RAPORT PROBLEMOWY: USŁUGI PUBLICZNE A ROZWÓJ LOKALNY I REGIONALNY

Transkrypt

1 RAPORT PROBLEMOWY: USŁUGI PUBLICZNE A ROZWÓJ LOKALNY I REGIONALNY na potrzeby realizacji projektu Opracował Zespół w składzie: Prof. dr hab. Zbigniew Strzelecki Dr Andrzej Gałązka Dr Ewa Jastrzębska Dr Paulina Legutko-Kobus Warszawa, grudzień 2013 r.

2 Strona2 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP DO RAPORTU ROZWÓJ LOKALNY I REGIONALNY USŁUGI, W TYM USŁUGI PUBLICZNE, JAKO ELEMENT ZARZĄDZANIA ROZWOJEM REGIONALNYM I LOKALNYM JEDNOSTKI TERYTORIALNEJ Pojęcia i definicje podstawowe Podmioty zarządzania rozwojem regionalnym i lokalnym Cele zarządzania rozwojem regionalnym i lokalnym Przedmiot zarządzania rozwojem regionalnym i lokalnym Instrumenty zarządzania rozwojem regionalnym i lokalnym ZRÓŻNICOWANIE REGIONALNE W ZAKRESIE USŁUG PUBLICZNYCH NA MAZOWSZU (WYBRANE PRZYKŁADY) PODSUMOWANIE ANEKSY Aneks 1. Demograficzne uwarunkowania zróżnicowania popytu na usługi publiczne na terenie powiatu płockiego Aneks 2. Stan zagospodarowania w zakresie wybranych składowych infrastruktury technicznej zróżnicowanie potrzeb ilościowych Aneks 3. Wybrane uwarunkowania gospodarcze popytu na usługi publiczne na obszarze powiatu płockiego SPIS RYCIN I TABEL Źródło ilustracji na stronie tytułowej:

3 Strona3 1. WSTĘP DO RAPORTU Nowe koncepcje zarządzania publicznego (New Public Management oraz New Public Service), podkreślają w coraz większym stopniu znaczenie dialogu ze społecznością lokalną w procesach zarządzania rozwojem lokalnym. Ponadto koncepcje zarządzania wielopoziomowego i zintegrowanego wskazują na potrzebę ujmowania problemów rozwojowych danego terytorium (w tym konkretnym przypadku powiatu płockiego) z uwzględnieniem racji wszystkich aktorów procesu oraz łącząc aspekty społeczno-gospodarcze z przestrzennymi. Takie podejście pozwala na partycypacyjne określenie akceptowalnego poziomu a także sposobu świadczenia usług publicznych w powiecie. Usługi publiczne, jak wskazano w niniejszym raporcie, stanowią kluczowe determinanty rozwoju (bądź to czynniki bądź bariery rozwoju). Zarządzanie usługami publicznymi i ich ujmowanie w lokalnej polityce rozwoju to spełnianie zadań jakie na JST nakładają ustawy konstytuujące ich istnienie. Dlatego też identyfikacja barier rozwojowych związanych z usługami publicznymi, a w konsekwencji próba ich przezwyciężenia przesądza o sukcesach rozwojowych JST. W niniejszym opracowaniu wskazano więc czym są czynniki i bariery rozwojowe. Przedstawiono jak usługi, w tym szczególnie usługi publiczne, wpisują się w procesy zarządzania rozwojem JST. Wskazano także ponadlokalne uwarunkowania dla świadczenia usług publicznych na terenie powiatu płockiego wynikające ze zróżnicowania potencjałów rozwojowych województwa mazowieckiego. Na tak zarysowanym tle wskazano główne bariery rozwoju lokalnego, w tym świadczenia usług publicznych na terenie powiatu płockiego. 2. ROZWÓJ LOKALNY I REGIONALNY W naukach podejmujących problematykę analizy procesów rozwojowych w JST rozwój lokalny i regionalny definiowany bywa w różny sposób. Zdaniem W. Kosiedowskiego rozwój regionalny lub lokalny jest procesem wszelkich zmian, jakie

4 Strona4 zachodzą w danej jednostce terytorialnej 1. Z. Strzelecki podkreśla ponadto, że jest to podstawa zmian w sposobie, poziomie i jakości życia mieszkańców danego terytorium, a zatem również proces społeczny, ponadto postęp technologiczny i techniczny mający na celu pełniejsze, racjonalne wykorzystanie czynników i zasobów terytorium 2. Zdaniem T. Markowskiego rozwój jest wynikiem pozytywnych zmian wzrostu ilościowego i postępu jakościowego w systemach gospodarczych, społecznych i przyrodniczych 3. Wielu autorów podkreśla wyraźnie, że niemożliwe jest ujmowanie tego procesu bez aspektów ekologicznych 4, co wynika bezpośrednio z implementacji do procesów rozwoju lokalnego i regionalnego zasad rozwoju zrównoważonego. Podsumowując, należy wskazać, że rozwój lokalny i regionalny jest więc wynikiem wielu procesów, pomiędzy którymi zachodzą interakcje (ryc. 1). Należy także pamiętać, że rozwój lokalny i regionalny jest to proces o charakterze przyczynowo-skutkowym. Oznacza to, iż każda przyczyna (odczuwana, analizowana obecnie) jest skutkiem zdarzeń z przeszłości, każdy skutek natomiast stanowi przyczynę zdarzeń w przyszłości. Ryc. 1. Rozwój lokalny i regionalny ujęcie procesu Proces zmian ekonomiczny ch Proces społeczny Rozwój lokalny i regionalny Procesy ekologiczne (w tym przekształcen ia przestrzeni) Źródło: opracowane własne 1 W. Kosiedowski, Zarządzanie rozwojem regionalnym i lokalnym, w: Gospodarka regionalna i lokalna, red. nauk. Z. Strzelecki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s Z. Strzelecki, Polityka regionalna, w: Gospodarka regionalna i lokalna, red. nauk. Z. Strzelecki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s T. Markowski, Teoretyczne podstawy rozwoju lokalnego i regionalnego, w: Gospodarka regionalna i lokalna, red. nauk. Z. Strzelecki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s Porównaj np. T. Markowski, op.cit., s. 13

5 Strona5 Rozwój danej JST, czy szerszej problem ujmując danego terytorium, zależy zarówno od determinant (czynników) wewnętrznych jak i zewnętrznych. Endogeniczne czynniki rozwoju, czyli wewnętrzne determinanty to posiadane przez daną JST zasoby (ludzkie, kapitałowe, przyrodnicze i inne). Egzogeniczne czynniki rozwoju (dla lokalnych JST) to wszystkie czynniki wypływające z otoczenia (bliższego i dalszego). W nowoczesnym ujęciu planowania rozwoju czynniki endo i egzogeniczne ujmowane są jako dopełniające się, wzmacniające, umożliwiające wykorzystanie lokalnych atutów (ryc. 2). Zadaniem A. Noworóla powiązanie egzo i endogenicznych czynników rozwoju prowadzi do wielopoziomowej, międzysektorowej umowy zainteresowanych aktorów procesu rozwojowego danej JST (czy terytorium) 5. Ryc. 2. Endo i egzogeniczne czynniki jako determinanty rozwoju Endogeniczne determinanty rozwoju JST Egzogenizce czynniki otoczenia Proces rozwoju danej JST Źródło: opracowanie własne Analizując różnorodne, z punktu widzenia literatury przedmiotu, podejścia do rozwoju regionalnego i lokalnego, należy zauważyć, iż procesy rozwojowe są wypadkową czynników i barier jakie napotykają dane JST. Dokładna identyfikacja 5 A. Noworól, Ku nowemu paradygmatowi planowania terytorialnego, Wyd. CeDEWu, Warszawa 2013, s

6 Strona6 czynników i barier rozwoju pozwala na prawidłowe określenie kierunków rozwoju, a w konsekwencji podnoszenie jakości życia mieszkańców danej JST. Czynniki rozwoju lokalnego i regionalnego to elementy struktury terytorium, które są lub mogą być uruchomione w celu prowadzenia działalności w sferze produkcji, podziału, obiegu i konsumpcji 6. W procesach rozwojowych praktycznie każda JST napotyka ( ) na pewne, mniejsze lub większe problemy czy przeszkody, które w literaturze przedmiotu określane są mianem barier 7. Zarówno czynniki jak i bariery rozwoju bywają w literaturze przedmiotu ujmowane w różny sposób, w zależności od obranego kryterium klasyfikacji. W gospodarce regionalnej i lokalnej literatura wyróżnia zazwyczaj czynniki i bariery: ekonomiczne, społeczne, techniczne i technologiczne oraz ekologiczne 8. Podkreśla się także coraz częściej potrzebę wydzielenia determinant związanych z kategoriami: przestrzennymi oraz instytucjonalnymi. Każda JST realizując politykę lokalną analizuje determinanty rozwoju a w wizji rozwoju daje wyraz własnym ambicjom i generalnym celom rozwojowym. Cały ten proces nazwany jest programowaniem rozwoju, które zdaniem J. Hausnera wydaje się konieczne, ponieważ podejmowanie działań zorientowanych na wywołanie zmian musi poprzedzać wizja tych zmian 9. Ważne miejsce w lokalnej polityce rozwoju i procesach zarządzania rozwojem lokalnym zajmują usługi publiczne, rozumiane jako takie usługi, w stosunku do których niemożliwe jest wykluczenie kogokolwiek z korzystania z nich (niezależnie od liczby korzystających) i które posiadają określoną wartość (nie naruszalną przez kolejnych użytkowników) 10. Szczególnie znaczenie z punktu widzenia czynników i barier rozwojowych ma obecna jakość i dostępność usług publicznych, gdyż jest to efekt zdarzeń z przeszłości, w 6 Z. Strzelecki, Czynniki i bariery rozwoju polskich regionów i jednostek lokalnych, w: Gospodarka regionalna i lokalna w Polsce. Czynniki i bariery, red. nauk. Z. Strzelecki, OW SGH, Warszawa 2011, s Ibidem, s Porównaj: Ibidem, s J. Hausner, Zarządzanie publiczne, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2008, s B. Kożuch, A. Kożuch, Istota współczesnych usług publicznych, w: Usługi publiczne. Organizacja i zarządzanie, red. B. Kożuch, A. Kożuch, Monografie i Studia Instytutu Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011, s. 34.

7 Strona7 tym prowadzenia polityki lokalnej i regionalnej, ale równocześnie podkreślić należy z całą mocą, że obecny stan usług publicznych stanowi przyczynę zdarzeń w przyszłości. Dlatego też, wychodząc z powyższych przesłanek, kształtowanie rozwoju lokalnego, określanie lokalnej polityki rozwoju a następnie jej konsekwentna i skuteczna realizacja w Powiecie Płockim powinna zakładać następujące po sobie jako proces przyczynowo-skutkowy etapy postępowania (Tabela 1). Tabela 1. Uwzględnienie usług publicznych w lokalnej polityce rozwoju Rozeznanie stanu usług publicznych na terenie naszej JST Wskazanie usług publicznych, które należy wzmacniać Określenie, które z usług publicznych powinny być świadczone ponadlokalnie Przygotowanie i tworzenie oferty usług publicznych jako komplementarnych a nie konkurencyjnych w ramach powiatu Zarządzanie usługami publicznymi, oparte o współpracę ponadlokalną i z podmiotami prywatnymi, a także o konsultacje z mieszkańcami (na każdym etapie procesu) Źródło: opracowanie własne Cały proces budowanie lokalnej polityki rozwoju powiatu płockiego nie może odbywać się bez uwzględniania czynników egzogenicznych, w tym szczególnie regionalnych określonych w strategii rozwoju województwa mazowieckiego (co zostanie przedstawione w dedykowanym tej tematyce podrozdziale).

8 Strona8 3. USŁUGI, W TYM USŁUGI PUBLICZNE, JAKO ELEMENT ZARZĄDZANIA ROZWOJEM REGIONALNYM I LOKALNYM JEDNOSTKI TERYTORIALNEJ 3.1. Pojęcia i definicje podstawowe Celem niniejszego podrozdziału jest syntetyczne przedstawienie podstawowych problemów dotyczących systemu zaspokajania potrzeb w zakresie usług publicznych jako składowej generowania pozytywnych zmian społeczno-gospodarczych w skali regionalnej oraz lokalnej, określanych mianem zarządzania rozwojem regionalnym i lokalnym. Ze względu na złożoność przedmiotowej problematyki, zarządzanie rozumieć będziemy w sposób klasyczny tj. jako działanie polegające na powodowaniu przez podmiot zarządzający aby rzeczy, organizacje lub osoby mu podległe (w sposób bezpośredni lub pośredni) funkcjonowały zgodnie z wytyczonym przez zarządzającego celem. Istotą tak ujmowanej funkcji zarządzania jest formułowanie celu działania, pozyskiwanie i rozmieszczanie potrzebnych zasobów (ludzkich, rzeczowych, finansowych), planowanie, działania wykonawcze oraz kontrolowanie realizacji przyjętych celów. Prawidłowe funkcjonowanie tych elementów zależy w dużej mierze od stylu zarządzania. Z kolei poprzez rozwój rozumiemy tu wszelki, długotrwały proces kierunkowych zmian, w którym można wyróżnić prawidłowo po sobie następujące etapy przemian danego obiektu, wykazujące stwierdzalne różnicowanie się tego obiektu. Należy zwrócić uwagę, że w przypadku rozwoju społeczno-gospodarczego pojęcie to przybiera formę wartościującą: rozwojem nazywamy proces kierunkowych przemian, podczas którego obiekty przechodzą od form lub stanów prostszych, mniej doskonałych do form lub stanów bardziej złożonych, doskonalszych pod określonym względem. Tak rozumiane pojęcie rozwoju jest ściśle związane z pojęciem postępu. W tym kontekście, zarządzanie regionalne i lokalne rozumieć należy jako proces oddziaływania organów władzy samorządu terytorialnego na przedmiot zarządzania, aby jego działanie (zachowanie) zmierzało do osiągnięcia postawionych przed nim celów, czyli było zgodne z celami przyjętymi przez podmiot zarządzania. Obiekt zarządzania może obejmować osoby, organizacje, rzeczy, które są związane z

9 Strona9 planowaniem i realizacją zadań publicznych, a które niekoniecznie muszą być podległe zarządzającemu. (...) zarządzanie oznacza zespół działań podejmowanych w celu wywołania pożądanego przebiegu procesów i zjawisk (np. działalności gospodarczej) będących w obrębie samorządu terytorialnego 11. Odniesienia do sfery usług publicznych są tu więc oczywiste. Zazwyczaj tak pojmowane zarządzanie ma charakter ogólny, ponieważ obejmuje całokształt złożonych problemów społeczno-gospodarczych występujących na określonym terytorium. Zarządzanie o charakterze szczegółowym dotyczy konkretnych funkcji i dziedzin szeroko rozumianej gospodarki regionalnej i lokalnej, w tym gospodarki samorządowej. Rolą władz lokalnych i regionalnych jest rozwiązywanie problemów społecznogospodarczych w zasięgu ich działalności i ogólne zarządzanie całym terytorialnym systemem społeczno-gospodarczym. W tym sensie zarządzanie szczegółowe posiada istotne, a zarazem pomocnicze znaczenie wobec zarządzania całościowego. Pomiędzy zarządzaniem w sensie ogólnym a zarządzaniem w sensie szczegółowym zachodzi ścisła zależność. Omawiając ww. zagadnienia przyjmujemy swoistą, podmiotową definicję zarówno regionu, jak i lokalności - jako upodmiotowionych jednostek terytorialnych obejmujących obszar, ludność i wszystkie elementy zagospodarowania odpowiednio: województwa i gminy (powiatu). Tak więc, przez rozwój regionalny rozumiemy wzrost potencjału gospodarczego regionu oraz trwałą poprawę jego konkurencyjności i poziomu życia mieszkańców, zaś przez rozwój lokalny - kompleks pozytywnych przeobrażeń jakościowych dotyczących danego obszaru (gminy, powiatu przyp. aut.) w zakresie poziomu życia ludzi tu mieszkających 12. W dalszej części niniejszego podrozdziału przedstawiono podmioty cele, przedmiot oraz instrumenty zarządzania rozwojem w skali regionalnej i lokalnej, które tworzą ogólne ramy oddziaływania na sytuację społeczno-gospodarczą w regionie, powiecie i gminie, a realizowane są w znacznej mierze poprzez zaspokajanie potrzeb w sferze usług publicznych. Problematyka szczegółowego zarządzania jest przedmiotem 11 E. Wojciechowski, Zarządzanie w samorządzie terytorialnym, Difin, Warszawa 2003, s Ibidem.

10 Strona10 odrębnych studiów i analiz prowadzonych przez wielu specjalistów, m.in. z zakresu zarządzania: gminą i administracją publiczną, finansami publicznymi (w tym samorządowymi), usługami społecznymi (ochroną zdrowia, oświatą), gospodarką komunalną, gospodarką miejską i miastem, gospodarką mieszkaniową, ochroną środowiska, transportem publicznym, turystyką itp Podmioty zarządzania rozwojem regionalnym i lokalnym Ustawowo zobowiązane do działań, które w znacznej mierze wyczerpują znamiona zarządzania rozwojem w różnych skalach przestrzennych, są organy administracji publicznej: na szczeblu regionalnym - wojewódzka administracja samorządowa i rządowa (pośrednio-centralna), zaś na szczeblu lokalnym - samorząd gminny i powiatowy. Jednak w tym kontekście należy zwrócić uwagę na formalne lub nieformalne uzależnienie podmiotów władzy regionalnej i lokalnej od aktorów lokalnego i regionalnego systemu społeczno-gospodarczego. W wyniku tych powiązań, pośrednio uczestniczą w zarządzaniu rozwojem regionalnym i lokalnym także inne podmioty - np. administracja centralna, organizacje i związki różnego typu (np.: samorządowe, pracownicze, społeczne), a przede wszystkim podmioty i organizacje gospodarcze. W tym kontekście trzeba wyraźnie rozróżnić podmioty będące aktorami rozwoju regionalnego i lokalnego (tzn. tworzącymi bezpośrednio ów rozwój) od podmiotów ogólnie zarządzających zmianami (tzn. rozwojem) w skali regionalnej i lokalnej. Zarządzanie takie odbywać się może bowiem jedynie poprzez ustawowo nadane kompetencje władcze, pozwalające określonym zewnętrznym podmiotom ingerować w przebieg podstawowych procesów i zjawisk społeczno-gospodarczych, które występują w skali regionalnej i lokalnej. Ingerencja ta, ma umocowanie w ustawowo określonych kompetencjach i wykracza poza władztwo wynikające z prawa własności. Tak więc, z oczywistych względów podstawowe znaczenie - umocowane kompetencjami ustawowymi - mają w zakresie zarządzania rozwojem regionalnym i lokalnym samorządy: wojewódzki, powiatowy i gminny por. tabela 2.

11 Strona11 Tabela 2. Władze samorządowe różnych szczebli WŁADZE SAMORZĄDOWE GMINA POWIAT WOJEWÓDZTWO Mieszkańcy gminy podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy. Organami gminy są: 1) rada gminy, 2) wójt (burmistrz, prezydent miasta). Mieszkańcy powiatu podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym - poprzez wybory i referendum powiatowe - lub za pośrednictwem organów powiatu. Organami powiatu są: 1) rada powiatu, 2) zarząd powiatu. Mieszkańcy województwa podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (w drodze wyborów i referendum) lub za pośrednictwem organów samorządu województwa. Organami samorządu województwa są: 1) sejmik województwa, 2) zarząd województwa. Źródło: Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jednolity, z późniejszymi zm.), Dz.U ; Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jednolity z późniejszymi zm.), Dz.U ; Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity z późniejszymi zm.), Dz.U Cele zarządzania rozwojem regionalnym i lokalnym Nieodłącznym elementem zarządzania i to we wszelkich jego odmianach jest sformułowanie celu jaki ma zostać osiągnięty w wyniku podejmowanych działań. Bez precyzyjnego określenia celu nie można mówić o jakimkolwiek świadomym działaniu, a w szczególności o zarządzaniu. Tak więc w przypadku zarządzania rozwojem, czyli ogólnymi procesami składającymi się na pozytywne zmiany społeczno-gospodarcze w skali regionalnej i lokalnej - musimy wskazać cele, jakie mają zostać osiągnięte w wyniku aktywności podmiotów zarządzających. Zarządzanie rozwojem regionalnym i lokalnym nie jest autonomiczną działalnością podmiotów zarządzających, jako że są one przedmiotem (w zależności od szczebla) oddziaływania w skali międzynarodowej, krajowej, regionalnej i lokalnej. Uwarunkowania międzynarodowe a cele zarządzania rozwojem regionalnym oraz lokalnym. W skali międzynarodowej (dla rozwoju regionalnego i lokalnego Polski) najistotniejsze znaczenie mają cele i priorytety polityk wspólnotowych, a w szczególności polityki spójności/strukturalnej i regionalnej UE,

12 Strona12 która poprzez wydzielone środki budżetu oddziałuje na kierunki rozwoju beneficjentów. Wsparcie to udzielane jest przy uwzględnieniu kilku znanych powszechnie zasad, które najogólniej rzecz ujmując zakładają po stronie beneficjanta istnienie podmiotu zarządzającego rozwojem - posiadającego sprecyzowaną wizję i cel rozwoju, program, zdolność współfinansowania oraz monitorowania osiąganych efektów w wyniku realizacji określonych przedsięwzięć. Przedsięwzięcia te muszą być ponadto zgodne z przyjętymi ogólnymi celami i priorytetami UE w zakresie rozwoju zorientowanego terytorialnie. Ogólnokrajowe uwarunkowania a cele zarządzania rozwojem regionalnym oraz lokalnym. W Polsce, podobnie jak w innych krajach UE, polityka rozwoju regionalnego ma dwa wymiary: międzyregionalny tzn. jest prowadzona w skali ogólnokrajowej przez rządową administrację centralną, wewnątrzregionalny tzn. jest prowadzona przez samorządy poszczególnych województw na terenie ich działania. Od momentu utworzenia trzech upodmiotowionych szczebli samorządu terytorialnego, pojawiło się realne zainteresowanie przedmiotem działania ww. jednostek nie tylko w kontekście ich działalności bieżącej (roku budżetowego), ale również rozpatrywanej w dłuższym horyzoncie czasu. Zainteresowanie to przybrało postać kolejnych unormowań ustawowych, określających ogólne cele oraz instrumenty polityki międzyregionalnej państwa oraz wewnątrzregionalnej polityki województw. Powyższy historyczny przegląd zainteresowań Ustawodawcy w sferze rozwoju zorientowanego terytorialnie, pozwala na sformułowanie kilku wniosków: szczególną rolę w podniesieniu rangi polityki rozwoju miał napływ środków zewnętrznych i związana z tym konieczność stworzenia spójnego systemu wdrażania polityki spójności UE w Polsce; przyjmowane regulacje ustawowe w omawianej sferze można uznać za coraz lepiej służące aplikacji polityki rozwoju w różnych skalach terytorialnych, polityka rozwoju prowadzona w różnych skalach terytorialnych uzyskała konieczne umocowania prawne, ale jednocześnie została poddana rozlicznym

13 Strona13 uwarunkowaniom/ograniczeniom wynikającym z wytycznych Wspólnotowych, krajowych i regionalnych; odmienność koncepcji prowadzenia przedmiotowej polityki, prezentowanych przez różne nurty życia politycznego kraju, przekłada się poprzez kadencyjność władz publicznych szczebla centralnego na słabość tejże polityki w długim okresie. Cele rozwoju regionalnego w strategiach rozwoju województw. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa nakłada na władze samorządowe szczebla regionalnego obowiązek opracowania i przyjęcia w formie uchwały sejmiku strategii rozwoju województwa. Do końca 2000 r. we wszystkich województwach opracowano i oficjalnie przyjęto strategie rozwoju województw (pierwsza edycja dokumentów). W następnych latach dokumenty te poddano aktualizacji, a obecnie przyjęto nowe dokumenty, na kolejny okres programowania. Podstawą każdej ze strategii jest katalog celów, których realizacja ma zapewnić pozytywne przekształcenia sytuacji społeczno-gospodarczej w regionie. Analiza ww. dokumentów wskazuje, że przyjęte cele strategiczne rozwoju w poszczególnych województwach odnoszą się do szeroko rozumianej sfery usług publicznych. Największa liczba celów sformułowanych w ww. dokumentach dotyczy: 1. Szeroko rozumianej sfery społecznej i warunków życia mieszkańców tj.: rozwoju zasobów ludzkich i unowocześnienia systemu edukacji (podnoszenie poziomu wykształcenia, kształcenie ustawiczne, dokształcanie zawodowe, dostosowywanie kwalifikacji do wymogów rynku pracy, upowszechnianie znajomości języków obcych, zmiany struktury i profilu kształcenia placówek oświatowych itp.); poprawy stanu zdrowotności (modernizacja i restrukturyzacja placówek i systemu służby zdrowia, poprawa stanu środowiska mieszkalnego - woda, powietrze, hałas itp., poprawa dostępności do usług medycznych, edukacja i profilaktyka medyczna); podnoszenia aktywności społecznej i kształtowania postaw obywatelskich (wspieranie samoorganizacji grup zawodowych, społeczności sąsiedzkich, lokalnych i regionalnych, aktywne uczestnictwo w życiu publicznym itp.); 2. Rozwoju gospodarczego regionu poprzez:

14 Strona14 rozwój małej i średniej przedsiębiorczości; aktywizację i wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich; rozwój instytucji otoczenia biznesu, w tym instytucji kapitałowych; rozwój innowacyjności w sferze techniki i technologii oraz organizacji; restrukturyzację tradycyjnych działów gospodarki (zwłaszcza na obszarach zdominowanych przez przemysły i technologie schyłkowe ); rewitalizację społeczną i ekonomiczną obszarów poprzemysłowych. 3. Rozwoju infrastruktury technicznej i komunikacyjnej oraz ochrony środowiska poprzez: zwiększenie dostępności transportowej i komunikacyjnej (w układzie międzynarodowym, krajowym, regionalnym, lokalnym); zwiększenie spójności wewnętrznej regionu (ekonomicznej i społecznej); przekształcenia sieci osadniczej - rozbudowę i wzmacnianie wiodących ośrodków miejskich; rozbudowę i modernizację infrastruktury komunalnej, w tym służącej ochronie środowiska; podniesienie atrakcyjności turystyczno-wypoczynkowej jako podstawy do rozwoju turystyki; 4. Procesów integracyjnych z Unią Europejską poprzez: rozwój współpracy międzyregionalnej, nawiązanie kontaktów kooperacyjnych; usytuowanie regionu w sieci powiązań europejskich (infrastruktura techniczna, komunikacyjna, informacyjna, finansowo-biznesowa itp) 5. Rozwoju zrównoważonego i konkurencyjność regionu poprzez: stabilność społeczną, ekonomiczną i przestrzenną regionu; rozwój trwały i stabilny w długim okresie; wykorzystanie korzystnego położenia geopolitycznego, wykorzystanie walorów przyrodniczych, rozwój przedsiębiorczości i innowacyjności, rozwój obszarów metropolitalnych i dyfuzję procesów rozwojowych na ich otoczenie.

15 Strona15 W opracowywanych w gminach strategiach rozwoju w skali lokalnej w zasadzie występują niemal identyczne, co do zakresu przedmiotowego cele rozwojowe. Różnica polega tu przede wszystkim na większym uszczegółowieniu poszczególnych wyzwań rozwojowych oraz zaznaczeniu specyfiki lokalnej, a także (co jest oczywiste) na odmiennej skali przestrzennej problemów wymagających rozwiązania Przedmiot zarządzania rozwojem regionalnym i lokalnym Przedmiot zarządzania rozwojem regionalnym i lokalnym jest określony ustawowo: ogólnie określa go ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, a w szczegółach, przedmiot zarządzania wynika z zakresu zadań własnych oraz powierzonych i zleconych organom samorządu terytorialnego wszystkich szczebli tabela 3. Tabela 3. Zakres działania i ustawowe zadania samorządów różnych szczebli ZAKRES DZIAŁANIA I ZADANIA SAMORZĄDU GMINA POWIAT WOJEWÓDZTWO Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, lokalnego transportu zbiorowego, wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie: gospodarki nieruchomościami, gospodarki wodnej, ochrony środowiska i przyrody, transportu zbiorowego i dróg publicznych, Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie: zagospodarowania przestrzennego, ochrony środowiska, transportu zbiorowego i dróg publicznych,

16 Strona16 ZAKRES DZIAŁANIA I ZADANIA SAMORZĄDU GMINA POWIAT WOJEWÓDZTWO urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, ochrony zdrowia, promocji i ochrony zdrowia, promocji i ochrony zdrowia, pomocy społecznej, w tym pomocy społecznej, pomocy społecznej, ośrodków i zakładów opiekuńczych, gminnego budownictwa mieszkaniowego, edukacji publicznej, edukacji publicznej, edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego, kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, targowisk i hal targowych, zieleni gminnej i zadrzewień, cmentarzy gminnych, porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego, utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, kultury fizycznej i turystyki, porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, ochrony przeciwpowodziowej w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, polityki prorodzinnej, kultury i ochrony zabytków, kultury fizycznej i turystyki, bezpieczeństwa publicznego, gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególności wyposażenia i utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych, polityki prorodzinnej,

17 Strona17 ZAKRES DZIAŁANIA I ZADANIA SAMORZĄDU GMINA POWIAT WOJEWÓDZTWO opieki socjalnej, medycznej i prawnej, wspierania i upowszechniania idei samorządowej, promocji gminy, współpracy z organizacjami pozarządowymi współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. Źródło: jak w tabeli 2 promocji powiatu, współpracy z organizacjami pozarządowymi. wspierania osób niepełnosprawnych, geodezji, kartografii i katastru, administracji architektoniczno-budowlanej, rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, modernizacji terenów wiejskich, przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy. ochrony praw konsumenta, ochrony praw konsumentów, obronności, obronności, do zadań publicznych powiatu należy również zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży. Znaczna część ww. zadań ujęta jest w formie kompetencji organów samorządu i dotyczy złożonych problemów, a nie konkretnie zdefiniowanych przedsięwzięć. Wspólne dla wszystkich trzech szczebli jednostek samorządu terytorialnego tj. odpowiednio: gminy, powiatu i województwa, są ustawowo określone kompetencje w zakresie: uchwalania aktów prawa miejscowego,

18 Strona18 decydowania o finansach jednostki samorządu terytorialnego (budżet, zobowiązania finansowe) odpowiednio uchwalania podatków lokalnych, dysponowania majątkiem powiatu, decydowania o współdziałaniu z innymi jst oraz społecznościami regionalnymi i lokalnymi innych państw, w tym organizacjami międzynarodowymi. Poza ww. wspólnymi kompetencjami, ustawa określa również specyficzne dla określonego szczebla samorządu zadania. Zakres zadań realizowanych przez samorząd terytorialny szczebla podstawowego wynika z zapisów ustawowych, których istotą jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania i rozwoju gmin. Obejmuje on wszystkie sprawy publiczne o charakterze lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów Instrumenty zarządzania rozwojem regionalnym i lokalnym Wielość zadań jakie wypełniają władze samorządowe wszystkich szczebli, musi być powiązana z odpowiednio bogatym zestawem instrumentów służących realizacji tych obowiązków. Wykorzystywane instrumenty można podzielić w zależności od formy oddziaływania na: regulacyjne, tj. akty prawa miejscowego oraz dokumenty programowe o charakterze strategiczno-programowym; materialnego (finansowego i rzeczowego) wspierania rozwoju społecznogospodarczego poprzez stwarzanie warunków do efektywnego gospodarowania, tzn. poprzez eksploatację i rozwój infrastruktury technicznej, systemu transportowego, infrastruktury społecznej, sprawną obsługę administracyjną, ulgi podatkowe itp., bezpośrednie zaangażowanie w projekty społeczne oraz gospodarcze i quasi gospodarcze, będące elementem rozwoju w skali regionalnej i lokalnej, tj. udział w różnego typu przedsięwzięciach społecznych, gospodarczych, bezpośredniej działalności gospodarczej itp.

19 Strona19 W pierwszej, regulacyjnej grupie instrumentów zarządzania rozwojem regionalnym i lokalnym wymienić trzeba przede wszystkim regulacje w zakresie: ogólnych programów, priorytetów i kierunków rozwoju społeczno-gospodarczego, tj. uchwalane strategie rozwoju gmin, strategie rozwoju województw, Regionalne Programy Operacyjne, Plany Rozwoju Lokalnego, Lokalne Plany Rewitalizacji itp.; szczegółowych programów, priorytetów i kierunków rozwoju wybranych dziedzin np. uchwalanie strategii w zakresie polityki mieszkaniowej, ochrony środowiska, gospodarki odpadami, przeciwdziałania rozmaitym patologiom społecznym, aktywizacji zawodowej i przeciwdziałania bezrobociu, polityki finansowej, fiskalnej oraz w zakresie opłat i taryf komunalnych, tj. uchwalanie budżetów o określonej strukturze dochodów i wydatków, uchwalanie Wieloletnich Planów Finansowych, Wieloletnich Planów Inwestycyjnych, stosowanie ulg i zwolnień podatkowych w zakresie władztwa podatkowego, ustalanie poziomu opłat i taryf za usługi komunalne itp.; zagospodarowania przestrzennego i ochrony środowiska, tj. uchwalanie planów zagospodarowania przestrzennego województw, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, wydawanie decyzji administracyjnych dotyczących pozwoleń na budowę, oraz w zakresie działalności służb oraz inspekcji architektoniczno-budowlanych oraz ochrony środowiska itp.; służb i inspekcji realizujących zadania nadzoru i kontroli w zakresie przewidzianym odrębnymi ustawami. Do drugiej grupy instrumentów bezpośredniego wsparcia finansowego i rzeczowego procesów rozwojowych należą: obsługa mieszkańców oraz podmiotów gospodarczych w aspekcie bieżących oraz przyszłych potrzeb w zakresie infrastruktury: technicznej: wodociągi, kanalizacja, oczyszczanie ścieków, odbiór i unieszkodliwianie odpadów stałych, ciepłownictwo, elektroenergetyka, gazownictwo, łączność i telekomunikacja itp., transportowo-komunikacyjnej: drogi i obiekty drogowe, transport publiczny,

20 Strona20 społecznej: placówki oświaty i wychowania, opieki wychowawczej, służby zdrowia, kultury i sztuki, sportu, rekreacji i wypoczynku, wsparcie podmiotów gospodarczych poprzez udzielanie ulg i zwolnień podatkowych, zamówienia publiczne, W trzeciej grupie instrumentów bezpośredniego zaangażowania w procesy rozwoju społeczno-gospodarczego należy wymienić: działalność podmiotów gospodarczych z udziałem kapitałowym jednostek samorządu terytorialnego, bezpośrednią działalność gospodarczą jednostek samorządu terytorialnego w granicach określonych odrębnymi ustawami. Z punktu widzenia zarządzania rozwojem regionalnym i lokalnym, zarówno w ogólnym, jak i szczegółowym zakresie, najistotniejsze wydają się instrumenty z zakresu zarządzania strategicznego. Najogólniej rzecz ujmując, zarządzanie strategiczne łączy w sobie funkcje polegające na planowaniu strategicznym z procesem realizacji i kontroli wykonania przyjętych średnio- i długookresowych strategii działania. Można zatem uznać, iż efektywne zarządzanie rozwojem regionalnym i lokalnym może dokonywać się jedynie poprzez stosowanie instrumentów zarządzania strategicznego w jednostkach samorządu terytorialnego. Systematyzując zadania i kompetencje oraz instrumenty i środki dostępne jednostkom samorządu terytorialnego jako podmiotom zarządzania rozwojem można stwierdzić, iż: jednostki samorządu terytorialnego mają dość szerokie formalno-prawne możliwości oddziaływania na przebieg procesów społeczno-gospodarczych na własnym terenie, wykorzystanie ww. możliwości formalno-prawnych jest ograniczane przez niedostatek środków finansowych, ale również przez niechęć do stosowania współczesnych instrumentów zarządzania rozwojem. Należy podkreślić fakt, iż procesy narastającej konkurencji w gospodarce i życiu społecznym muszą spowodować zmianę sposobu działania części samorządów: odejście od administrowania zorientowanego na wypełnianie bieżących zadań i przejście do zarządzania rozwojem.

21 Strona21 4. ZRÓŻNICOWANIE REGIONALNE W ZAKRESIE USŁUG PUBLICZNYCH NA MAZOWSZU (WYBRANE PRZYKŁADY) Jak wskazano w początkowej części niniejszego opracowania rozwój lokalny to wypadkowa czynników i barier a także determinant endo i egzogenicznych. Dla rozwoju powiatu płockiego i kształtowania usług publicznych w ramach polityki rozwoju lokalnego kluczowe znaczenia mają uwarunkowania rozwoju Mazowsza, w tym zróżnicowanie wewnątrzregionalne, które w syntetycznym ujęciu zaprezentowano w poniższym rozdziale. Największe skupienie obiektów sektora badań i rozwoju występuje (Ryc. 3) w Obszarze Metropolitalnym Warszawy, Radomiu i Płocku: szkoły wyższe, jednostki naukowo-badawcze, centra transferu technologii, inkubatory przedsiębiorczości, parki technologiczne. Stanowią one istotny potencjał rozwoju innowacji, który wpływa na konkurencyjność regionu, zwłaszcza w przypadku obszarów o rozwiniętym potencjale naukowym. Spośród miast regionalnych i subregionalnych, tylko w Płocku i Radomiu znajdują się jednostki naukowo-badawcze. Efektywność prowadzonych prac badawczych widoczna jest m.in. w liczbie przyznanych patentów w przeliczeniu na 10 tys. przedsiębiorców. Również pod tym względem wyróżniają się ośrodki miejskie (Warszawa, miasta regionalne i subregionalne). W 2011 r. z Mazowsza pochodziło najwięcej: zgłoszeń wynalazków 774 (co piąte w kraju), patentów 411 (20,7%) i praw ochronnych dla wzorów użytkowych przyznanych przez Urząd Patentowy 100 (20,1%). Z województwa mazowieckiego wpłynęło 135 zgłoszeń o przyznanie ochrony własności przemysłowej w obszarze wzorów użytkowych (14,4%). W strukturze gospodarczej regionu, potencjał rozwojowy sektora usług (Ryc. 4) stanowi istotny element gospodarki Mazowsza. W 2010 roku, w województwie mazowieckim, w przedsiębiorstwach usługowych zatrudnianych było 63,3% ogółu zatrudnionych. Działalność usługowa jest najbardziej rozwinięta w Obszarze Metropolitalnym Warszawy, w tym przede wszystkim w Warszawie 85,3% oraz w miastach regionalnych i subregionalnych, gdzie ponad 50% osób zatrudnionych jest w tym sektorze tj. w Radomiu 65,6%; Siedlcach 65,5%; Płocku 57,4% oraz Ostrołęce

22 Strona22 57,4%. W województwie mazowieckim dominują podmioty z branży handlu i transportu oraz usług finansowych, sektora badawczo-rozwojowego oraz technologii informacyjnokomunikacyjnych. Duże i średnie przedsiębiorstwa z ostatniej kategorii widoczne są zwłaszcza w Warszawie i jej otoczeniu oraz Radomiu. W sieci osadniczej (Ryc. 5) regionu wyraźnie zaznacza się ośrodek centralny Warszawa, wokół którego koncentrują się miasta średniej wielkości. Sieć dopełniają dwa ośrodki regionalne, Radom i Płock oraz trzy subregionalne Ostrołęka, Siedlce i Ciechanów. Płock jest trzecim, co wielkości miastem na Mazowszu i liczy 123,6 tys. mieszkańców (stan na koniec 2012 r.). Rozmieszczenie ośrodków osadniczych jest jednym z elementów kształtujących rynek pracy i jego dostępność przestrzenną. Zależność ta widoczna jest w wysokim udziale mieszkańców dojeżdżających do pracy w Warszawie z OMW i innych miejsc, zwłaszcza z gmin położonych wzdłuż linii kolejowych prowadzących promieniście do stolicy. Najniższy udziałem mieszkańców dojeżdżających do pracy do Warszawy cechują się gminy położone w subregionie płockim i radomskim. Sieć transportową województwa tworzą linie kolejowe i drogowe (Ryc. 6). W obu przypadkach przez region przebiegają trasy międzynarodowe. Główne linie kolejowe przebiegające przez województwo w linii wschód-zachód i północ-południe, objęte są europejskimi umowami dotyczącymi głównych międzynarodowych linii kolejowych i ważnych międzynarodowych linii transportu kombinowanego oraz obiektów towarzyszących. W związku z budową nowych lotnisk poprawia się również dostępność lotnicza województwa. Warszawa pod względem pasażerskich połączeń kolejowych posiada dogodne połączenia ze stolicami większości sąsiednich województw oraz Poznaniem, Katowicami i Krakowem. Atrakcyjne pod względem czasu i częstotliwości międzynarodowe połączenia kolejowe dostępne są przede wszystkim do stolicy Niemiec oraz do stolic państw położonych na południe od Polski. Dla rozwoju regionu konieczna jest poprawa dostępności większych ośrodków miejskich, w tym ośrodka regionalnego Płocka. W przypadku Płocka ważna jest eliminacja transportu ładunków niebezpiecznych z centrum miasta poprzez budowę układu obwodowego (kolejowego i drogowego).

23 Strona23 Największymi zasobami kapitału ludzkiego (Ryc. 7) w województwie cechuje się Obszar Metropolitalny Warszawy oraz miasta regionalne i subregionalne. W większości miast odsetek osób z wykształceniem wyższym i średnim przekracza średnią wartość wskaźnika w kraju, co stwarza korzystne warunki do rozwoju gospodarki, w tym szczególnie gałęzi o wysokiej wartości dodanej. Silną stroną województwa mazowieckiego jest dobrze rozwinięty system szkolnictwa wyższego. Obok Warszawy znaczący udział liczby studentów mają miasta Radom (7%), Płock (4%), Siedlce (4%) oraz Pułtusk (3%). Najlepsze wyniki egzaminów gimnazjalnych osiągane są przez uczniów z centralnej części województwa, z miast regionalnych i subregionalnych oraz południowej części podregionu ostrołęcko-siedleckiego i wschodniej części podregionu radomskiego. W województwie mazowieckim edukacją przedszkolną w 2011 roku objętych było ponad 75% dzieci w wieku 3-6 lat. W Płocku odsetek ten był wyższy i wynosił 81% (w drugim mieście regionalnym odsetek ten był nieco niższy 78%). Najwyższy poziom kapitału społecznego (Ryc. 8) występuje w Obszarze Metropolitalnym Warszawy. Wysoką aktywnością, zwłaszcza wyborczą, cechuje się również społeczność miast regionalnych i subregionalnych oraz społeczność powiatów wschodniej części województwa. W miastach regionalnych i subregionalnych frekwencja przekroczyła 50%. Najwyższą odnotowano w Siedlcach (55%), Radomiu (54%). W Płocku frekwencja wyniosła 52%, a w Ostrołęce - 51%. W przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców najwięcej organizacji pozarządowych funkcjonuje w Warszawie - 50,5. W miastach regionalnych i subregionalnych wskaźnik ten jest najwyższy w Siedlcach (30,1) i Ostrołęce, niższy w Płocku (26,0) i w Radomiu (19,3).

24 Strona24 Ryc. 3. Potencjał rozwoju innowacji Źródło: Opracowanie własne MBPR na podstawie badań własnych i raportu pt.: Kapitał fizyczny. Zagospodarowanie infrastrukturalne i kapitał fizyczny oraz policentryczność rozwoju Mazowsza

25 Strona25 Ryc. 4. Potencjał rozwojowy usług Źródło: Opracowanie własne MBPR na podstawie danych GUS i ekspertyzy pt.: Wielkość potencjałów gospodarczych gmin a rozwój województwa mazowieckiego w 2010 roku

26 Strona26 Ryc. 5. Sieć osadnicza Źródło: Opracowanie własne MBPR na podstawie danych GUS

27 Strona27 Ryc. 6. Sieć transportowa Źródło: Opracowanie własne MBPR na podstawie Mazowieckiego Systemu Informacji Przestrzennej i danych PKP PLK S.A.

28 Strona28 Ryc. 7. Potencjał kapitału ludzkiego Źródło: Opracowanie własne MBPR na podstawie danych GUS

29 Strona29 Ryc. 8. Potencjał kapitału społecznego Źródło: Opracowanie własne MBPR na podstawie danych Stowarzyszenia Klon/Jawor, Państwowej Komisji Wyborczej oraz GUS

30 Strona30 5. PODSUMOWANIE Jak starano się wskazać w niniejszym opracowaniu sprawne zarządzanie usługami publicznymi wymaga poznania podstaw teoretycznych świadczenia tych usług, w tym miejsca usług publicznych w ogólnych procesach: rozwoju lokalnego i zarządzania rozwojem lokalnym i usługami lokalnymi. Usługi publiczne, w tym głównie ich dostępność (której poświęcono oddzielny raport problemowy) i jakość (także analizowana w osobnym opracowaniu), szczególnie społecznych i technicznych (związanych z usługami komunalnymi) przekłada się bezpośrednio na jakość życia społeczności lokalnej. Aspekty te wpływają także na kształtowanie i ocenę polityki rozwoju. Usługi publiczne mogą być bowiem czynnikiem, ale i barierą procesów rozwojowych (zależy to od poziomu ich dostępności i sposobu ich świadczenia). Przystępując do określenia podstawowych problemów związanych z usługami publicznymi w kontekście czynników rozwoju w analizowanej JST jaką jest powiat płocki należy podkreślić, iż jest to obszar najniższym poziomie dostępu do usług publicznych (ryc. 9). Jak wskazuje analiza tej ryciny obszar powiatu płockiego zauważony jest jako problemowy w zakresie dostępu do usług publicznych zarówno w dokumentach krajowych jak i strategii regionalnej. Badania przeprowadzone w ramach Diagnozy ( Diagnoza stanu realizacji prorozwojowych usług publicznych dla powiatu płockiego, wykonana została na zlecenie Powiatu Płockiego przez firmę ECORYS Polska Sp. z o.o, w ramach niniejszego projektu) a także kwerenda materiału statystycznego zestawionego w aneksie niniejszego opracowania pozwalają na stwierdzenie, iż powiat płocki jest niezmiernie zróżnicowany przestrzennie w zakresie czynników oraz barier rozwojowych a także usług publicznych. Jak wskazuje analiza materiału zamieszczonego w aneksie niniejszego opracowania na terenie powiatu głównym czynnikiem, który będzie wpływał na prowadzenie polityki rozwoju, w tym na zarządzanie usługami publicznymi będą szeroko rozumiane procesy ludnościowe (porównaj aneksy oraz tabele 1-6).

31 Strona31 Ryc. 9. Obszary strategicznej interwencji, w tym obszary o najniższym poziomie dostępu do usług publicznych Źródło: Strategia rozwoju województwa mazowieckiego do 2030 roku. Innowacyjne Mazowsze, MBPR, Warszawa 2013, s. 72.