Śmiertelne wypadki samochodowe w rejonie Poznania w latach Część II. Rodzaj i zakres obrażeń doznanych przez ofiary

Transkrypt

1 420 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): Śmiertelne wypadki samochodowe w rejonie Poznania w latach Część II. Rodzaj i zakres obrażeń doznanych przez ofiary Fatal car accidents in the region of Poznan between Part II. Type and extent of injuries suffered by victims Czesław Żaba 1,4/, Ewa Zbanyszek 1/, Aneta Klimberg 3/, Paweł Świderski 1/, Jerzy T. Marcinkowski 3/, Zbigniew Żaba 2/ 1/ Katedra i Zakład Medycyny Sądowej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 2/ Klinika Anestezjologii, Intensywnej Terapii i Leczenia Bólu, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 3/ Zakład Higieny, Katedra Medycyny Społecznej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 4/ Pracownia Badania Wypadków Drogowych, Instytut Ekspertyz Sądowych im. prof. dra Jana Sehna w Krakowie Cel badań. Przedstawienie rodzaju i zakresu obrażeń doznanych przez ofiary śmiertelne wypadków samochodowych. Materiał. Przypadki sekcjonowane w Katedrze i Zakładzie Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu w latach Analiza ofiar śmiertelnych dotyczyła także przyczyny zgonu, czasu zgonu oraz miejsca wypadku. Wyniki. W analizowanym okresie stwierdzono 93 śmiertelne ofiary wypadków samochodowych, z których prawie połowa (45,2%) zmarła w następstwie obrażeń czaszkowo-mózgowych, nieco mniej (43%) ofiar zmarło z powodu obrażeń wielonarządowych. Słowa kluczowe: wypadki drogowe samochodowe, obrażenia, urazy czaszkowo-mózgowe, obrażenia wielonarządowe Aim. Presentation of the nature and extent of injuries suffered by victims of fatal car accidents. Material. Autopsy protocols from the Chair and Department of Forensic Medicine of Poznan University of Medical Sciences between The analysis of the fatalities included cause of death, time of death and place of the accident. Results. In the analyzed period there were 93 fatalities of traffic accidents, of which almost half (45.2%) died from cranio-cerebral injuries, a slightly lower percentage (43%) of victims died due to multiple organ injuries. Key words: car accidents, injuries, cranio-cerebral injuries, multiple organ injuries Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence Dr n. med. Czesław Żaba Katedra i Zakład Medycyny Sądowej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu ul. Święcickiego 6, Poznań czaba@ump.edu.pl Wstęp W Polsce w latach zginęło na drogach osób, a odniosło obrażenia. Nasz kraj nie należał przy tym do potentatów ruchu samochodowego, gdyż w tym okresie liczba pojazdów mechanicznych wynosiła niecałe 3 mln. Ta względnie niewielka liczba pojazdów przyczyniła się w ciągu 5 lat do umieszczenia w szpitalach liczby ludzi równającej się całej populacji Białegostoku. W 2006 r. w Polsce zaistniało wypadków samochodowych, w tym ofiar poniosło śmierć, natomiast osób doznało obrażeń ciała. Wskaźnik osób zabitych w skali kraju wyniósł 11,32 na 100 wypadków, natomiast wskaźnik rannych 127,22. W Polsce od kilku lat liczba wypadków drogowych utrzymuje się na poziomie tys. rocznie. W wypadkach tych ginie rocznie około 5,5 tys. osób. W ciągu ostatniego dwudziestolecia urazy stały się jednym z trzech głównych problemów medycyny [1, 2, 3, 4]. Cele pracy Charakterystyka obrażeń doznanych przez ofiary śmiertelne wypadków drogowych samochodowych w przypadkach sekcjonowanych w Katedrze i Zakładzie Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu w latach Celem było również poznanie najczęstszych obrażeń wewnętrznych odniesionych przez ofiary, poznanie

2 Żaba C i wsp. Śmiertelne wypadki samochodowe w rejonie Poznania w latach Część II. Rodzaj i zakres obrażeń czasu przeżycia, najczęstszego miejsca i przyczyny zgonu ofiar wypadków drogowych samochodowych. Materiał i metody Materiał do badań stanowiły protokoły oględzin zewnętrznych i sekcji zwłok wykonanych w Katedrze i Zakładzie Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu z lat Badaniami objęto tylko protokoły sekcji zwłok osób zmarłych w wypadkach drogowych samochodowych (WDS) z terenu miasta Poznania i przyległych miejscowości. Wyniki W latach w Katedrze i Zakładzie Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu wykonano sekcji zwłok, z których wyodrębniono 93 (2,1%) protokoły ofiar WDS. Uwzględniając lokalizację obrażeń, najczęściej stwierdzane były obrażenia głowy (45,2%) oraz jamy brzusznej i miednicy (45,2%). Ofiary WDS rzadziej miały stwierdzane obrażenia wewnętrzne w obrębie klatki piersiowej (19,4%), a najrzadziej opisywano obrażenia w obrębie kończyn (4,3%) i szyi (3,2%) (tab. I). Charakteryzując umiejscowienie obrażeń wewnętrznych pod względem płci, zauważa się, że ponad 40% kobiet, jak i mężczyzn, w następstwie WDS odniosło obrażenia w obrębie jamy brzusznej. Ponadto mężczyźni nieco częściej (46,4%), aniżeli kobiety (33,3%) doznawali obrażeń wewnętrznych w obrębie głowy. Z kolei tylko kobiety doznawały obrażeń wewnętrznych w obrębie szyi, a obrażeń w okolicach kończyn doznawali tylko mężczyźni (tab. II). Analizując obrażenia czaszkowo-mózgowe zauważa się, że prawie każda śmiertelna ofiara WDS doznała stłuczenia mózgu lub złamania kości podstawy czaszki (88,5%); u co drugiej osoby wystąpiło krwawienie podtwardówkowe (48,1%); u 2/3 wystąpiło złamanie kości sklepienia czaszki (67,3%); u co trzeciej osoby w czasie sekcji odnotowano zmiażdżenie lub rozerwanie mózgu (34,6%). Pozostałe obrażenia wewnętrzne głowy (krwawienie do komór czy krwiaki nadtwardówkowe) były stwierdzane u niewielkiego odsetka osób. Ofiary WDS zdecydowanie częściej doznawały złamania kości podstawy czaszki (88,5%) aniżeli złamania kości sklepienia czaszki (67,3%). W poszczególnych latach analizowanego okresu zauważa się niewielkie wahania odsetkowe w zakresie odnoszonych przez ofiary obrażeń wewnętrznych głowy (tab. III). Analizując obrażenia czaszkowo-mózgowe u ofiar WDS z uwzględnieniem płci wynika, że mężczyźni częściej aniżeli kobiety doznawali złamań w obrębie kości czaszki, szczególnie istotnie różnica ta dotyczyła złamań kości sklepienia czaszki. Zdecydowanie częś- Tabela I. Lokalizacja obrażeń wewnętrznych u ofiar WDS w latach Table I. Location of internal injuries in the car accident fatalities between Część ciała /Body part głowa /head szyja /neck klatka piersiowa /chest jama brzuszna i miednica /abdomen and pelvis kończyny /extremities n % n % ,0 0 0,0 1 25,0 1 25,0 0 0, ,9 1 5,3 4 21,1 8 42,1 4 21,1 N=5 0 0,0 0 0,0 3 60,0 4 80,0 0 0, N=7 5 71,4 0 0,0 3 42,9 2 28,6 0 0, ,0 0 0,0 0 0, ,0 0 0, ,0 0 0,0 1 25,0 3 75,0 0 0, ,0 0 0,0 3 25,0 3 25,0 0 0,0 N=9 4 44,4 0 0,0 0 0,0 5 55,6 0 0, ,9 2 9,5 2 9,5 9 42,9 0 0, ,4 0 0,0 1 9,1 6 54,5 0 0,0 /total N= ,2 3 3, , ,2 4 4,3 Tabela II. Topografia obrażeń wewnętrznych u ofiar WDS wg płci Table II. Topography of internal injuries in the car accident fatalities according to gender Część ciała /body part Kobiety /women N=9 Mężczyźni /men N=84 /total N=93 głowa /head 3 33, , ,2 szyja /neck 2 22,2 1 1,2 3 3,2 klatka piersiowa /chest 0 0, , ,4 jama brzuszna i miednica /abdomen and pelvis 4 44, , ,2 kończyny /extremities 0 0,0 4 4,8 4 4,3

3 422 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): ciej u mężczyzn były stwierdzane obrażenia w obrębie samego mózgu: ponad 2-krotnie częściej dochodziło u nich do zmiażdżenia czy rozerwania mózgu i tylko niewiele częściej występowało u nich stłuczenie tkanki mózgowej. Jedynie częściej u kobiet dochodziło do krwawienia nadtwardówkowego i krwawienia do komór mózgu (tab. IV). W analizowanych 2/3 przypadków doszło do złamania kręgosłupa szyjnego, przeważnie łącznie z przerwaniem rdzenia kręgowego w tym odcinku. W pozostałych przypadkach doszło do zwichnięcia kręgosłupa w odcinku szyjnym (tab. V). Analizując odnoszone obrażenia wewnętrzne w obrębie szyi u ofiar WDS, zauważa się że, zdecydowanie częściej były one stwierdzane u mężczyzn aniżeli kobiet (tab. VI). Większość ofiar WDS, u których stwierdzono obrażenia wewnętrzne w obrębie klatki piersiowej, Tabela III. Obrażenia czaszkowo-mózgowe u ofiar WDS w latach Table. III. Cranio-cerebral injuries in the car accident fatalities betwwen złamanie kości sklepienia czaszki /fracture of the cranial vault bones złamanie kości podstawy czaszki /fracture of the cranial base bones zmiażdżenie lub rozerwanie mózgu /crushing or burst of the brain stłuczenie mózgu lub krwawienie śródczaszkowe /brain contusion or intracranial haemorrhage 1961 N= N=8 N= N=7 N=52 n % 2 100,0 8 88, ,0 2 50, ,0 6 75,0 5 83,3 8 57,1 2 28, , ,0 8 88, , , , , , ,6 5 71, ,5 0 0,0 5 55,6 0 0,0 1 25,0 0 0,0 4 50,0 3 50,0 5 35,7 0 0, ,6 1 50, ,0 0 0,0 3 75,0 0 0,0 7 87,5 5 83, , , ,5 krwawienie do komór /bleeding to the brain ventricles 0 0,0 1 11,1 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 9 64,3 0 0, ,2 krwawienie nadtwardówkowe /epidural haemorrhage 0 0,0 2 22,2 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 2 14,3 0 0,0 4 7,7 krwawienie podtwardówkowy /subdural haemorrhage 0 0,0 3 33,3 0 0,0 0 0,0 0 0,0 6 54, ,0 8 57,1 2 28, ,1 Tabela IV. Obrażenia czaszkowo-mózgowe u ofiar WDS wg płci Table IV. Cranio-cerebral injuries in the car accident fatalities according to gender Część ciała /part of the body Kobiety /women N=6 Mężczyźni /men 6 /total N=52 złamanie kości sklepienia czaszki /fracture of the cranial vault bones 2 33, , ,3 złamanie kości podstawy czaszki /fracture of the cranial base bones 2 33, , ,5 zmiażdżenie lub rozerwanie mózgu /crushing or burst of the brain 1 16, , ,6 stłuczenie mózgu lub krwawienie śródczaszkowe /contusion or intracranial 5 83, , ,5 haemorrhage krwawienie do komór /bleeding to the brain ventricles 2 33,3 8 17, ,2 krwawienie nadtwardówkowe /epidural haemorrhage 1 16,7 3 6,5 4 7,7 krwawienie podtwardówkowy /subdural haemorrhage 2 33, , ,1 Tabela V. Obrażenia wewnętrzne w obrębie kręgosłupa szyjnego u ofiar WDS w latach Table V. Injuries of cervical spine in the car accident fatalities between złamanie kręgosłupa szyjnego /fracture of the cervical spine 0 0, , ,0 0 0, ,0 5 71,4 złamanie kręgosłupa szyjnego z przerwaniem rdzenia /fracture of the 1 100,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 1 33,3 2 28,6 cervical spine with the rupture of the spinal cord 1965 N=3 /total zwichnięcie kręgosłupa szyjnego /luxation of the cervical spine 0 0,0 0 0,0 0 0, ,0 1 33,3 2 28,6 Tabela VI. Obrażenia kręgośłupa szyjnego u ofiar WDS wg płci Table. VI. Injuries of cervical spine in the car accident fatalities according to gender Kobiety /women Mężczyźni /men N=5 /total N=7 złamanie kręgosłupa szyjnego /fracture of the cervical spine 1 50,0 4 80,0 5 71,4 złamanie kręgosłupa szyjnego z przerwaniem rdzenia /fracture of the 1 50,0 1 20,0 2 28,6 cervical spine with the rupture of the spinal cord zwichnięcie kręgosłupa szyjnego /luxation of the cervical spine 0 0,0 2 40,0 2 28,6

4 Żaba C i wsp. Śmiertelne wypadki samochodowe w rejonie Poznania w latach Część II. Rodzaj i zakres obrażeń miały stwierdzane złamania żeber (66,0%), które to dość często powodowało rozdarcie opłucnej lub pęknięcie płuca (23,4%). U 1/3 ofiar WDS stwierdzono obecność krwi w jamach opłucnowych (36,2%). Pozostałe obrażenia wewnętrzne w obrębie klatki piersiowej występowały niezbyt często (tab. VII). Analizując obrażenia wewnętrzne klatki piersiowej u ofiar WDS pod względem płci, stwierdza się, że u wszystkich sekcjonowanych kobiet stwierdzane były złamane żebra oraz obecność krwi w jamach opłucnowych i złamanie kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia. Były to jedyne obrażenia wewnętrzne w obrębie klatki piersiowej. Nieco inaczej przedstawiały się obrażenia wewnętrzne w obrębie klatki piersiowej u mężczyzn. Jedynie u około 3/4 było stwierdzone złamanie żeber czy obecność krwi w jamach opłucnowych. Inne obrażenia dotyczyły jedynie niewielkich odsetków mężczyzn, należy tutaj wspomnieć, iż u co piątego mężczyzny stwierdzone było pęknięcie mięśnia sercowego lub pęknięcie worka osierdziowego (tab. VIII). Z analizy obrażeń wewnętrznych jamy brzusznej wynika, że w większości przypadków stwierdzane było Tabela VII. Obrażenia wewnętrzne w obrębie klatki piersiowej u ofiar WDS w latach Table VII. Internal injuries of the chest in the car accident fatalities between N=8 n % krwawienie do jam opłucnowych /haemothorax 1 25,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 6 60,0 1 20,0 5 55,6 4 50, ,2 złamanie żeber /fracture of the ribs 2 50, ,0 1 50,0 1 50, ,0 7 70, ,0 6 66,7 0 0, ,0 pęknięcie płuca /lung rupture 1 25,0 1 12, ,0 1 50,0 0 0,0 3 30,0 1 20,0 0 0,0 2 25, ,4 pęknięcie worka osierdziowego /pericardial sack rupture 1 25,0 0 0,0 0 0,0 1 50,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 2 4,3 pęknięcie serca /heart rupture 1 25,0 1 12,5 1 50,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 2 22,2 2 25,0 7 14,9 złamanie kręgosłupa z przerwaniem rdzenia /fracture of the spine with rupture of the spinal cord 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 2 22,2 2 25,0 4 8, N=5 N= N=6 /total 7 Tabela VIII. Obrażenia wewnętrzne w obrębie klatki piersiowej u ofiar WDS wg płci Table VIII. Internal injuries of the chest in the car accident fatalities according to gender Kobiety /women N=3 Mężczyźni /men 4 /total 7 krwawienie do jam opłucnowych /haemothorax 1 14, , ,2 złamanie żeber /fracture of the ribs 1 14, , ,0 pęknięcie płuca /lung rupture 0 0, , ,4 pęknięcie worka osierdziowego /pericardial sack rupture 0 0,0 2 4,5 2 4,3 pęknięcie serca /heart rupture 0 0,0 7 15,9 7 14,9 złamanie kręgosłupa z przerwaniem rdzenia /fracture of the spine with the rupture of the spinal cord 1 14,3 3 6,8 4 8,5 Tabela IX. Obrażenia wewnętrzne w obrębie jamy brzusznej i miednicy u ofiar WDS w latach Table IX. Internal injuries of the abdominal and pelvic cavity in the car accident fatalities between pęknięcie śledziony /rupture of the spleen pęknięcie wątroby /rupture of the liver pęknięcie nerki /rupture of the kidney pęknięcie jelita cienkiego /rupture of the small intestine krwawienie do jamy otrzewnej /intraperitoneal haemorrhage złamanie kręgosłupa lędźwiowego /fracture of the lumbar spine złamanie kości miednicy /fracture of the pelvic bones 1961 N= N=3 N= / total N=36 N % 0 0,0 2 33,3 1 50,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 2 66,7 1 20,0 2 18,2 2 50, , , , ,0 2 66, , ,0 2 66,7 4 80,0 7 63,6 2 50, , ,0 0 0,0 0 0,0 1 33,3 0 0,0 0 0,0 0 0,0 2 40,0 3 27,3 0 0,0 7 19,4 0 0,0 1 16,7 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 1 20,0 2 18,2 0 0,0 4 11,1 0 0,0 0 0,0 1 50,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 1 9,1 2 50,0 4 11,1 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 1 9,1 0 0,0 1 2,8 0 0,0 2 33,3 1 50,0 0 0,0 0 0, ,0 2 66,7 1 20,0 2 18,2 2 50, ,6

5 424 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): pęknięcie wątroby (77,8%). Kolejnymi obrażeniami, które wystąpiły w 1/3 przypadków było pęknięcie śledziony (27,8%) i złamanie kości miednicy (30,6%) Pozostałe obrażenia jamy brzusznej były stwierdzane u niewielkiego odsetka ofiar WDS (tab. IX). Analizując obrażenia wewnętrzne jamy brzusznej z uwzględnieniem płci zauważa się, że stwierdzane we wszystkich przypadkach pęknięcie śledziony i pęknięcie wątroby były jedyną przyczyną zgonu w przypadku kobiet, a w przypadku mężczyzn były to najczęstsze przyczyny śmierci (60,5%) (tab. X). Obrażenia kończyn należały do najrzadziej stwierdzanych uszkodzeń ciała ofiar WDS. Były to wyłącznie złamania jednej lub obu kończyn dolnych albo złamania kończyny górnej. Złamań kończyn, doznawali głównie mężczyźni, tylko trzy kobiety miały stwierdzone złamanie jednej kończyny górnej lub obu dolnych (tab. XI). Analizując przyczyny zgonu ofiar WDS widać wyraźnie, że prawie wszystkie ofiary umierały z powodu odniesionych obrażeń w wypadku (tab. XIII). W analizowanym okresie prawie połowa ofiar (45,2%) zmarła w następstwie obrażeń czaszkowomózgowych, nieco mniej (43%) ofiar WDS umarło z powodu obrażeń wielonarządowych. Natomiast co 10 osoba zmarła w następstwie obrażeń klatki piersiowej, a niewielki odsetek z powodu obrażeń w obrębie szyi (tab. XV). W poszczególnych latach Tabela X. Obrażenia wewnętrzne w obrębie jamy brzusznej i miednicy u ofiar WDS wg płci Table X. Internal injuries of the abdominal and pelvic cavity in the car accident fatalities according to gender Kobiety/women N=3 Mężczyźni/men N=33 /total N=36 pęknięcie śledziony /rupture of the spleen 2 28,6 8 14, ,9 pęknięcie wątroby /rupture of the liver 3 42, , ,4 pęknięcie nerki /rupture of the kidney 0 0,0 5 8,9 5 7,9 pęknięcie jelita cienkiego /rupture of the small intestine 0 0,0 4 7,1 4 6,3 krwawienie wewnątrzotrzewnowe /intraperitoneal haemorrhage 0 0,0 4 7,1 4 6,3 złamanie kręgosłupa lędźwiowego /fracture of the lumbar spine 0 0,0 1 1,8 1 1,6 złamanie kości miednicy /fracture of the pelvic bones 2 28,6 9 16, ,5 Tabela XI. Obrażenia kończyn u ofiar WDS w latach Table XI. Injuries of the extremities in the car accident fatalities between N= 6 złamanie 1 kończyny górnej /fracture of 1 upper extremity 6 100, ,0 0 0, , ,0 2 50,0 3 50,0 3 75, ,1 złamanie 1 kończyny dolnej /fracture of 1 lower extremity 2 33,3 1 50, ,0 0 0,0 1 50,0 3 75,0 3 50,0 1 25, ,2 złamanie obu kończyn dolnych /fracture of both lower extremities 2 33,3 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 2 33,3 1 25,0 5 19, N= /total 6 Tabela XII. Obrażenia kończyn u ofiar WDS wg płci Table XII. Injuries of the extremities in the car accident fatalities accroding to gender Kobiety/women N=3 Mężczyźni/men 3 /total 6 złamanie 1 kończyny górnej /fracture of 1 upper extremity 1 33, , ,2 złamanie 1 kończyny dolnej /fracture of 1 lower extremity 0 0, , ,0 złamanie obu kończyn dolnych /fracture of both lower extremities 2 66,7 3 13,0 5 7,9 Tabela XVI. Przyczyny zgonu ofiar WDS w następstwie odniesionych obrażeń wg płci Table XVI. Injury-related causes of death of the car accident fatalities according to gender Przyczyna zgonu /cause of death Kobiety/women Mężczyźni/men /total n % n % N % obrażenia czaszkowo-mózgowe /cranio-cerebral injuries 3 33, , ,1 obrażenia szyi /neck injuries 2 22,2 1 1,2 3 3,2 obrażenia klatki piersiowej /chest injuries 0 0,0 5 6,0 5 5,4 obrażenia wielonarządowe /multiple organ injuries 4 44, , ,3 Razem /total 9 100, , ,0

6 Żaba C i wsp. Śmiertelne wypadki samochodowe w rejonie Poznania w latach Część II. Rodzaj i zakres obrażeń Tabela XVII. Czas przeżycia ofiar WDS po wypadku w latach Table XVII. Survival time after the accident between Czas przeżycia /survival time /total n % n % zgon na miejscu lub w karetce 2 50, , ,0 4 57,1 0 0,0 2 50,0 6 50,0 7 77, ,6 8 72, ,4 /death on the spot or in ambulance do 24 godz. /up to 24 hours 1 25,0 3 15,8 0 0,0 3 42, ,0 0 0,0 3 25,0 1 11, ,6 2 18, ,8 do 2 dni /up to 2 days 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 1 8,3 0 0,0 1 4,8 0 0,0 2 2,2 do 3 dni /up to 3 days 1 25,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 1 1,1 powyżej 3 dni /over 3 days 0 0,0 2 10,5 0 0,0 0 0,0 0 0,0 2 50,0 2 16,7 1 11,1 0 0,0 1 9,1 8 8,6 Razem /total 4 100, , , , , , , , , , ,0 Tabela XVIII. Czas przeżycia ofiar WDS po wypadku wg płci Table XVIII. Survival time after the accident accroding to gender Czas przeżycia /survival time Kobiety/women Mężczyźni/men /total Zgon na miejscu zdarzenia lub w karetce /death on the spot or in ambulance 5 55, , ,4 do 24 godz. /up to 24 hours 3 33, , ,8 do 2 dni /up to 2 days 0 0,0 2 2,4 2 2,2 do 3 dni /up to 3 days 0 0,0 1 1,2 1 1,1 powyżej 3 dni /over 3 days 1 11,1 7 8,3 8 8,6 Razem /total 9 100, , ,0 analizowanego okresu obserwowano różną częstość występowania obrażeń w poszczególnych częściach ciała. Jednak we wszystkich latach główną przyczyną zgonów były obrażenia wielonarządowe (tab. XV). Z analizy przyczyn zgonów ofiar WDS z uwzględnieniem płci wynika, że główną przyczyną zgonów kobiet były obrażenia wielonarządowe (44,5%). Także obrażenia wielonarządowe (47,3%) były przyczyną zgonu mężczyzn. Obrażenia czaszkowo-mózgowe (44,1%) były drugą przyczyną zgonu mężczyzn a także i kobiet. Analizując czas przeżycia ofiar WDS zauważa się, że 2/3 (62,4%) umierało bezpośrednio po wypadku na miejscu zdarzenia lub w karetce pogotowia czasie transportu do szpitala w karetce. Z pozostałych osób, które zostały przewiezione do szpitala (37,6%), jedynie u co trzeciej ofiary wdrażano jakiekolwiek leczenie, a zgon nastąpił w co najmniej 2 dobie hospitalizacji. Jedynie w r. na miejscu wypadku zmarło 100% osób uczestniczących w tych wypadkach, w pozostałych latach na miejscu zdarzenia umierało od 47,6% do 77,8% (tab. XVII). Analizując czas przeżycia po wypadku z uwzględnieniem płci wynika, że prawie wszystkie kobiety umierały w następstwie odniesionych obrażeń bezpośrednio na miejscu zdarzenia lub w ciągu 24 godzin po zdarzeniu, natomiast prawie 40% mężczyzn było przewiezionych do szpitala. Leczenie wdrożono u co czwartego mężczyzny przewiezionego do szpitala, a zgon nastąpił w co najmniej drugiej dobie hospitalizacji (tab. XVIII). Dyskusja Analiza protokołów sekcji zwłok wykazała, że 2/3 ofiar (62,4%) umierało bezpośrednio na miejscu wypadku drogowego lub w karetce pogotowia ratunkowego w czasie transportu do szpitala. Pozostałe ofiary, które zostały przewiezione do szpitala (37,6%), jedynie u co trzeciej wdrażano leczenie, a zgon nastąpił w drugiej lub następnej dobie hospitalizacji. Jednak zdecydowana większość ofiar (88,2%) umierała na miejscu zdarzenia lub w ciągu następnej doby, dotyczy to m.in. prawie wszystkich kobiet. W przypadku mężczyzn 36,9% umierało poza miejscem wypadku. Analizując przyczyny zgonu ofiar WDS stwierdza się, że prawie wszystkie ofiary umierały z powodu odniesionych obrażeń w wypadku, a jedynie w 6,5% analizowanych przypadków zgony wystąpiły w okresie leczenia powikłań odniesionych w wypadku obrażeń. W analizowanym okresie prawie połowa (45,2%) zmarła w następstwie obrażeń czaszkowo-mózgowych, nieco mniej (43%) ofiar WDS umarło z powodu obrażeń wielonarządowych, a znacznie mniej w następstwie obrażeń odniesionych wyłącznie w obrębie klatki piersiowej (9,7%), a niewielki odsetek w wyniku uszkodzeń szyi. Badania innych autorów także wykazały, że we wszystkich badanych grupach do zgonów doszło przede wszystkim w następstwie obrażeń wielonarządowych [2, 5, 6]. Problem śmiertelnych obrażeń głowy i szyi był jedną z najczęstszych przyczyn śmiertelności ofiar wypadków [1, 7, 8, 9].

7 426 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): Podobne wyniki zaobserwował Hubert, który stwierdził, że wśród przyczyn obrażeń czaszkowomózgowych pacjentów leczonych w latach w Klinice Neurochirurgii AM w Poznaniu 45% było ofiarami wypadków komunikacyjnych, najczęściej byli to mężczyźni (79%). Obrażeniami współistniejącymi był rozległe obrażenia twarzoczaszko (49%), klatki piersiowej (14%), jamy brzusznej i miednicy (9%) a kończyn w tym ich stłuczenia (24%) [2]. Rozmieszczenie obrażeń ofiar wypadków drogowych różniące się z naszymi danymi przedstawił L. Brongel, który podał, że w 70% mnogie obrażenia ciała są następstwem wypadków drogowych, czy czym 2/3 ofiar to piesi. Udział uszkodzeń narządów poszczególnych okolic ciała w obrażeniach mnogich dominują obrażenia głowy 82%, klatki piersiowej 47%, kończyn dolnych 45%, kończyn górnych 31%, miednicy 29% i brzucha 21%. Różnica ta wynika z analizy innego rodzaju ofiar wypadków drogowych, a także innego okresu czasu [5, 6, 7, 8, 10]. Analiza obrażeń czaszkowo-mózgowych wykazała, że prawie każda śmiertelna ofiara WDS doznała stłuczenia mózgu (88,5%) i złamania kości podstawy czaszki (88,5%), a u co drugiej ofiary wystąpiło krwawienie podtwardówkowe (48,1%) lub złamanie kości sklepienia czaszki (67,3%), natomiast u co trzeciej osoby w czasie sekcji odnotowano zmiażdżenie lub rozerwanie mózgu (34,6%). Ofiary WDS zdecydowanie częściej doznawały złamania kości podstawy czaszki (88,5%) aniżeli złamania kości sklepienia czaszki (67,3%). Analizując obrażenia czaszkowomózgowe stwierdzono, że mężczyźni zdecydowanie częściej aniżeli kobiety doznawali złamań w obrębie kości czaszki, różnica ta dotyczyła złamań w obrębie kości podstawy czaszki. Również częściej u mężczyzn były stwierdzane obrażenia w obrębie samego mózgu, ponad 2-krotnie częściej dochodziło u nich do zmiażdżenia czy rozerwania mózgu. Jedynie u kobiet częściej dochodziło do krwawienia nadwardówkowego. Analiza obrażeń szyi wykazała, że w 2/3 przypadkach wystąpiło złamanie kręgosłupa szyjnego, a u co trzeciej ofiary stwierdzono przerwanie rdzenia kręgowego. W pozostałych przypadkach doszło do zwichnięcia kręgosłupa w odcinku szyjnym. Częściej obrażenia szyi występowały u mężczyzn niż u kobiet. Wśród 2/3 ofiar WDS, u których stwierdzono jakiekolwiek obrażenia wewnętrzne klatki piersiowej, stwierdzano złamanie żeber (66,0%), które to dość często powodowało rozdarcie opłucnej (36,2%) lub pęknięcia płuca (23,4%). U 14,9% ofiar WDS stwierdzono pęknięcie serca. Analizując obrażenia wewnętrzne w obrębie jamy brzusznej wykazano, że w większości przypadków stwierdzono pęknięcie wątroby (77,8%). Pozostałe obrażenia jamy brzusznej były stwierdzane u niewielkiego odsetka ofiar WDS, za wyjątkiem pęknięcia śledziony (27,8%) i złamań kości miednicy, które to stwierdzono u co trzeciej ofiary (30,6%). Częściej złamania kości miednicy obserwowano u kobiet (28,6%), aniżeli u mężczyzn (17,5%). Z dostępnych protokołów sekcyjnych wynika, że wśród obrażeń kończyn, wymieniane były wyłącznie złamania jednej lub obu kończyn dolnych albo złamania kończyny górnej. W 1975r. na miejscu zdarzenia lub bezpośrednio po wypadku zginęło aż 67,9%, a 31,2 w okresie 30 dni wszystkich ofiar wypadków drogowych. Największa śmiertelność występowała w wypadkach z pieszymi. Wśród ofiar wypadków drogowych dominowały osoby w wieku produkcyjnym zabitych 68% i rannych 78% [1, 10]. Według Brongela 50-60% zgonów z powodu mnogich obrażeń ciała następuje w ciągu minut od wypadku, jeszcze w okresie przedszpitalnym [5, 6]. Udział uszkodzeń ciała w mnogich obrażeniach ciała, według Brongela, to obrażenia głowy 82%, klatki piersiowej 47%, brzucha 21%, 29 miednicy, kręgosłupa szyjnego 14%, kończyn górnych 31% i dolnych 45%. Umiejscowienie obrażeń ciała w znacznej mierze wynika z mechanizmu wypadku, a ich ciężkość od wielkości działającej siły. Obrażenia klatki piersiowej i brzucha kojarzone są kierowcami samochodów, natomiast głowy i kończyny z motocyklistami [1, 5, 6, 10, 11, 12]. Podsumowanie i wnioski 1. W analizowanym okresie 2/3 ofiar (62,4%) umierało bezpośrednio na miejscu wypadku drogowego lub w karetce pogotowia ratunkowego w czasie transportu do szpitala. 2. Główną przyczyną zgonu ofiar wypadków samochodowych były obrażenia czaszkowo-mózgowe (45,2%) i obrażenia wielonarządowe (43%). 3. W obrębie tułowia najczęściej dochodziło do złamania żeber, pęknięć wątroby i śledziony oraz złamań kości miednicy.

8 Żaba C i wsp. Śmiertelne wypadki samochodowe w rejonie Poznania w latach Część II. Rodzaj i zakres obrażeń Piśmiennictwo / References 1. Chróścielewski E. Struktura i etiologia wypadków drogowych na terenie PRL w latach Wypadkowość drogowa, alkoholizm oraz inne przyczyny biologiczne. Materiały Naukowe 1977: Huber Z, Gabryel P, Tokarz F, Simon E, Matłosz Z, Nowak S, Pawlak Z, Szymaś J. Analiza kliniczno-patomorfologiczna przyczyn zgonów u chorych z obrażeniami czaszkowomózgowymi. Pat Pol 1974, XXV, 3: Roczniki Statystyczne Głównego Urzędu Statystycznego za lata PWN, Warszawa Rychter W, Rzeszkowicz E. Wypadki drogowe. MON, Warszawa 1957, Brongela L, Duda K. Mnogie i wielonarządowe obrażenia ciała. PZWL, Warszawa Brongela L. Złota godzina, czas życia, czas śmierci. Krakowskie Wyd Medyczne, Kraków Kłys M, Grzeszczuk S, Majchrzak T. Wypadki komunikacyjne ze skutkiem śmiertelnym a alkohol na obszarze Małopolski w latach na podstawie materiału archiwalnego Zakładu Medycyny Sądowej CM UJ w Krakowie. Arch Med Sąd Krym 2006, LVI: Szeremeta M, Niemcunowicz-Janica A, Sackiewicz A, Ptaszyńska-Sarosiek I. Analiza ofiar wypadków komunikacyjnych w świetle materiału sekcyjnego Zakładu Medycyny Sądowej w Białymstoku w latach Arch Med Sąd Krym 2009, LIX: Stępniewski W, Rydzewska-Dudek M, Janica J i wsp. Analiza ofiar wypadków drogowych w wieku 0-18 lat w materiale sekcyjnym Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Białymstoku w latach Ann Acad Med Stetinensis 2007, 53, Suppl. 2: Żaba C, Żaba Z, Marcinkowski JT, Helak C, Łapaj Ł, Stachowiak E. Ocena stanu trzeźwości ofiar śmiertelnych wypadków samochodowych w rejonie Poznania na podstawie materiału sekcyjnego Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu w latach Probl Hig Epidemiol 2010, 91(2), Duncan GJ, Meals R. One hundred years of automobileinduced orthopedic injures. Orthopedics 1995, 18: Marcinkowski T. Medycyna sądowa dla prawników. Wyd Prawnicze, Warszawa 1982,