Anna Paluszkiewicz FORMAT MARC 21 REKORDU KARTOTEKI HASEŁ WZORCOWYCH

Transkrypt

1 Anna Paluszkiewicz FORMAT MARC 21 REKORDU KARTOTEKI HASEŁ WZORCOWYCH ZASTOSOWANIE W CENTRALNEJ KARTOTECE HASEŁ WZORCOWYCH NUKAT Wyd. II zmienione, opracowanie Maria Nasiłowska, Leszek Śnieżko 17 Warszawa 2009

2 SPIS TREŚCI PRZEDMOWA (do wyd. 2)... 7 PRZEDMOWA (do wyd. 1)... 8 WPROWADZENIE... 9 DANE KONTROLNE I NUMERY IDENTYFIKACYJNE HASŁO REKORDU ODSYŁACZE TROPY DANE DOTYCZĄCE SERII UWAGI POLA LOKALNE ZAŁĄCZNIK 1: Przykłady rekordów ZAŁĄCZNIK 2: Wykaz pól i podpól BIBLIOGRAFIA... 78

3 PRZEDMOWA (do wyd. 2) Poprzednie wydanie formatu dla rekordu kartoteki haseł wzorcowych stosowanego w CKHW NUKAT ukazało się w 1999 roku, czyli minęło już dziesięć lat od jego publikacji. Szybko następujące zmiany zarówno w samym formacie, jak i stosowanym oprogramowaniu wymuszają uaktualnienie tej publikacji. Nawet pobieżne porównanie obu wydań pozwala stwierdzić, że różnią się one od siebie w sposób istotny. Pierwsza różnica zawiera się już w samym tytule, w którym zmieniła się nazwa formatu z USMARC na MARC 21. MARC 21 pojawił się w 1999 roku i powstał w wyniku połączenia amerykańskiego USMARC-a i jego kanadyjskiej wersji (CAN/MARC). Od 1994 roku bibliotekarze obu krajów pracowali nad ich ujednoliceniem, dzięki czemu opublikowany w 1999 roku jednolity tekst praktycznie nie różnił się od poprzedniej wersji. W związku z uruchomieniem katalogu centralnego NUKAT nastąpiło przekształcenie Centrum Formatów i Kartotek Haseł Wzorcowych w Centrum NUKAT, a następnie przeprowadzono migrację z systemu VTLS do systemu Virtua. Stosowanie formatu MARC 21 rekordu khw w katalogu centralnym uległo kolejnym zmianom. Nowy system w inny sposób niż klasyczny VTLS obsługuje pola stałej długości i pola danych kontrolnych, co oznaczało konieczność przeredagowania rozdziału Dane kontrolne i numery identyfikacyjne. Dodano opisy pól 001 i 005 oraz zaktualizowano informacje dotyczące pól 010 i 035. W celu ułatwienia korzystania z tego opracowania, do opisów poszczególnych elementów pola 008 dodano stosowane w Virtui nazwy mnemoniczne, a spośród związanych z nimi kodów, uwzględniono tylko te, które są wykorzystywane w CKHW NUKAT. Istotny wpływ na zawartość publikacji miały również prace nad językiem haseł przedmiotowych KABA. Dodany został opis pola 155 (hasło rekordu temat formalny), a pola 180, 181, 182, 185 przeznaczone na określniki rzeczowe, geograficzne, chronologiczne i formy zostały przeniesione z rozdziału Pola, które nie są jeszcze stosowane w CKHW NUKAT do głównej części opracowania. Nie jest to pełny wykaz wprowadzonych zmian, jedynie sygnalizacja najistotniejszych różnic, które uzasadniają ponowne wydanie tego opracowania. Serdeczne podziękowania należą się panu Andrzejowi Padzińskiemu, za wnikliwą lekturę tekstu, cenne rady i sugestie pomocne przy opracowywaniu nowego wydania. Kamila Grzędzińska, Leszek Śnieżko Warszawa, marzec 2009 r. 7

4 PRZEDMOWA (do wyd. 1) Od sierpnia 1993 roku polskie biblioteki współtworzące Centralną Kartotekę Haseł Wzorcowych (CKHW) stosują format USMARC rekordu kartoteki haseł wzorcowych (khw). Jako pomoc dla osób sporządzających rekordy khw opublikowano w styczniu 1994 roku Format USMARC rekordu kartoteki haseł wzorcowych. Instrukcja wypełniania rekordu w VTLS. Instrukcja ta omawiała strukturę rekordu, oznaczniki jego zawartości (tzn. identyfikatory i przeznaczenie poszczególnych elementów rekordu) oraz zawartość rekordu (tzn. zasady formułowania haseł i innych elementów rekordu). Zmiany wprowadzone do zasad dotyczących formy haseł wymusiły opracowanie i publikację w 1995 roku nowego zmienionego wydania instrukcji. Niniejsze opracowanie jest opisem tylko formatu USMARC, dlatego omawia strukturę rekordu, oznaczniki zawartości oraz zawartość tych elementów, które są określane przez format (np. wskaźniki, pole 008, podpole $w w polach tropów). Zasady dotyczące formy elementów, takich jak hasło rekordu, tropy i uwagi zawarto w innych opracowaniach. Omawiając oznaczniki zawartości, posłużono się przykładami zgodnymi z zasadami tam podanymi. Podstawę niniejszego opracowania stanowił USMARC Format for Authority Data oraz tekst USMARC Concise Format for Authority Data udostępniony na stronie www Biblioteki Kongresu ( w wersji z sierpnia 1999 roku. Format USMARC jest nieustannie zmieniany i rozwijany. Uwzględnienie niektórych zmian w formacie uzależnione jest od odpowiednich zmian w oprogramowaniu. W niniejszym opracowaniu omówiono te elementy rekordu, które są obecnie stosowane w CKHW oraz te, które będą prawdopodobnie stosowane w przyszłości. Niniejsze opracowanie przeznaczone jest dla bibliotekarzy, dlatego zawiera informacje niezbędne w ich pracy. Anna Paluszkiewicz 8

5 WPROWADZENIE Struktura rekordu Rekord w formacie wymiennym MARC 21 składa się z etykiety rekordu, tablicy adresów i pól danych. Etykieta rekordu to 24 znaki ponumerowane od 00 do 23. Poszczególne znaki lub ich grupy przeznaczone są na ściśle określone informacje identyfikowane za pomocą numerów pozycji zajmowanych przez te znaki w etykiecie. Są to dane niezbędne do właściwego przetwarzania rekordu. Zawartość etykiety /00-04 Długość rekordu /05 Status rekordu (Rec Stat) /06 Typ rekordu (Type of Record) /07-09 Zawartość nieokreślona /10 Liczba wskaźników w polach o etykietach większych od 009 /11 Liczba znaków kodu podpola /12-16 Lokalizacja pierwszego znaku pól danych /17 Poziom kompletności rekordu (Enc Lvl) /18-19 Zawartość nieokreślona /20-23 Struktura tablicy adresów Niektóre elementy etykiety rekordu mają ustalone niezmienne wartości (liczba wskaźników, liczba znaków kodu podpola, struktura tablicy adresów), niektóre generowane są automatycznie przez oprogramowanie (długość rekordu, lokalizacja pierwszego znaku pól danych). Natomiast wartości pewnych elementów muszą być określone przy wprowadzaniu danych do rekordu. Są to: /05 Status rekordu (Rec Stat) Stosuje się następujące kody: n rekord nowy c rekord zmodyfikowany /06 Typ rekordu (Type of Record) Stosuje się następujący kod: z rekord khw /17 Poziom kompletności rekordu (Enc Lvl) Stosuje się następujące kody: n rekord kompletny o rekord niekompletny. Tablica adresów składa się z jednostek zbudowanych z etykiety (3 znaki), oznaczenia długości (4 znaki) i lokalizacji (5 znaków) poszczególnych pól danych występujących w rekordzie. Etykieta pola jest trzycyfrowym identyfikatorem pola. Zauważyć należy, że (w celu poprawienia czytelności zapisu) opracowania dotyczące formatów i systemy zautomatyzowane (wyświetlając zawartość rekordu) umieszczają etykietę pola bezpośrednio przed zawartością pola 9

6 identyfikowanego tą etykietą. Tablica adresów jest generowana automatycznie przez system. Pola danych identyfikowane etykietami są polami danych kontrolnych bez wyodrębnionych podpól i bez wskaźników. Pozostałe pola są polami zmiennej długości. Dwa pierwsze znaki tych pól zarezerwowane są na dwa jednoznakowe wskaźniki i występują w polu, nawet jeżeli wskaźniki dla danego pola nie zostały określone. Wskaźniki identyfikowane są za pomocą numerów znaków zajmowanych w polu. Wartość wskaźnika może być wyrażona cyfrą lub spacją (w tym opracowaniu reprezentowaną za pomocą Pola zmiennej długości składają się z podpól identyfikowanych za pomocą dwuznakowych kodów. Pierwszym znakiem kodu podpola jest separator podpól (oddany w tym opracowaniu za pomocą znaku $). Drugi znak to identyfikator podpola; identyfikatorem może być mała litera lub cyfra. Zarówno całe pole zmiennej długości, jak i poszczególne podpola mogą być powtarzane. W niniejszym opracowaniu po nazwach pól i podpól w nawiasach okrągłych podano informację o ich powtarzalności: P pole/podpole powtarzalne, NP pole/podpole niepowtarzalne. Przy omawianiu oznaczników zawartości poszczególnych pól uwzględniono tylko podpola wykorzystywane w katalogu NUKAT. Przedstawiając zawartość poszczególnych pól, wymieniono podpola w porządku alfabetycznym ich kodów literowych. W przykładach podanych w niniejszej instrukcji zastosowano kolejność podpól wynikającą z zasad formułowania haseł (w polach 1XX, 4XX i 5XX) oraz z zasad określonych przez format MARC 21 (dla pozostałych pól). Rodzaje rekordów khw Podstawową grupę rekordów wprowadzanych do katalogu NUKAT stanowią rekordy sporządzane dla haseł ujednoliconych, tzn. takich, które mogą być wykorzystane w polach rekordu bibliograficznego (por. [5]). Są to: hasła opisu bibliograficznego (wykorzystywane w rekordzie bibliograficznym w polach: 100, 110, 111, 130, 240, 700, 710, 711, 730), hasła dodatkowe dla serii i dokumentu wieloczęściowego wymienianego w strefie serii opisu bibliograficznego (wykorzystywane w rekordzie bibliograficznym w polach: 440, 800, 810, 811, 830), hasła przedmiotowe (wykorzystywane w rekordzie bibliograficznym w polach: 600, 610, 611, 630, 650, 651, 655). W oprogramowaniu Virtua informacja o typie hasła rekordu zapisywana jest w lokalnym polu stałej długości Bib lvl, które może przyjmować następujące wartości: x hasło opisu bibliograficznego, którego pierwszym elementem jest nazwa osoby lub ciała zbiorowego, e hasło dodatkowe, którego pierwszym elementem jest hasło osobowe lub korporatywne, a drugim ujednolicona forma tytułu, u hasło tytułowe opisu bibliograficznego (tytuł ujednolicony), 10

7 t hasło dodatkowe dla serii lub dokumentu wieloczęściowego, który nie jest opisywany pod hasłem autorskim, g hasło dodatkowe dla wydawnictwa zwartego wieloczęściowego posiadającego autora, y hasło z kartoteki języka haseł przedmiotowych hasło przedmiotowe, w hasło z kartoteki języka haseł przedmiotowych temat formalny, d hasło z kartoteki języka haseł przedmiotowych określnik. Zawartość rekordów khw Podstawowym elementem rekordu khw jest hasło rekordu zapisane w polu o etykiecie 1XX. W każdym rekordzie może wystąpić tylko jedno takie pole. CKHW NUKAT składa się z dwu podzbiorów: kartoteki haseł opisu bibliograficznego i haseł dodatkowych dla serii i dokumentu wieloczęściowego, tzw. kartoteki haseł formalnych (khf) oraz kartoteki języka haseł przedmiotowych (khp). Zawartość rekordu uzależniona jest od tego, do której kartoteki należy rekord. Do khf wprowadza się tylko rekordy haseł ujednoliconych, mogące zawierać następujące dane: informacje kontrolne i numery identyfikacyjne (pola 001, 005, 008, 010, 020, 022, 035, 040), hasło rekordu (pola 100, 110, 111, 130), tropy zob. (pola 400, 410, 411, 430), tropy zob. też (pola 500, 510, 511, 530), dane dotyczące serii lub wydawnictwa zwartego wieloczęściowego oraz uwagi (pola 640, 641, 642, 643, 665, 667, 670, 675, 680, 690). W khp rekord hasła ujednoliconego (lub hasła ujednoliconego, które może wystąpić w roli określnika) może zawierać następujące dane: informacje kontrolne i numery identyfikacyjne (pola 008, 010, 035, 040), hasło rekordu (pola 100, 110, 111, 130, 150, 151, 155), odsyłacze orientacyjne uzupełniające (pole 360), tropy zob. (pola 400, 410, 411, 430, 450, 451, 472, 455), tropy zob. też (pola 500, 510, 511, 530, 550, 551, 555), uwagi (pola 665, 667, 670, 675, 680, 681). W khp rekord określnika może zawierać następujące dane: informacje kontrolne i numery identyfikacyjne (pola 008, 010, 035, 040), hasło rekordu (pole 180, 181, 182, 185), odsyłacze orientacyjne uzupełniające (pole 360), tropy zob. (pola 472, 480, 481, 482, 485), tropy zob. też (pole 580, 581, 582, 585), uwagi (pola 670, 680, 681). W khp rekord odsyłacza orientacyjnego ogólnego może zawierać: informacje kontrolne i numery identyfikacyjne (pola 008, 010, 035, 040), hasło rekordu (pole 150), odsyłacz orientacyjny ogólny (pole 260), tropy zob. (pole 472), 11

8 uwagi (pola 667, 670, 680, 681). Powyższe zestawienie zawartości rekordów nie uwzględnia wszystkich rodzajów rekordów ani wszystkich pól przewidzianych w formacie MARC 21. Wymieniono tylko elementy podawane w katalogu NUKAT. W zestawieniach pól wchodzących w skład rekordów w CKHW NUKAT występują pola (472, 690 i 910), których zawartość nie jest określona w formacie MARC 21. Ich znaczenie omówiono w rozdziale Pola lokalne. Do pól tropów zob. wprowadza się warianty hasła rekordu, do pól tropów zob. też wprowadza się hasła związane z hasłem rekordu. Pola zawierające hasło rekordu, tropy zob. i tropy zob. też są indeksowane. Na podstawie pól tropów generowane są automatycznie odsyłacze ogólne od wariantu hasła do hasła rekordu oraz odsyłacze uzupełniające od hasła związanego do hasła rekordu. Na podstawie pól odsyłaczy mogą być generowane odsyłacze od hasła rekordu do grupy haseł wskazanej w polu 260 lub 360. Pola indeksowane Podstawową grupę pól rekordu khw stanowią pola indeksowane, tzn. hasło rekordu, tropy zob. i zob. też. W tej grupie pól pierwsza cyfra etykiety pola określa jego funkcję w rekordzie w sposób następujący: 1XX Hasło rekordu 4XX Tropy zob. warianty hasła rekordu 5XX Tropy zob. też hasła związane z hasłem rekordu Rozróżnia się następujące typy haseł rekordów, tropów zob. i tropów zob. też : X00 pierwszym elementem jest nazwa osobowa X10 pierwszym elementem jest nazwa ciała zbiorowego X11 pierwszym elementem jest nazwa imprezy X30 pierwszym elementem jest tytuł X50 pierwszym elementem jest nazwa, która nie kwalifikuje się do umieszczenia w polach X00, X10, X11, X30, X51 lub X55 X51 pierwszym elementem jest nazwa geograficzna X55 pierwszym elementem jest temat formalny X80 pierwszym elementem jest określnik rzeczowy X81 pierwszym elementem jest określnik geograficzny X82 pierwszym elementem jest określnik chronologiczny X85 pierwszym elementem jest określnik formy Podział ten związany jest z rodzajem pierwszego elementu hasła. Typ hasła określony jest przez dwie ostatnie cyfry etykiety pól indeksowanych. 12

9 Dane kontrolne i numery identyfikacyjne DANE KONTROLNE I NUMERY IDENTYFIKACYJNE 001 Numer systemowy rekordu (NP) Stosowanie i zawartość pola W formacie wymiennym MARC 21 pole 001 zawiera numer kontrolny identyfikujący rekord khw we wszystkich katalogach zawierających kopię tego rekordu z katalogu centralnego NUKAT. W katalogu NUKAT ze względu na format wewnętrzny systemu Virtua, pole to zawiera numer systemowy nadawany automatycznie przez system. Numer ten identyfikuje rekord tylko w obrębie bazy NUKAT. Numer systemowy składa się z 9 znaków numerycznych poprzedzonych przedrostkiem vtls. W bazie NUKAT numer kontrolny rekordu khw znajduje się w polu 010. Sposób wykorzystania pól 001, 010 i wynikające z tego procedury przejmowania rekordów powinny być przedmiotem uzgodnień między bibliotekami stosującymi różne systemy a Centrum NUKAT. 005 Data ostatniej modyfikacji rekordu (NP) Stosowanie i zawartość pola Pole 005 zawiera datę ostatniej modyfikacji rekordu. Pole jest wypełniane automatycznie przez system. 008 Dane kontrolne (NP) Pole 008 zawiera 40 znaków ponumerowanych od 00 do 39. Poszczególne znaki lub ich grupy przeznaczone są na ściśle określone informacje identyfikowane za pomocą numerów pozycji zajmowanych przez te znaki w polu. Jest to pole obowiązkowe, dopuszcza się jednak konsekwentne nieużywanie niektórych jego elementów. Na pozycji znaków przeznaczonych na elementy nieużywane umieszcza się znak wypełniacza:. Niektóre pozycje znakowe pola 008 nie mają określonej zawartości. W miejscu tych pozycji zostawia się spację. Formaty wewnętrzne systemów zautomatyzowanych traktują poszczególne elementy pola 008 jako odrębne pola stałej długości, identyfikowane za pomocą nazw mnemonicznych. Ułatwia to wprowadzanie danych. Poniżej podano elementy pola 008 w kolejności ich występowania w tym polu. 008/00-05 Data wprowadzenia rekordu (Entered) Data zapisywana jest zgodnie z wzorcem: rrmmdd. Pozycja automatycznie wypełniana przez system. 008/06 Stosowanie określnika geograficznego po haśle rekordu (Geo Subd) Stosuje się następujące po haśle nie stosuje się określnika geograficznego i po haśle stosuje się określnik geograficzny n nie dotyczy 008/07 Schemat latynizacji (Roman) 13

10 Dane kontrolne i numery identyfikacyjne nie koduje się 008/08 Język katalogowania (Cat Lang) nie koduje się 008/09 Rodzaj rekordu (Rec Kind) Stosuje się następujące kody: a rekord hasła ujednoliconego b rekord odsyłacza całkowitego orientacyjnego d rekord określnika f rekord hasła ujednoliconego, które może wystąpić w funkcji określnika 008/10 Przepisy katalogowania (Cat Rules) Pole w formacie MARC 21 przeznaczone dla kodu przepisów katalogowania. W katalogu NUKAT wykorzystywane niestandardowo do odróżnienia typów rekordów w słownikach haseł przedmiotowych jhp KABA. Stosuje się następujące kody: rekord hasła wzorcowego a rekord hasła rozwiniętego 008/11 Słownik języka haseł przedmiotowych/tezaurus (Subj) Stosuje się następujące kody: n nie jhp KABA c MeSH 9 JHPBN 008/12 Typ serii (Series Tp) Stosuje się następujące kody: a seria b wydawnictwo zwarte wieloczęściowe c tak zwana seria n nie dotyczy z inne (np. czasopismo) 008/13 Numeracja serii (Numb) Stosuje się następujące kody: a numerowana b nienumerowana c częściowo numerowana n nie dotyczy 008/14 Stosowanie hasła rekordu jako hasła opisu bibliograficznego (Hd Main) Stosuje się następujące kody: a hasło może być hasłem opisu bibliograficznego b hasło nie może być hasłem opisu bibliograficznego 14

11 Dane kontrolne i numery identyfikacyjne 008/15 Stosowanie hasła rekordu jako hasła przedmiotowego (Hd Subj) Stosuje się następujące kody: a hasło może pełnić funkcję hasła przedmiotowego b hasło nie może pełnić funkcji hasła przedmiotowego 008/16 Stosowanie hasła rekordu jako hasła dodatkowego dla serii (Hd Series) Stosuje się następujące kody: a hasło może wystąpić jako hasło dodatkowe dla serii b hasło nie może być hasłem dodatkowym dla serii 008/17 Typ określnika (Subd Type) Stosuje się następujące kody: a określnik rzeczowy b określnik formy c określnik chronologiczny d określnik geograficzny n nie dotyczy 008/18-27 Zawartość nieokreślona 008/28 Rodzaj agendy rządowej (Govt Ag) nie koduje się 008/29 Zgodność tropów z hasłem rekordu (Ref Eval) Stosuje się następujący kod: a tropy sformułowane zgodnie z zasadami dotyczącymi formy hasła rekordu 008/30 Zawartość nieokreślona 008/31 Kod zezwalający na użycie poprawianego rekordu (Updating) Stosuje się następujący kod: a rekord może być użyty 008/32 Jednoznaczność hasła osobowego (Psnl Name) Stosuje się następujące kody: a hasło rekordu jednoznacznie identyfikuje jedną osobę b hasło rekordu dla nazwy używanej przez więcej niż jedną osobę n nie dotyczy 008/33 Poziom ujednolicenia (Estab Lvl) Stosuje się następujące kody: a hasło ujednolicone (może być użyte w rekordzie bibliograficznym) n nie dotyczy (rekord określnika lub odsyłacza) 008/34-37 Zawartość nieokreślona 008/38 Kod zmiany formy zapisu w stosunku do występującej w dokumencie (Mod Rec) nie koduje się 15

12 Dane kontrolne i numery identyfikacyjne 008/39 Źródło (Source) Stosuje się następujące rekord utworzony przez narodową centralę bibliograficzną (Bibliotekę Narodową) c rekord utworzony w ramach programu współkatalogowania 010 Numer kontrolny rekordu (NP) Stosowanie i zawartość pola Pole zawiera numer kontrolny rekordu jednoznacznie identyfikujący rekord we wszystkich katalogach lokalnych pobierających dane z katalogu NUKAT. Od roku 2002 podaje się numery o postaci l@rrrrnnnnnn, gdzie: l kod literowy przyjmujący następujące wartości: n hasło opisu bibliograficznego - nazwa osobowa, nazwa ciała zbiorowego lub hasło złożone z hasła osobowego lub korporatywnego i tytułu t tytuł ujednolicony lub tytuł serii s hasło przedmiotowe/temat formalny jhp KABA x hasło przedmiotowe jhp KABA, będące kopią hasła opisu bibliograficznego (od 2008 r.) p hasło przedmiotowe JHPBN (od 2005 r.) m hasło przedmiotowe MeSH (od 2005 spacja rrrr cztery cyfry roku nnnnnn numer kolejny w danym roku. Do końca 2001 roku numer miał postać: l@@rrnnnnnn, dwie spacje rr dwie ostatnie cyfry roku W formacie wymiennym MARC 21 ten numer powtarza się w polu 001. Wskaźniki nieużywane. Kody podpól $a Numer kontrolny (NP) $a t $a n Międzynarodowy znormalizowany numer książki ISBN (P) Stosowanie i zawartość pola Pola używa się tylko w rekordach haseł sporządzanych dla książek wielotomowych (008/12=b). ISBN podaje się bez akronimu i bez łączników oddzielających części numeru. 16

13 Dane kontrolne i numery identyfikacyjne Wskaźniki nieużywane. Kody podpól $a ISBN (NP) $z Błędny ISBN (P) 022 Międzynarodowy znormalizowany numer wydawnictwa ciągłego ISSN (P) Stosowanie i zawartość pola Pola używa się tylko w rekordach dla tytułów serii. Pomija się akronim ISSN. Zachowuje się łącznik między czwartą a piątą cyfrą. Wskaźniki nieużywane. Kody podpól $a ISSN (NP) $y Błędny ISSN (P) $z Unieważniony ISSN (P) $a $a $z Numer systemowy rekordu (NP) Stosowanie i zawartość pola Występuje tylko w rekordach JHPBN (9 znaków) i MeSH (7 znaków). Służy do identyfikacji rekordów w bazach macierzystych dla tych rekordów. Wskaźniki nieużywane. Kody podpól $a Numer systemowy rekordu (NP) $a a $a D Instytucja sporządzająca rekord (NP) Stosowanie i zawartość pola Pole zawiera sigla bibliotek i identyfikatory osób, które uczestniczyły w sporządzeniu rekordu. Podaje się sigla ustalone w Wykazie siglów bibliotek polskich uczestniczących w centralnym katalogu Biblioteki Narodowej. Identyfikatory osób ustala się w porozumieniu z Centrum NUKAT. Identyfikator podaje się po siglum i poprzedza kreską ukośną. Wskaźniki nieużywane. 17

14 Dane kontrolne i numery identyfikacyjne Kody podpól $a Instytucja, która przygotowała dane do khw (NP) $c Instytucja, która sporządziła rekord (NP) $d Instytucja, która zmodyfikowała rekord (P) $a KR U/AK $c KR U/AK $d WA U/BM 073 Kod listy określników (NP) Stosowanie i zawartość pola Pole stosuje się w rekordach określników jhp KABA. Zawiera kod listy określników wskazującej na tematy, po których stosuje się określnik będący hasłem rekordu. Tematy te są określone we wstępach do poszczególnych list określników. Wskaźniki nieużywane. Kody podpól $a Kod listy określników (P) $a ORG $a CIA Listy określników dostępne na stronie: 18

15 100 HASŁO REKORDU 100 Hasło rekordu nazwa osobowa (NP) Stosowanie i zawartość pola Pole zawiera hasło, którego pierwszym lub jedynym elementem jest nazwa osobowa. Może to być hasło opisu bibliograficznego (hasło osobowe, hasło złożone z hasła osobowego i tytułu) lub hasło przedmiotowe, w którym jako temat występuje hasło osobowe lub hasło złożone z hasła osobowego i tytułu. Pierwszy wskaźnik rodzaj pierwszego elementu nazwy osobowej. 0 Hasło zaczyna się od imienia lub stanowi nazwę podaną w naturalnej kolejności jej składników @ $a Fryderyk $b II Wielki $c (król Prus ; $d ) @ $a Wincenty a Paulo $c (św. ; $d ) @ $a J. L @ $a Jakub z Korzkwi $c (biskup płocki ; $d ca ) @ $a Beniamin $c (arcybiskup ; $d ). 1 Hasło zaczyna się od nazwiska, lub składa się z samego nazwiska (gdy imię jest nieznane). Jeżeli jednak brak pewności, że nazwa bez imienia jest nazwiskiem, pierwszy wskaźnik ma wartość @ $a Kosiński, Jerzy $d ( ) @ $a Ponson du Terrail, Pierre Alexis de $d ( ) @ $a Żbikowska-Migoń, Anna $d (1944- ) @ $a Kochanowski, Jan $d ( ) $x dzieciństwo i młodość. 3 Hasło zaczyna się od nazwy rodu, rodziny, dynastii, klanu lub podobnej grupy. Wartość wskaźnika nie zależy od tego, czy nazwa podana jest w naturalnej kolejności składników, czy też nie @ $a Jagiellonowie $c (dynastia) @ $a Braniccy $c (ród). Drugi wskaźnik nieużywany. Kody podpól $a Nazwa osobowa (NP) Podaje się: imię bądź imiona, nazwisko, nazwisko i imię, pseudonim lub określenie użyte jako nazwa własna. 19

16 $a Centkiewiczowa, Alina $d ( ). 100 $a Joliot-Curie, Frédéric $d ( ). 100 $a Čehov, Mihail Aleksandrovič $d ( ). 100 $a Siedlecki, Adam Grzymała $d ( ). 100 $a Urszula Ledóchowska $c (św. ; $d ) @ $a Augustyn $c (św. ; $d ) @ $a Abraham $c (patriarcha biblijny). $b Numeracja (NP) Podaje się numer wyrażony cyfrą rzymską i dalszą część nazwy występującą w naturalnej kolejności po numerze. Podpole występuje wyłącznie przy wartości pierwszego wskaźnika @ $a Jan Paweł $b II $c (papież ; $d ) @ $a Ludwik $b I Wielki $c (król Węgier ; $d ) @ $a Jan $b III Sobieski $c (król Polski ; $d ). $c Dopowiedzenie inne niż daty biograficzne (P) Podaje się dopowiedzenie do nazwy osobowej @ $a Świętopełk $c (książę Pomorza Gdańskiego ; $d ca ) @ $a Miarka, Karol $d ( ; $c sr.) @ $a Dumas, Alexandre $d ( ; $c ojciec) @ $a Romanowowie $c (dynastia). $d Daty biograficzne (NP) Podaje się daty biograficzne stanowiące dopowiedzenie do nazwy osobowej @ $a Słomczyński, Maciej $d ( ) @ $a Euripides $d (ca a.c.). $f Rok wydania/powstania dzieła (NP) Podaje się rok wydania lub powstania dzieła stanowiący dopowiedzenie do tytułu @ $a Reid, Gavin $d (1950- ). $t Dyslexia $l (ang. ; $f 2005) $k Wolna fraza lub sformalizowane określenie (P) Podaje się dopowiedzenie do tytułu stanowiące określenie stosunku opisywanego tekstu do tekstu oryginalnego @ $a Krall, Hanna $d (1937- ). $t Zdążyć przed Panem Bogiem $l (ang. ; $k adaptacja) $l Język tekstu (NP) Podaje się określenie języka stanowiące dopowiedzenie do tytułu @ $a Molière $d ( ). $t Avare $l (ang.) 20

17 100 $m Obsada utworu muzycznego (P) Podaje się obsadę utworu muzycznego, jako uzupełniający element tytułu ujednoliconego tego utworu, jeżeli tytuł ujednolicony jest nazwą formy lub gatunku muzycznego. Nazwy poszczególnych głosów i/lub instrumentów podaje się w jednym podpolu $m. Podpole powtarza się, jeżeli określenia obsady muszą być oddzielone przez elementy tytułu zapisywane w innych podpolach @ $a Arne, Thomas Augustine $d ( ). $t Koncerty. $m Instrumenty klawiszowe, orkiestra. $n No. 3, $p Con spirito. $m Instrumenty klawiszowe 100 1@ $a Chopin, Fryderyk $d ( ). $t Ballady. $m Fortepian. $n Nr 1. $n Op. 23. $r g-moll $n Numer części (P) Podaje się numer części, jeżeli w podpolu $t znajduje się tytuł całości. Jeżeli tytuł utworu muzycznego w podpolu $t, oraz ewentualne określenie obsady, nie wystarcza do jednoznacznej identyfikacji dzieła, w podpolu $n podaje się numer porządkowy, numer opusu lub numer katalogu tematycznego @ $a Horatius Flaccus, Quintus $d (65-8 a.c.). $t Epistulae. $n 2 $l (łac.) 100 1@ $a Bacewicz, Grażyna $d ( ). $t Koncerty. $m Skrzypce, orkiestra. $n 5 $o (aranż.) $o Określenie transkrypcji/aranżacji utworu muzycznego (NP) Podaje się określenie transkrypcji lub aranżacji stanowiące dopowiedzenie do ujednoliconego tytułu utworu muzycznego @ $a Wagner, Richard $d ( ). $t Ring des Nibelungen. $p Walküre $o (aranż.) $p Nazwa części (P) Podaje się tytuł części, jeżeli tytuł całości podano w podpolu $t @ $a Brandys, Kazimierz $d ( ). $t Miesiące. $p $l (fr.) 100 1@ $a Schubert, Franz $d ( ). $t Schwanengesang. $n D $n Nr 4, $p Ständchen $o (aranż.) $r Tonacja utworu muzycznego (NP) Podaje się oznaczenie tonacji utworu muzycznego, które stanowi uzupełniający element tytułu ujednoliconego @ $a Chopin, Fryderyk $d ( ). $t Walce. $m Fortepian. $n Op. 64. $n Nr 1. $r Des-dur 100 1@ $a Beethoven, Ludwig van $d ( ). $t Koncerty. $m Skrzypce, orkiestra. $n Op. 61. $r D-dur 21

18 100 $s Wersja (NP) Podaje się określenie wersji, które stanowi dopowiedzenie do tytułu. 100 $a Gounod, Charles François $d ( ). $t Ave Maria. $n Nr 1 $s (wersja instrumentalna) $t Tytuł (NP) Podaje się: tytuł, tytuł całości, jeżeli hasło utworzono dla części, której tytuł podano w podpolu $p @ $a Andrzejewski, Jerzy $d ( ). $t Popiół i diament $l (pol.) 100 1@ $a Brandys, Kazimierz $d ( ). $t Miesiące. $p $l (fr.) 100 1@ $a Bach, Johannes Sebastian $d ( ). $t Sonaty. $m Flet, basso continuo. $n BWV $r E-dur 100 1@ $a Schumann, Robert $d ( ). $t Albumblätter. $n Op $n No. 4, $p Walzer $v Określnik formy (P) Podaje się określnik formy będący elementem hasła przedmiotowego @ $a Gombrowicz, Witold $d ( ). $t Ferdydurke $v wydawnictwa dla młodzieży. $x Określnik rzeczowy (P) Podaje się określnik rzeczowy będący elementem hasła przedmiotowego @ $a Hugo, Victor $d ( ) $x postacie @ $a Mickiewicz, Adam $d ( ) $x wersyfikacja @ $a Jezus Chrystus $x boskość. $y Określnik chronologiczny (NP) Podaje się określnik chronologiczny będący elementem hasła przedmiotowego @ $a Jezus Chrystus $x historia doktryn $y 20 w @ $a Shakespeare, William $d ( ) $x krytyka i interpretacja $y 20 w. $z Określnik geograficzny (P) Podaje się określnik geograficzny będący elementem hasła przedmiotowego @ $a Mickiewicz, Adam $d ( ). $t Dziady $x inscenizacja $z Polska $z Warszawa $y @ $a Cyryl $c (św. ; $d ca ) $x podróże $z Bułgaria. 22

19 Hasło rekordu nazwa ciała zbiorowego (NP) Stosowanie i zawartość pola Pole zawiera hasło, którego pierwszym lub jedynym elementem jest nazwa ciała zbiorowego. Może to być hasło opisu bibliograficznego (hasło korporatywne, hasło złożone z hasła korporatywnego i tytułu) lub hasło przedmiotowe, w którym jako temat występuje hasło korporatywne lub hasło złożone z hasła korporatywnego i tytułu. Pierwszy wskaźnik rodzaj pierwszego elementu nazwy ciała zbiorowego. 1 Hasło zaczyna się od nazwy geograficznej ciała zbiorowego terytorialnego, po której następuje nazwa własna organu ciała zbiorowego terytorialnego @ $a Polska. $b Ministerstwo Kultury i Sztuki @ $a Francja. $b Cour des comptes. 2 Hasło zaczyna się od nazwy ciała zbiorowego podanej w naturalnej kolejności jej składników @ $a Uniwersytet Warszawski. $b Wydział Prawa i Administracji @ $a Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne na Śnieżce @ $a Biblioteka Jagiellońska. $k Rękopis. $n BJ Drugi wskaźnik nieużywany. Kody podpól $a Nazwa ciała zbiorowego lub nazwa geograficzna jako pierwszy element (NP) Podaje się nazwę: ciała zbiorowego nadrzędnego, jeżeli hasło utworzono dla ciała zbiorowego podrzędnego, którego nazwa nie identyfikuje w sposób jednoznaczny, ciała zbiorowego terytorialnego, jeżeli hasło utworzono dla organu ciała zbiorowego terytorialnego, ciała zbiorowego w pozostałych przypadkach. Nazwę tę podaje się w podpolu $a łącznie z towarzyszącymi jej dopowiedzeniami @ $a Uniwersytet Warszawski @ $a Bank Ziemski (Poznań) @ $a Uniwersytet Warszawski. $b Wydział Prawa i Administracji @ $a Ecclesia Catholica. $b Diecezja Gorzowska @ $a Polska. $b Ministerstwo Kultury i Sztuki @ $a Kraków (Polska). $b Urząd Miasta @ $a Biblioteka Jagiellońska. $k Rękopis. $n BJ

20 110 $b Nazwa jednostki podrzędnej (P) Podaje się: nazwę ciała zbiorowego podrzędnego (wraz z towarzyszącymi jej dopowiedzeniami), jeżeli w podpolu $a znajduje się nazwa ciała nadrzędnego, nazwę organu ciała zbiorowego terytorialnego (wraz z towarzyszącymi tej nazwie dopowiedzeniami), jeżeli w podpolu $a znajduje się nazwa ciała zbiorowego terytorialnego, nazwę imprezy opisywanej pod nazwą ciała zbiorowego, nazwę odznaczenia w hasłach jhp KABA @ $a Polska Akademia Nauk. $b Biblioteka (Warszawa) @ $a Uniwersytet Warszawski. $b Instytut Informatyki @ $a Polska. $b Ministerstwo Komunikacji ( ) @ $a Polska. $b Armia Krajowa @ $a Komunistyczna Partia Polski. $b Zjazd $n (3 ; $d 1925 ; $c Warszawa) @ $a Polska. $b Order Wojenny Virtuti Militari. Podpole powtarza się, jeżeli w haśle dla ciała zbiorowego odzwierciedla się wielopoziomową strukturę hierarchiczną @ $a Włochy. $b Ministero per i Beni Culturali e Ambientali. $b Divisione Editoria. $c Miejsce imprezy (NP) Podaje się nazwę miejscowości, w którym odbyła się impreza, stanowiącą dopowiedzenie do jej nazwy @ $a Związek Nauczycielstwa Polskiego. $b Rada Zakładowa w Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica. $b Konferencja Sprawozdawczo-Wyborcza $d (1980 ; $c Kraków). $d Data imprezy (NP) Podaje się datę imprezy stanowiącą dopowiedzenie do nazwy imprezy @ $a Ecclesia Catholica. $b Prowincja Krakowska. $b Synod $n (1 ; $d ). $k Sformalizowane określenie formy tekstu (P) Podaje się określenie formy tekstu @ $a Biblioteka Jagiellońska. $k Rękopis. $n BJ $l Język tekstu (NP) Podaje się określenie języka tekstu stanowiące dopowiedzenie do tytułu @ $a Towarzystwo Filozoficzne (Kraków). $t Trzecie sprawozdanie Towarzystwa Filozoficznego w Krakowie za rok 1911 $l (pol.) 24

21 110 $n Numer imprezy/części/rękopisu (P) Podaje się: dopowiedzenie do nazwy imprezy zawierające jej numer, numer części, jeżeli tytuł całości znajduje się w podpolu $t, sygnaturę rękopisu, jeżeli w podpolu $a podano nazwę instytucji posiadającej ten rękopis, a w podpolu $k określenie Rękopis @ $a Église réformée de France. $b Synode National $n (92 ; $d 1999 ; $c Fréjus-St-Raphaël) @ $a Biblioteka Jagiellońska. $k Rękopis. $n BJ $p Nazwa części (P) Podaje się tytuł części, jeżeli tytuł całości podano w podpolu $t. $s Wersja (NP) Podaje się określenie wersji, które stanowi dopowiedzenie do tytułu. $t Tytuł (NP) Podaje się: tytuł, tytuł całości, jeżeli hasło utworzono dla części, której tytuł podano w podpolu $p @ $a Towarzystwo Przyjaciół Warszawy. $b Oddział Stare Miasto. $t Plan pracy $v Określnik formy (P) Podaje się określnik formy będący elementem hasła przedmiotowego @ $a Biblioteka Jagiellońska $v przewodniki. $x Określnik rzeczowy (P) Podaje się określnik rzeczowy będący elementem hasła przedmiotowego @ $a Organizacja Narodów Zjednoczonych $x głosowanie @ $a Polska. $b Najwyższa Izba Kontroli $x funkcjonariusze $x działalność polityczna @ $a Polska. $b Order Wojenny Virtuti Militari $x historia. $y Określnik chronologiczny (NP) Podaje się określnik chronologiczny będący elementem hasła przedmiotowego @ $a Katolicki Uniwersytet Lubelski $y $z Określnik geograficzny (P) Podaje się określnik geograficzny będący elementem hasła przedmiotowego @ $a Organizacja Narodów Zjednoczonych $z Azja Południowa 25

22 Hasło rekordu nazwa imprezy (NP) Stosowanie i zawartość pola Pole zawiera hasło, którego pierwszym lub jedynym elementem jest nazwa imprezy. Może to być hasło opisu bibliograficznego (hasło korporatywne, hasło złożone z hasła korporatywnego i tytułu) lub hasło przedmiotowe, w którym jako temat występuje hasło korporatywne lub hasło złożone z hasła korporatywnego i tytułu. Pierwszy wskaźnik rodzaj pierwszego elementu nazwy ciała zbiorowego. 2 Hasło zaczyna się od nazwy imprezy podanej w naturalnej kolejności jej składników @ $a Olimpiada Matematyczna $n (39 ; $d ) @ $a Sobór Watykański $n (2 ; $d ) @ $a Wyprawa Byrda $n (1 ; $d ). Drugi wskaźnik nieużywany. Kody podpól $a Nazwa imprezy (NP) Podaje się nazwę imprezy @ $a International Congress of Pure and Applied Chemistry $n (18 ; $d 1961 ; $c Montreal) @ $a Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie $d (1980 ; $c Madryt). $c Miejsce imprezy (NP) Podaje się nazwę miejsca, w którym odbyła się impreza, stanowiącą dopowiedzenie do jej nazwy @ $a Niemiecko-Polskie Kolokwium Prawa Karnego $d (1995 ; $c Białystok / Rajgród). $d Data imprezy (NP) Podaje się datę imprezy stanowiącą dopowiedzenie do nazwy imprezy @ $a Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Chemicznego i Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego $d (1996 ; $c Poznań) @ $a Sympozjum Liturgiczne Diecezji Siedleckiej $n (4 ; $d 2006 ; $c Siedlce). $e Nazwa jednostki podrzędnej (P) Podaje się nazwę imprezy towarzyszącej jako nazwę jednostki podrzędnej @ $a International Congress of Gerontology $d (1978 ; $c Sydney). $e Satelite Conference. 26

23 111 $k Sformalizowane określenie (P) Podaje się dopowiedzenie do tytułu stanowiące określenie stosunku opisywanego tekstu do tekstu oryginalnego. $l Język tekstu (NP) Podaje się określenie języka tekstu stanowiące dopowiedzenie do tytułu. $n Numer imprezy/numer części (P) Podaje się: dopowiedzenie do nazwy imprezy zawierające jej numer, numer części, jeżeli tytuł całości znajduje się w podpolu $t @ $a Sobór Nicejski $n (1 ; $d 325) @ $a Zjazd Bibliofilów Polskich $n (1 ; $d 1925 ; $c Warszawa). $p Nazwa części (P) Podaje się tytuł części, jeżeli tytuł całości podano w podpolu $t. $s Wersja (NP) Podaje się określenie wersji, które stanowi dopowiedzenie do tytułu. $t Tytuł (NP) Podaje się: tytuł, tytuł całości, jeżeli hasło utworzono dla części, której tytuł podano w podpolu $p. $v Określnik formy (P) Podaje się określnik formy będący elementem hasła przedmiotowego @ $a Konferencja Jałtańska $d (1945 ; $c Jałta) $v publicystyka. $x Określnik rzeczowy (P) Podaje się określnik rzeczowy będący elementem hasła przedmiotowego @ $a Festiwal Polskiej Muzyki Współczesnej Poznańska Wiosna Muzyczna $x historia. $y Określnik chronologiczny (NP) Podaje się określnik chronologiczny będący elementem hasła przedmiotowego. $z Określnik geograficzny (P) Podaje się określnik geograficzny będący elementem hasła przedmiotowego. 27

24 Hasło rekordu tytuł (NP) Stosowanie i zawartość pola Pole zawiera hasło, którego pierwszym lub jedynym elementem jest tytuł. Może to być tytuł ujednolicony dzieła, tytuł serii lub hasło przedmiotowe, w którym jako temat występuje tytuł. Pole stosuje się także dla tytułów formalnych. Pierwszy wskaźnik nieużywany. Drugi wskaźnik liczba znaków pomijanych przy szeregowaniu. 0 Wszystkie początkowe znaki tytułu są uwzględniane przy szeregowaniu. Znaki diakrytyczne oraz znaki specjalne (np. cudzysłów) występujące na początku pola nie są traktowane jako znaki pomijane. $a Chanson de Roland $l (ang. ; $s wersja fr.) $a Studia Staropolskie $a (program telewizyjny). $a Program teatralny (Akademia Teatralna ; Warszawa ; 1997) 1-9 Wartość wskaźnika oznacza liczbę początkowych znaków tytułu pomijanych przy szeregowaniu. $a The Johns Hopkins Series in Contemporary Medicine and Public Health $a Le Monde (czasopismo ; Francja ; ). Kody podpól $a Tytuł (NP) Podaje się: tytuł, tytuł całości, jeżeli hasło utworzono dla części, której nazwę podano w podpolu $p, tytuł serii, tytuł formalny. $a Biblia $l (pol.) $a Biblia. $p NT $a Missale romanum (Versio Polonica) $a Technical Report - Warsaw University. Institute of Informatics $a Biblioteka Narodowa. $n Seria 1 $a Madonna z Puszczy (obraz). $a Katalog aukcyjny (Korporacja Polonia ; Warszawa ; 2003) $f Rok wydania/powstania dzieła (NP) Stanowi on dopowiedzenie do tytułu. $a Dyslexia $l (pol. ; $f 2005) 28

25 130 $k Sformalizowane określenie (P) Podaje się dopowiedzenie do tytułu stanowiące określenie stosunku opisywanego tekstu do tekstu oryginalnego. $a Biblia. $p NT. $p Ewangelia według św. Marka $l (lapoński ; $k wybór) $l Język tekstu (NP) Podaje się określenie języka tekstu w formie ujednoliconej stanowiące dopowiedzenie do tytułu. $a Koran $l (arab., pol.) $m Obsada utworu muzycznego (P) Podaje się obsadę utworu muzycznego jako uzupełniający element tytułu ujednoliconego tego utworu. Nazwy poszczególnych głosów i/lub instrumentów podaje się w jednym podpolu $m. Podpole powtarza się, jeżeli określenia obsady muszą być oddzielone przez elementy tytułu zapisywane w innych podpolach. $a Pieśni. $m Głos, fortepian $n Numer części (P) Podaje się numer części, jeżeli w podpolu $a znajduje się tytuł całości. Jeżeli podpole $a zawiera tytuł utworu muzycznego, w podpolu $n podaje się numer kolejny, numer opusu lub numer katalogu tematycznego. $a Sonaty. $m Fortepian. $n 2 $o Określenie transkrypcji/aranżacji utworu muzycznego (NP) Podaje się określenie transkrypcji lub aranżacji stanowiące dopowiedzenie do ujednoliconego tytułu utworu muzycznego. $a Sonaty. $m Altówka, fortepian $o (aranż.) $p Nazwa części (P) Podaje się tytuł części, jeżeli tytuł całości podano w podpolu $a. $a Biblia. $p ST. $p Księga Aggeusza $r Tonacja utworu muzycznego (NP) Podaje się oznaczenie tonacji utworu muzycznego, które stanowi uzupełniający element tytułu ujednoliconego. $a Koncerty. $m Skrzypce, orkiestra. $r D-dur $s Wersja (NP) Podaje się określenie wersji, które stanowi dopowiedzenie do tytułu. $a Fortunatus $s (wersja niem.) $a Biblia $l (ang. ; $s wersja Króla Jakuba) 29

26 130 $v Określnik formy (P) Podaje się określnik formy będący elementem hasła przedmiotowego. $a Ethos (czasopismo ; Polska ; ) $v bibliografia zawartości. $x Określnik rzeczowy (P) Podaje się określnik rzeczowy będący elementem hasła przedmiotowego. $a Biblia $x wykorzystanie homiletyczne. $a Rāmāyana $x adaptacje $x historia i krytyka. $y Określnik chronologiczny (NP) Podaje się określnik chronologiczny będący elementem hasła przedmiotowego. $a Biblia $x hermeneutyka $y 20 w. $z Określnik geograficzny (P) Podaje się określnik geograficzny będący elementem hasła przedmiotowego. $a Dominus Iesus $x recepcja $z Azja. 30

27 Hasło rekordu nazwa pospolita (NP) Stosowanie i zawartość pola Pola używa się wyłącznie w językach haseł przedmiotowych. Pole zawiera hasło przedmiotowe, którego pierwszym lub jedynym elementem jest nazwa, która nie kwalifikuje się do umieszczenia w polach o etykietach 100, 110, 111, 130, 151 lub 155. Pole to stosuje się także w rekordach odsyłaczy orientacyjnych całkowitych podaje się wyrażenie stanowiące pierwszą część odsyłacza. Wskaźniki nieużywane. Kody podpól $a Nazwa pospolita (NP) Podaje się temat lub wyrażenie będące hasłem rekordu odsyłacza orientacyjnego całkowitego (druga część odsyłacza znajduje się w polu 260). $a Historia. $a Dzieci $x opieka medyczna. $a Grunwald, Bitwa (1410). $a Filozofia arabska. $a Filozofia arabska $v konferencje. $a i [nazwa geograficzna]. $v Określnik formy (P) Podaje się określnik formy będący elementem hasła przedmiotowego. $a Zwierzęta $v wydawnictwa ilustrowane. $a Literatura francuska $y 16 w. $x tematy, motywy $v rozprawy akademickie. $x Określnik rzeczowy (P) Podaje się określnik rzeczowy będący elementem hasła przedmiotowego. $a Miedź $x rudy. $a Literatura $x historia i krytyka $x teoria. $a Choroby $x aspekt molekularny. $a Citroën AX (samochód osobowy) $x konserwacja i naprawy. $y Określnik chronologiczny (NP) Podaje się określnik chronologiczny będący elementem hasła przedmiotowego. $a Anestezjologia $z Stany Zjednoczone $y 19 w. $a Literatura francuska $y przed $a Kobiety $x awanse $z Polska $y

28 150 $z Określnik geograficzny (P) Podaje się określnik geograficzny będący elementem hasła przedmiotowego. 150 $a Prawa człowieka $z Polska $y $a Kryzys gospodarczy (1929) $z Stany Zjednoczone. 150 $a Etnologia $z Cooka, Wyspy. 150 $a Rośliny chronione $x rozmieszczenie geograficzne $z Polska $z Kraków (region). 32

29 Hasło rekordu nazwa geograficzna (NP) Stosowanie i zawartość pola Pola używa się wyłącznie w kartotece języka haseł przedmiotowych. Pole zawiera hasło, którego tematem jest nazwa geograficzna. Wskaźniki nieużywane. Kody podpól $a Nazwa geograficzna (NP) Podaje się nazwę geograficzną będącą tematem hasła przedmiotowego. $a Gdańsk (Polska). $a Pacyfik (ocean). $a Francja $y (Wojny religijne). $v Określnik formy (P) Podaje się określnik formy będący elementem hasła przedmiotowego. $a Polska $x stosunki zagraniczne $y $v źródła. $a Francja $y (Wojny religijne) $v encyklopedie. $x Określnik rzeczowy (P) Podaje się określnik rzeczowy będący elementem hasła przedmiotowego. $a Kuba $x historia. $a Europa $x ekspansja terytorialna $y $y Określnik chronologiczny (NP) Podaje się określnik chronologiczny będący elementem hasła przedmiotowego. $a Polska $x cywilizacja $y do $a Gdańsk (Polska) $y (Wolne Miasto). $a Warszawa (Polska) $y 1794 (Oblężenie). $z Określnik geograficzny (P) Podaje się określnik geograficzny będący elementem hasła przedmiotowego. $a Polska $x granice $z Niemcy. $a Francja $x stosunki zagraniczne $z Polska. $a Francja $x stosunki $z Europa Wschodnia. 33

30 Hasło rekordu nazwa gatunku/formy (NP) Stosowanie i zawartość pola Pola używa się wyłącznie w kartotece języka haseł przedmiotowych. Pole zawiera hasło, którego pierwszym lub jedynym elementem jest nazwa gatunku/formy. Wskaźniki nieużywane. Kody podpól $a Nazwa gatunku/formy (NP) Podaje się nazwę gatunku/formy dzieła będącą tematem formalnym. $a Sonaty (flet). $a Poezja arabska $y $a Mapy topograficzne. $a Telegramy patriotyczne. $a Filmy amatorskie. $v Określnik formy (P) Podaje się określnik formy będący elementem hasła. $a Powieść amerykańska $v autorzy pochodzenia azjatyckiego. $y Określnik chronologiczny (NP) Podaje się określnik chronologiczny będący elementem hasła. $a Poezja angielska $y (średnioangielska). $a Powieść polska $y 18 w. $a Muzyka na fagot $y 14 w. $a Kalendarze $y 18 w. $z Określnik geograficzny (P) Podaje się określnik geograficzny będący elementem hasła. $a Poezja polska $z Polska $z Warszawa $v antologie. $a Muzyka $z Polska $y 15 w. $a Zaproszenia $z Polska $z Warszawa $y 19 w. 34

31 Hasło rekordu - określnik rzeczowy (NP) Pola używa się wyłącznie w kartotece języka haseł przedmiotowych. Pole zawiera określnik rzeczowy lub połączenie określników, którego pierwszym elementem jest określnik rzeczowy. Wskaźniki nieużywane. Kody podpól $v Określnik formy (P) Podaje się określnik formy. $x zapożyczenia obce $v słowniki. $x Określnik rzeczowy (P) Podaje się określnik rzeczowy. $x choroby $x chemoterapia. $x skutki stresu. 181 Hasło rekordu - określnik geograficzny (NP) Pola używa się wyłącznie w kartotece języka haseł przedmiotowych. Pole zawiera określnik geograficzny. Wskaźniki nieużywane. Kody podpól Podaje się określnik geograficzny. $z Określnik geograficzny (NP) $z za granicą. 182 Hasło rekordu - określnik chronologiczny (NP) Pola używa się wyłącznie w kartotece języka haseł przedmiotowych. Pole zawiera określnik chronologiczny. Wskaźniki nieużywane. Kody podpól $y Określnik chronologiczny (NP) Podaje się określnik chronologiczny. $y $y średniowiecze. 35

32 Hasło rekordu określnik formy (NP) Pola używa się wyłącznie w kartotece języka haseł przedmiotowych. Pole zawiera określnik formy lub połączenie określników, którego pierwszym elementem jest określnik formy. Wskaźniki nieużywane. Kody podpól $v Określnik formy (P) Podaje się określnik formy. $v słowniki. $v czasopisma $v bibliografia. $v zabytki $v inwentarze. $x Określnik rzeczowy (P) Podaje się określnik rzeczowy. $v pieśni $x historia i krytyka 36

33 260 ODSYŁACZE 260 Odsyłacz zob. (P) Stosowanie i zawartość pola Pole stosuje się wyłącznie w kartotece haseł wzorcowych przedmiotowych w rekordach odsyłaczy orientacyjnych całkowitych. Zawiera tekst drugiej części odsyłacza, którego pierwszą część stanowi hasło rekordu (pole 150). Wskaźniki nieużywane. Kody podpól $a Hasło, do którego kieruje odsyłacz (P) Podpole powtarza się, jeżeli między kolejnymi hasłami, do których kieruje odsyłacz, znajduje się tekst objaśnienia. $i Objaśnienie (P) Podaje się wyjaśnienie dotyczące tworzenia lub stosowania hasła podanego w podpolu $a. $a korespondencja wojskowa. $i określnik $a -- dokumenty i korespondencja $i po nazwach sił zbrojnych, rodzajach wojsk i jednostek wojskowych $a kuchnia ([nazwa produktu]). $i hasła typu: Kuchnia ([nazwa produktu]), w których w formie dopowiedzenia podaje się nazwy produktów i grup produktów: mięs, ryb, warzyw, owoców, napojów, przypraw itp., z których sporządza się potrawy, lub które stosuje się przy sporządzaniu potraw, np. $a Kuchnia (warzywa) lub $a Kuchnia (ryż) $a skutki [...] $i określniki rzeczowe typu: -- skutki [nazwa czynnika] <--OG> po nazwach organizmów żywych, po nazwach części ciała, po nazwach chemikaliów, materiałów oraz po odpowiednich tematach z zakresu nauki i techniki do prac na temat skutków wywołanych przez czynnik, czynność lub proces działający na dany przedmiot, np. $a Rośliny skutki kwaśnych opadów <--OG> $i Poszczególne określniki różnią się niekiedy zasadami stosowania. 37

34 Odsyłacz zob. też (P) Stosowanie i zawartość pola Pole stosuje się wyłącznie w rekordach kartoteki haseł wzorcowych przedmiotowych. Nie stosuje go się w rekordach odsyłaczy orientacyjnych całkowitych i w rekordach haseł przedmiotowych rozwiniętych. Zawiera drugą część odsyłacza orientacyjnego uzupełniającego, którego pierwszą część stanowi hasło rekordu. Wskaźniki nieużywane. Kody podpól $a Hasło, do którego kieruje odsyłacz (P) Podpole powtarza się, jeżeli między kolejnymi hasłami, do których kieruje odsyłacz, znajduje się tekst objaśnienia. $i Objaśnienie (P) Podaje się wyjaśnienie dotyczące zakresu i sposobu stosowania hasła podanego w podpolu $a. $a Handel międzynarodowy. $i określnik $a -- handel zagraniczny $i po nazwach geograficznych, jeżeli trzeba połączony z określnikiem geograficznym wyrażonym nazwą kraju, miasta itp., z którym prowadzona jest wymiana handlowa $a Psychologia. $i określnik $a -- i psychologia $i po nazwach osobowych oraz po nazwach odpowiednich instytucji i organizacji $a Literatura polska. $i nazwy gatunków i rodzajów literackich literatury polskiej, np. $a Poezja polska <--OG> $a Technika. $i hasła składające się w części z wyrazu Technika 38