XIX Sesja N-T pod hasłem POLSKIE DROGI od pomysłu do pozwolenia na budowę SGP, GIG, SPKD, GDDKIA Oddział w Warszawie. Marian Ryczek.

Transkrypt

1 XIX Sesja N-T pod hasłem POLSKIE DROGI od pomysłu do pozwolenia na budowę SGP, GIG, SPKD, GDDKIA Oddział w Warszawie Marian Ryczek Referat Nr 22 PROCEDURY ADMINISTRACYJNE DOTYCZĄCE DRÓG POWIATOWYCH I GMINNYCH ZWIĄZANE Z PLANOWANIEM PRZESTRZENNYM, DECYZJAMI O LOKALIZACJI INWESTYCJI CELU PUBLICZNEGO ORAZ DECYZJAMI ODSZKODOWAWCZYMI Nowy Sącz, czerwca 2007 r.

2 2

3 Marian Ryczek jest Geodetą Powiatowym i Dyrektorem Wydziału Geodezji i Budownictwa w Starostwie Powiatowym w Nowym Sączu. Jest absolwentem Wydziału Geodezji na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Posiada państwowe uprawnienia w zakresie geodezji i kartografii oraz rzeczoznawstwa majątkowego. Jest wieloletnim Przewodniczącym Zarządu Oddziału Stowarzyszenia Geodetów Polskich w Nowym Sączu. Wiceprzewodniczący Komitetu Organizacyjnego Konferencji w Nowym Sączu. PROCEDURY ADMINISTRACYJNE DOTYCZĄCE DRÓG POWIATOWYCH I GMINNYCH ZWIĄZANE Z PLANOWANIEM PRZESTRZENNYM, DECYZJAMI O LOKALIZACJI INWESTYCJI CELU PUBLICZNEGO ORAZ DECYZJAMI ODSZKODOWAWCZYMI Marian Ryczek 1. WSTĘP Reforma administracji publicznej z 1998 roku spowodowała utworzenie powiatów wraz ze specyficznym organem jakim jest starosta.specyfika ta polega na swoistym dualizmie formalnym jakim jest prowadzenie spraw z zakresu administracji państwowej z jednej strony a równocześnie tenże starosta jest przewodniczącym zarządu powiatu i realizuje samorządowe zadania powiatowe. Ustawodawca uczynił starostę organem pierwszej instancji w większości kluczowych dla procesu inwestycyjnego spraw związanych z gospodarowaniem nieruchomości skarbu państwa, pozwoleniami na budowę, ochroną środowiska,prowadzeniem państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. Dodatkowo dla miast o statusie miast grodzkich gdzie zadania starosty pełni prezydent stopień komplikacji kompetencji i procedur jest jeszcze większy. Moim zamiarem jest przedstawienie niektórych procedur związanych z drogowym procesem inwestycyjnym, szczególnie w zakresie pozyskiwania gruntów zajętych lub wydzielanych pod drogi publiczne. Podkreślenie ich złożoności i czasochłonności tych procedur wraz z próbą wyspecyfikowania wniosków w zakresie ich uproszczenia. 2. SPOSOBY POZYSKIWANIA GRUNTÓW POD DROGI PUBLICZNE. W aktualnym stanie prawnym obowiązującym w naszym kraju, inwestor drogi publicznej, może pozyskiwać grunty pod budowę w następujący sposób: w trybie administracyjnym poprzez decyzje administracyjną przenoszącą własność na gminę, powiat, województwo lub Skarb Państwa, w trybie cywilno prawnym aktem notarialnym czyli wspólnie wyrażonym aktem woli byłego właściciela i nabywcy, w trybie postępowania sądowego rozstrzygającego np. o zasiedzeniu nieruchomości, itp. Dla trybu administracyjnego wyróżniono następujące przypadki: regulacja stanu prawnego gruntów zajętych pod drogi publiczne w trybie ustalonym w art. 73 ustawy z dnia 13 października 1998 r. przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną, zgodnie z którymi nieruchomości pozostające w dniu 31 grudnia 1998 r. we władaniu Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, nie stanowiące ich własności, a zajęte pod drogi publiczne, z dniem 1 stycznia 1999 r. stają się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub właściwych jednostek samorządu terytorialnego, za odszkodowaniem, 3

4 przejmowanie gruntów pod drogi publiczne według reguł, określonych w art. 98 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, czyli że działki gruntu wydzielone pod drogi publiczne: gminne, powiatowe, wojewódzkie, krajowe - z nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek właściciela, przechodzą, z mocy prawa, odpowiednio na własność gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna, wywłaszczenie nieruchomości na cele publiczne jakim jest droga publiczna zgodnie z art. 112 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, czyli pozbawienie albo ograniczenie, w drodze decyzji, prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości, przejecie gruntu w szczególnym trybie ustalonym w ustawie z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych. 3. OPIS WYBRANYCH PROCEDUR Jak złożone i czasochłonne są te procedury, szczegółowo przeanalizowano to na dwóch przykładach, a mianowicie art. 73 z ustawy przepisy wprowadzające... i art. 98 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Procedur wywłaszczeniowych i procedur związanych ze specustawą nie opisano z uwagi na formalny brak doświadczeń w tym zakresie. ART. 73 Z USTAWY PRZEPISY WPROWADZAJĄCE... 1 Właściciel gruntu Wniosek do starosty (prezydenta) o Termin składania wniosków zajętego pod drogę publiczną wypłatę odszkodowania upłynął Starosta nie wszczyna postępowania do czasu aż decyzja wojewody o stwierdzeniu przejścia nieruchomości na własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego stanie się ostateczna 2 Właściciel gruntu zajętego pod drogę publiczną lub zarządca drogi Wniosek do wojewody o stwierdzenie przejścia na własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego nieruchomości będącej przedmiotem wniosku 3 Wojewoda Wszczęcie postępowania po ustaleniu stanu prawnego (aktualny odpis z KW) 4 Wojewoda Zasięgniecie stanowiska zarządcy drogi 5 Jednostka wykonawstwa geodezyjnego na zlecenie zarządcy drogi lub właściciela gruntu zajętego pod drogę publiczną Podział nieruchomości (jeżeli zachodzi taka potrzeba) Zgłoszenie pracy geodezyjnej do PODGK Przekazanie operatu geodezyjnego do PODGK Potwierdzenie przyjęcia materiałów do zasobu PODGK poprzez nadanie klauzuli mapie podziałowej) 4

5 ART. 73 Z USTAWY PRZEPISY WPROWADZAJĄCE... 6 Wojewoda Zgodnie z art. 10 KPA zawiadamia strony o zebraniu materiałów i wyznacza termin zapoznania się z zebranymi dokumentami 7 Wojewoda Decyzja administracyjna stwierdzająca przejście gruntu na własność SP lub JST 8 Organ II instancji WSA NSA Odwołanie od decyzji, skargi 9 Wojewoda Zaświadczenie że decyzja stała się ostateczna 10 Starosta Wszczęcie postępowania o ustalenie wysokości odszkodowania 11 Starosta Ustalenie stanu prawnego na dzień wydania decyzji o podziale, zwolnienie nieruchomości z ewentualnych obciążeń (dożywocie,służebność gruntowa) 12 Starosta Udzielenie zamówienia publicznego rzeczoznawcy majątkowego 13 Rzeczoznawca majątkowy Operat ustalenia szacunkowej wartości nieruchomości zajętej pod drogę publiczną 14 Starosta Rozprawa administracyjna 15 Starosta Zgodnie z art. 10 KPA zawiadamia strony o zebraniu materiałów i wyznacza termin zapoznania się z zebranymi dokumentami 16 Starosta Decyzja administracyjna o ustaleniu wysokości odszkodowania 17 Wojewoda WSA Odwołanie od decyzji, skargi NSA 18 Starosta, Marszałek, Wpis do KW Wójt, Burmistrz, 19 Starosta Wniosek do wojewody o przekazanie środków na wypłatę odszkodowania 20 Wojewoda Wniosek do ministra finansów o przekazanie środków na wypłatę odszkodowania Procedura nie może być wszczęta do czasu jednoznacznego określenia przedmiotu wniosku, (protesty finansowane przez organizacje zawodowe rzeczoznawców majątkowych) 5

6 ART. 73 Z USTAWY PRZEPISY WPROWADZAJĄCE Starosta Wypłata odszkodowania Dla gruntów zajętych pod drogi krajowe, wojewódzkie i powiatowe 22 Właściciel gruntu zajętego pod drogę publiczną Wniosek o wypłatę odsetek za zwłokę 23 Starosta Wypłata odsetek Dla gruntów zajętych pod drogi krajowe, wojewódzkie i powiatowe ART. 98 USTAWY O GOSPODARCE NIERUCHOMOŚCIAMI 1 Właściciel nieruchomości lub wieczysty użytkownik Wniosek do wójta. burmistrza, prezydenta o podział 2 Wójt, burmistrz, Postanowienie o zgodności podziału z MPZP lub wydanie decyzji WZIZT 3 SKO Zażalenie 4 Jednostka Podział nieruchomości wykonawstwa geodezyjnego Zgłoszenie pracy geodezyjnej do PODGK Przekazanie operatu geodezyjnego do PODGK Potwierdzenie przyjęcia materiałów do zasobu PODGK poprzez nadanie klauzuli mapie podziałowej) 5 Wójt, Burmistrz, Decyzja o podziale 6 Wójt, Burmistrz, 7 Wójt, Burmistrz, 8 Wójt, Burmistrz,, Starosta, Marszałek Zaświadczenie że decyzja stała się ostateczna Rokowania Negatywny wynik rokowań powoduje złożenie wniosku do starosty o ustalenie wysokości odszkodowania 6

7 ART. 98 USTAWY O GOSPODARCE NIERUCHOMOŚCIAMI 9 Starosta Wszczęcie postępowania o ustalenie wysokości odszkodowania 10 Starosta Udzielenie zamówienia publicznego rzeczoznawcy majątkowemu 11 Rzeczoznawca majątkowy Operat ustalenia szacunkowej wartości nieruchomości wydzielonej pod drogę publiczna 12 Starosta Rozprawa administracyjna 13 Starosta Zgodnie z art. 10 KPA zawiadamia strony o zebraniu materiałów i wyznacza termin zapoznania się z zebranymi dokumentami 14 Starosta Decyzja administracyjna o ustaleniu wysokości odszkodowania 15 Wojewoda Odwołanie od decyzji, skargi WSA NSA 16 Starosta, Marszałek, Wpis do KW Wójt Burmistrz, 17 Starosta, Marszałek, Wójt, Burmistrz, Wypłata odszkodowania Procedura nie może być wszczęta do czasu jednoznacznego określenia przedmiotu wniosku, (protesty finansowane przez organizacje zawodowe rzeczoznawców majątkowych) 3. PODSUMOWANIE I WNIOSKI Dla postronnego obserwatora przedstawione procedury mogą budzić zdziwienie a nawet mocniejsze odczucia o bardziej negatywnym zabarwieniu tym bardziej, że sam autor po sporządzeniu tych tabel popadł w lekką zadumę bo z jednej strony wyraźnie widać jak wiele pracy wykonują ich urzędy a równocześnie nie można pozbyć się wrażenia, że coś chyba nie gra skoro tak prosta sprawa jak wypłata często kilkuset złotych absorbuje tyle ważnych podmiotów. Niemniej jednak należy zauważyć że wszystkie kroki opisanych procedur wynikają wprost z przepisów prawa i to nie tylko szczegółowych ustaw ale z także z KPA czy UOZP czyli mówiąc szerzej z kształtu ustroju prawa w naszym kraju, które chroni prawa swoich obywateli w tym także naturalne prawo własności a złożoność procedur z czynnym udziałem strony na każdym etapie postępowania jest przejawem demokracji i poszanowania roli jednostki w społeczeństwie. Na drugim biegunie.tego problemu może być oświecony absolutyzm czy nawet rządy dyktatora.. Rzucanie kamieniami obelg w urzędników wiele nie zmieni poza zjawiskiem, że agresja rodzi tylko agresję. Przeciętny urzędnik powiatowy w naszym kraju jest bez przerwy oskarżany o korupcję, bezduszność i jest uznawany publicz- 7

8 nie za przyczynę całego zła a tak naprawdę jest bez przerwy poddawany różnym kontrolom typu NIK, RIO, UKS, wojewoda, komisja rewizyjna infrastruktury oraz inne kontrole wewnętrzne, okresowe, kompleksowe, doraźne i krzyżowe, nie mówiąc o organach ścigania. Trudno się więc dziwić, że chce on mieć wszystkie tzw. papiery w idealnym porządku także co do podpisów, pieczątek, terminów, dat doręczeń itp. Czarę goryczy dopełnia niskie wynagrodzenie przy jednoczesnym twardym zakazie wykonywania jakiejkolwiek działalności zawodowej; projektanta, geodety, rzeczoznawcy majątkowego. Budowa dróg to nie jest prosta sprawa przyjęcia staruszki w urzędzie gdzie uprzejmością i uśmiechem można wiele załatwić zyskując wdzięczność strony i przychylność samorządowych zwierzchników, niestety to ogromna masa rzetelnej, fachowej roboty Może trzeba całe fragmenty tych procedur po prostu sprywatyzować, przekazać jednostkom gdzie wynagrodzenie nie jest czymś wstydliwym i kształtowane jest w zależności od efektów i wyników pracy. Na przykładzie opisanych procedur trzeba dobitnie powiedzieć że tam wielkich rezerw pozwalających na skrócenie czasu załatwienia sprawy po prostu nie ma. A zmiany o charakterze kosmetycznym są stratą czasu,dreptaniem w miejscu i odwracaniem uwagi od problemu. Zmiany, aby były skuteczne muszą być bardzo gruntowne a takie mają charakter ustrojowy. Chyba żeby zastosować tezę z autentycznego zdarzenia, gdy w pewnym urzędzie podczas kontroli urzędnik na uwagę inspektora, że robi cos niezgodnie z KPA powiedział wie pan u nas KPA się dość nie przyjęło. Można dodatkowo założyć ze jeszcze kilka innych ustaw się nie przyjęło i wtedy wszystko już pójdzie gładko tylko czy o to chodzi. Ten przesadny, być może, pesymizm wynika z osobistych doświadczeń autora. Na tym tle należy jednak koniecznie zauważyć i docenić pojawienie się specustawy. Tak jak wspomniano w niniejszym wystąpieniu autor nie ma bezpośrednich doświadczeń w realizacji specustawy niemniej jednak objęcie jej zakresem dróg powiatowych i gminnych rodzi dużą nadzieję na znaczne uroszczenie procedur przejmowania gruntów pod drogi i uzyskania pozwolenia na budowę. Już na pierwszy rzut oka widać wiele korzystnych różnic w odniesieniu do przepisów już istniejących; szczególnie korzystnie oceniam związanie zagadnień dotyczących planowania przestrzennego z regulacją stanu prawnego zwieńczone stwierdzeniem prawa do dysponowaniem terenu na cele budowlane. Pozwoli ta na płynne przejście od fazy urbanistycznej do etapu pozwolenia na budowę. Na zakończenie proponuje następuje wnioski: Mimo złożoności procedur przyspieszenie pozyskiwania gruntów pod drogi publiczne jest możliwe skrócenie czasu realizacji tych zadań nawet w odniesieniu do ustaw starego typu poprzez dobrą wzajemną współprace poszczególnych urzędów,zarządców dróg, jednostek samorządu terytorialnego a także firm geodezyjnych, projektowych i rzeczoznawców majątkowych, czyli wyjście poza obszar własnej piaskownicy. Warunkiem takiej współpracy jest odpowiedni poziom fachowości wszystkich uczestników tego postępowania, który pozwoli na rozumienie przypadającej każdemu roli w całym procesie i odpowiednie moderowanie poszczególnych kroków w działanie wielostrumieniowe o stosownie wyprzedzonych fazach. Zdaniem autora istnieje pewny opór niektórych zarządców dróg szczególnie na poziomie powiatu i gmin przed podjęciem realizacji inwestycji drogowych w oparciu o nowelizowaną specustawę, spowodowany często brakiem odpowiednio przygotowanej kadry. Tu widzę znaczącą role takich konferencji jak nasza i innych działań tego typu. Stosowanie specustawy która bez wątpienia ma pewne cechy, które nazwę enigmatycznie jako mało demokratyczne,może powodować szereg skarg,do skargi konstytucyjnej włącznie. I dlatego ważne jest aby przy jej stosowaniu mieć na uwadze czynnik ludzkich zachowań w zderzeniu się interesu publicznego z prawem własności, które jeszcze nie tak dawno w naszym kraju było powszechnie lekceważone. 8