Spis treści. Przedmowa do wydania II... 5 Przedmowa do wydania I... 7

Transkrypt

1 Spis treści Przedmowa do wydania II... 5 Przedmowa do wydania I... 7 Rozdział 1. Zarys anatomii ptaków Norbert Pospieszny Budowa ciała Kościec głowy (ossa capitis) Kręgosłup (Columna vertebralis) kości kończyn (ossa membrorum) Układ mięśniowy (systema musculorum) Aparat trawienny (apparatus digestorius) Aparat oddechowy (apparatus respiratorius) Aparat moczowy (apparatus uropoeticus) Aparat płciowy (apparatus genitalis) Układ naczyniowy (systema vasorum) Układ chłonny (systema lymphaticum) Piotr Szeleszczuk Naczynia chłonne (Vasa lymphatica) Narządy limfatyczne (Organa lymphatica) Grasica (Thymus) Bursa Fabrycjusza (Bursa Fabrici) Śledziona (Lien) Migdałki przełykowe (Tonsillae oesophageae) Migdałek odźwiernikowy (Tonsilla pylorica) Migdałki jelit ślepych (Tonsillae caecales) Kępki Peyera (Folliculi lymphatici aggregati) Zachyłek żółtkowy (Zachyłek Meckela diverticulum Meckeli) Gruczoł Hardera (Glandula profunda palpebrae III) Ciało limfopinealne (Lymphopineal body) Węzły limfatyczne (Lymphonodi lymphatici) Grudki limfatyczne nieotorbione (Lymphonoduli noncapsulated) układ nerwowy (systema nervosum) narządy zmysłów (organa sensuum) układ powłokowy (integumnetum commune) piśmiennictwo... 29

2 918 CHOROBY DROBIU Rozdział 2. Wybrane zagadnienia z fizjologii ptaków Wojciech Zawadzki Układ nerwowy (Systema nervosum) Rdzeń kręgowy (Medulla spinalis) Rdzeń przedłużony (Medulla oblongata) Móżdżek (Cerebellum) Narządy zmysłów (Organa sensuum) Zmysł węchu (Organon olfactus) Zmysł smaku (Organon gustus) Zmysł słuchu (Organon acustus) Zmysł równowagi (Organon vestibulare) Zmysł wzroku (Organon visus) Neurofizjologiczne podstawy zachowania się ptaków Socjalne (społeczne) zachowanie się drobiu Krew (Sangvist) i układ krążenia (Systema vasorum) Aparat oddechowy (Apparatus respiratorius) Układ pokarmowy (Systema digestorium) Specyfika pobierania, trawienia i metabolizmu składników pokarmowych u ptaków Wojciech Zawadzki, Bożena Króliczewska Hormony przewodu pokarmowego Kwoczenie Układ odpornościowy Piotr Szeleszczuk Piśmiennictwo Rozdział 3. Patologia lęgów i okresu okołolęgowego Wanda B. Borzemska Uszkodzenia jaj wylęgowych Ocena zapłodnienia jaj Biologiczna i patologiczna analiza lęgu Wylęg i zamieranie zarodków w trakcie inkubacji Badanie zarodków zamarłych Badanie zarodków żywych Kontrola procesu lęgu Ocena skorup powylęgowych Brakowanie piskląt Kliniczna ocena piskląt zdrowych Awarie technologiczne i choroby okresu okołolęgowego Przegrzanie (Hyperthermia) Niedogrzanie i przewodnienie (Hypothermia and overhydration) Niedotlenienie (Hypoxia) Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego (Omphalitis and yolk sac inflammation) Opóźnienie resorpcji woreczka żółtkowego (Delayed yolk sac resorption) Okres krytyczny i śmierć głodowa (Critical period and death of starving)

3 SPIS TREŚCI 919 Rozdział 4. Choroby z niedoboru składników pokarmowych Jerzy Rzedzicki, Agnieszka Marek Niedobory witamin hipowitaminozy (Vitamins deficiency) Niedobór witaminy A (Vitamin A deficiency) Niedobór witaminy E (Vitamin E deficiency) Zwyrodnienie móżdżku encefalomalacja (Encephalomalatio) Pokarmowe zwyrodnienie mięśni u kacząt (Nutritional myopathy, Muscular dystrophy) Skaza wysiękowa (Exudative diathesis) Obrzęk stawów skokowych u indyków (Enlarged hock disorder) Niedobór witaminy E u drobiu dorosłego (Vitamin E deficiency in adult poultry) Niedobór witaminy D (Vitamin D deficiency) Niedobór witaminy K (Vitamin K deficiency) Niedobór witamin z grupy B (Vitamins B complex deficiency) Niedobór witaminy B 1 tiaminy, aneuryny (Thiamin, Vitamin B 1 deficiency) Niedobór witaminy B 2 ryboflawiny (Vitamin B 2 riboflavin deficiency) Niedobór kwasu pantotenowego (Pantothenic acid deficiency) Niedobór witaminy B 12 cyjanokobalaminy (Vitamin B 12 deficiency) Niedobór witaminy PP niacyny, kwasu nikotynowego (Nicotinic acid, niacin deficiency) Niedobór witaminy B 6 pirydoksyny (Pyridoxine, vitamin B 6 deficiency) Niedobór biotyny witaminy H (Biotin deficiency) Niedobór kwasu foliowego (Folic acid, folacin deficiency) Niedobór choliny (Choline deficiency) Witamina C (Ascorbic acid, vitamin C) Funkcje biologiczne niezbędnych składników mineralnych oraz skutki ich niedoboru Wapń i fosfor Ca i P (Calcium and phosphorus) Magnez Mg (Magnesium) Sód i chlor sól kuchenna (Sodium and chlorine salt) Potas K (Potassium) Mangan Mn (Manganese) Jod I (Iodine) Miedź Cu (Copper) Żelazo Fe (Iron) Cynk Zn (Zinc) Selen Se (Selenium) Piśmiennictwo

4 920 CHOROBY DROBIU Rozdział 5. Choroby bakteryjne Alina Wieliczko Zakażenia drobiu wywołane pałeczkami Salmonella Salmonelloza, paratyfus (Salmonellosis, paratyphoid infections) Pulloroza, biała biegunka piskląt (Pullorosis, pullorum disease) Tyfus kur (Tyfus gallinarum, fowl typhoid) Arizonoza indyków (Arizonosis, arizonosis of turkeys) Kolibakterioza (Colibacteriosis gallinarum, colibacillosis) Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego u piskląt (Omphalitis and yolk sac inflammation) Kolibakterioza układu oddechowego (Respiratory colibacillosis, respiratory origin colisepticemia) Ostra, posocznicowa postać kolibakteriozy (Colisepticemia) Syndrom zapalenia stawów, kości i zieleniejącej wątroby (Synovitis, osteomyelitis and green liver syndrom SOG) Cellulitis Kolibakterioza narządu rozrodczego (Acute vaginitis, salpingitis, peritonitis) Koligranulomatoza (Coligranulomatosis gallinarum, Hjärre s disease) Pasterelloza, cholera drobiu (Avian pasteurellosis, fowl cholera) Zakaźny katar nosa (Coryza contagiosa gallinarum, infectious coryza) Zakażenia Gallibacterium Ornitobakterioza (Ornithobacteriosis, Ornithobacterium rhinotracheale infection) Rimerelloza ptaków (Riemerellosis, Riemerella anatipestifer infection, duck septicemia) Bordetelloza koryza indyków, katar indyków (Bordetellosis, Turkey coryza) Mykoplazmoza drobiu (Mycoplasmosis avium) Grzegorz Tomczyk, Alina Wieliczko Zakażenia wywoływane przez Mycoplasma gallisepticum Zakażenia wywoływane przez Mycoplasma synoviae Zakażenia wywoływane przez Mycoplasma meleagridis Zakażenia wywołane przez Mycoplasma iowae Mykoplazmozy drobiu wodnego Zapalenie worków powietrznych i otrzewnej u gąsiąt Mykoplazmoza kaczek chroniczne surowiczo-włóknikowe zapalenie zatok, worków powietrznych i otrzewnej Zakaźne zapalenie prącia i steku u gęsi ZZPST Kampylobakterioza (Campylobacteriosis, Campylobacter infection) Wibrioza kur syndrom degeneracji wątroby u kur niosek (Vibriosis, Avian vibrionic hepatitis) Gruźlica (Tuberculosis avium, avian tuberculosis) Gruźlica rzekoma, pseudotuberkuloza, jersinioza ptaków (Pseudotuberculosis avium, yersiniosis avium, avian pseudotuberculosis) Różyca (Erysipelas)

5 SPIS TREŚCI Zakażenia laseczkami beztlenowcowymi (Clostridium infections) Wrzodziejące zapalenie jelit (Enteritis ulcerosa avium, ulcerative enteritis) Nekrotyczne zapalenie jelit (Enteritis necroticans gallinarum, Necrotic Enteritis) Zatrucie jadem kiełbasianym, botulizm ptaków (Botulismus avium, botulism) Zgorzelinowe zapalenie skóry, martwicowe zapalenie skóry (Gangrenous dermatitis) Stafylokokoza (Staphylococcosis, Staphylococcus infections) Streptokokoza (Streptococcosis) Chlamydofiloza (Chlamydophilosis avium, avian chlamydophilosis) Inne zakażenia bakteryjne Listerioza (Listeriosis) Zakażenia krętkami z rodzaju Brachyspira Piśmiennictwo Rozdział 6. Choroby grzybicze i mikotoksykozy Michał Mazurkiewicz Choroby grzybicze (Fungal diseases) Aspergilloza (Aspergillosis) Kandydiaza (Candidiasis) Strupień woszczynowy (Dermatophytosis, favus) Daktylarioza (Dactylariosis) Kryptokokoza (Cryptococcosis) Mikotoksykozy (Mycotoxicoses) Aflatoksykozy Ochratoksykozy Fuzariotoksykozy Inne mikotoksyny Piśmiennictwo Rozdział 7. Choroby wirusowe Rzekomy pomór drobiu (Pseudopestis avium, Newcastle disease, ND) Krzysztof Śmietanka, Zenon Minta Zakażenia metapneumowirusowe (Metapneumovirus infections) Andrzej Koncicki Zakaźne zapalenie nosa i tchawicy indyków (Turkey rhinotracheitis TRT) Syndrom obrzęku głowy kur (Swollen Head Syndrome SHS) Grypa ptaków influenza ptaków (Avian influenza AI) Krzysztof Śmietanka, Zenon Minta Zakaźne zapalenie oskrzeli kur (Bronchitis infectiosa gallinarum, Infectious bronchitis IB) Ewa Karpińska, Katarzyna Domańska-Blicharz, Beata Dolka Zakaźne zapalenie krtani i tchawicy (Infectious laryngotracheitis ILT) Andrzej Koncicki, Zenon Minta Wirusowe zakażenia jelit (Viral enteric infections) Katarzyna Domańska-Blicharz, Zenon Minta, Andrzej Koncicki

6 922 CHOROBY DROBIU Koronawirusowe zapalenie jelit indyków (Turkey Coronavirus Enteritis) Zakażenia rotawirusami (Rotavirus infections) Zakażenia astrowirusami (Astrovirus infections) Zakażenia enterowirusopodobnymi wirusami ptaków (Avian enterovirus-like viruses (ELV) infections) Zakażenia indyków torowirusami (Turkey torovirus infection) Zakażenia parwowirusami (Parvovirus infection) Zakaźne zapalenie bursy Fabrycjusza choroba Gumboro (Infectious Bursal Disease IBD) Andrzej Koncicki, Zenon Minta Zakaźna anemia kurcząt (Chicken Infectious Anemia CIA) Zenon Minta Zakażenia adenowirusami (Adenovirus infections) Andrzej Koncicki Krwotoczne zapalenie jelit indyków (Hemorrhagic enteritis HE) Syndrom spadku nieśności (Egg Drop Syndrome EDS 76) Choroba marmurkowatej śledziony bażantów (Marble Spleen Disease MSD) Zespół puchliny osierdzia (Hydropericardium syndrome HPS) Wtrętowe zapalenie wątroby (Inclusion Body Hepatitis IBH) Nadżerki błony śluzowej żołądka mięśniowego (Gizzard erosions GE) Ospa ptaków (Fowl pox FP) Andrzej Koncicki Zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego kurcząt (Avian encephalomyelitis AE) Andrzej Koncicki, Zenon Minta Zakażenia reowirusami (Reovirus infections) Elżbieta Samorek-Salamonowicz, Zenon Minta Wirusowe zapalenie stawów i pochewek ścięgnowych u kur (Viral arthritis, tenosynovitis) Syndrom złego wchłaniania (Malabsorption syndrom) Reowiroza kurcząt (Chicken reovirosis) Choroby wirusowe drobiu wodnego Elżbieta Samorek-Salamonowicz Wirusowe zapalenie wątroby kacząt (Hepatitis infectiosa anatum, Duck Virus Hepatitis DHV) Wirusowe zapalenie wątroby kacząt typu Wirusowe zapalenie wątroby kacząt typu Wirusowe zapalenie wątroby kacząt typu Choroba Derzsy'ego (Derzsy's disease, Goose parvovirus infection) Parwowiroza kaczek piżmowych (Syndrom MMDR) Syndrom karłowatości i skróconego dzioba Pomór kaczek wirusowe zapalenie jelit kaczek (Duck plague, Duck Virus Enteritis DVE) Reowiroza kacząt (Duck reovirus infections) Syndrom krwotocznego zapalenia nerek i jelit (Hemorrhagic Nephritis Enteritis of Geese HNEG) Wojciech Kozdruń Zakażenia circowirusami gąsiąt i kacząt Wojciech Kozdruń

7 SPIS TREŚCI Wirusowe zapalenie nerek (Avian nephritis AN) Zenon Minta Choroba Mareka (Marek s disease MD) Elżbieta Samorek-Salamonowicz Białaczki ptasie (Avian leukosis AL) Zenon Minta Wirus Zachodniego Nilu Elżbieta Samorek-Salamonowicz Piśmiennictwo Rozdział 8. Choroby pasożytnicze parazytozy Choroby wywoływane przez pasożytnicze stawonogi (Arthropoda) Elżbieta Lonc, Anna Okulewicz Choroby wywoływane przez roztocze (Acari) Dermanyssoza (Dermanyssosis) Argazidoza (Argasidosis) Ixodidoza (Ixodidosis) Knemidokoptoza (Cnemidocoptosis) Laminosioptoza (Laminosioptosis) Choroby wywoływane przez owady (Insecta) Mallofagoza (Mallophagosis) Ceratofylloza (Ceratophyllosis) Pluskwy Komary Meszki Kuczmany Muchy Chrząszcze Helmintozy (robaczyce drobiu) Elżbieta Lonc, Anna Okulewicz Parazytozy wywołane przez nicienie (nematodozy) Askaridioza (Ascaridiosis) Heterakioza (Heterakiosis) Syngamoza (Syngamosis) Cjatostomatoza (Cyathostomatosis) Kapillariozy (Capillariosis) Echinurioza (Echinuriosis) Amidostomoza (Amidostomosis) Streptokaroza (Streptocarosis) Trichostrongyloza (Trichostrongylosis) Parazytozy wywołane przez przywry (Trematoda) Prostogonimoza (Prosthogonimosis) Parazytozy wywoływane przez tasiemce (Cestoda) Tasiemczyce, cestodozy (Cestodosis) drobiu grzebiącego Tasiemczyce drobiu wodnego Parazytozy wywoływane przez kolcogłowy (Acanthocephala) Polimorfoza (Polymorphosis) Filikoloza (Filicollosis)

8 924 CHOROBY DROBIU 8.3. Pasożyty występujące u strusi Elżbieta Lonc, Anna Okulewicz Choroby pasożytnicze wywoływane przez pierwotniaki Michał Mazurkiewicz Kokcydioza (Coccidiosis) Kokcydioza kurcząt Kokcydioza indyków Kokcydioza gęsi Kokcydioza kaczek Histomonoza czarna główka (Histomonosis, blackhead) Trichomonoza rzęsistkowica (Trichomonosis) Trichomonoza gołębi i drobiu grzebiącego Trichomonoza gęsi Spironukleoza Spironucleosis (wcześniej określana jako Heksamitoza Hexamitosis) Kryptosporidioza (Cryptosporidiosis) Toksoplazmoza (Toxoplasmosis) Piśmiennictwo Rozdział 9. Choroby metaboliczne i choroby o niewyjaśnionej etiologii Jerzy Rzedzicki, Agnieszka Marek Skaza moczanowa (Gout, Diathesis urica) Kamica moczowa (Urolithiasis) Syndrom tłuszczowo-hemoragiczny wątroby (Fatty Liver Haemorrhagic Syndrome, FLHS) Syndrom tłuszczowego zwyrodnienia wątroby i nerek (Fatty liver and Kidney Syndrome, FLKS) Wodobrzusze (Ascites) Pęknięcie aorty u indyków (Aortic rupture in turkeys) Kanibalizm (Cannibalism) Dyschondroplazja kości piszczelowej (Tibial dyschondroplasia, TD) Zmęczenie klatkowe niosek (Cage layer fatigue) Chondrodystrofia, peroza (Chondrodystrophy, perosis) Syndrom nagłej śmierci sercowej (Acute Death Syndrome, ADS) Choroba okrągłego serca u indyków (Round-Heart Disease, RHD) Hipoglikemia i nagły wzrost upadków u kurcząt (Spiking Mortality Syndrome, HSMS) Lipidoza wątrobowa indyków (Liver lipidosis in turkeys) Martwica główki kości udowej (Femoral Head Necrosis, FHN) Krzywica (Rachitis) Piśmiennictwo Rozdział 10. Zatrucia drobiu Zdzisław Jopek, Ewa Kucharczak Zatrucie solą kuchenną (NaCl) Zatrucie fosforkiem cynku Zatrucie amoniakiem

9 SPIS TREŚCI Działanie toksyczne formaldehydu Zatrucie tiuramem (Thiram TMTD) Toksyczność insektycydów pyretroidowych Zatrucia kokcydiostatykami jonoforowymi Zatrucie przytulią czepną Zatrucie kąkolem Zatrucia roślinami uprawnymi Zatrucia popularnymi chwastami ruderalnymi u drobiu Piśmiennictwo Rozdział 11. Dobrostan i bioasekuracja ferm drobiu Michał Mazurkiewicz, Roman Kołacz, Katarzyna Płoneczka-Janeczko Dobrostan drobiu Reakcje behawioralne a dobrostan kur Implikacje zdrowotne a dobrostan kur Prawne aspekty ochrony dobrostanu drobiu w UE i w Polsce Wymogi w zakresie utrzymania niosek Warunki utrzymania brojlerów kurzych Wymogi w zakresie warunków utrzymania innych gatunków drobiu Zasady kontroli dobrostanu drobiu Bioasekuracja ferm Lokalizacja i organizacja fermy Krajowy i międzynarodowy obrót drobiem i jego produktami Higiena technologii produkcji Piśmiennictwo Rozdział 12. Immunoprofilaktyka chorób drobiu Piotr Szeleszczuk Szczepionki stosowane w drobiarstwie Ogólne zasady układania programów immunoprofilaktyki Wzorcowe programy szczepień Techniki szczepień Metody podawania żywych szczepionek Metoda inhalacyjna (metoda sprej; immunizacja przez rozpylanie) Podanie szczepionek w wodzie do picia Szczepienie metodą wing-web Metody podawania szczepionek inaktywowanych Szczepienie metodą in ovo Szczepienie przeciwko kokcydiozie Ogólne zasady szczepień Ustalanie terminów szczepień Techniki stosowane do oceny efektywności immunoprofilaktyki Monitoring serologiczny Piśmiennictwo

10 926 CHOROBY DROBIU Rozdział 13. Diagnostyka Badanie kliniczne ptaków Andrzej Gaweł Wywiad anamnesis Opis ptaka Badanie właściwe aktualnego stanu klinicznego ptaka Badanie ogólne Badanie szczegółowe Diagnostyka hematologiczna i biochemiczna Anna Krasnodębska-Depta, Andrzej Koncicki Diagnostyka hematologiczna Diagnostyka biochemiczna Diagnostyka patomorfologiczna Marek Houszka Badanie sekcyjne Badanie histopatologiczne Pobieranie materiału do badań histopatologicznych Diagnostyka laboratoryjna chorób pasożytniczych Jarosław Pacoń Diagnostyka bakteriologiczna chorób drobiu Alina Wieliczko Diagnostyka wirusologiczna chorób drobiu Elżbieta Samorek-Salamonowicz Diagnostyka serologiczna wirusowych chorób drobiu Elżbieta Samorek-Salamonowicz Piśmiennictwo Rozdział 14. Przepisy o zapobieganiu i zwalczaniuchorób zakaźnych drobiu Andrzej Rudy, Michał Rudy Wprowadzenie Organy administracji publicznej działające w sferze weterynaryjnej ochrony zdrowia zwierząt Środki zapobiegające wystąpieniu choroby zakaźnej drobiu Zwalczanie chorób zakaźnych drobiu Wykrywanie chorób zakaźnych drobiu Zwalczanie grypy ptaków i rzekomego pomoru drobiu Pobieranie próbek do urzędowych laboratoryjnych badań rozpoznawczych Postępowanie przy salmonellozach drobiu groźnych dla zdrowia publicznego Piśmiennictwo INDEKS