształt na talerzu i na łyżce. Nie może być nalewany i nie tworzy rozlewających się plam po nałożeniu. Pokarm o rzadszej konsystencji może być spożywany, jeśli pozwoli na to lekarz lub logopeda. Nie mogą się w nim znajdować okruszki, twarde fragmenty czy skórki. Sos lub polewa do posiłku musi mieć taką samą gęstą konsystencję co danie główne i nie może się od niego oddzielać. Mięso: kawałki miękkiego mięsa nie powinny być większe niż 15 mm albo dokładnie zmielone bez żadnych twardych kęsów. Najlepiej podawać z gęstym sosem lub polewą. Ryba: pokrojona na tyle, żeby można ją było rozdrobnić widelcem, podawać z gęstym sosem. Należy uważać na ości i oddzielić je przed rozdrobnieniem. Owoce: starannie rozdrobnione, należy odcedzić sok. Można podawać duszone jabłka w polewie. Przykładowe posiłki: Gulasze, potrawki: muszą być gęste, miękkie mięso lub ryby podane w drobnych kawałkach. Chleb: niezalecany, chyba że logopeda zaleci inaczej. Płatki zbożowe: podawane w postaci gęstej owsianki o gładkiej konsystencji lub całkowicie namoczone w mleku. Desery: zaleca się podawać desery o konsystencji gęstych jogurtów z kawałkami miękkich owoców, budyniów. Dopuszczalne są lekkie ciasta biszkoptowe z miękkim nadzieniem, zagęszczone za pomocą roztworu zagęszcającego. Lody i galaretki nie są zalecane, ponieważ rozpuszczają się w ustach. 9

10 Nazwa: Produkty rozdrobnione na papkę Pożywienie jest miękkie, gładkie i wilgotne, trzeba je lekko żuć. Zostało rozdrobnione widelcem lub w blenderze (mikserze). Wymaga gęstego sosu lub polewy. Jednolite konsystencje (płynne o różnej gęstości), żadnych wydzielonych płynów. Opis: Zabronione jest spożywanie: twardych, gumowatych, włóknistych, łykowatych, suchych, kruchych fragmentów, nasion, skórek, skorupek, łupinek fragmentów ścięgien, kości okrągłych lub podłużnych produktów typu kiełbaski, winogrona, słodycze twardych kęsów, np. kawałków jabłka kleistych produktów kawałków sera, pianek, ptasiego mleczka itp. produktów wiotkich sałaty, świeżych liści szpinaku, plastrów świeżego ogórka wodnistych owoców, np. arbuza. Sos na pokarmie powinien być bardzo gęsty. Tak przygotowany pokarm może być jedzony widelcem, nie przecieka między zębami widelca. Charakterystyka Zachowuje kształt na talerzu i na łyżce. Taki pokarm nie może być nalewany i nie tworzy rozlewających się plam po nałożeniu. Pokarm o rzadszej konsystencji może być spożywany, jeśli pozwoli na to lekarz lub logopeda. Co jest niezalecane? Nie mogą się w nim znajdować okruszki, twarde fragmenty czy skórki. Sos lub polewa muszą mieć taką samą gęstą konsystencję, co danie główne i nie mogą się od niego oddzielać. Mięso: dokładnie zmielone (o średnicy ok. 2 mm), żadnych twardych kęsów. Najlepiej podawać z gęstym sosem lub polewą. Jeśli mięsa nie da się zmielić, należy je zmiksować do konsystencji puree. Ryba: podawać dokładnie rozdrobnioną z gęstym sosem. Usunąć ości przed rozdrobnieniem. Owoce: starannie rozdrobnione, należy odcedzić sok. Przykładowe posiłki: Gulasze, potrawki: muszą być bardzo gęste, mięso lub ryby w nich powinny być starannie rozdrobnione. Chleb: niezalecany, chyba że logopeda zaleci inaczej. Płatki zbożowe: podawane w postaci gęstej owsianki o gładkiej konsystencji lub całkowicie namoczone w mleku. Desery: o konsystencji gęstych jogurtów bez kawałków owoców. Dopuszczalne są lekkie ciasta biszkoptowe z miękkim nadzieniem, dokładnie rozdrobnione do konsystencji budyniu. Lody i galaretki nie są zalecane, ponieważ rozpuszczają się w ustach. 10

11 Nazwa: Produkty zmiksowane o gęstej konsystencji Pożywienie zostało zmiksowane lub ma konsystencję gęstego puree, nie trzeba żuć. Ma gładką konsystencję, bez grudek, włókien, fragmentów skórki lub skorupki, kości, ścięgien itp. Czasem, aby uzyskać taką bezpieczną konsystencję, należy przetrzeć puree przez sito. Można też użyć blendera lub miksera aby uzyskać taką konsystencję. Opis: Zachowuje swoją konsystencję w ustach. Tak przygotowane pożywienie jest wilgotne. Każdy płyn czy pokarm ma konsystencję puree. Pokarm nie może się rozdzielać na część gęstą i płynną. Pokarm nie klei się do ust, nie jest gumowaty. Nie zawiera żadnych elementów dekoracyjnych. Utrzymuje kształt na talerzu i na łyżce. Może być jedzony widelcem, nie przecieka między zębami widelca. Charakterystyka Jeśli przecieknie przez widelec, tworzy wyraźne wzory na talerzu. Układa się w warstwy, może być wyciskany. Nie rozlewa się i nie tworzy szerokich plam po rozlaniu. Co jest niezalecane? Nie mogą w niej znajdować się okruszki, twarde fragmenty czy skórki. Sos czy polewa musi mieć tę samą konsystencję, co danie główne i nie może się od niego oddzielać. Przykładowe posiłki: Śniadanie: jednolita, gęsta owsianka zrobiona z płatków zbożowych. Rozmiękczone całkowicie w mleku ciastka pszenne lub płatki zbożowe. Mięsa i ryby: zmiksowane do konsystencji puree. Deser: budynie, musy bez kawałków owoców. Niewskazane galaretki i lody, chyba że logopeda lub dietetyk pozwoli na ich spożywanie. Niektóre pokarmy są szczególnie trudne do połknięcia, niektórych należy w ogóle unikać, a inne odpowiednio przygotować. Lekarz, logopeda lub dietetyk pomogą Ci w wyborze najwłaściwszych potraw. 11

12 Jakie potrawy mogą sprawiać trudności w połykaniu? STOP n Produkty włókniste lub łykowate: ananas, szparagi, fasolka szparagowa, seler naciowy itp. n Rośliny strączkowe np. fasola, soczewica, soja, groch, ze względu na skórkę, która może się przykleić do podniebienia. n Niektóre owoce winogrona, agrest, porzeczki. n Potrawy o mieszanej konsystencji: np. zmiksowane zupy z kawałkami warzyw, duszone owoce, nierozmiękczone płatki śniadaniowe, mielone mięso w rzadkim sosie. n Chrupkie pokarmy: tosty, chipsy, ciasta francuskie. n Kruche pokarmy: kruche ciasta, ciasta z kruszonką, krakersy i ciasteczka kruche. n Pokarmy twarde, które trzeba dokładnie żuć, np. orzechy, rośliny strączkowe, słodycze typu toffie. n Pokarmy zawierające otręby: kukurydza, chleb pełnoziarnisty. Uwaga dla opiekunów: Lody i galaretki mogą być spożywane przez chorego, jeśli pozwoli na to lekarz lub logopeda. 12

13 V JAKA KONSYSTENCJA PŁYNÓW BĘDZIE DLA CIEBIE NAJLEPSZA? W przypadku trudności z przełykaniem nie tylko pokarmy powinny mieć zmienioną konsystencję pamiętaj, że napoje również powinny zostać zagęszczone. Zagęszczone napoje Aby zagęścić napój dodaj do płynu odpowiedni preparat zagęszczający. Preparaty zagęszczające można dodawać i do ciepłych i do chłodnych płynów. Dzięki temu zagęszczony napój będzie Ci łatwiej i bezpieczniej połknąć. Właściwy preparat zagęszczający zaleci Ci lekarz pierwszego kontaktu. Poniżej przedstawiamy konsystencję napojów, którą powinieneś uzyskać w zależności od stopnia Twoich trudności z przełykaniem: Napój zagęszczony do konsystencji syropu: może być pity przez słomkę może być pity z kubka, jeśli jest takie zalecenie lub możliwość pozostawia cienką warstwę na spodzie łyżki Napój zagęszczony do konsystencji kremu: (gęstego sosu) nie może być pity przez słomkę nie może być pity z kubka zostawia grubą warstwę na spodzie łyżki Napój zagęszczony do konsystencji budyniu: nie może być pity ani przez słomkę, ani z kubka musi być nakładany łyżką 13

14 Jak zagęścić napój? Jeśli lekarz lub logopeda zalecił Ci stosowanie preparatu Nutilis Clear do zagęszczania napojów poniżej znajdziesz ilość proszku, którą należy dodać do 200 ml płynu (wody, mleka, herbaty, kawy, soku lub innych). Aby zagęścić 200 ml płynu (woda, kawa, herbata, sok, mleko itp.) w zależności od stopnia dysfagii należy dodać do niego: napoje o konsystencji syropu 1 x napoje o konsystencji gęstego sosu 2 x napoje o konsystencji budyniu 3 x Bardzo ważne jest, aby wszystkie płyny były zagęszczone według wskazówek Twojego lekarza lub logopedy. Pamiętaj, aby stosując Nutilis Clear używać oryginalnej miarki dołączonej do opakowania. Pozwoli Ci to dodać do napoju właściwą ilość preparatu. 14

15 VI CZYM JEST NUTILIS CLEAR? Nutilis Clear: n to preparat zagęszczający w formie proszku, przeznaczony dla pacjentów, którzy mają trudności z przełykaniem płynów i pokarmów, n ułatwia bezpieczne przełykanie pokarmów i napojów, jest odporny na działanie amylazy zawartej w ślinie. Preparat nie zmienia smaku, zapachu i koloru napojów oraz potraw, n preparat opracowano tak, aby otrzymać właściwą konsystencję płynów i pokarmów, co ułatwia pacjentom z dysfagią bezpieczniejsze połykanie. Produkt dostępny jest w 175 gramowych puszkach z miarką, n nie zawiera laktozy ani glutenu i jest odpowiedni także dla wegetarian, n przeznaczony jest dla dorosłych oraz dzieci powyżej 3 roku życia. Przed otwarciem puszki Nutilis Clear przechowywać w chłodnym, suchym miejscu. Nie przechowywać w lodówce, n po otwarciu puszki Nutilis Clear przechowywać w szczelnie zamkniętej puszce, w chłodnym, suchym miejscu (nie w lodówce) i zużyć w ciągu dwóch miesięcy od pierwszego otwarcia puszki, n łatwo miesza się z płynami i pokarmami w formie puree, może być dodawany do gorących lub zimnych napojów. Produkty zagęszczone mogą być chłodzone, mrożone lub ponownie podgrzewane, n dostępny jest bez recepty w aptekach stacjonarnych i internetowych. Nutilis Clear jest odporny na działanie amylazy zawartej w ślinie co oznacza, że w trakcie jedzenia i picia posiłek zachowuje konsystencje odpowiednią dla Nutilis Clear jest dietetycznym środkiem spożywczym specjalnego przeznaczenia medycznego. Do postępowania dietetycznego w dysfagii. Stosować pod nadzorem lekarza. 15

16 Twoich trudności z przełykaniem. Jak stosować Nutilis Clear? Poniższa tabela pokazuje zalecane liczby miarek Nutilis Clear jakie należy dodać do 200 ml płynu, aby uzyskać pożądaną konsystencję napoju lub pokarmu. Należy pamiętać, że ilość preparatu Nutilis Clear, którą należy dodać do pokarmu lub płynu może się nieznacznie zmieniać zależnie od temperatury lub gęstości przygotowanego posiłku. Pokarmy i napoje o konsystencji syropu Pokarmy i napoje o konsystencji gęstego sosu Pokarmy i napoje o konsystencji budyniu Aby zagęścić 200 ml płynu (woda, kawa, herbata, sok, mleko itp.) lub 200 ml zmiksowanego pokarmu w zależności od stopnia dysfagii należy dodać do niego 1 x 2 x 3 x Twój lekarz lub logopeda może ustalić dawkowanie preparatu według swoich zaleceń. 16

17 Kiedy trudności z przełykaniem nabierają realnych kształtów czyli jak sobie radzić z dysfagią? Jak używać Nutilis Clear? Odmierzyć odpowiednią ilość płynu, a następnie dodać do niej odpowiednią ilość miarek preparatu Nutilis Clear przy użyciu załączonej do opakowania miarki. Jak przygotować napoje z użyciem Nutilis Clear? n Wlej napój, który chcesz zagęścić do szklanki lub miski. n Dodaj odpowiednią ilość preparatu Nutilis Clear. n Mieszaj energicznie widelcem lub trzepaczką (możesz też użyć miksera lub blendera) przez sekund. n Odstaw na minutę. n Delikatnie mieszaj przez 5 sekund. n Tak zagęszczony napój możesz podać choremu. Przydatne wskazówki dot. zagęszczania płynów: n Gorące płyny i pokarmy ostudź przed dodaniem preparatu Nutilis Clear. n Jeśli zagęszczasz kawę z mlekiem lub herbatę z cukrem przed wsypaniem proszku dodaj mleko i (lub) cukier. n Do zagęszczania ciepłych napojów mikser nie jest zalecany. n Pamiętaj jeśli chcesz zagęścić napoje gazowane najpierw zamieszaj prze lany do szklanki napój, aby ulotnił się z niego gaz. Następnie dodaj preparat Nutilis Clear. n Jeśli zagęszczasz wodę użyj wody butelkowanej. n Przejrzystość wody po zagęszczeniu może się różnić zależnie od jej regio nalnej twardości. 17

18 Jak przygotować pokarmy z użyciem Nutilis Clear? n Przełóż zmiksowany pokarm do miski. n Dodaj odpowiednią ilość preparatu Nutilis Clear. n Mieszaj energicznie widelcem lub trzepaczką (możesz też użyć miksera lub blendera) przez sekund. n Odstaw na minutę. n Delikatnie mieszaj przez 5 sekund. n Tak zagęszczony pokarm przełóż na talerz i podaj choremu. Zaleca się, aby zagęszczony posiłek lub napój (jeśli nie jest on przeznaczony do mrożenia) spożyć w ciągu 2 godzin od zagęszczenia. Zagęszczone preparatem Nutilis Clear pokarmy możesz również zamrozić: 1. Dodaj odpowiednią ilość proszku Nutilis Clear do zmiksowanej potrawy, wymieszaj energicznie (aż do otrzymania pożądanej gęstości potrawy) i odstaw na 60 sekund. 2. Nałóż przetartą potrawę do foremek i usuń nadmiar przy pomocy noża. 3. Przykryj każdą foremkę osobno folią spożywczą. 4. Jeśli potrawa w foremce jest gorąca schłódź ją przed włożeniem do zamrażarki. 5. Oznacz każdą foremkę osobno, opisując: Zawartość foremki Datę przygotowania Datę przydatności do spożycia (pamiętaj, że nie powinna być ona dłuższa, niż trzy miesiące). 6. Tak przygotowane i opisane potrawy możesz teraz bezpiecznie zamrozić. Odgrzewanie zamrożonych potraw: Zamrożoną potrawę połóż na talerzu, przykryj i rozmrażaj w lodówce przez 2 3 godziny. Po wstępnym rozmrożeniu w lodówce możesz ją odgrzać w piecu lub kuchence mikrofalowej (650W przez 1 1,5 minuty). 18

19 Kiedy trudności z przełykaniem nabierają realnych kształtów czyli jak sobie radzić z dysfagią? Ogólne wskazówki do stosowania Nutilis Clear: Używaj tylko miarki z oryginalnego opakowania. Pozwoli Ci to dodawać do potraw lub napojów odpowiednią ilość preparatu. 200 ml Zawsze dodawaj Nutilis Clear do odpowiedniej ilości płynu lub pokarmu 200 ml. Zagęszczoną potrawę lub napój podawaj choremu od razu po jego przyrządzeniu. Po dodaniu odpowiedniej ilości Nutilis Clear zacznij mieszać lub miksować od razu aby uniknąć pojawienia się grudek. Staraj się mieszać lub miksować w szybkim tempie. Aby uniknąć pęcherzyków powietrza, zaprzestań mieszać lub miksować, jak tylko połączysz proszek z płynem. Dodawaj tę samą ilość proszku zarówno do ciepłych, jak i zimnych napojów. Gorące płyny lub pokarmy ostudź przed dodaniem Nutilis Clear. Do zagęszczenia ciepłych płynów lub pokarmów nie poleca się używania miksera. Pamiętaj podczas przygotowywania potraw z użyciem preparatu Nutilis Clear nie należy używać innych preparatów zagęszczających, ponieważ ich właściwości mogą się różnić od właściwości proszku Nutilis Clear. Używając wyłącznie proszku Nutilis Clear masz pewność, że za każdym razem osiągniesz zalecaną konsystencję. 19

20 VII JAK UZUPEŁNIĆ TWOJĄ DIETĘ W NIEZBĘDNE SKŁADNIKI ODŻYWCZE? Trudno jest zaspokoić zapotrzebowanie organizmu na substancje odżywcze, kiedy się ma trudności przy przełykaniu. W przypadku dysfagii bardzo często jesz produkty rozdrobnione, nierzadko w mniejszych ilościach i mogą one nie zaspokajać Twoich potrzeb żywieniowych. Jeśli jesteś lub byłeś chory, niezwykle ważne jest odpowiednie odżywianie się i przyjmowanie właściwej ilość płynów i pokarmów w ciągu dnia. To pomoże Ci utrzymać właściwą wagę oraz dobre samopoczucie. Pamiętaj o płynach! Bardzo ważne jest, abyś pił wystarczająco dużo zagęszczonych napojów: minimum 8 szklanek dziennie dzięki temu zmniejszysz ryzyko odwodnienia swojego organizmu, które bywa problemem u pacjentów z dysfagią. Jeśli masz trudności z przyjmowaniem takich ilości płynów, skontaktuj się z dietetykiem lub lekarzem, który zaleci Ci właściwe postępowanie w tej sytuacji. Wskazówka: Pij zarówno ciepłe, jak i zimne napoje. Możesz wprowadzać różne warianty smakowe. Skonsultuj się ze swoim lekarzem prowadzącym lub dietetykiem pomogą Ci oni dobrać odpowiednią dietę, dopasowaną do Twoich trudności z przełykaniem. 20

21 Przydatne wskazówki, które pozwolą Ci uzupełnić Twoją dietę w niezbędne składniki odżywcze: n Jedz często, lecz mniejsze porcje, a między posiłkami spożywaj lekkie przekąski. n Dodaj do swoich posiłków więcej produktów wysokokalorycznych, żeby zwiększyć ich wartość odżywczą np. majonez czy śmietanę. n Może się okazać, że Twój lekarz lub dietetyk zaleci Ci stosowanie specjalistycznych preparatów odżywczych. Są to wysokokaloryczne i wysokobiałkowe preparaty przeznaczone do picia, które pozwolą uzupełnić Twoje pożywienie w potrzebne składniki odżywcze. n Rozdrabniaj i mieszaj produkty z mlekiem, śmietaną lub kremowym serem, próbuj dodawać trochę tartego sera. n Owsianka jest bardzo pożywnym śniadaniem rób ją na mleku zamiast na wodzie i dodawaj miód lub cukier. n Dodawaj ser i śmietanę do omletów. n Kawę rozpuszczalną albo gorącą czekoladę mieszaj z mlekiem i wzbogacaj je łyżką śmietany. n Rób koktajle z lodami, jogurtem i świeżymi owocami. Upewnij się, że nie ma w nich grudek i dużych kawałków i że mają odpowiednią konsystencję. n Upewnij się, że używasz pełnego mleka do przygotowywania pokarmów. Możesz wzbogacić świeże mleko łyżką mleka w proszku (1 łyżka na pół litra). Używaj pełnego mleka do przygotowywania napojów i pokarmów. n Jeśli zachodzi taka potrzeba, do wszystkich przygotowywanych potraw i napojów (także koktajli) dodawaj Nutilis Clear. Uwaga: jeśli masz trudności z jedzeniem lub piciem, chudniesz, jesteś osłabiony skontaktuj się z lekarzem, aby doradził Ci najlepsze rozwiązania żywieniowe. 21

22 VIII JAK PRZYGOTOWAĆ ROZTWÓR ZAGĘSZCZAJĄCY NA BAZIE NUTILIS CLEAR? Chleb i inne potrawy zbożowe, takie jak ciasteczka czy ciasto stanowią szczególny problem dla pacjentów cierpiących na problemy z przełykaniem. Z powodu ziarnistej tekstury potrawy są szczególnie ciężkie do przełknięcia. Gładszą konsystencję można osiągnąć dzięki roztworom zagęszczającym przygotowanym na bazie proszku Nutilis Clear. Jak przygotować roztwór zagęszczający na bazie Nutilis Clear? Potrzebne będą do tego: 200 ml płynu (np. mleka, soku owocowego, wywaru warzywnego) pół miarki Nutilis Clear Jak stosować roztwór zagęszczający? 1. Wlej przygotowany płyn (mleko, sok, wywar warzywny) do miski, dodaj pół miarki Nutilis Clear i wymieszaj. 2. Użyj roztworu natychmiast po przyrządzeniu aby roztwór nie zgęstniał przed dodaniem danego produktu, który chcemy przygotować. 3. Zanurz produkt, który chcesz zagęścić w roztworze i pozostaw go w nim przez ok. jedną minutę. Po minucie wyjmij i odłóż na talerzyk. 4. Tak zagęszczony produkt np. chleb lub ciastko przykryj i schowaj do lodówki na ok. półtorej godziny przed podaniem go choremu. Propozycje podawania n Ciastka można rozmiękczyć w roztworze zagęszczającym sporządzonym z soku owocowego. n Miękkie biszkopty można rozmiękczyć w roztworze na bazie mleka lub soku. n Chleb można rozmiękczyć w wywarze warzywnym. 22

23 IX JAK PRZYGOTOWYWAĆ POSIŁKI DLA CHOREGO Z DYSFAGIĄ? PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI Przydatne wskazówki n Codzienne pożywienie może być rozdrobnione poprzez siekanie, zmielenie lub zmiksowanie w zależności od stopnia trudności z przełykaniem i zaleceń lekarza. n Miękkie pokarmy można przygotować bez rozmiękczania w roztworze zagęszczającym, ale muszą być miękkie na tyle, żeby można je było rozdrobnić widelcem. n Praska do ziemniaków umożliwia pozbycie się grudek i większych kawałków pożywienia. n Możesz rozdrobnić widelcem miękkie pokarmy, np. banany. n Użyj robota kuchennego (lub miksera) do zmielenia mięsa i do rozdrobnienia pokarmów do konsystencji puree. n Zmień smak potraw, dodając sosu sojowego, ketchupu, curry, ziół i przypraw lub dżemu, aby je dosłodzić. Jak podawać potrawy? n Podawaj każdą potrawę oddzielnie. n Nie mieszaj różnych potraw. n Jeśli dodajesz sos lub polewę, zmieszaj je dokładnie z potrawą. n Unikaj niskokalorycznych płynów do rozmiękczania potraw, dodaj raczej śmietanę lub pełne mleko zamiast wody. n Przed podaniem odcedź wytrącony z potrawy płyn. n Podawaj potrawy na ciepło lub zimno, zamiast w temperaturze pokojowej. 23

24 Przydatny sprzęt kuchenny Poniższe drobne sprzęty kuchenne pomogą Ci przygotować potrawy o odpowiedniej konsystencji. Shaker przydatny do połączenia preparatu zagęszczającego Nutilis Clear z zimnymi napojami. Sitko do przecierania potraw, aby usunąć grudki. Tarka do starcia warzyw przed gotowaniem. Mikser i trzepaczka do miksowania suchych składników na sos lub polewę. Przydatne są przy mieszaniu zagęszczacza z zupami, różnymi rodzajami puree czy bitą śmietaną. Nie nadają się do przygotowania puree z gotowanego mięsa. Robot kuchenny idealne narzędzie do siekania, tarcia, mielenia, szatkowania i ubijania ułatwia i skraca czas przygotowania posiłków. Używając go, uzyskujemy gładką i gęstą konsystencję przygotowywanych posiłków. Blender nieodzowny do przygotowywania większości gęstych i gładkich posiłków, przydaje się też do zmiksowania zagęszczonych napojów, zwłaszcza koktajli owocowych. Foremki do nadawania ładnego kształtu serwowanym posiłkom. X NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA 24

25 X NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA Jak sobie radzić z suchością w jamie ustnej? n Zawsze popijaj posiłki płynami i napojami bezalkoholowymi (zagęszczonymi do odpowiedniej konsystencji). n Unikaj produktów, które wysuszają usta i gardło kawy, alkoholu, nie pal papierosów. Staraj się oddychać przez nos. n Popijaj płyny podczas dnia. Miej przy łóżku szklankę z napojem. n Uzupełniaj niedobory śliny preparatami poleconymi przez Twojego lekarza prowadzącego. n Unikaj pikantnych, suchych albo kruchych pokarmów, np. krakersów. n Zmniejsz spożywanie słonych potraw, gdyż mogą spowodować podrażnienia i wysuszanie jamy ustnej. n Jedz miękkie, kremowe pokarmy, np. potrawki lub zupy. n Polewaj potrawy sosami, polewami, oliwą, masłem, margaryną, majonezem lub jogurtem. n Unikaj kleistych produktów typu toffi. n Myj regularnie zęby i dziąsła, aby uniknąć próchnicy i zapaleń dziąseł. n Używaj fluoryzowanej pasty do zębów. n Regularnie sprawdzaj stan uzębienia u stomatologa. n Jeśli masz za suche powietrze w mieszkaniu, używaj nawilżacza powietrza lub ustaw butelkę z wodą niedaleko źródła ciepła, aby nawilżyć powietrze w pomieszczeniach. Jak sobie radzić w przypadku zmiany smaku w ustach? n Zadbaj o regularną higienę jamy ustnej. n Pij dużo płynów. n Ostre smaki soków lub napojów owocowych pomogą przezwyciężyć niesmak w ustach. n Aromatycznie przyprawione sosy także mogą pomóc wypróbuj sosy curry, chilli, słodkie lub kwaśne smaki, ale pamiętaj, że tego typu sosy nie są wskazane przy suchości w ustach. n Stosuj przyprawy i zioła np. oregano, bazylię, tymianek, estragon, czosnek. 25

26 Jak sobie radzić w przypadku zatwardzeń? Zapewnienie należytej pracy jelit jest bardzo ważne. Jeśli masz kłopoty z regularnym wypróżnianiem, spróbuj zastosować jedną z poniższych rad: n Pij co najmniej 8 szklanek płynów dziennie. Jelita nie pracują prawidłowo, jeśli organizm jest odwodniony. n Spożywaj błonnik pokarmowy ale tylko po konsultacji z lekarzem i w odpowiednich dawkach. n Zwiększ spożycie owoców: bananów czy duszonych jabłek pamiętaj o zagęszczeniu posiłku. n Ćwicz regularnie, zgodnie ze swoimi możliwościami. Pamiętaj aby skonsultować ćwiczenia ze swoim lekarzem prowadzącym. Uwaga: zanim zastosujesz się do powyższych wskazówek, skonsultuj się z lekarzem lub logopedą. 26

27 27

28 Kiedy trudności z przełykaniem nabierają realnych kształtów. NTLS/4/10/2015 Nutilis Clear to preparat zagęszczający w formie proszku, przeznaczony dla pacjentów, którzy mają trudności z przełykaniem płynów i pokarmów. Nutilis Clear: n ułatwia bezpieczne przełykanie pokarmów i napojów, n jest odporny na działanie amylazy zawartej w ślinie, n nie zmienia smaku, zapachu i koloru napojów oraz potraw, n dostępny jest w puszkach z dołączoną miarką oraz wieczkiem do zamykania puszki. Nutilis Clear jest odporny na działanie amylazy zawartej w ślinie co oznacza, że w trakcie jedzenia i picia posiłek zachowuje konsystencje odpowiednią dla Twoich trudności z przełykaniem. Wejdź na znajdziesz tam wskazówki jak radzić sobie w przypadku trudności z przełykaniem oraz przepisy (także w formie wideo) na dania z wykorzystaniem preparatu Nutilis Clear! Nutilis Clear to dietetyczny środek spożywczy specjalnego przeznaczenia medycznego do stosowania w dysfagii. Stosować pod nadzorem lekarza.

ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA - UROZMAICONA DIETA GWARANCJĄ NIEZBĘDNYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH, MINERALNYCH ORAZ WITAMIN.

ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA - UROZMAICONA DIETA GWARANCJĄ NIEZBĘDNYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH, MINERALNYCH ORAZ WITAMIN. ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA - UROZMAICONA DIETA GWARANCJĄ NIEZBĘDNYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH, MINERALNYCH ORAZ WITAMIN. 1 Urozmaicenie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowej diety, która zapewnia

Bardziej szczegółowo

Jadłospisy dla dzieci z alergią pokarmową na białka mleka krowiego. 5. i 6. miesiąc życia

Jadłospisy dla dzieci z alergią pokarmową na białka mleka krowiego. 5. i 6. miesiąc życia Jadłospisy dla dzieci z alergią pokarmową na białka mleka krowiego 5. i 6. miesiąc życia 1 5 miesiąc 6 miesiąc KROK 4 KROK 3 KROK 2 KROK 1 Celem do którego należy dążyć jest wyłączne karmienie piersią

Bardziej szczegółowo

Gasimy pragnienie - gospodarka wodna młodego sportowca.

Gasimy pragnienie - gospodarka wodna młodego sportowca. Gasimy pragnienie - gospodarka wodna młodego sportowca. Woda to najważniejszy, niezbędny do życia nieorganiczny składnik ciała człowieka. Jej ilość zależy od wieku, płci i zawartości tkanki tłuszczowej,

Bardziej szczegółowo

Wielofunkcyjny płyn dezynfekcyjny OPTI-FREE* PureMoist* Ulotka wewnątrz opakowania (dotyczy butelek o wszystkich pojemnościach)

Wielofunkcyjny płyn dezynfekcyjny OPTI-FREE* PureMoist* Ulotka wewnątrz opakowania (dotyczy butelek o wszystkich pojemnościach) Wielofunkcyjny płyn dezynfekcyjny OPTI-FREE* PureMoist* Ulotka wewnątrz opakowania (dotyczy butelek o wszystkich pojemnościach) {Kod językowy ISO} Prosimy o uważne zapoznanie się z treścią niniejszej ulotki.

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 10. 1. Wytyczne do punktów wydawania/spożywania posiłków w miejscach zakwaterowania

Załącznik nr 10. 1. Wytyczne do punktów wydawania/spożywania posiłków w miejscach zakwaterowania Załącznik nr 10 1. Wytyczne do punktów wydawania/spożywania posiłków w miejscach zakwaterowania Przedstawione tematy są bardzo ogólne warunki sanitarnohigieniczne są różne w zależności od sposobu wydawania

Bardziej szczegółowo

Aktywność fizyczna CEL/42/07/09. Aktywność fizyczna. Schemat postępowania w cukrzycy

Aktywność fizyczna CEL/42/07/09. Aktywność fizyczna. Schemat postępowania w cukrzycy CEL/42/07/09 Aktywność fizyczna Schemat postępowania w cukrzycy Aktywność fizyczna Ćwiczenia i gimnastyka są korzystne dla każdego, a w szczególności dla osób chorych na cukrzycę. Regularny ruch pomaga

Bardziej szczegółowo

10 ZASAD ZDROWEGO ODŻYWIANIA

10 ZASAD ZDROWEGO ODŻYWIANIA ŻYJ ZDROWO! 10 ZASAD ZDROWEGO ODŻYWIANIA Jedz regularnie co 3 godziny. Jedz ostatni posiłek 2-3 godziny przed snem. Dbaj by twoja dieta była bogata we wszystkie składniki odżywcze(węglowodany, białko i

Bardziej szczegółowo

Żywienie zbiorowe typu zamkniętego na przykładzie Przedszkola Miejskiego nr 7 w Ostrołęce Tęczowa Kraina.

Żywienie zbiorowe typu zamkniętego na przykładzie Przedszkola Miejskiego nr 7 w Ostrołęce Tęczowa Kraina. Żywienie zbiorowe typu zamkniętego na przykładzie Przedszkola Miejskiego nr 7 w Ostrołęce Tęczowa Kraina. Źródło: www.pmnr7.pl Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Katedra Żywienia Człowieka Studia Podyplomowe,

Bardziej szczegółowo

NADWAGA, OTYŁOŚĆ i DIETA DZIECI

NADWAGA, OTYŁOŚĆ i DIETA DZIECI NADWAGA, OTYŁOŚĆ i DIETA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM mgr. inż Izabela Piechowska NADWAGA I OTYŁOŚĆ U DZIECI I MŁODZIEŻY OTYŁOŚĆ wg WHO jest stanem chorobowym charakteryzującym się nadmiernym nagromadzeniem

Bardziej szczegółowo

Instrukcja obsługi. www.versapers.com

Instrukcja obsługi. www.versapers.com Instrukcja obsługi www.versapers.com 20 Zasady bezpieczeństwa Prosimy zachować powyższe zasady bezpieczeństwa! Informacje dla użytkowników wyciskarki soków Versapers Spis treści 21 22 23 26 27 30 31 32

Bardziej szczegółowo

Program Google AdSense w Smaker.pl

Program Google AdSense w Smaker.pl Smaker.pl Program Google AdSense w Smaker.pl Pytania i odpowiedzi dotyczące programu Google AdSense Spis treści Czym jest AdSense... 2 Zasady działania AdSense?... 2 Jak AdSense działa w Smakerze?... 3

Bardziej szczegółowo

DOPALACZE. - nowa kategoria substancji psychoaktywnych

DOPALACZE. - nowa kategoria substancji psychoaktywnych DOPALACZE - nowa kategoria substancji psychoaktywnych CZYM SĄ DOPALACZE? Dopalacze stosowana w Polsce, potoczna nazwa różnego rodzaju produktów zawierających substancje psychoaktywne, które nie znajdują

Bardziej szczegółowo

PIZZA FIESTA. CO MOŻNA ZOBACZYĆ NA KOSTCE? Składniki ( ryba, papryka, pieczarki, salami, ser)

PIZZA FIESTA. CO MOŻNA ZOBACZYĆ NA KOSTCE? Składniki ( ryba, papryka, pieczarki, salami, ser) 22705 PIZZA FIESTA Kto poradzi sobie pierwszy ze złożeniem składników na pizze? Zwycięzcą jest gracz, który jako pierwszy zapełni dwie karty pizzy. Zawartość: -4 kawałki pizzy -6 kawałków ryby -6 kawałków

Bardziej szczegółowo

Spis treści. 1. Czym jest głos? 11. 2. Jak powstaje głos? 29. 3. W jaki sposób przygotować się do pracy nad głosem? 77

Spis treści. 1. Czym jest głos? 11. 2. Jak powstaje głos? 29. 3. W jaki sposób przygotować się do pracy nad głosem? 77 Spis treści Dla kogo przeznaczona jest ta książka? 5 Wstęp jak korzystać z poradnika? 7 1. Czym jest głos? 11 Głos jako mieszanka tonów i szumów 12 Głos jako fala 15 Głos jako jedna z funkcji krtani 17

Bardziej szczegółowo

LISTA DIET STOSOWANYCH U ZAMAWIAJĄCEGO:

LISTA DIET STOSOWANYCH U ZAMAWIAJĄCEGO: LISTA DIET STOSOWANYCH U ZAMAWIAJĄCEGO: I. Trzyposiłkowe całodzienne racje pokarmowe Załącznik Nr 6 do siwz 1. Dieta podstawowa Stosowana u pacjentów niewymagających żywienia dietetycznego o zdrowym przewodzie

Bardziej szczegółowo

Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI

Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI SKLAROWANEGO SOKU JABŁKOWEGO Skutecznym sposobem leczenia soku

Bardziej szczegółowo

Choroby żywieniowo zależne

Choroby żywieniowo zależne Choroby żywieniowo zależne CUKRZYCA TYPU II- DIETA Z OGRANICZENIEM CUKRÓW PROSTYCH 1. Osoby z nadwagą muszą stosować diety redukujące o poziomie energetycznym od 1000 do 1500 kcal w zależności od stanu

Bardziej szczegółowo

str. 1 WSTĘP Instrukcja użytkowania dla zaciskarek ręcznych typów SYQ 14-20A i SYQ14-32A (lipiec 2008) Złączki F5 profil U Złączki F7 profil TH

str. 1 WSTĘP Instrukcja użytkowania dla zaciskarek ręcznych typów SYQ 14-20A i SYQ14-32A (lipiec 2008) Złączki F5 profil U Złączki F7 profil TH WSTĘP Instrukcja użytkowania dla zaciskarek ręcznych typów SYQ 14-20A i SYQ14-32A (lipiec 2008) Złączki F5 profil U Złączki F7 profil TH Zaciskarki ręczne produkowane są w dwóch typach : SYQ 14-20A i SYQ14-32A.

Bardziej szczegółowo

Finansujący: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie

Finansujący: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie WARSZTATY pn. Aktywna edukacja stacjonarna i terenowa warsztaty dla dzieci i młodzieży realizowane w ramach projektu: Człowiek energia środowisko. Zrównoważona przyszłość Mazowsza, Kujaw i Ziemi Łódzkiej.

Bardziej szczegółowo

Zalecenia w zakresie bezpieczeństwa mikrobiologicznego owoców i warzyw

Zalecenia w zakresie bezpieczeństwa mikrobiologicznego owoców i warzyw Zalecenia w zakresie bezpieczeństwa mikrobiologicznego owoców i warzyw Występowanie zatruć pokarmowych u ludzi może być związane z obecnością wirusów w żywności i wodzie. Żywność zarówno pochodzenia zwierzęcego

Bardziej szczegółowo

Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.wup.pl/index.php?

Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.wup.pl/index.php? 1 z 6 2013-10-03 14:58 Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.wup.pl/index.php?id=221 Szczecin: Usługa zorganizowania szkolenia specjalistycznego

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA BHP PRZY RECZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH DLA PRACOWNIKÓW KUCHENKI ODDZIAŁOWEJ.

INSTRUKCJA BHP PRZY RECZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH DLA PRACOWNIKÓW KUCHENKI ODDZIAŁOWEJ. INSTRUKCJA BHP PRZY RECZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH DLA PRACOWNIKÓW KUCHENKI ODDZIAŁOWEJ. I. UWAGI OGÓLNE. 1. Dostarczanie posiłków, ich przechowywanie i dystrybucja musza odbywać się w warunkach zapewniających

Bardziej szczegółowo

tróżka Źródło: www.fotolia.pl

tróżka Źródło: www.fotolia.pl Ogród na tarasie Wiele bylin przeżywa właśnie pełnię swego rozkwitu, ale nie jest jeszcze za późno, aby dosadzić nowe efektowne rośliny i wzbogacić swój taras niezwykłymi aranżacjami. tróżka Źródło: www.fotolia.pl

Bardziej szczegółowo

II edycja akcji Przedszkolak pełen zdrowia

II edycja akcji Przedszkolak pełen zdrowia II edycja akcji Przedszkolak pełen zdrowia Odporność wzmacniamy, bo o zdrowe żywienie i higienę dbamy I tydzień: Uświadomienie dzieciom, co oznaczają pojęcia : zdrowie i choroba. Jakie są objawy choroby

Bardziej szczegółowo

KARTA CHARAKTERYSTYKI PREPARATU Pochłaniacz wilgoci, wkład uzupełniający

KARTA CHARAKTERYSTYKI PREPARATU Pochłaniacz wilgoci, wkład uzupełniający 1 Identyfikacja preparatu oraz identyfikacja dystrybutora Nazwa handlowa: Zastosowanie preparatu: Zapewnienie wilgotności powietrza w pomieszczeniach na poziomie 50 % Kraj pochodzenia: Szwecja Pojemność

Bardziej szczegółowo

i ciemne mąki. Produkty zbożowe ze względu na wysoką zawartość węglowodanów są dobrym źródłem energii.

i ciemne mąki. Produkty zbożowe ze względu na wysoką zawartość węglowodanów są dobrym źródłem energii. Prawidłowe żywienie Prawidłowy sposób odżywiania jest bezpośrednim czynnikiem gwarantującym utrzymanie dobrego samopoczucia i zdrowia. Polega nie tylko na systematycznym dostarczaniu organizmowi potrzebnych

Bardziej szczegółowo

23PLN OD OSOBY PRZERWY KAWOWE@NOVOTEL KATOWICE CENTRUM. Czy wiesz, że...? PRZERWA OCZYSZCZAJĄCA

23PLN OD OSOBY PRZERWY KAWOWE@NOVOTEL KATOWICE CENTRUM. Czy wiesz, że...? PRZERWA OCZYSZCZAJĄCA Ludzki organizm w ok. 60% składa się z wody. Bardzo ważne jest wypijanie przynajmniej 1,5 l płynów dziennie - zapobiegasz w ten sposób odwodnieniu organizmu oraz wspomagasz pracę mózgu. PRZERWA OCZYSZCZAJĄCA

Bardziej szczegółowo

Dietetyka Odchudzanie Diety Zdrowa żywność Lecznie żywieniowe Otyłość Porady dietetyka Dieta Żywienie w nadciśnieniu tętniczym

Dietetyka Odchudzanie Diety Zdrowa żywność Lecznie żywieniowe Otyłość Porady dietetyka Dieta Żywienie w nadciśnieniu tętniczym Nadciśnienie tętnicze (HA, AH) (łac. hypertonia arterialis) to choroba układu krążenia, która charakteryzuje się stale lub okresowo podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi. Zdecydowana większość (ponad

Bardziej szczegółowo

ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJ CEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 2012

ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJ CEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 2012 Zawód: technik ywienia i gospodarstwa domowego Symbol cyfrowy zawodu: 321[10] Numer zadania: 1 Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpocz cia egzaminu 321[10]-01-122 Czas trwania egzaminu:

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE SPOSOBY SPRAWDZANIA POSTĘPÓW UCZNIÓW WARUNKI I TRYB UZYSKANIA WYŻSZEJ NIŻ PRZEWIDYWANA OCENY ŚRÓDROCZNEJ I ROCZNEJ

WYMAGANIA EDUKACYJNE SPOSOBY SPRAWDZANIA POSTĘPÓW UCZNIÓW WARUNKI I TRYB UZYSKANIA WYŻSZEJ NIŻ PRZEWIDYWANA OCENY ŚRÓDROCZNEJ I ROCZNEJ WYMAGANIA EDUKACYJNE SPOSOBY SPRAWDZANIA POSTĘPÓW UCZNIÓW WARUNKI I TRYB UZYSKANIA WYŻSZEJ NIŻ PRZEWIDYWANA OCENY ŚRÓDROCZNEJ I ROCZNEJ Anna Gutt- Kołodziej ZASADY OCENIANIA Z MATEMATYKI Podczas pracy

Bardziej szczegółowo

1. Od kiedy i gdzie należy złożyć wniosek?

1. Od kiedy i gdzie należy złożyć wniosek? 1. Od kiedy i gdzie należy złożyć wniosek? Wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego będzie można składać w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Puławach. Wnioski będą przyjmowane od dnia

Bardziej szczegółowo

Bądź w pełni sobą. Dlaczego odbudowa nawet jednego brakującego zęba jest tak ważna.

Bądź w pełni sobą. Dlaczego odbudowa nawet jednego brakującego zęba jest tak ważna. Bądź w pełni sobą. Dlaczego odbudowa nawet jednego brakującego zęba jest tak ważna. Straciłeś ząb i nie wiesz, co teraz zrobić? A może dentysta musiał usunąć ci któryś z tylnych zębów i nie widzisz potrzeby

Bardziej szczegółowo

Profesjonalna blacha do pieczenia

Profesjonalna blacha do pieczenia Profesjonalna blacha do pieczenia PL Uwaga: Wyposażenie można używać w: - aparatach wolnostojących o szerokości 500 mm, wyprodukowanych począwszy od roku 2000, - aparatach wolnostojących o szerokości 600

Bardziej szczegółowo

ZAPYTANIE OFERTOWE. Nazwa zamówienia: Wykonanie usług geodezyjnych podziały nieruchomości

ZAPYTANIE OFERTOWE. Nazwa zamówienia: Wykonanie usług geodezyjnych podziały nieruchomości Znak sprawy: GP. 271.3.2014.AK ZAPYTANIE OFERTOWE Nazwa zamówienia: Wykonanie usług geodezyjnych podziały nieruchomości 1. ZAMAWIAJĄCY Zamawiający: Gmina Lubicz Adres: ul. Toruńska 21, 87-162 Lubicz telefon:

Bardziej szczegółowo

POMOC PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA Z OPERONEM. Vademecum doradztwa edukacyjno-zawodowego. Akademia

POMOC PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA Z OPERONEM. Vademecum doradztwa edukacyjno-zawodowego. Akademia POMOC PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNA Z OPERONEM PLANOWANIE DZIAŁAŃ Określanie drogi zawodowej to szereg różnych decyzji. Dobrze zaplanowana droga pozwala dojechać do określonego miejsca w sposób, który Ci

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM TECHNOLOGII NAPRAW WERYFIKACJA TULEJI CYLINDROWYCH SILNIKA SPALINOWEGO

LABORATORIUM TECHNOLOGII NAPRAW WERYFIKACJA TULEJI CYLINDROWYCH SILNIKA SPALINOWEGO LABORATORIUM TECHNOLOGII NAPRAW WERYFIKACJA TULEJI CYLINDROWYCH SILNIKA SPALINOWEGO 2 1. Cel ćwiczenia : Dokonać pomiaru zuŝycia tulei cylindrowej (cylindra) W wyniku opanowania treści ćwiczenia student

Bardziej szczegółowo

ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Mucosolvan inhalacje, 15 mg/2 ml, płyn do inhalacji z nebulizatora Ambroxoli hydrochloridum

ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Mucosolvan inhalacje, 15 mg/2 ml, płyn do inhalacji z nebulizatora Ambroxoli hydrochloridum ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA Mucosolvan inhalacje, 15 mg/2 ml, płyn do inhalacji z nebulizatora Ambroxoli hydrochloridum Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku.

Bardziej szczegółowo

1. UWAGI OGÓLNE 2. PRZED ROZPOCZĘCIEM PRACY:

1. UWAGI OGÓLNE 2. PRZED ROZPOCZĘCIEM PRACY: 1. UWAGI OGÓLNE Do samodzielnej pracy przy na stanowisku sprzątaczki może przystąpić pracownik który uzyskał dopuszczenie do pracy przez bezpośredniego przełożonego oraz: posiada ważne przeszkolenie BHP

Bardziej szczegółowo

ZATRUCIA POKARMOWE KAŻDE ZATRUCIE POKARMOWE MOŻE BYĆ GROŹNE, SZCZEGÓLNIE DLA NIEMOWLĄT I DZIECI DO LAT 3, LUDZI OSŁABIONYCH I STARSZYCH.

ZATRUCIA POKARMOWE KAŻDE ZATRUCIE POKARMOWE MOŻE BYĆ GROŹNE, SZCZEGÓLNIE DLA NIEMOWLĄT I DZIECI DO LAT 3, LUDZI OSŁABIONYCH I STARSZYCH. ZATRUCIA POKARMOWE Zatrucia pokarmowe to ostre i gwałtowne dolegliwości żołądkowo-jelitowe objawiające się zwykle biegunką i wymiotami. Występują w stosunkowo krótkim czasie po spożyciu żywności skażonej

Bardziej szczegółowo

OSTRZEŻENIA DANE TECHNICZNE. Wbudowana bateria słoneczna oraz alkaliczna bateria manganowa (1,5 V LR44)

OSTRZEŻENIA DANE TECHNICZNE. Wbudowana bateria słoneczna oraz alkaliczna bateria manganowa (1,5 V LR44) KALKULATOR ELEKTRONICZNY EL-M711E INSTRUKCJA OBSŁUGI OSTRZEŻENIA Nie wolno wywierać nadmiernego nacisku na wyświetlacz ciekłokrystaliczny, ponieważ jest on wykonany ze szkła. W żadnym wypadku nie wolno

Bardziej szczegółowo

Producent P.P.F. HASCO-LEK S.A nie prowadził badań klinicznych mających na celu określenie skuteczności produktów leczniczych z ambroksolem.

Producent P.P.F. HASCO-LEK S.A nie prowadził badań klinicznych mających na celu określenie skuteczności produktów leczniczych z ambroksolem. VI.2 Podsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktów leczniczych z ambroksolem VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Wskazania do stosowania: Ostre i przewlekłe choroby płuc i oskrzeli

Bardziej szczegółowo

Śniadanie w domu, posiłek w szkole. Dlaczego trzeba uczyć jak należy odżywiać się?

Śniadanie w domu, posiłek w szkole. Dlaczego trzeba uczyć jak należy odżywiać się? Śniadanie w domu, posiłek w szkole. Dlaczego trzeba uczyć jak należy odżywiać się? To jedno z wielu pytań, jakie może a nawet powinien zadać sobie i innym każdy z nas. Okazuje się, że nasza wiedza: - na

Bardziej szczegółowo

Uzdatniacz wody. Instrukcja obsługi 231258, 231364, 231357

Uzdatniacz wody. Instrukcja obsługi 231258, 231364, 231357 Uzdatniacz wody 231258, 231364, 231357 Instrukcja obsługi I Przed uruchomieniem urządzenia naleŝy koniecznie dokładnie przeczytać niniejszą instrukcję obsługi. INSTRUKCJA OBSŁUGI I INSTALACJI Aby poprawnie

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA MONTAŻU I OBSŁUGI BATERIE SERII SENSO

INSTRUKCJA MONTAŻU I OBSŁUGI BATERIE SERII SENSO INSTRUKCJA MONTAŻU I OBSŁUGI BATERIE SERII SENSO 1 9 7 2 www.loge.com.pl instrukcja Senso marzec 21 2 marca 21 11:8:4 1 9 7 2 instrukcja Senso marzec 21 2 marca 21 11:8:4 INSTRUKCJA MONTAŻU Dziękujemy

Bardziej szczegółowo

METODA PROJEKTU BADAWCZEGO. Przedszkole Nr 407 w Warszawie

METODA PROJEKTU BADAWCZEGO. Przedszkole Nr 407 w Warszawie METODA PROJEKTU BADAWCZEGO Przedszkole Nr 407 w Warszawie JABŁKO 2014/2015 grupa 4-latków I semestr W pierwszym etapie dokonaliśmy wyboru tematu. Dzieci dość często dostawały jabłka na śniadanie. Większość

Bardziej szczegółowo

KLAUZULE ARBITRAŻOWE

KLAUZULE ARBITRAŻOWE KLAUZULE ARBITRAŻOWE KLAUZULE arbitrażowe ICC Zalecane jest, aby strony chcące w swych kontraktach zawrzeć odniesienie do arbitrażu ICC, skorzystały ze standardowych klauzul, wskazanych poniżej. Standardowa

Bardziej szczegółowo

Informacje dla Pacjenta i Rodziców

Informacje dla Pacjenta i Rodziców Warszawa, dnia. KONSULTACJA DIETETYCZNA 1. Imię i nazwisko dziecka:... 2. Data urodzenia.. Telefon kontaktowy:... 3. Masa ciała (kg) ; Centyl:. 4. Wzrost (cm) ; Centyl:. 5. BMI.Centyl:.. 6. Rozpoznanie:

Bardziej szczegółowo

Czytam i piszę. klasa II. część. Seria. dla klasy drugiej szkoły podstawowej. Ćwiczenia dla klasy drugiej szkoły podstawowej.

Czytam i piszę. klasa II. część. Seria. dla klasy drugiej szkoły podstawowej. Ćwiczenia dla klasy drugiej szkoły podstawowej. Seria Czytam i piszę dla klasy drugiej szkoły podstawowej Zestaw podstawowy część Ćwiczenia do edukacji polonistycznej, przyrodniczej i społecznej Ćwiczenia do edukacji matematycznej Zestaw sześciu zeszytów

Bardziej szczegółowo

ZGADNIJ i SKOJARZ. Gra edukacyjna. Gra dla 2 4 osób od 8 lat

ZGADNIJ i SKOJARZ. Gra edukacyjna. Gra dla 2 4 osób od 8 lat INSTRUKCJA ZGADNIJ i SKOJARZ Gra edukacyjna Gra dla 2 4 osób od 8 lat Zawartość pudełka: 1) karty zagadki - 55 szt. 2) tabliczki z obrazkami - 55 szt. 3) żetony - 4 x po 10 szt. w 4 kolorach 4) instrukcja

Bardziej szczegółowo

DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15

DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15 DE-WZP.261.11.2015.JJ.3 Warszawa, 2015-06-15 Wykonawcy ubiegający się o udzielenie zamówienia Dotyczy: postępowania prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego na Usługę druku książek, nr postępowania

Bardziej szczegółowo

Umowa o pracę zawarta na czas nieokreślony

Umowa o pracę zawarta na czas nieokreślony Umowa o pracę zawarta na czas nieokreślony Uwagi ogólne Definicja umowy Umowa o pracę stanowi dokument stwierdzający zatrudnienie w ramach stosunku pracy. Według ustawowej definicji jest to zgodne oświadczenie

Bardziej szczegółowo

Unikalny system Twistfl ow minimalizuje prawdopodobieństwo wystąpienia kolki dziecięcej.

Unikalny system Twistfl ow minimalizuje prawdopodobieństwo wystąpienia kolki dziecięcej. POZNAJ Butelka antykolkowa Twistshake to innowacyjne rozwiązanie dla dzieci karmionych wcześniej naturalnie. Elastyczna i miękka końcówka smoczka przypomina brodawkę matki, zachowując naturalny sposób

Bardziej szczegółowo

Metoda LBL (ang. Layer by Layer, pol. Warstwa Po Warstwie). Jest ona metodą najprostszą.

Metoda LBL (ang. Layer by Layer, pol. Warstwa Po Warstwie). Jest ona metodą najprostszą. Metoda LBL (ang. Layer by Layer, pol. Warstwa Po Warstwie). Jest ona metodą najprostszą. Po pierwsze - notacja - trzymasz swoją kostkę w rękach? Widzisz ścianki, którymi można ruszać? Notacja to oznaczenie

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 1 do instrukcji I-01/PO-21/LEI/D

Załącznik nr 1 do instrukcji I-01/PO-21/LEI/D Załącznik nr 1 do instrukcji I-01/PO-21/LEI/D Zalecenia dotyczące pobierania, przechowywania i transportu materiałów klinicznych przeznaczonych do badań diagnostycznych w Pracowni Diagnostycznej Laboratorium

Bardziej szczegółowo

Szybkoschładzarki SZYBKOSCHŁADZARKI. Szybkoschładzarki z funkcją 50 szybkozamrażania

Szybkoschładzarki SZYBKOSCHŁADZARKI. Szybkoschładzarki z funkcją 50 szybkozamrażania SZYBKOSCHŁADZARKI Szybkoschładzarki z funkcją 50 szybkozamrażania SZYBKOSCHŁADZARKI DLACZEGO WARTO ICH UŻYWAĆ? Wszystkie świeże produkty zawierają naturalną florę bakteryjną, która w sprzyjających warunkach

Bardziej szczegółowo

Martyna Binkowska Celestyna Malinowska Magdalena Paluszyńska Cook Book

Martyna Binkowska Celestyna Malinowska Magdalena Paluszyńska Cook Book Martyna Binkowska Celestyna Malinowska Magdalena Paluszyńska Cook Book Śniadanie s. 3-4 Mówi się, że śniadanie to najważniejszy posiłek, bo dostarcza nam energii na cały dzień. Co zatem należy jeść na

Bardziej szczegółowo

PREPARAT DYSPERGUJĄCO - MYJĄCY AN-01

PREPARAT DYSPERGUJĄCO - MYJĄCY AN-01 1/5 KARTA CHARAKTERYSTYKI SUBSTANCJI CHEMICZNEJ (podstawa: Rozporządzenie MZ. Dz. U. Nr 140 poz. 1171 z dnia 3 lipca 2002) Dystrybutor: Andel Polska Sp. z o.o., ul. Lublańska 34, 31-476 Kraków Tel. 12

Bardziej szczegółowo

Ulotka dla pacjenta: informacja dla użytkownika. Septolete ultra, (1,5 mg + 5 mg)/ml, aerozol do stosowania w jamie ustnej, roztwór

Ulotka dla pacjenta: informacja dla użytkownika. Septolete ultra, (1,5 mg + 5 mg)/ml, aerozol do stosowania w jamie ustnej, roztwór Ulotka dla pacjenta: informacja dla użytkownika Septolete ultra, (1,5 mg + 5 mg)/ml, aerozol do stosowania w jamie ustnej, roztwór Benzydamini hydrochloridum + Cetylpyridinii chloridum Należy przeczytać

Bardziej szczegółowo

2.Prawo zachowania masy

2.Prawo zachowania masy 2.Prawo zachowania masy Zdefiniujmy najpierw pewne podstawowe pojęcia: Układ - obszar przestrzeni o określonych granicach Ośrodek ciągły - obszar przestrzeni którego rozmiary charakterystyczne są wystarczająco

Bardziej szczegółowo

KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH. Wniosek DECYZJA RADY

KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH. Wniosek DECYZJA RADY KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Bruksela, dnia 13.12.2006 KOM(2006) 796 wersja ostateczna Wniosek DECYZJA RADY w sprawie przedłużenia okresu stosowania decyzji 2000/91/WE upoważniającej Królestwo Danii i

Bardziej szczegółowo

. Wiceprzewodniczący

. Wiceprzewodniczący Uchwała Nr 542/LVI/2014 Rady Miasta Ostrołęki z dnia 30 stycznia 2014 r. w sprawie przyjęcia Wieloletniego Programu Osłonowego w zakresie pomocy społecznej Pomoc w zakresie dożywiania w mieście Ostrołęka

Bardziej szczegółowo

Od redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2.

Od redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2. Od redakcji Niniejszy zbiór zadań powstał z myślą o tych wszystkich, dla których rozwiązanie zadania z fizyki nie polega wyłącznie na mechanicznym przekształceniu wzorów i podstawieniu do nich danych.

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA BHP MYCIA I DEZYNFEKCJI POMIESZCZEŃ, MASZYN, URZĄDZEŃ, SPRZĘTU W PLACÓWKACH HANDLOWYCH I PRODUKCYJNYCH BRANŻY SPOŻYWCZEJ.

INSTRUKCJA BHP MYCIA I DEZYNFEKCJI POMIESZCZEŃ, MASZYN, URZĄDZEŃ, SPRZĘTU W PLACÓWKACH HANDLOWYCH I PRODUKCYJNYCH BRANŻY SPOŻYWCZEJ. INSTRUKCJA BHP MYCIA I DEZYNFEKCJI POMIESZCZEŃ, MASZYN, URZĄDZEŃ, SPRZĘTU W PLACÓWKACH HANDLOWYCH I PRODUKCYJNYCH BRANŻY SPOŻYWCZEJ. Za stan sanitarno - higieniczny placówki odpowiedzialny jest jej kierownik

Bardziej szczegółowo

Klasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin. Dominika Sowa

Klasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin. Dominika Sowa Klasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin Dominika Sowa Szczecin, 8 maj 2014 Program prezentacji: 1. Definicja substancji i mieszanin chemicznych wg Ustawy o substancjach chemicznych

Bardziej szczegółowo

UMOWA. zawarta w dniu... 2014 roku w Zakopanem

UMOWA. zawarta w dniu... 2014 roku w Zakopanem Załącznik nr 4 do SIWZ UMOWA zawarta w dniu... 2014 roku w Zakopanem pomiędzy Szkołą Podstawową nr 1 im. Heleny Marusarzówny z siedzibą w Zakopanem ul. Orkana 6 reprezentowaną przez: Janusz Świerk - Dyrektor

Bardziej szczegółowo

URZĄD OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW

URZĄD OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW URZĄD OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW Wyniki monitorowania pomocy publicznej udzielonej spółkom motoryzacyjnym prowadzącym działalność gospodarczą na terenie specjalnych stref ekonomicznych (stan na

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie: "Ruch harmoniczny i fale"

Ćwiczenie: Ruch harmoniczny i fale Ćwiczenie: "Ruch harmoniczny i fale" Opracowane w ramach projektu: "Wirtualne Laboratoria Fizyczne nowoczesną metodą nauczania realizowanego przez Warszawską Wyższą Szkołę Informatyki. Zakres ćwiczenia:

Bardziej szczegółowo

UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH

UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH UKŁAD ROZRUCHU SILNIKÓW SPALINOWYCH We współczesnych samochodach osobowych są stosowane wyłącznie rozruszniki elektryczne składające się z trzech zasadniczych podzespołów: silnika elektrycznego; mechanizmu

Bardziej szczegółowo

Formularz Szczegółowy Oferty

Formularz Szczegółowy Oferty Załącznik nr do siwz Znak postępowania: DA-ZP-252-9/6 Formularz Szczegółowy Oferty Uwaga: W przedmiotowym postępowaniu Zamawiający dopuszcza zaoferowanie leków (Pakiet nr, 2, 3, 4, 5, 6) w opakowaniach

Bardziej szczegółowo

Karta charakterystyki preparatu niebezpiecznego - Pasta pielęgnacyjna WOCA

Karta charakterystyki preparatu niebezpiecznego - Pasta pielęgnacyjna WOCA Strona 1 z 5 preparatu niebezpiecznego - Pasta pielęgnacyjna WOCA 0. Ogólnie: - oznacza: nie ma zastosowania lub brak danych. 1. Identyfikacja preparatu i firmy: Nazwa produktu: Pasta pielęgnacyjna WOCA

Bardziej szczegółowo

Witajcie. Trening metapoznawczy dla osób z depresją (D-MCT) 09/15 Jelinek, Hauschildt, Moritz & Kowalski; ljelinek@uke.de

Witajcie. Trening metapoznawczy dla osób z depresją (D-MCT) 09/15 Jelinek, Hauschildt, Moritz & Kowalski; ljelinek@uke.de Witajcie Trening metapoznawczy dla osób z depresją (D-MCT) 09/15 Jelinek, Hauschildt, Moritz & Kowalski; ljelinek@uke.de D-MCT: Pozycja satelity Dzisiejszy temat Pamięć Zachowanie Depresja Postrzeganie

Bardziej szczegółowo

PRZEDNIA CZĘŚĆ OKŁADKI PRZEWODNIK DLA PACJENTA JAK STOSOWAĆ LEK INSTANYL. Donosowy fentanyl w aerozolu

PRZEDNIA CZĘŚĆ OKŁADKI PRZEWODNIK DLA PACJENTA JAK STOSOWAĆ LEK INSTANYL. Donosowy fentanyl w aerozolu PRZEDNIA CZĘŚĆ OKŁADKI PRZEWODNIK DLA PACJENTA JAK STOSOWAĆ LEK INSTANYL Donosowy fentanyl w aerozolu WAŻNE INFORMACJE O LEKU INSTANYL DOTYCZĄCE BEZPIECZEŃSTWA Przed zastosowaniem leku Instanyl należy

Bardziej szczegółowo

Komentarz technik dróg i mostów kolejowych 311[06]-01 Czerwiec 2009

Komentarz technik dróg i mostów kolejowych 311[06]-01 Czerwiec 2009 Strona 1 z 14 Strona 2 z 14 Strona 3 z 14 Strona 4 z 14 Strona 5 z 14 Strona 6 z 14 Uwagi ogólne Egzamin praktyczny w zawodzie technik dróg i mostów kolejowych zdawały wyłącznie osoby w wieku wskazującym

Bardziej szczegółowo

Temat lekcji: Bakterie a wirusy.

Temat lekcji: Bakterie a wirusy. Anna Tomicka Scenariusz lekcji biologii Dział: Różnorodność organizmów. Klasa: I b Temat lekcji: Bakterie a wirusy. 1.Cele lekcji: Cel ogólny: Uczeń: omawia budowę komórki bakterii oraz wirusów, wyjaśnia

Bardziej szczegółowo

Przygotowały: Magdalena Golińska Ewa Karaś

Przygotowały: Magdalena Golińska Ewa Karaś Przygotowały: Magdalena Golińska Ewa Karaś Druk: Drukarnia VIVA Copyright by Infornext.pl ISBN: 978-83-61722-03-8 Wydane przez Infornext Sp. z o.o. ul. Okopowa 58/72 01 042 Warszawa www.wieszjak.pl Od

Bardziej szczegółowo

Surowiec Zużycie surowca Zapas A B C D S 1 0,5 0,4 0,4 0,2 2000 S 2 0,4 0,2 0 0,5 2800 Ceny 10 14 8 11 x

Surowiec Zużycie surowca Zapas A B C D S 1 0,5 0,4 0,4 0,2 2000 S 2 0,4 0,2 0 0,5 2800 Ceny 10 14 8 11 x Przykład: Przedsiębiorstwo może produkować cztery wyroby A, B, C, i D. Ograniczeniami są zasoby dwóch surowców S 1 oraz S 2. Zużycie surowca na jednostkę produkcji każdego z wyrobów (w kg), zapas surowca

Bardziej szczegółowo

Przedstawiam ofertę Młyńskiego Dania, firmy cateringowej istniejącej na krakowskim rynku od 2004 roku.

Przedstawiam ofertę Młyńskiego Dania, firmy cateringowej istniejącej na krakowskim rynku od 2004 roku. Szanowni Państwo, Przedstawiam ofertę Młyńskiego Dania, firmy cateringowej istniejącej na krakowskim rynku od 2004 roku. Od 12 lat zajmujemy się przygotowaniem oraz dostawą dań dla naszych klientów. Szczególną

Bardziej szczegółowo

Narzucone ustawą rozwiązania skutkują wydawaniem posiłków (całkowicie wbrew intencjom osób je przygotowujących) kompletnie nienadających się do

Narzucone ustawą rozwiązania skutkują wydawaniem posiłków (całkowicie wbrew intencjom osób je przygotowujących) kompletnie nienadających się do Dostajemy wiele listów od rodziców w sprawie nowych, restrykcyjnych przepisów ws. żywienia w szkołach. Efekty są odwrotne do zamierzonych: dzieci, zamiast jeść zdrowo, przestają w ogóle jeść obiady, bo

Bardziej szczegółowo

Strategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania).

Strategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania). Strategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania). W momencie gdy jesteś studentem lub świeżym absolwentem to znajdujesz się w dobrym momencie, aby rozpocząć planowanie swojej ścieżki

Bardziej szczegółowo

Umowa na usługi restauracyjne nr /12/KL Załącznik nr 1 do SIWZ

Umowa na usługi restauracyjne nr /12/KL Załącznik nr 1 do SIWZ Umowa na usługi restauracyjne nr /12/KL Załącznik nr 1 do SIWZ Zawarta w Łodzi w dniu.. r. pomiędzy: Województwem Łódzkim z siedzibą al. Piłsudskiego 8; 90-051 Łódź, reprezentowanym przez Zarząd Województwa

Bardziej szczegółowo

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z FIZYKI I ASTRONOMII

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z FIZYKI I ASTRONOMII dysleksja PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z FIZYKI I ASTRONOMII Instrukcja dla zdaj cego (poziom rozszerzony) Czas pracy 120 minut 1. Prosz sprawdzi, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 8 stron. Ewentualny brak

Bardziej szczegółowo

Karta charakterystyki Zgodnie z 1907/2006/WE, Artykuł 31 Data druku: 29.08.2008 Data aktualizacji: 29.08.2008. Smarowanie. jak wyżej.

Karta charakterystyki Zgodnie z 1907/2006/WE, Artykuł 31 Data druku: 29.08.2008 Data aktualizacji: 29.08.2008. Smarowanie. jak wyżej. 1. Identyfikacja preparatu i nazwa firmy Informacje o produkcie: Nazwa handlowa: Zastosowanie preparatu: Dostawca: Infolinia: Informacja o nagłych przypadkach: Smar litowy uniwersalny 7022 Smarowanie Siebert

Bardziej szczegółowo

Sposób demontażu starych,i montażu nowych zawiasów..

Sposób demontażu starych,i montażu nowych zawiasów.. Sposób demontażu starych,i montażu nowych zawiasów.. Na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza,w meblach produkowanych w Polsce,z dużym prawdopodobieństwem możemy spotkać się z którymś z przedstawionych na

Bardziej szczegółowo

HAŚKO I SOLIŃSKA SPÓŁKA PARTNERSKA ADWOKATÓW ul. Nowa 2a lok. 15, 50-082 Wrocław tel. (71) 330 55 55 fax (71) 345 51 11 e-mail: kancelaria@mhbs.

HAŚKO I SOLIŃSKA SPÓŁKA PARTNERSKA ADWOKATÓW ul. Nowa 2a lok. 15, 50-082 Wrocław tel. (71) 330 55 55 fax (71) 345 51 11 e-mail: kancelaria@mhbs. HAŚKO I SOLIŃSKA SPÓŁKA PARTNERSKA ADWOKATÓW ul. Nowa 2a lok. 15, 50-082 Wrocław tel. (71) 330 55 55 fax (71) 345 51 11 e-mail: kancelaria@mhbs.pl Wrocław, dnia 22.06.2015 r. OPINIA przedmiot data Praktyczne

Bardziej szczegółowo

Pajączek 1. na proste plecy. medpatent.com.pl. Pajączek 1 to niewielkie urządzenie do noszenia na plecach. Zasygnalizuje, kiedy się zgarbisz.

Pajączek 1. na proste plecy. medpatent.com.pl. Pajączek 1 to niewielkie urządzenie do noszenia na plecach. Zasygnalizuje, kiedy się zgarbisz. Pajączek 1 na proste plecy Pajączek 1 to niewielkie urządzenie do noszenia na plecach. Zasygnalizuje, kiedy się zgarbisz. Kup Pajączka na stronie medpatent.com.pl lub w dobrych sklepach medycznych. Pajączek

Bardziej szczegółowo

Świadomość Polaków na temat zagrożenia WZW C. Raport TNS Polska. Warszawa, luty 2015. Badanie TNS Polska Omnibus

Świadomość Polaków na temat zagrożenia WZW C. Raport TNS Polska. Warszawa, luty 2015. Badanie TNS Polska Omnibus Świadomość Polaków na temat zagrożenia WZW C Raport TNS Polska Warszawa, luty 2015 Spis treści 1 Informacje o badaniu Struktura badanej próby 2 Kluczowe wyniki Podsumowanie 3 Szczegółowe wyniki badania

Bardziej szczegółowo

SPECJALNA, SZYBKOSCHNĄCA ZAPRAWA FUGOWA NA BAZIE CEMENTU DO FUGOWANIA KAMIENIA NATURALNEGO DO SPOIN O SZEROKOŚCI OD 0 DO 5 MM, NIE DAJĄCA PRZEBARWIEŃ.

SPECJALNA, SZYBKOSCHNĄCA ZAPRAWA FUGOWA NA BAZIE CEMENTU DO FUGOWANIA KAMIENIA NATURALNEGO DO SPOIN O SZEROKOŚCI OD 0 DO 5 MM, NIE DAJĄCA PRZEBARWIEŃ. MARMOCOLOR SPECJALNA, SZYBKOSCHNĄCA ZAPRAWA FUGOWA NA BAZIE CEMENTU DO FUGOWANIA KAMIENIA NATURALNEGO DO SPOIN O SZEROKOŚCI OD 0 DO 5 MM, NIE DAJĄCA PRZEBARWIEŃ. ZAKRES STOSOWANIA MARMOCOLOR jest przeznaczony

Bardziej szczegółowo

SZKOLENIE PRACOWNIKÓW NARAśONYCH NA SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 27

SZKOLENIE PRACOWNIKÓW NARAśONYCH NA SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 27 SZKOLENIE PRACOWNIKÓW NARAśONYCH NA SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 27 Informowanie pracowników Pracodawca ma obowiązek poinformowania

Bardziej szczegółowo

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z FIZYKI I ASTRONOMII

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z FIZYKI I ASTRONOMII dysleksja PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z FIZYKI I ASTRONOMII Instrukcja dla zdającego (poziom rozszerzony) Czas pracy 120 minut 1. Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 8 stron. Ewentualny brak

Bardziej szczegółowo

KARTA CHARAKTERYSTYKI

KARTA CHARAKTERYSTYKI Strona: 1 Data opracowania: 10.03.2014 Nr weryfikacji: 1 Sekcja 1: Identyfikacja substancji/mieszaniny i identyfikacja przedsiębiorstwa 1.1. Identyfikator produktu Nazwa produktu: Kod produktu: DF1518

Bardziej szczegółowo

PROTOKÓŁ Z WYBORU NAJKORZYSTNIEJSZEJ OFERTY

PROTOKÓŁ Z WYBORU NAJKORZYSTNIEJSZEJ OFERTY Warszawa 06 luty 2014 r. PROTOKÓŁ Z WYBORU NAJKORZYSTNIEJSZEJ OFERTY Dotyczy wyboru najkorzystniejszej oferty zgodnie z zasadą konkurencyjności w zakresie wykonania usługi cateringowej (kody CPV: KOD CPV

Bardziej szczegółowo

ŻYCIE W HOLANDII: Ubezpieczenie zdrowotne (zorgverzekering)

ŻYCIE W HOLANDII: Ubezpieczenie zdrowotne (zorgverzekering) Wszyscy mieszkańcy Holandii są prawnie zobowiązani do ubezpieczenia się na pokrycie kosztów opieki medycznej, w tym lekarza domowego, szpitala jak również lekarstw. Obowiązek przyjęcia Ubezpieczyciele

Bardziej szczegółowo

TRENING ZDROWOTNY jest to rodzaj aktywności fizycznej podjętej z motywów zdrowotnych, mającej na celu podniesienie poziomu wydolności i sprawności

TRENING ZDROWOTNY jest to rodzaj aktywności fizycznej podjętej z motywów zdrowotnych, mającej na celu podniesienie poziomu wydolności i sprawności TRENING ZDROWOTNY jest to rodzaj aktywności fizycznej podjętej z motywów zdrowotnych, mającej na celu podniesienie poziomu wydolności i sprawności psychofizycznej oraz usprawnienie procesów życiowych własnego

Bardziej szczegółowo

Choroby alergiczne układu pokarmowego

Choroby alergiczne układu pokarmowego Choroby alergiczne układu pokarmowego Zbigniew Bartuzi Katedra i Klinika Alergologii, Immunologii Klinicznej i Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK 4 Reakcje alergiczne na pokarmy Typy

Bardziej szczegółowo

VERTIT Studio Architektury Krajobrazu Projektowanie ogrodów Płońsk, Płock, Warszawa i okolice

VERTIT Studio Architektury Krajobrazu Projektowanie ogrodów Płońsk, Płock, Warszawa i okolice VERTIT Studio Architektury Krajobrazu Projektowanie ogrodów Płońsk, Płock, Warszawa i okolice ZIOŁA W OGRODZIE 2015-02-05 Nie muszę chyba nikogo przekonywać o korzystnym wpływie ziół na nasze zdrowie.

Bardziej szczegółowo

Temat: Czy jedzenie, węgiel i wiatr mają ze sobą coś wspólnego?

Temat: Czy jedzenie, węgiel i wiatr mają ze sobą coś wspólnego? Temat: Czy jedzenie, węgiel i wiatr mają ze sobą coś wspólnego? Czas trwania: 45 min. Tematyka szczegółowa: 1) Jak wiele rzeczy w życiu człowieka jest związanych z zużyciem energii? 2) Wskazanie na obszary

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA OBSŁUGI URZĄDZENIA: 0101872HC8201

INSTRUKCJA OBSŁUGI URZĄDZENIA: 0101872HC8201 INSTRUKCJA OBSŁUGI URZĄDZENIA: PZ-41SLB-E PL 0101872HC8201 2 Dziękujemy za zakup urządzeń Lossnay. Aby uŝytkowanie systemu Lossnay było prawidłowe i bezpieczne, przed pierwszym uŝyciem przeczytaj niniejszą

Bardziej szczegółowo

1. MONITOR. a) UNIKAJ! b) WYSOKOŚĆ LINII OCZU

1. MONITOR. a) UNIKAJ! b) WYSOKOŚĆ LINII OCZU Temat: Organizacja obszaru roboczego podczas pracy przy komputerze. 1. MONITOR a) UNIKAJ! - umieszczania monitora z boku, jeżeli patrzysz na monitor częściej niż na papierowe dokumenty - dostosowywania

Bardziej szczegółowo

INDYWIDUALNY PROGRAM INTEGRACJI DLA OSÓB, KTÓRE UZYSKAŁY STATUS UCHODŹCY / OCHRONĘ UZUPEŁNIAJĄCĄ

INDYWIDUALNY PROGRAM INTEGRACJI DLA OSÓB, KTÓRE UZYSKAŁY STATUS UCHODŹCY / OCHRONĘ UZUPEŁNIAJĄCĄ INDYWIDUALNY PROGRAM INTEGRACJI DLA OSÓB, KTÓRE UZYSKAŁY STATUS UCHODŹCY / OCHRONĘ UZUPEŁNIAJĄCĄ realizowany w oparciu o przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009r. Nr

Bardziej szczegółowo