Joel R. Beeke Randall J. Pederson. Purytanie BIOGRAFIE I DZIEŁ A. przełożył Jacek Sałacki. redakcja naukowa Dariusz M. Bryćko GRAND RAPIDS WARSZAWA

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Joel R. Beeke Randall J. Pederson. Purytanie BIOGRAFIE I DZIEŁ A. przełożył Jacek Sałacki. redakcja naukowa Dariusz M. Bryćko GRAND RAPIDS WARSZAWA"

Stanisława Czajkowska
8 lat temu
Przeglądów:

1 Joel R. Beeke Randall J. Pederson Purytanie BIOGRAFIE I DZIEŁ A przełożył Jacek Sałacki redakcja naukowa Dariusz M. Bryćko GRAND RAPIDS WARSZAWA

2 Tytuł orginału: Joel R. Beeke & Randall J. Pederson, Meet the Puritans With A Guide to Modern Reprints 2006 Reformation Heritage Books, 2965 Leonard St. SE, Grand Rapids, MI for Polish edition Tolle Lege Institute, P.O. Box , Grand Rapids, Michigan 49515, USA Przekład: Jacek Sałacki Redakcja naukowa: dr Dariusz M. Bryćko Redakcja i korekta: Weronika Sygowska-Pietrzyk Skład i łamanie: PanDawer ( Projekt okładki: Paweł Pietrzyk wg pomysłu dra Dariusza M. Bryćko Ilustracja na okładce: Departure of the Pilgrim Fathers from Plymouth 1620, Bernard F. Gribble ( ). Orginał obrazu znajduje się w Anglii, w Plymouth Art Academy. Organizacja druku: PanDawer ( ISBN Wydawnictwo Instytut Tolle Lege P.O. Box # Grand Rapids, Michigan 49515, USA info@tollelegeinstitute.org

Bryćko Redakcja i korekta: Weronika Sygowska-Pietrzyk Skład i łamanie: PanDawer (www.pandawer.pl) Projekt okładki: Paweł Pietrzyk wg pomysłu dra Dariusza M.

3 Spis treści Wstęp do polskiego wydania... XI Przedmowa... XIII Spis ilustracji... XXVII Skróty i adresy wydawców... XXIX Biografie purytanów i opisy ich dzieł Krótka historia angielskiego purytanizmu... 3 Thomas Adams... 9 Henry Ainsworth Henry Airay Joseph Alleine Richard Alleine Vincent Alsop Isaac Ambrose William Ames Robert Asty Sir Richard Baker William Bates Richard Baxter Lewis Bayly Paul Baynes Robert Bolton Samuel Bolton John Boys Anne Bradstreet William Bridge Thomas Brooks John Bunyan Anthony Burgess Jeremiah Burroughs Nicholas Byfield Thomas Cartwright Joseph Caryl Thomas Case

.. 21 Vincent Alsop... 24 Isaac Ambrose... 26 William Ames... 31 Robert Asty... 40 Sir Richard Baker... 42 William Bates... 44 Richard Baxter... 47 Lewis Bayly... 57 Paul Baynes.

4 VIII Purytanie Stephen Charnock David Clarkson Thomas Cobbet Elisha Coles John Cotton Tobias Crisp John Davenant Arthur Dent Edward Dering Thomas Doolittle George Downame John Downame Daniel Dyke Jonathan Edwards John Eliot Edward Fisher John Flavel Thomas Ford William Gearing Richard Gilpin Thomas Goodwin Thomas Gouge William Gouge Richard Greenham William Greenhill Abdiasz Grew Wilhelm Gurnall Joseph Hall George Hamond Nathanael Hardy Robert Harris Matthew Henry Philip Henry Oliver Heywood Arthur Hildersham Robert Hill Thomas Hooker Ezekiel Hopkins John Howe Thomas Jacomb James Janeway William Jenkyn Edward Johnson Benjamin Keach Edward Lawrence John Lightfoot Christopher Love William Lyford

.. 206 William Gearing... 208 Richard Gilpin... 210 Thomas Goodwin... 213 Thomas Gouge... 224 William Gouge... 227 Richard Greenham... 231 William Greenhill... 236 Abdiasz Grew... 240 Wilhelm Gurnall.

5 Spis treści IX Thomas Manton Edward Marbury Walter Marshall Cotton Mather Increase Mather Richard Mather Samuel Mather Matthew Mead Christopher Ness John Norton John Owen Edward Pearse William Pemble William Perkins Edward Polhill Matthew Poole John Preston Nathanael Ranew Edward Reynolds Thomas Ridgley Ralph Robinson Richard Rogers Timothy Rogers Henry Scudder Obadiah Sedgwick Samuel Sewall Thomas Shepard John Shower Richard Sibbes Henry Smith William Spurstowe Richard Steele Salomon Stoddard Lewis Stuckley George Swinnock Joseph Symonds Edward Taylor Thomas Taylor Robert Traill John Trapp George Trosse Ralph Venning Nathaniel Vincent Thomas Vincent Thomas Watson William Whitaker Michael Wigglesworth John Winthrop

.. 387 Nathanael Ranew... 392 Edward Reynolds... 394 Thomas Ridgley... 398 Ralph Robinson... 400 Richard Rogers... 402 Timothy Rogers... 405 Henry Scudder... 409 Obadiah Sedgwick... 411 Samuel Sewall.

6 X Purytanie Załącznik 1: Zbiory dzieł purytanów Załącznik 2: Teologowie szkoccy Wprowadzenie angielscy purytanie i szkoccy prezbiterianie Hugh Binning Thomas Boston David Dickson James Durham Ebenezer i Ralph Erskine George Gillespie Andrew Gray William Guthrie Thomas Halyburton Samuel Rutherford Henry Scougal Załącznik 3: Teologowie Dalszej Reformacji Holenderskiej Wprowadzenie do Dalszej Reformacji Holenderskiej Wilhelmus à Brakel Alexander Comrie Theodorus Jacobus Frelinghuysen Abraham Hellenbroek Johannes Hoornbeek Jacobus Koelman Jean Taffin Willem Teellinck Theodorus van der Groe Johannes Van der Kemp Gisbertus Voetius Herman Witsius Załącznik 4: Źródła pomocnicze o purytanach Załącznik 5: Posłowie o purytanizmie i potrzebie naszych czasów Wspaniała tradycja Glosariusz terminów i wydarzeń Bibliografia pomocniczych źródeł o purytanach Indeks autorów i tytułów

.. 581 Henry Scougal... 590 Załącznik 3: Teologowie Dalszej Reformacji Holenderskiej... 595 Wprowadzenie do Dalszej Reformacji Holenderskiej... 597 Wilhelmus à Brakel... 601 Alexander Comrie.

7 Wstęp do polskiego wydania Wjęzyku i kulturze polskiej określenie purytanin jest mało znane, źle rozumiane i odczuwane zazwyczaj jako negatywne, utożsamiane z hipokryzją, dewocją lub skrajną ciasnotą myślenia. Wyjątek stanowi wąskie grono osób, kojarzących purytanów być może z Weberowskimi spekulacjami na temat genezy kapitalizmu lub z polowaniem na czarownice w mieście Salem. W rzeczywistości purytanie byli przed wszystkim teologami i naukowcami, znakomicie wykształconymi na najlepszych uczelniach ówczesnej Europy, znawcami starożytnych języków, literatury antycznej, pism Ojców Kościoła i dorobku reformacji. W swoim warsztacie naukowym łączyli metody średniowiecznej scholastyki z ewangelicznym entuzjazmem i humanizmem swoich protestanckich poprzedników. Pragnęli, aby teologia była przede wszystkim praktyczna i łatwa do zrozumienia, wielu zaczęło więc upraszczać arystotelesowską logikę przez zastosowanie zasad ramizmu. William Perkins, książę purytańskich myślicieli, pisząc, że teologia jest nauką żyjących wiecznie, doskonale uchwycił jej wyjątkowy charakter. Nauka o Bogu musiała mieć, według purytanów, zastosowanie w codziennym życiu i dotyczyć spraw ludzkiej duchowości, powinności i szczęścia. Nie bez powodu byli przezywani lekarzami ludzkich dusz i sumień. Choć w wielu aspektach poglądy purytańskich teologów były zróżnicowane, przeważnie łączyła ich doktryna ewangelicko-reformowana i szacunek dla nauczania francuskiego teologa, Jana Kalwina. Te same elementy obecne były w polskiej kulturze dzięki działalności Mikołaja Reja, Jana Łaskiego i wielu innych polskich kalwinistów. Niewiele natomiast wiadomo o wpływie purytanów na duchowość Polaków, choć ich dzieła były tłumaczone na język polski już w XVII wieku (jak np. słynne Ćwiczenie w pobożności Lewisa Bayly ego), a ich idee były krytykowane przez znanego polskiego teologa reformowanego, Jana Makowskiego, wykładającego w renomowanej Akademii Franekerskiej. Dotkliwy brak w literaturze polskiej publikacji na temat purytanów jest jednym z głównych powodów, dla których Instytut Tolle Lege zdecydował się na przetłumaczenie i wydanie w Polsce książki, która na rynku amerykańskim od-

W rzeczywistości purytanie byli przed wszystkim teologami i naukowcami, znakomicie wykształconymi na najlepszych uczelniach ówczesnej Europy, znawcami starożytnych języków, literatury antycznej, pism

8 XII Purytanie niosła wielki sukces i stanowi do dziś jedyny obszerny przewodnik po biografiach i pismach angielskich, szkockich i holenderskich purytanów. *** Fragmenty Pisma Świętego cytowane są na podstawie przekładu Biblii wydanego przez Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne. Nieliczne wyjątki stanowią cytaty z przełożone według King James Version [Biblii Króla Jakuba], są wtedy zaznaczone skrótem KJV. Polecamy też znajdujący się na stronach pomocny glosariusz, który zawiera definicje teologicznych i historycznych terminów. Znajdujące się w nim hasła w treści książki oznaczone są znakiem «. Informacje bibliograficzne uzupełniono o znane nam polskie wydania dzieł purytańskich, co, jak mamy nadzieję, zachęci do lektury tekstów źródłowych dostępnych w języku polskim. Cieszymy się, że jest naszym przywilejem, oddać w ręce Państwa tak wszechstronną publikację dotyczącą purytanów w pięćsetną rocznicę urodzin Jana Kalwina, którą obchodzimy w tym roku. dr Dariusz M. Bryćko Dyrektor Instytutu Tolle Lege 14 listopada 2009

Nieliczne wyjątki stanowią cytaty z przełożone według King James Version [Biblii Króla Jakuba], są wtedy zaznaczone skrótem KJV. Polecamy też znajdujący się na stronach 675 690.

Podobne dokumenty

JOSEPH BUTLER. iętnaście kazań

JOSEPH BUTLER. iętnaście kazań P JOSEPH BUTLER iętnaście kazań JOSEPH BUTLER Piętnaście kazań Przełożył i komentarzem opatrzył Jakub Zawiła-Niedźwiecki Kraków Warszawa 2013 edu-libri s.c. 2013 Redakcja merytoryczna: Katarzyna Kaczmarek