WDRAŻANIE MSR 41 ROLNICTWO W POLSCE NA PRZYKŁADZIE GIEŁDY PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W WARSZAWIE

Transkrypt

1 Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN Nr Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Ubezpieczeń i Finansów Katedra Informatyki i Rachunkowości Międzynarodowej karolina.pasula@uekat.pl WDRAŻANIE MSR 41 ROLNICTWO W POLSCE NA PRZYKŁADZIE GIEŁDY PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W WARSZAWIE Streszczenie: MSR 41 Rolnictwo jako jedyny standard jest przeznaczony do określonego rodzaju działalności, a mianowicie do działalności rolniczej. W związku z tym standard ten przedstawia definicje, ujmowanie, wycenę oraz ujawnienie o aktywach związanych z działalnością rolniczą. Celem artykułu jest przedstawienie wdrażania MSR 41 Rolnictwo przez spółki notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie w latach Słowa kluczowe: aktywa biologiczne, MSR 41 Rolnictwo, sprawozdanie finansowe. JEL Classification: Q12, M41. Wprowadzenie Specyfika działalności rolniczej oraz złożoność zdarzeń gospodarczych w niej zachodzących powodują trudność w pełnym ukazaniu zarówno ich istoty za pomocą rachunkowości, jak i danych przez nią dostarczonych. Zagadnienia te znajdują swój wyraz m.in. w międzynarodowych regulacjach, tj. w MSR 41 Rolnictwo. MSR 41 Rolnictwo został opublikowany w 2001 r. przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (dalej RMSR). Standard ten został wydany w celu poprawy porównywalności sprawozdań finansowych w sektorze rolniczym, ponieważ było jednolitości w metodach księgowych w tym sektorze [Aryanto, 2011]. Jednakże w 2014 r. RMSR zmieniła zasady rachunkowości w zakresie aktywów biologicznych, które spełniają definicję roślin produkcyjnych. Wówczas jednostka stosuje MSR 16 Rzeczowe aktywa trwałe, a nie jak do tej pory MSR 41 Rolnictwo.

2 196 MSR 41 odnosi się do potrzeb rachunkowych w zakresie aktywów biologicznych, z wyłączeniem roślin produkcyjnych, produktów rolnych wycenianych w chwili zbiorów/pozyskiwania oraz związanych z nimi dotacji rządowych. W związku z tym niniejszy standard przedstawia definicje, ujmowanie, wycenę oraz ujawnienie o aktywach związanych z działalnością rolniczą. Celem artykułu jest przedstawienie wdrażania MSR 41 Rolnictwo przez spółki notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie w latach Na realizację tak sformułowanego celu składa się przegląd regulacji prawnych oraz literatura w języku polskim i angielskim. Ponadto w artykule wykorzystano metody: analizy źródła, dedukcji, opisową oraz porównawczą. 1. Od definicji do ujmowania o aktywach rolniczych, czyli najistotniejsze informacje o MSR 41 Rolnictwo W MSR 41 Rolnictwo występują terminy, których znaczenie wymaga wyjaśnienia, tj. działalność rolnicza, aktywa biologiczne, produkty rolne, przemiana biologiczna. Działalność rolnicza oznacza zarządzanie przez jednostkę przemianą biologiczną i zbiorem/pozyskaniem przeznaczonych na sprzedaż lub zmianę aktywów biologicznych w produkty rolne lub inne aktywa biologiczne [MSR 41.5]. Działalność rolnicza obejmuje rozległy zakres czynności, np. hodowlę i chów inwentarza żywego, leśnictwo, uprawę roślin jednorocznych i gospodarowanie na zamkniętych terenach wodnych [Nadolna, 2009, Kiziukiewicz, 2009]. Różnorodne rodzaje działalności rolniczej posiadają pewne wspólne cechy, którymi są zdolność do zmiany, zarządzanie zmianą oraz pomiar zmiany. Działalność rolnicza jest ściśle powiązana ze składnikiem aktywów biologicznych, którym jest zwierzę znajdujące się w chowie lub w hodowli, i roślin uprawnych [MSR 41.5]. Cechą charakterystyczną aktywów biologicznych jest przemiana biologiczna, obejmująca procesy wzrostu, umniejszenia (degeneracji), produkcji i prokreacji, które powodują jakościowe lub ilościowe zmiany składnika aktywów biologicznych [MSR 41.5]. Skutkiem przemiany biologicznej aktywów biologicznych może być wytworzenie produktów rolnych, np. wełny, mleka, zebranie trzciny. Wytworzenie produktów rolnych związane jest ze zbiorem/pozyskaniem w momencie, w którym następuje oddzielenie produktu od aktywów biologicznych lub w momencie zakończenia procesów życiowych aktywów biologicznych. Również skutkiem przemiany biologicznej aktywów

3 Wdrażanie MSR 41 Rolnictwo w Polsce na przykładzie Giełdy Papierów 197 biologicznych jest powstanie innych aktywów biologicznych, którymi są np. prosięta, kurczęta, jałówki, nasiona itd. Klasyfikacja składników aktywów biologicznych związana jest z tym, że zaszeregowanie składnika do danej grupy aktywów ma następstwo w wyborze metody wyceny oraz w sposobie prezentacji tego środka w sprawozdaniu finansowym [Czerwińska-Kayzer i Bieniasz, 2011, s. 45; Czerwińska-Kayzer, Bieniasz i Gołaś, 2011, s. 14]. Zgodnie z MSR 41 Rolnictwo wyróżniamy trzy klasyfikacje aktywów biologicznych, tj. wg przemiany biologicznej, przeznaczenia i dojrzałości, które obrazuje rys. 1. KLASYFIKACJA AKTYWÓW BIOLOGICZNYCH według PRZEMIANY BIOLOGICZNEJ PRZEZNACZENIA DOJRZAŁOŚCI Rys. 1. Klasyfikacja aktywów biologicznych. Źródło: Opracowanie własne na podstawie MSR 41 Rolnictwo. Typologię aktywów biologicznych wprowadza sama definicja działalności rolniczej, w której występuje podział aktywów biologicznych wg przemiany biologicznej. Na podstawie tego założenia występują trzy składniki związane z działalnością rolniczą, a mianowicie, aktywa biologiczne, produkty rolne oraz inne aktywa biologiczne. Wspomniany standard uwzględnia łączenie aktywów biologicznych w grupy lub segregowanie wg potrzeb ewidencjonowanych albo sprawozdawczych. Grupy aktywów biologicznych to zbiorowość podobnych zwierząt hodowlanych lub roślin uprawnych [MSR 41.5]. Kryterium grupowania aktywów biologicznych ilustruje tabela 1.

4 198 Tabela 1. Klasyfikacja aktywów biologicznych wg przeznaczenia i dojrzałości Kryterium grupowania Przeznaczenie Stopień dojrzałości Grupa aktywów biologicznych aktywa konsumpcyjne aktywa produkcyjne aktywa dojrzałe aktywa niedojrzałe Źródło: Opracowanie własne na podstawie MSR 41 Rolnictwo. Opis Aktywa, które pozyskuje się jako produkty rolne bądź sprzedaje się jako aktywa biologiczne, np.: inwentarz przeznaczony na sprzedaż, inwentarz przeznaczony na produkcję mięsa, uprawa kukurydzy i pszenicy, produkty pozyskane z roślin produkcyjnych itd. Aktywa inne niż konsumpcyjne, np. inwentarz żywy utrzymany w celu uzyskiwania mleka, drzewa owocowe, z których uzyskiwane są owoce. Produkcyjne aktywa biologiczne nie są produktami rolnymi, lecz raczej są utrzymywane w celu pozyskiwania tych produktów. Aktywa, które osiągnęły cechy wskazujące na ich gotowość do zbioru/pozyskania lub których stan umożliwia regularne zbiory/pozyskanie, np. dojrzałe owoce. Aktywa, które nie osiągnęły gotowości do zbioru/pozyskania. Zgodnie z MSR 41 Rolnictwo składniki aktywów biologicznych i produktów rolnych powinny być wycenianie w momencie początkowego ujęcia oraz na koniec każdego okresu sprawozdawczego. Zasady wyceny aktywów biologicznych i produktów rolnych przedstawia tabela 2. Tabela 2. Zasady wyceny aktywów biologicznych i produktów rolnych Moment wyceny Aktywa biologiczne Produkty rolne W wartości godziwej pomniejszonej o koszty sprzedaży, z wyjątkiem sytuacji, kiedy wartości godziwej nie można wiarygodnie Wycena na dzień ustalić. W takiej sytuacji składnik aktywów początkowego biologicznych wycenia się w cenie nabycia ujęcia lub koszcie wytworzenia pomniejszonym o dotychczasowe umorzenie i zakumulowane straty z tytułu utraty wartości. Wycena na dzień bilansowy W wartości godziwej pomniejszonej o koszty sprzedaży Źródło: Opracowanie własne na podstawie MSR 41 Rolnictwo. W wartości godziwej pomniejszonej o koszty sprzedaży poniesione do dnia zbiorów/pozyskania produktów. W wartości godziwej pomniejszonej o koszty sprzedaży, poniesione do dnia zbiorów/pozyskania produktów. Z uzyskanej z tabeli 2 wynika, że podstawową kategorią wyceny aktywów biologicznych oraz produktów rolnych do dnia zbioru/pozyskania jest. Sposób ustalenia wartości godziwej, gdy istnieje lub nie istnieje aktywny rynek dla aktywów rolniczych, obrazuje rys. 2.

5 Wdrażanie MSR 41 Rolnictwo w Polsce na przykładzie Giełdy Papierów 199 WARTOŚĆ GODZIWA AKTYWÓW BIOLOGICZNYCH ISTNIEJE AKTYWNY RYNEK ISTNIEJE WIĘCEJ NIŻ JEDEN AKTYWNY RYNEK NIE ISTNIEJE AKTYWNY RYNEK CENA LUB WARTOŚĆ NA RYNKU JEST NIEDOSTĘPNA CENA RYNKOWA CENA ISTNIEJĄCA NA RYNKU, Z KTÓREGO JEDNOSTKA ZAMIERZA SKORZYSTAĆ NAJBARDZIEJ AKTUALNE CENY TRANSAKCJI RYNKOWYCH CENY RYNKOWE PODOBNYCH RYNKÓW BRANŻOWE WSKAŹNIKI POMIARU WARTOŚĆ BIEŻĄCA OCZEKIWANYCH PRZEPŁYWÓW ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH NETTO Rys. 2. Zasady ustalenia wartości godziwej dla aktywów biologicznych Źródło: Opracowanie własne na podstawie MSR 41 Rolnictwo. Jednostka rolna stosuje model ceny nabycia lub kosztu wytworzenia dla każdej grupy aktywów biologicznych, gdy nie istnieją ceny lub wartości rynkowe dla tych grup aktywów oraz wartości godziwej nie można ustalić w sposób wiarygodny. W tym miejscu warto zaznaczyć, że aktywa biologiczne wycenia się wg modelu kosztu historycznego do momentu, w którym dany składnik aktywów biologicznych możne zostać wiarygodnie wyceniony wg wartości godziwej. Ujawnienie o aktywach biologicznych w sprawozdaniu finansowym jest uzależnione od stosowanej metody wyceny w jednostce rolnej. Metody wyceny (, cena nabycia lub koszt wytworzenia) przedstawiają różne informacje na temat zakresu ujawnień o aktywach biologicznych, lecz istnieje wspólna składnia w tych ujawnieniach, a mianowicie opis każdej grupy aktywów biologicznych, który może mieć formę prezentacji opisowej lub liczbowej [Pasula, 2015a, s. 44]. Zaleca się także, aby każda grupa aktywów rolnych była ujęta zgodnie z kryterium przeznaczenia (aktywa konsumpcyjne, aktywa produkcyjne) oraz stopniem dojrzałości (aktywa dojrzałe, aktywa niedojrzałe). Oprócz danych na temat grup aktywów biologicznych każda z metod przedstawia inny zakres ujawnień dotyczących aktywów biologicznych. Jednostka rolna ujawnia następujące informacje o aktywach biologicznych wycenianych wg wartości godziwej [MSR 41.49]: 1) istnienie oraz wartości bilansowe aktywów biologicznych, do których posiada ograniczony tytuł własności, oraz wartości bilansowe aktywów stanowiących zabezpieczenie zobowiązań,

6 200 2) podjęte zobowiązania dotyczące rozbudowy bądź nabycia aktywów biologicznych oraz 3) strategię zarządzania ryzykiem finansowym związanym z prowadzeniem działalności rolniczej. Jednostka rolna również prezentuje uzgodnienia wartości bilansowej na początek i koniec bieżącego okresu. Uzgodnienia obejmują [MSR 41.50]: 1) zysk lub stratę wynikającą ze zmian wartości godziwej pomniejszonej o koszty sprzedaży, 2) zwiększenia spowodowane zakupem, 3) zmniejszenia, które można przypisać sprzedaży aktywów biologicznych oraz zaklasyfikowaniu aktywów biologicznych zgodnie z MSSF 5 jako przeznaczonych do sprzedaży (lub wchodzących w skład grupy do zbycia zaklasyfikowanej jako przeznaczona do sprzedaży), 4) zmniejszenia spowodowane zbiorem/pozyskaniem, 5) zwiększenia będące skutkiem połączenia jednostki, 6) różnice kursowe netto z przeliczenia sprawozdań finansowych na walutę prezentacji oraz przeliczenia działalności jednostek zagranicznych na stosowaną przez jednostkę walutę prezentacji, 7) inne zmiany. Z kolei jednostka rolna wyceniająca aktywa biologiczne w cenie nabycia lub koszcie wytworzenia, pomniejszonych o dotychczasowe umorzenie oraz zakumulowane straty z tytułu utraty wartości na koniec okresu, ujawnia następujące informacje: 1) opis aktywów biologicznych, 2) wyjaśnienie przyczyn u możliwości wiarygodnej wyceny w wartości godziwej, 3) w miarę możliwości przedział szacunkowych wartości, w którym najprawdopodobniej znalazłaby się tych aktywów, 4) zastosowaną metodę amortyzacji, 5) okresy użytkowania i zastosowane stawki amortyzacyjne, 6) bilansową brutto oraz dotychczasowe umorzenie (łącznie z zakumulowanymi stratami z tytułu utraty wartości) na początek i na koniec okresu. Znaczenie MSR 41 Rolnictwo zostało podkreślone w wielu badaniach, polegających przede wszystkim na: analizie ujawnień o aktywach biologicznych w sprawozdaniach finansowych spółek [m.in. Daly i Skaife, 2016; Elad i Herbohn, 2011; Bai-

7 Wdrażanie MSR 41 Rolnictwo w Polsce na przykładzie Giełdy Papierów 201 grie i Coestsee, 2016; Łagodzki i Nadolna, 2007; Kiziukiewicz, 2009; Gabriel i Stefea, 2013], ustaleniu wartości godziwej aktywów biologicznych [m.in. Elad, 2004; Pasula, 2015b, Wszelaki, 2012; Cavalheiro i in., 2017; Argiles i in, 2012; Cairns i in., 2011]. 2. Prezentacja aktywów biologicznych i produktów rolnych w sprawozdaniach finansowych na przykładzie spółek notowanych na GPW w Warszawie Spółki notowane na GPW są zobligowane do stosowania zasad rachunkowości zawartych w MSR/MSSF. W związku z tym przeprowadzono badania na wybranych spółkach notowanych na GPW w Warszawie, które ukazują w swoich sprawozdaniach finansowych aktywa biologiczne i produkty rolne zgodnie z MSR 41 Rolnictwo. Badania koncentrowały się na analizie dwóch obszarów, a mianowicie na: modelu wyceny aktywów biologicznych i produktów rolnych, zakresie ujawnienia zawartych w MSR 41 Rolnictwo. Ujmowanie aktywów biologicznych i produktów rolnych w sprawozdaniu finansowym jest podstawą do stosowania właściwych metod, modeli i parametrów wyceny do tych składników. Ujmowanie i wycenę składników aktywów rolnych przedstawia tabela 3. Tabela 3. Ujmowanie i wycena aktywów biologicznych i produktów rolnych w latach Aktywa biologiczne Produkty rolne Ujęcie Wyszczególnienie Ujęcie w bilansie w bilansie Wycena jako oddzielna podgrupa w: jako oddzielna Wycena podgrupa w: AGROTON PUBLIC aktywach aktywach LIMITED trwałych obrotowych ASTARTA HOLDING aktywach aktywach NV trwałych obrotowych AUGA (AB aktywach aktywach AGROWILL GROUP) trwałych obrotowych GOBARTO (PKM DUDA SA) aktywach trwałych aktywach obrotowych INDUSTRIAL MILK aktywach aktywach COMPANY SA trwałych obrotowych INDYKPOL SA cena nabycia

8 202 cd. tabeli KERNEL HOLDING innych aktywach trwałych obrotowych aktywach SA KSG AGRO SA aktywach aktywach trwałych obrotowych MILKILAND NV aktywach aktywach trwałych obrotowych OVOSTAR aktywach aktywach UNION NV trwałych obrotowych PEPEES SA aktywach obrotowych Źródło: Opracowanie własne. Z przeprowadzonej analizy bilansu wybranych spółek notowanych na GPW w Warszawie można wnioskować, że spółki te ujmują aktywa biologiczne jako oddzielną grupę w aktywach trwałych i aktywach obrotowych. Wyjątek stanowi spółka Indykpol, która zalicza aktywa biologiczne jako podgrupę zapasów i nie wymienia ich w podstawowym sprawozdaniu z sytuacji finansowej, lecz w dodatkowej. Zakwalifikowanie aktywów biologicznych do podgrupy zapasów może powodować trudność w porównaniu o aktywach biologicznych spółki Indykpol ze spółkami, które ukierunkowały swoją działalność na produkcję zwierzęcą. Ponadto kwalifikacja ta może wpłynąć na ocenę sytuacji finansowej spółki, a w szczególności na ocenę płynności finansowej. Warto również zwrócić uwagę na ujmowanie produktów rolnych w sprawozdaniach finansowych badanych spółek. Jak wynika z obserwacji, polskie spółki nie przedstawiają w swoich sprawozdaniach finansowych produktów rolnych, w przeciwieństwie do zagranicznych spółek. Jednakże zgodnie z MSR 1 Prezentacja sprawozdań finansowych jednostki mogą uwzględniać nazwy w sprawozdaniu finansowym dostosowane do charakteru jednostki i jej transakcji. Można dojść do wniosku, że z tego właśnie powodu polskie spółki uwzględniły w swoim sprawozdaniu finansowym produkty rolne, lecz pod inną nazwą, np. produkty w toku, towary. Taka sytuacja może spowodować, że inwestor może błędnie zinterpretować w tych sprawozdaniach informację o produktach rolnych. Z analizowanych sprawozdań finansowych wynika, że spółki stosują wycenę aktywów biologicznych wg wartości godziwej, z wyjątkiem spółki Indykpol, która wycenia wg kosztu historycznego. Spółki wyceniające aktywa biologiczne wg wartości godziwej ujawniają w sprawozdaniu finansowym poziom danych wejściowych, który istotny jest dla wartości godziwej jako całości:

9 Wdrażanie MSR 41 Rolnictwo w Polsce na przykładzie Giełdy Papierów 203 poziom 1 ceny notowane (nieskorygowane) na aktywnym rynku dla identycznych aktywów lub zobowiązań [MSSF 13.76], poziom 2 dane wejściowe inne niż ceny notowane uwzględnione na poziomie 1, które są obserwowalne w przypadku danego składnika aktywów lub zobowiązania albo pośrednio, albo bezpośrednio [MSSF 13.81], poziom 3 nieobserwowalne dane wejściowe dotyczące danego składnika aktywów lub zobowiązania [MSSF 13.86]. Spółki wyceniające aktywa biologiczne wg wartości godziwej klasyfikują tę wycenę na poziomie 3. hierarchii wyceny do wartości godziwej. Oznacza to, że spółki szacują godziwą aktywów biologicznych zgodnie z wartością bieżącą oczekiwanych przepływów środków pieniężnych netto zdyskontowaną o aktualnie obowiązującą rynkową stopę. Celem obliczenia wartości bieżącej oczekiwanych przepływów środków pieniężnych netto jest ustalenie wartości godziwej aktywów biologicznych lub produktów rolnych w ich obecnym stanie i miejscu. Ponadto jednostka, szacując przepływy środków pieniężnych netto, stosuje aktualną stopę dyskontową [Pasula, 2015c, s. 98]. Warto jednak zauważyć, że na godziwą aktywów biologicznych może mieć wpływ różnica pomiędzy bieżącą prognozą przepływów a osiągniętymi w przyszłości przepływami pieniężnymi. Taka sytuacja występuje zazwyczaj w spółkach stosujących bieżącą oczekiwanych przepływów środków pieniężnych netto, ponieważ uwzględnia się istotne zmiany czynników lub założeń wykorzystywanych w obliczeniach. Do czynników tych zaliczamy m.in. różnice pomiędzy rzeczywistymi a założonymi cenami stosowanymi do oszacowania możliwej do uzyskania ceny netto, nieprzewidywane problemy operacyjne związane ze specyfiką branży, zmiany kosztów produkcji, kosztów przetworzenia i sprzedaży produktów, zmiany kursów walut, inflacji i stopy dyskontowej, które mogą wpłynąć na godziwą aktywów biologicznych. Zgodnie z MSR 41 Rolnictwo wyróżniamy obowiązkowe i dobrowolne ujawnienie o aktywach biologicznych. Z tej przyczyny przeprowadzono analizę w zakresie stwierdzenia obecności, lub ich u, każdego ujawnienia zawartego w MSR 41 Rolnictwo. Informacje na temat obowiązkowego ujawnienia aktywów biologicznych w sprawozdaniach finansowych przedstawia tabela 4.

10 204 Tabela 4. Obowiązkowe ujawnienie o aktywach biologicznych w latach Wyszczególnienie AGROTON PUBLIC LIMITED ASTARTA HOLDING NV AUGA (AB AGROWILL GROUP) GOBARTO (PKM DUDA SA) INDUSTRIAL MILK COMPANY SA Łączna kwota zysku i straty za bieżący okres powstałych w momencie początkowego ujęcia aktywów biologicznych i produktów rolnych, jak również z tytułu zmiany wartości godziwej pomniejszonej o koszty sprzedaży aktywów biologicznych Opis wszystkich grup aktywów biologicznych Rodzaj prowadzonej działalności dotyczącej każdej grupy aktywów biologicznych Informacje wyrażone w pozafinansowych jednostkach miary lub szacunki wielkości fizycznych odnoszące się do każdej grupy aktywów biologicznych Strategia zarządzania ryzykiem finansowym związanym z prowadzeniem działalności rolniczej Uzgodnienie wartości bilansowej aktywów biologicznych na początek i koniec okresu INDYKPOL SA KERNEL HOLDING SA KSG AGRO SA MILKILAND NV OVOSTAR UNION NV PEPEES SA Źródło: Opracowanie własne. Analizowane spółki wyceniające aktywa biologiczne wg wartości godziwej ujawniły w swoich sprawozdaniach finansowych informacje na temat opisu wszystkich grup aktywów biologicznych, rodzaju prowadzonej działalności dotyczącej każdej grupy aktywów biologicznych oraz strategii zarządzania ryzykiem finansowym związanym z prowadzeniem działalności rolniczej. Jakość wymienionych ujawnień znacznie różni się pomiędzy spółkami. Większość spółek przekazała swoim użytkownikom istotne informacje na temat łącznego zysku lub straty wynikającej ze zmian wartości godziwej pomniejszonej o koszty sprzedaży aktywów biologicznych i uzgodnienie wartości bilansowej aktywów

11 Wdrażanie MSR 41 Rolnictwo w Polsce na przykładzie Giełdy Papierów 205 biologicznych na początek i koniec okresu. Wspomniane ujawnienia nie były wykazane jedynie w spółce Pepees SA. W przypadku ujawnień ilościowych, takich jak informacje wyrażone w pozafinansowych jednostkach miary lub szacunki wielkości fizycznych odnoszące się do każdej grupy aktywów biologicznych, zostały przedstawione przez niewiele spółek. Oznacza to, że spółki nie przywiązywały wagi do tego rodzaju ujawnienia, chociaż jest ono obowiązkowe. Warto również zwrócić uwagę na spółkę Indykpol, która wykorzystała model kosztu historycznego do wyceny aktywów biologicznych, a więc zaprezentowała ujawnienia w przypadku niemożliwości wiarygodnej wyceny w wartości godziwej tych aktywów. Przedstawiona spółka ujawniła informację na temat opisu aktywów biologicznych, podziału aktywów biologicznych na konsumpcyjne i produkcyjne oraz dojrzałe i niedojrzałe, wartości bilansowej brutto oraz dotychczasowych umorzeń na początek i koniec okresu. Nie ujawniła natomiast na temat przyczyn u możliwości wiarygodnej wyceny w wartości godziwej oraz okresu użytkowania i zastosowania stawki amortyzacji. Oprócz obowiązkowych ujawnień dotyczących aktywów biologicznych MSR 41 Rolnictwo zaleca również przedstawienie dobrowolnych ujawnień. Dobrowolne ujawnienia w sprawozdaniu finansowym wykazywane przez spółki giełdowe notowane na GPW w Warszawie obrazuje tabela 5. Tabela 5. Dobrowolne ujawnienie o aktywach biologicznych w latach Wyszczególnienie Wartość bilansowa aktywów biologicznych konsumpcyjnych i produkcyjnych Wartość bilansowa aktywów biologicznych dojrzałych i niedojrzałych Zmiana wartości godziwej pomniejszona o koszty sprzedaży w wyniku zmian o charakterze fizycznym i cen rynkowych Działalność rolnicza narażona na ryzyko związane z klimatem, chorobami oraz inne rodzaje ryzyka AGROTON PUBLIC LIMITED ASTARTA HOLDING NV AUGA (AB AGROWILL GROUP) GOBARTO (PKM DUDA SA) INDUSTRIAL MILK COMPANY SA INDYKPOL SA KERNEL HOLDING SA

12 206 cd. tabeli KSG AGRO SA MILKILAND NV OVOSTAR UNION NV PEPEES SA Źródło: Opracowanie własne. Z przeprowadzonej analizy spółek ujawniających dobrowolne informacje wynika, że wszystkie spółki ujawniły w swoich sprawozdaniach finansowych informacje na temat działalności rolniczej narażonej na ryzyko związane z klimatem, chorobami i innymi rodzajami ryzyka. Ponadto ujawnienie dotyczących zmian wartości godziwej pomniejszonej o koszty sprzedaży w wyniku zmian o charakterze fizycznym i cen rynkowych zostały nieuwzględnione jedynie w sprawozdaniu finansowym spółki Pepees SA. Spośród badanych spółek tylko cztery przedstawiły podział aktywów biologicznych na konsumpcyjne i produkcyjne oraz dojrzałe i niedojrzałe, przy czym dwie spółki ukazywały w swoim sprawozdaniu finansowym jedynie podział na aktywa biologiczne konsumpcyjne i produkcyjne lub podział na aktywa biologiczne dojrzałe i niedojrzałe. Podsumowanie MSR 41 Rolnictwo jako jedyny standard jest przeznaczony do określonego rodzaju działalności, a mianowicie do działalności rolniczej. Zastosowanie tego standardu budzi wiele kontrowersji. Związany jest z tym fakt, że RMSR zobowiązuje spółki do stosowania wyceny wg wartości godziwej dla aktywów biologicznych, ponieważ metoda ta odzwierciedla przemianę biologiczną aktywów biologicznych, w przeciwieństwie do metody kosztu historycznego. Wymieniony standard wymaga również od jednostek ujawnienia obowiązkowych i dobrowolnych o aktywach biologicznych i produktach rolnych. Z przeprowadzonych badań na spółkach giełdowych notowanych na GPW w Warszawie wynika, że spółki te zastosowały zalecenia zawarte w MSR 41 Rolnictwo w zakresie metod wyceny aktywów biologicznych i produktów rolnych oraz obowiązkowych i dobrowolnych ujawnień o aktywach biologicznych w swoich sprawozdaniach finansowych. W przypadku metod wyceny aktywów biologicznych spółki stosowały wycenę wg wartości godziwej zgodnie z wartością bieżącą oczekiwanych przepływów pieniężnych netto, z wyjątkiem jednej spółki, która zastosowała wycenę wg kosztu historycznego.

13 Wdrażanie MSR 41 Rolnictwo w Polsce na przykładzie Giełdy Papierów 207 Oznacza to, że spółki wyceniające aktywa biologiczne wg wartości godziwej uwzględniają biologiczny rozwój roślin i zwierząt, co jest niemożliwe w przypadku wyceny wg kosztu historycznego. Ponadto, porównując wyniki w obszarze ujawnienia zawartych w MSR 41 Rolnictwo, można stwierdzić, że analizowane spółki dostosowały się do tego wymogu, co powoduje zmniejszenie asymetrii pomiędzy akcjonariuszami, inwestorami, analitykami oraz przyszłymi pożyczkodawcami. Literatura Argilés J., Aliberch A., Blandón J. (2012), A Comparative Study of Difficulties in Accounting Preparation and Judgement in Agriculture Using Fair Value and Historical Cost for Biological Assets Valuation, Revista de Contabilidad, Vol. 15, No. 1 Aryanto Y.H. (2011), Theoretical Failure of IAS 41: Agriculture, abstract= Baigrie I., Coetsee D. (2016), An Analysis of the Financial Reporting Compliance of South African Public Agricultural Companies, Journal of Economic and Financial Sciences, No. 9(3). Cairns D., Massoudi D., Taplin R., Tarca A. (2011), IFRS Fair Value Measurement and Accounting Policy Choice in the United Kingdom and Australia, The British Accounting Review, No. 43. Cavalheiro R., Kremer A., Gimenes R. (2017), Fair Value for Biological Assets: An Empirical Approach, Mediterranean Journal of Social Sciences, Vol. 8, No. 3. Czerwińska-Kayzer D., Bieniasz A. (2011), Klasyfikacja aktywów pochodzenia rolniczego według MSR 41 Rolnictwo, Journal of Agribusiness and Rural Development, No. 4(22). Czerwińska-Kayzer D., Bieniasz A., Gołaś Z. (2011), Klasyfikacja i prezentacja aktywów rolniczych w sprawozdaniu finansowym, według polskich i międzynarodowych regulacji rachunkowości, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, nr 64(120). Daly A., Skaife H.A. (2016), Accounting for Biological Assets and Cost of Debt, Journal of International Acconting Research, Vol. 15, No. 2. Elad Ch. (2004), Fair Value Accounting in the Agricultural Sector: Some Implications for International Accounting Harmonization, European Accounting Review, Vol. 13, No. 4. Elad Ch., Herbohn K. (2011), Implementing Fair Value Accounting in the Agricultural Sector, The Institute of Chartered Accountants of Scotland, Edinburgh. Gabriel N., Ştefea P. (2013), International Accounting Standard 41 (IAS 41) Implication for Reporting Crop Assets, Agricultural Management / Lucrari Stiintifice Seria I, Management Agricol, Vol. 15, Iss. 3.

14 208 Kiziukiewicz T. (red.) (2009), MSR 41 Rolnictwo, Difin, Warszawa. Łagodzki P., Jaworska E. (2008), Zasady wyceny i ujmowania w sprawozdaniu finansowym aktywów biologicznych i produktów rolniczych [w:] W. Gabrusewicz (red.), Rachunkowość w teorii i praktyce, t. 3, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań. Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej: założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej. Przedmowa do Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) oraz jednolity tekst MSSF obejmujący Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (MSR) oraz interpretacje wg stanu na dzień 1 stycznia 2013 r. oraz dokumenty towarzyszące tylko MSSF (2014), Z. Adamkiewicz i in. (red.), Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa. Nadolna B. (2006), Wycena i prezentacja w sprawozdaniach finansowych aktywów biologicznych według MSR 41 Rolnictwo [w:] Z. Messner (red.) Standardy rachunkowości wobec wyzwań współczesnej gospodarki, t. 2, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice. Pasula K. (2015a), Prezentacja i zasady ujawnienia o aktywach biologicznych w sprawozdaniu finansowym według MSSF dla małych i średnich przedsiębiorstw [w:] M. Olkiewicz, M. Drewniak (red.), Polskie uczelnie podążające w kierunku światowej potęgi naukowej, Mateusz Weiland Network Solutions, Słupsk. Pasula K. (2015b), Klasyfikacja i wycena aktywów związanych z działalnością rolniczą według MSSF dla małych i średnich przedsiębiorstw, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 245. Pasula K. (2015c), Koszt historyczny a aktywów biologicznych według MSSF dla małych i średnich przedsiębiorstw, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 252, Współczesne Finanse, nr 4. Wszelaki A. (2012), Wybrane problemy wyceny aktywów biologicznych według wartości godziwej [w:] H. Buk, A. Kostur (red.), Za i przeciw wartości godziwej w rachunkowości. Problemy stosowania i wykorzystania wartości godziwej, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 126. IMPLEMENTATION OF IAS 41 AGRICULTURE IN POLAND ON THE EXAMPLE OF THE WARSAW STOCK EXCHANGE Summary: IAS 41 Agriculture, as the only standard, is intended to specify the particulars of the activity, which is characteristic for agriculture. Therefore, the above standard presents definitions, recognition and measurement, and the disclosure of information on the assets associated with the agricultural activity. The aim of this article is to present the implementation of IAS 41 Agriculture by companies listed on the Warsaw Stock Echange in the years Keywords: biological assets, IAS 41 Agriculture, the financial report.