B L AT T I N N E WS. Numer 2/2010. Coś jednak (z)robić trzeba Wpływ mikotoksyn w paszy na wyniki produkcyjne. s.3 s.6

Transkrypt

1 B L AT T I N N E WS Numer 2/2010 s.3 s.6 Coś jednak (z)robić trzeba Wpływ mikotoksyn w paszy na wyniki produkcyjne

2 OD REDAKCJI Drodzy Czytelnicy! Oddajemy w Wasze ręce drugi numer biuletynu informacyjnego Blattin News. Cieszymy się, że pierwszy numer naszej gazetki został ciepło przyjęty i spotkał się z Waszym dużym uznaniem. Na długie jesienne wieczory gorąco polecamy ciekawe artykuły kolejnego wydania. W tym numerze przeczytacie o obecnej jakże trudnej sytuacji na rynku trzody chlewnej. Nasz doradca żywieniowy radzi jak ograniczyć do minimum straty z produkcji trzody oraz jak w takich chwilach powinien zachować się prawdziwy hodowca. W numerze podejmujemy również bardzo aktualny temat problemu mikotoksyn w paszach. Tegoroczne lato było bardzo wilgotne. Po fali upałów nastąpiły silne opady deszczu prowadzące do lokalnych powodzi. Niekorzystne warunki atmosferyczne sprzyjają rozwojowi grzybów pleśniowych na polach oraz sprawiają, że zboża mogą być bardziej podatne na zagrzybienie w czasie przechowywania. A to już o krok od skażenia mikotoksynami. Ponad to na łamach biuletynu prezentujemy nowe produkty w ofercie: paszę pełnoporcjową dla koni oraz trzy nowe produkty dla trzody chlewnej. Waszej uwadze polecamy także nowy produkt dla cieląt i prosiąt o działaniu przeciwkaszlowym, którego próbkę znajdziecie w środku numeru. Każdy kto uważnie przeczyta biuletyn będzie miał szansę wygrania atrakcyjnych nagród. Na deser proponujemy bowiem konkurs, w którym główną nagrodą jest pasza o wartości 1500 zł. Zachęcamy do wzięcia udziału w konkursie i życzymy powodzenia! Zespół redakcyjny Blattin News SPIS TREŚCI: s. 3. s. 6. s. 11. s. 16. s. 19. TRZODA Coś jednak (z)robić trzeba, Artur Turek, Blattin Polska BYDŁO Wpływ mikotoksyn w paszy na wyniki produkcyjne, prof. dr hab. Jan Grajewski PRODUKTY Original Terabb E Standard - nowa mieszanka pełnoporcjowa dla koni Polecamy Blattisan Plantasan - i kaszel nie straszny! Nowe produkty w ofercie dla trzody: Blattisan Clostral, Blattina Ferkelmilch, Blattisan Des N AKTUALNOŚCI Koło zarządzania stadem krów Rzetelna firma KONKURS z nagrodą 2 Wydawca: Blattin Polska Sp. z o.o. ul. Ciepłownicza 7 Schodnia, Ozimek tel./fax blattin.news@blattin.pl

3 COŚ JEDNAK (Z)ROBIĆ TRZEBA Artur Turek Blattin Polska Trudno myśleć optymistycznie patrząc na obecną sytuację na rynku. Fakt jakim są wysokie ceny zbóż napawa wręcz hodowców trzody i nie tylko, o zawał serca. Do tego ciągle spadające ceny żywca wieprzowego i prosiąt potęgują rozżalenie i lęk przed totalnym brakiem zysku a nawet końcem produkcji niektórych gospodarstw. Na horyzoncie widać początki tego co myśleliśmy, że prędko nie wróci a tu zaledwie po kilku miesiącach znów świński dołek. Niestety obecnej sytuacji nie zmienimy na lepszą ale możemy postarać się przez nią przejść mniej boleśnie lub przynajmniej ograniczyć do minimum straty, których koniec końcem uniknąć się nie da. Należy głęboko się zastanowić i wykonać plan działania na najbliższy rok lub nawet dwa. Mówiąc o przyszłych dwóch latach uważam iż nie ma w tym stwierdzeniu zbytniej przesady. Z uwagi na obecną sytuację pogodową siewy ozimin w Polsce, a zwłaszcza w niektórych jej rejonach są i będą trudne o ile w ogóle rolnicy zdołają wjechać w pola. A taki scenariusz byłby chyba totalną katastrofą urodzaju w roku następnym. Tak więc zważywszy na te kilka faktów zastanówmy się wspólnie jak przetrwać drogę niełatwą choć do pokonania. Problem mikotoksyn Zboża to dla hodowców trzody de facto wszystko co na naszej ziemi obecnie da się posiać a to co dzisiaj zebraliśmy musi naszym zwierzętom wystarczyć. Sytuacja na rynku surowca paszowego wydaje się być nie najgorsza jeśli popatrzymy na szacunki ilościowe. Jeżeli natomiast weźmiemy pod uwagę jakość zbóż to już niestety roztacza się obraz dramatu. O ile mała masa ziaren, niska zawartość składników pokarmowych nie są tu tak wielkim problemem tak ilość różnego rodzaju grzybów a co za tym idzie mykotoksyn wręcz zastraszająca. Hodowcy zmuszeni więc są do tego by truć stada takimi komponentami przez kilka najbliższych miesięcy. Oczywiście nie jest tak, że 100% zbóż to tykająca bomba biologiczna ale ogromna ich większość niestety tak. Ktoś może pomyśleć, że to nie jest największy problem. Problemem jest cena zbóż i komponentów białkowych bez których zrobienie jakiejkolwiek paszy jest niemożliwe, i że to właśnie to jest główną przyczyną strat finansowych w produkcji trzody chlewnej. Fakt nie do podważenia zwłaszcza, że pasza to % kosztów produkcji. Jednakże koszt paszy trąca po kieszeni w momencie zakupu czy to komponentów czy gotowej mieszanki natomiast obecność w nich mykotoksyn zbiera daninę przez dużo dłuższy okres po zjedzeniu. Pamiętając o wygenerowaniu zysków musimy więc ograniczyć do minimum straty już na etapie zakupu pasz. Pasza z zakupu Mamy więc dwa wyjścia; jednym z nich jest zrezygnowanie z produkcji pasz i wybór pasz z zakupu. Niesie to kilka korzyści. Mianowicie oszczędzamy czas na poszukiwanie komponentów wątpliwej jakości i nie ponosimy ryzyka stanięcia przed faktem totalnego braku surowca lub czasowej przerwy w dostawie. Prócz tego pozwala to na zajęcie się pracą hodowlaną (jeśli mamy maciory i prosięta) jakże ważną a często 3

4 Starajmy się też by oddać zboże do analizy ogólnej na zawartość poszczególnych składników pokarmowych. Taka analiza też będzie pomocna przy szukaniu oszczędności choćby w ilości później użytych komponentów białkowych (soja, rzepak, mączka rybna itp.). Jak wiemy te komponenty bardzo mocno wpływają na cenę finalną mieszanki, a ich obecna cena też nie pozwala na rozrzutność. 4 fot. 1. Szczególną uwagę poświęćmy paszy dla prosiąt w gospodarstwach bez nadzoru zootechnika niedopilnowaną. Warto pamiętać, że pasza z zakupu jest jednolita, powtarzalna, a jakość gwarantowana przez firmę paszową. Proces technologiczny produkcji pozwala na obniżenie niemal do zera substancji antyodżywczych, a ponadto pozwala wzbogacić gotowy produkt w różnego rodzaju dodatki takie jak sorbenty mykotoksyn, enzymy paszowe, pro i prebiotyki, zakwaszacze i inne dodatki, których w gospodarstwie tak dobrze nie wymieszamy. Oczywiście nie musimy się decydować na zakup pasz dla wszystkich grup technologicznych. Szczególną uwagę należy poświęcić rzecz jasna stadu podstawowemu oraz prosiętom. Tam bowiem są zmagazynowane największe nasze późniejsze ewentualne zyski. Z tytułu oszczędności pasze dla tuczników można zrobić samemu. Własna pasza Drugim wyjściem jest wybór mieszania paszy samemu w gospodarstwie. Podstawowym krokiem jaki powinniśmy uczynić to zbadanie już posiadanych jak i tych kupowanych zbóż. Nie oszczędzajmy na badaniu pod kątem obecności mykotoksyn gdyż to może ustrzec nas przed zakażeniem np. loch mykotoksyną zearalenonem, która może totalnie zniszczyć nam rozród w stadzie. Uniknąć możemy również niepotrzebnych problemów przy odchowie prosiąt (biegunki, wypadanie odbytów, czy ogólna toksemia pogarszająca wyniki odchowu). Ponad to wynik badania pozwoli doradcy żywieniowemu dobrać odpowiednią ilość preparatu do wiązania mykotoksyn. Zaufaj doświadczeniu producenta Kiedy już staniemy przed faktem stworzenia mieszanki dla swoich zwierząt powierzmy to profesjonalistom. Doradcy żywieniowi Blattin postarają się o to, by skomponować mieszankę wg norm zapotrzebowania dla każdej z grup. Ważne bo przecież z uwagi na deficyty komponentów paszowych finalne mieszanki pozwalały na optymalne zbilansowanie składników pokarmowych. Należy również zastanowić się nad dodatkiem takich składników jak: sorbent mykotoksyn Blattisan TOXY SORB - preparat z enzymem pozwalający wyłapywać i unieczynniać mykotoksyny. Stosowany profilaktycznie w ilości 0,5 kg/tonę, a w razie konieczności 1-1,5 kg w przypadku zbóż porażonych. Dobrym posunięciem będzie w miarę możliwości wyeliminowanie z żywienia otrąb jako głównych nośników grzybów i mykotoksyn. Doskonałym rozwiązaniem jest użycie syntetycznego włókna wolnego od mykotoksyn Blattivit LIGNOTOP. Preparat ten znakomicie się bilansuje a ponadto nie podnosi ceny paszy i jest relatywnie tańszy w stosowaniu niż otręby. Nadaje się do stosowania we wszystkich grupach technologicznych. Świetnie sprawdza się w mieszankach dla loch luźnych i loszek hodowlanych, a także w mieszankach dla prosiąt odsadzonych i warchlaków. Udział tego składnika w paszy to max 1,5 % co stanowi nie duży koszt (ok 30zł). W zamian nie ma drogich otrąb (dodatek 15% to koszt ok 70-80zł) i szkodliwych mykotoksyn. ZDROWE STADO na lepsze czasy Ważnym elementem który pozwoli stawić czoła wyzwaniu to również wszystko to co rozumiemy pod pojęciem zdrowia, higieny i bioasekuracji. Pamiętać należy iż zdrowe zwierzęta lepiej znoszą złe bądź gorsze warunki panujące w chlewni. Należy więc

5 szczególną uwagę poświęcić szczepieniom zarówno profilaktycznym stada loch, jak i prosiąt, ale też szczepić i leczyć doraźnie sztuki chore z większą niż dotąd determinacją. Czynności te pozwolą uniknąć niepotrzebnych wydatków na leczenie większych liczebnie grup a może przy odpowiednim programie szczepień to właśnie okaże się naszym zyskiem - ZDROWE STADO na lepsze czasy. Stado, które dzięki swej odporności i ogólnemu statusowi zdrowotnemu rodzić będzie więcej zdrowych prosiąt o odpowiednich siłach witalnych. Prosiąt na tyle silnych aby zła jakościowo pasza nie była barierą, by pobierały i wykorzystywały pasze w jak najwyższym stopniu. Chore lub słabe sztuki gorzej wykorzystują pasze a to jak wiadomo kolejny czynnik podrażający hodowlę. Dbajmy w tym nadchodzącym trudnym okresie o czystość w budynkach inwentarskich, by ograniczyć do minimum ryzyko rozwinięcia się chorób, które w efekcie wpływać będą na stan zdrowia zwierząt na fermie. I wreszcie bioasekuracja czyli coś co pozwala trzymać naszą fermę a raczej zwierzęta tam trzymane z dala od świata zewnętrznego. Nie wpuszczajmy na fermę każdego, jeżeli kupujemy zwierzęta przeprowadźmy kwarantannę, jeżeli sprzedajemy ograniczmy do minimum ingerencję w środowisko fermy osób postronnych. Te proste, choć dla niektórych graniczące z cudem czynności mogą uchronić nas przed nieoczekiwanymi wydatkami na przymusowe leczenie, chwilową przerwę w produkcji czy nawet depopulacją stada. Wyżej wymienione koszty może okażą się jeszcze tylko podniesieniem już i tak wysokich nakładów na chów i hodowlę trzody. Może w dobie wysokich cen na surowce paszowe i niestety niskie ceny za żywiec i prosięta kolejne wydatki to marzenia ściętej głowy. Drodzy państwo jeżeli chcemy za rok, za dwa myśleć o utrzymywaniu się z hodowli świń nie możemy teraz zniszczyć tego nad czym zapewne pracowaliśmy kilka lub kilkanaście lat. Mamy dobry materiał genetyczny, dobrych fachowców w wielu dziedzinach którzy chętni są wam pomóc. Pamiętajcie więc, że złe czasy miną a jak przyjdą dobre bądźmy gotowi by produkcja w waszych gospodarstwach nie miała falstartu. Przecież nikt z was nie śpi przed żniwami...

6 WPŁYW MIKOTOKSYN W PASZY NA WYNIKI PRODUKCYJNE prof. dr hab. Jan Grajewski artykuł na podstawie wykładu Mikotoksyny są toksykogennymi metabolitami grzybów, które powszechnie występują w wielu produktach spożywczych oraz paszach na całym świecie, stanowiąc potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. W ostatniej dekadzie znacząco wzrosło zainteresowanie tą tematyką, jak i zrozumienie jakże istotny jest to problem. 6 Skarmianie pasz skażonych toksycznymi pleśniami i ich metabolitami w efekcie końcowym u wielu zwierząt może wywołać mikotoksykozę. U bydła wykryto ostry lub przewlekły stan tej choroby, w zależności od ilości toksyny spożytej wraz z paszą. W związku z obniżoną odpornością, naturalnymi mechanizmami obronnymi oraz immunogenezą, krowy są szczególnie podatne na choroby zakaźne. Ponadto, z uwagi na szczątkowe ilości aflatoksyn występujących w mięsie i produktach mlecznych, karmienie tych zwierząt paszami skażonymi mikotoksynami stanowi zagrożenie dla zdrowia konsumentów. Oprócz aflatoksyn, występuje szereg innych mikotoksyn, które mają szczególnie szkodliwy wpływ na poszczególne organy i tkanki, takie jak wątroba, nerki, mózg, błona śluzowa przewodu pokarmowego oraz narządy płciowe. Dopuszczalny poziom niektórych mikotoksyn w produktach żywnościowych został już prawnie uregulowany, to jednak przepisy takie nie obejmują mikotoksyn w paszach. W większości przypadków poziomy graniczne ustalone przez władze publiczne lub sanitarne podawane są jedynie w formie zaleceń, a nie obowiązujących aktów prawnych. Toksyczność mikotoksyn zależy głównie od charakteru danej cząsteczki, częstotliwości ekspozycji oraz pochłoniętej dawki. Mikotoksykoza jest zatruciem definiowanym jako skutek oralnego przyjmowania produktów przemiany materii grzybów pleśniowych, które u kilku gatunków zwierząt prowadzą do znanych obrazów chorób m.in. aflatoksykozy, ochratoksykozy lub toksykozy fuzaryjnej. Grzyby polowe i magazynowe zmniejszają wydajność zaatakowanych zbiorów i ich jakość poprzez fitopatogenność. Na produkcję zwierzęcą mikotoksyny oddziaływują stratami we wzroście, zakłóceniami w reprodukcji i obniżeniem odporności. Oddziaływania toksyn fuzaryjnych na organizmy zwierzęce są bardzo różne i zależne od wieku osobników. Dorosły przeżuwacz wykazuje pewną zdolność biodegradacji mikotoksyn, jednak tych cech brakuje młodym organizmom. Pytanie o stopień rozkładu mikotoksyn w żwaczu jest szczególnie interesujące dlatego, że każde ich zmniejszenie redukuje również carry over - stopień przeniesienia. Z obserwowanego rozkładu poszczególnych

7 mikotoksyn przez mikroorganizmy żwacza pojawia się dalsze pytanie o toksyczność powstałych metabolitów. Należy pamiętać, że funkcje obronne żwacza jako organu odtruwającego, przy nadmiernym obciążeniu toksynami grzybowymi odbywają się kosztem bakterii i pierwotniaków, a szczególnie efektem przemiany materii u młodych organizmów. W hodowli bydła szkodliwy wpływ mikotoksyn może być uwidoczniany na dwa sposoby. Po pierwsze są to występujące rzadko ostre zatrucia spowodowane spożyciem w paszy bardzo trujących metabolitów pleśni w wysokiej dawce, z drugiej strony występują chroniczne szkodliwe oddziaływania poprzez skażone w niewielkim stopniu pasze. Pasze są w różnym stopniu skażone grzybami i ich toksynami (wtórnymi metabolitami). Aflatoksyny, trichoteceny, zearalenon, ochratoksyny, fumonizyny, patulina, ergotalkaloidy sporyszu czy głowni kukurydzy są najważniejszymi mikotoksynami występującymi w paszach krajowych i importowanych. Mikotoksyny i ich stężenia Dane dotyczące efektów oddziaływania aflatoksyn na przeżuwacze, szczególnie krowy mleczne są jednoznaczne. Najbardziej toksycznym metabolitem z tej grupy jest aflatoksyna B1, która ulega degradacji w przewodzie żołądkowo jelitowym do aflatoksikolu, natomiast w wątrobie przekształcana jest do metabolitu aflatoksyny M1. Przyjmuje się, że około 1-3% zawartej w paszy formy B1 pojawia się w mleku jako M1 i tempo transformacji jest inne u różnych zwierząt oraz zmienia się pomiędzy udojem. Ryzyko pozostałości aflatoksyny M1 w mleku i brak jej redukcji w procesach przygotowania przetworów mlecznych, wymusza bezwzględnie przestrzeganie poziomów tej toksyny w skarmianych paszach, szczególnie w okresie laktacji. Maksymalny poziom zanieczyszczenia mleka aflatoksyną M1 wynosi 0,05 µg/kg. Odnośnie innych mikotoksyn wiadomo, że zasadniczo w niewielkich ilościach wydalane są także w mleku, częściowo w formie niezmienionej, częściowo jako metabolity. Dane literaturowe przypadku efektów oddziaływania zearalenonu (ZON) są rozbieżne. Zearalenon, nazywany też toksyną F-2, jest metabolitem grzybów rosnących na wszystkich zbożach, a szczególnie kolbach kukurydzy. Toksyczność jego potęguje współwystępowanie z trichotecenami, produkowanymi przez te same gatunki Fusarium. Zaobserwowano, że mikroorganizmy żwacza mogą metabolizować zearalenon do pochodnej α i β, które wykryto następnie w mleku. Potencjalne zagrożenie dla zdrowia przeżuwaczy, wywołane przez ochratoksynę A uzależnione jest od funkcjonalnego statusu żwacza. Niska toksyczność ochratoksyny A dla przeżuwaczy jest tłumaczona obszerną mikrobiologiczną hydrolizą do mało szkodliwej ochratoksyny α i fenyloalaniny w przedżołądku, co jednak jest uzależnione od składu dawki pokarmowej. Słabsza toksycznie ochratoksyna B jest także metabolizowana do ochratoksyny β i fenyloalaniny. Należy przypomnieć, że razem z ochratoksyną A w naturalnie zanieczyszczonych zbożach i paszach często występują toksyny towarzyszące, szczególnie cytrynina, która, potęguje toksyczność dawki pokarmowej. Jedną z grup toksyn tworzonych przez Fusarium są trichoteceny. Rozróżnia się trichoteceny A i B oraz C i D. Głównym przedstawicielem grupy A są silne toksyny T-2 i HT-2, które działają przede wszystkim na skórę i śluzówkę wywołując szczególnie martwicę u cieląt, prosiąt, drobiu a także człowieka. Grupę B trichotecen reprezentują deoksyniwalenol (DON, womitoksyna), nazywany toksyną wymiotną i niwalenol. Trichoteceny C i D to grupa toksyn wielocyklicznych, które w doświadczeniach na kulturach komórek okazały się dziesięciokrotnie silniej toksycznymi jak grupa A trichotecen. Aktualnie przy wzrastającym areale uprawy kukurydzy i problemem jej zbioru (do pierwszych 7

8 opadów śniegu) pojawiają się nowe toksyny fumonizyny. Fumonizyny razem z kwasem fusarynowym są grupą toksyn produkowanych już na polu głównie przez Fusarium moniliforme. Przypuszcza się, że fumonizyny mają również związek z powstawaniem raka przełyku u ludzi. Mikotoksyny w paszach konserwowanych Należy pamiętać, że w dawkach pokarmowych dla przeżuwaczy pasze soczyste (głównie kiszonki z kukurydzy i zielonek) stanowią bardzo wysoki udział, dlatego należy unikać stosowania pasz spleśniałych. Często jednak jakość pasz konserwowanych budzi wiele zastrzeżeń. Stabilność zakiszonej masy wynika przede wszystkim z obecności kwasu mlekowego. Przy wartości ph < 4, zawartości tlenu < 0,3% i stężeniu kwasu mlekowego równym 2% suchej masy, pleśnie ograniczają swoją aktywność. Tym samym kiszonki powinny być pozbawione toksyn grzybowych. Jednak praktyka wykazuje, że w kiszonkach pleśnie i/lub ich metabolity są wykrywane. Przyczyny tego zjawiska są następujące: 1. Do zakiszania przeznaczone zostają zboża i ielonki skażone metabolitami grzybowymi. 2. W przypadku złego ubicia zakiszanej masy zarodniki przy znikomym zapotrzebowaniu tlenowym dokonują wzrostu. 3. Nieszczelne przykrycie silosu, uszkodzenia folii. 4. Wielkość powierzchni wybierania kiszonki w silosie przejazdowym nie jest dostosowana do ilości zwierząt żywionych tą paszą. 5. Okres czasu pomiędzy pobraniem kiszonki z silosu a jej skarmieniem jest zbyt długi. Rodzaj i rozmiar porażenia grzybowego diagnozować można gołym okiem jedynie w stopniu ograniczonym. Zapleśniała kiszonka wyżej wymienionymi pleśniami jest gorszej jakości, co z kolei ma wpływ na smak i mniejszony apetyt. Znaczące straty w produkcji i zkodliwy wpływ szczególnie u młodego bydła jest efektem zmiany fermentacji w waczu, wzrostu wartości ph, obniżenia poziomu metanu i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Mikotoksyny występujące w trawach używanych jako pasze W trawach pastewnych mogą występować różne endofityczne grzyby z gatunku Neotyphodium (uprzednio nazywanego Acremonium). Endofity często uważane są za mutualistów z uwagi na dostarczanie gospodarzowi (roślinie którą zamieszkują) wielu korzyści. Dla zwierząt hodowlanych endofity dzięki szerokiej gamie alkaloidów, takich jak ergot i lkaloidy typu diterpen indolu, powodują słanianie się na nogach, gangrenę kończyn, zmniejszoną ilość poczęć i nietolerancję wysokich temperatur. W Europie trawy szczególnie życica trwała (Lolium perenne) jest często skażona gatunkiem Neotyphodium. Ergoalkaloidy są toksynami produkowanymi przez gatunek Neotyphodium jednakże wobec ssaków okazują się być mniej szkodliwe. Natomiast toksyna lolitrem B jest najbardziej znaczącą jeśli chodzi o atrucia występujące szczególnie u trzody. Gatunek Neotyphodium lolii fot. 1. Zapleśniała kiszonka z kukurydzy 8 Kiszonki w aspekcie sensorycznym skażone są przede wszystkim pleśniami z rodzaju Penicillium, Aspergillus i Monascus, a także przedstawicielami rodziny Mucoraceae.

9 skaża wiele różnych odmian życicy, a wytwarzane przez niego toksyny to lolitremy. Typowymi objawem klinicznym zatrucia jest chwiejność na nogach u zwierząt przebywających na pastwisku. Natomiast objawami wczesnymi są drżenia głowy, mięśni szyi i ramion, a w późniejszym okresie również nóg. Młode osobniki często polegują, mają trudności z utrzymaniem pozycji pionowej i rzez to ułożenie ich ciała bywa nienaturalne. U koni zaobserwowano drżenie mięśni, drgawki i ataksje. Owce kołyszą się gdy są w pozycji pionowej. Gdy zwierzęta zmuszone są do przejścia w inne miejsce, lub napotykają na dodatkowe stresy, wówczas wszystkie te objawy stają się jeszcze bardziej dotkliwe, prowadząc często do konwulsji i wstrząsów. Przypadki śmiertelne są rzadko odnotowywane. U młodych jagniąt zauważono niski przyrost wagi urodzeniowej, natomiast ogólny stan zdrowia i funkcje organizmu nie były zakłócone przez spożywanie lolitremu. Stopień przeniesienia (carry over) lolitremu do krwi nie został jednak zweryfikowany. W Stanach Zjednoczonych u bydła spożywającego zielonki skażone endofytami zaobserwowano zmiany w długości kończyn, zmniejszony przyrost wagi, niższą ilość poczęć, zmniejszoną produkcję mleka i ietolerancję wysokich temperatur. Okazało się, że toksyną odpowiedzialną za taki stan rzeczy była ergovalina. Działa ona jak antagonista receptorów dopaminy i jest kojarzona z skażoną stopą, nazywaną tak z uwagi na zmiany gangrenowe w ończynach. Niższy poziom prolaktyny wykryto też u bydła skażonego tą toksyną, co wyjaśniałoby zmniejszoną produkcję mleka i zaburzenia wzrostu u cieląt. Jakość tusz u zwierząt spożywających pożywienie skażone ergovaliną była inna, pod względem zawartości tłuszczu i wody oraz tkanek miękkich w mięśniach. Mikotoksyny w sianie i słomie Typowymi pleśniami występującymi w paszach włóknistych są gatunki Alternaria i Aspergillus. Zarodniki tych grzybów biorą udział w patogenezie nawracających chorób dróg oddechowych, występujących jak u koni, bydła a nawet u ludzi. W czasie zbiorów pasz objętościowych, zwłaszcza siana i słomy, zanieczyszczają się one ziemią a wraz z nią konidiami grzybów z rodzaju Fusarium, Trichoderma, Penicillium, Aspergillus, Cladosporium i Stachybotrys. Przy podwyższonej wilgotności i sprzyjającej temperaturze grzyby te zaczynają się intensywnie namnażać, produkując wtórne metabolity jak np. toksyna T-2 czy satratoksyna. Obydwie toksyny należą do grupy dermatoksyn i wywołują choroby skórne. Wpływ flory bakteryjnej przeżuwaczy na metabolizm mikotoksyn Toksyny fuzaryjne takie jak ZON, toksyna T-2, diacetoksyscirpenol (DAS) oraz DON stanowią potencjalne zagrożenie dla zdrowia bydła. U tych osobników, które w pełni rozwinęły system przedżołądkowy, zawartość płynów w żwaczu stanowi detoksykującą barierę dla pewnej grupy toksyn (np. ZON, toksyny T-2, DAS u i DON u). Prowadzone badania wskazują, że wspomniane powyżej mikotoksyny są metabolizowane do substancji charakteryzujących się dużo niższą toksycznością. ZON na przykład, jest metabolizowany do postaci *-zearalenol i *-zearalenol, DAS i toksyna T-2 do monoacetoksyscirpenolu (MAS) a toksyna HT-2 do postaci dezacetylowanej. Zmiany metaboliczne w żwaczu są naturalną reakcją obronną organizmu przeżuwaczy, narażonych na zatrucia pożywieniem skażonym substancjami toksykogennymi. DON jest metabolizowany do postaci deepoksymetabolitu (DOM 1) i wydalany wraz z moczem. Jednak jak wynika z obserwacji, ostre i przewlekłe niedowłady (atonie) przedżołądków, wywołane innymi przyczynami (żywienie bydła na czczo ubogą paszą objętościową) są czynnikami sprzyjającymi zatruciu. W takich przypadkach spada znacznie odporność na zatrucia grzybami z rodzaju Fusarium, jak również na inne grzyby pleśniowe. 9

10 fot. 2. Toksyny fuzaryjne stanowią potencjalne zagrożenie dla zdrowia bydła 10 Diagnoza Niezwykle trudno jest zdiagnozować mikotoksykozę u bydła. Istotna jest historia choroby danego osobnika, zwierająca opis objawów klinicznych takich jak: niestrawności, krwawienia, zaburzenia w centralnym układzie nerwowym, jak również zachowanie reżimu w podawanym pożywieniu. Zarówno pasze treściwe i objętościowe mogą być zepsute. Często gdy terapia antybiotykowa nie przynosi oczekiwanych rezultatów, obserwuje się sezonowe występowanie zatruć (wiosną i jesienią), wówczas warunki panujące w magazynach, w których przechowywane są poszczególne komponenty pasz powinny zostać dokładnie sprawdzone, a wszelkie widoczne ślady skażenia pleśniami powinny być zbadane. Inne patogeny, takie jak bakterie, wirusy i pasożyty muszą zostać wykluczone. Poprzez chemiczno-analityczne wykrycie mikotoksyn w paszach lub ich resztek w próbkach z tkanek (np. wątroby lub nerek) bądź też serum krwi możliwe jest potwierdzenie diagnozy: mikotoksykoza. Prewencja Aby zapobiegać skażeniom pasz mikotoksynami należy niezwłocznie po zbiorach dokładnie wysuszyć ziarno charakteryzujące się dużą wilgotnością. Sporządzać kiszonki z nieporażonego surowca. Ponadto, niezbędne jest przestrzeganie odpowiednich procedur podczas zbiorów, transportu i przechowywania, co może w znaczącym stopniu zmniejszyć wzrost mikotoksyn oraz ich ewentualny rozrost. Aby chronić mokre ziarno przed inwazją pleśni stosuje się kwasy organiczne, np. kwas propionowy. Badano dotychczas wiele metod detoksykacji pasz skażonych mikotoksynami, jednakże większość z nich okazała się bardzo droga i trudna do zastosowania w praktyce, szczególnie w przypadku przeżuwaczy. Doświadczeni mikotoksykolodzy przy współpracy z weterynarzami i ekspertami ds. żywienia powinni podjąć ostateczną decyzję co do tego, czy pasze skażone pleśniami i mikotoksynami należy zniszczyć, czy też dopuścić jako nadające się dla zwierząt?

11 PRODUKTY - Original Terabb E Standard Nowa mieszanka pełnoporcjowa dla koni Sprawność konia rozpoczyna się od wyważonej i dobrze zbilansowanej dawki pokarmowej. Nieprawidłowe żywienie oraz problemy przemiany materii są częstymi przyczynami chorób. Dlatego też oferowane pasze oraz układane dawki żywieniowe powinny uwzględniać nie tylko fizjologię trawienia, ale także naturalne pobieranie paszy przez zwierzę. Zachowanie podstawowych reguł w codziennej praktyce żywieniowej oraz magazynowaniu pasz jest podstawą utrzymania siły, witalności i zdrowia konia. Terabb E Standard jest granulowaną paszą uzupełniającą, przeznaczoną dla koni lekko i średnio pracujących, rekreacyjnych oraz kucy. Nadaje się również dla źrebnych klaczy w pierwszej połowie ciąży i ogierów rozpłodowych poza okresem krycia. Produkt dostarcza wszystkich niezbędnych składników pokarmowych i stanowi doskonałe uzupełnienie jednostronnego żywienia owsem. Produkt wzbogacony jest o mikroelementy (cynk, mangan, miedź) występujące w postaci chelatów glicynowych Glycinoplex. Chelaty najnowsze generacji charakteryzują się większą wchłanialnością i biodostępnością. Skarmianie Terabb E Standard pozwala uniknąć deficytów witamin, składników mineralnych i białka, które często powstają przy klasycznym żywieniu paszami objętościowymi, szczególnie w latach z gorszą jakością siana. Zawartość drożdży w mieszance wspiera i stabilizuje naturalną florę bakteryjną jelita grubego oraz wzbogaca ją o witaminy z grupy B. Dodatek melasy zapewnia paszy smakowitość. Terabb E Standard nie zawiera substancji powodujących nadpobudliwość koni. Przeznaczenie: konie rekreacyjne, pracujące, hodowlane, kuce Zawartość składników pokarmowych w 1 kg: energia strawna 11,5 MJ, białko surowe 13,5 %, białko strawne 10%, włókno strawne 7,5%, tłuszcz strawny max 3%, skrobia 40%, wapń 1,1%, fosfor 0,55%, sód 0,3%, magnez 0,25%, wit.a jm, wit. D jm, wit. E 62,5 mg, biotyna 1250 mcg, wit. z grupy B complex, cynk 112,5mg, mangan 50mg, miedź 15mg, jod 1mg, selen 0,75mg Stosowanie: ze względu wysoki poziom mikroelementów Terabb E należy mieszać z owsem w proporcji 2:1. Opakowanie: worek 25 kg Więcej informacji o produktach na 11

12 PRODUKTY POLECAMY: Blattisan Plantasan. I kaszel nie straszny Okres przejściowy między zimą a wiosną, lub jesienią a zimą jest dla młodych zwierząt dużym obciążeniem prowadzącym do spadku odporności organizmu a co się z tym wiąże - kaszlu. Osłabienie systemu immunologicznego prowadzące do różnych infekcji powodują także stresujące sytuacje takie jak: zmiana miejsca w chlewni czy oborze, transport oraz słaba wentylacja pomieszczeń. Blattisan Plantasan jest nowym produktem w ofercie firmy. To specjalistyczna mieszanka z fitobiotykami przeciw kaszlowi u prosiąt i cieląt. Jej zastosowanie podnosi status zdrowotny zwierząt, co w efekcie prowadzi do większego pobrania i wykorzystania paszy oraz przynosi zadowalające wyniki odchowu. Korzyści stosowania produktu: sprawnie działający system immunologiczny dzięki wysokim poziomom witamin E i C ustępujący odruch kaszlu lepsze pobieranie paszy dzięki kombinacji wysokostrawnej chętnie pobieranej glukozy oraz preparowanej kukurydzy prawidłowe funkcjonowanie płuc przez dodatek roślinnego Plantasankomplex Plantasankomplex ma działanie wykrztuśne, bakteriostatyczne i antywirusowe. To połączenie doskonałych właściwości fitobiotyków: olejku eukaliptusowego oraz Sangrovitu, które sprawia, że Blattisan Plantasan łagodzi kaszel oraz wzmacnia odporność młodych organizmów. Zawartość składników w 1 kg: składnik białko tłuszcz włókno fosfor witamina E witamina C Plantasankomplex jedn. % % % % jm mg Blattisan Plantasan 3,4 1,5 0,9 0, Stosowanie: prosięta: do 1% dawki dziennej cielęta: g/sztuka/dzień Opakowanie: worek 10 kg 12 Więcej informacji o produktach na

13

14 NOWE PRODUKTY W OFERCIE DLA TRZODY Pierwsze dni życia prosiąt wymagają najlepszej opieki. Te pierwsze chwile decydują o przyszłości produkcji i jej opłacalności. Pobieranie siary w odpowiedniej ilości i o odpowiedniej jakości w ciągu pierwszych kilku godzin od porodu jest najlepszym czynnikiem profilaktycznym, chroniącym młode organizmy przed chorobotwórczymi bakteriami i wirusami. Niedostateczne pobranie siary, słaba jej jakość oraz niedobór mleka matki zwiększa zachorowalność i podatność na infekcje. Wraz ze spadkiem zawartości immunoglobulin, może dojść do znaczącego wzrostu upadków zwierząt w pierwszych dniach życia. Blattisan Clostral - suszona siara Blattisan Clostral to nowoczesny produkt będący połączeniem suszonej siary, mleka w proszku i wysokoenergetycznej glukozy. Poprzez wzbogacenie siary immunoglobulinami wspierany jest pasywny system odpornościowy młodego organizmu. Dzięki zawartości glukozy produkt jest źródłem szybko dostępnej energii. Zawiera ponad to witaminę A, E, C a także beta-karoten. Zalety: zawiera wysokoskuteczne stężenie przeciwciał, co wyraźnie redukuje umieralność witaminy A, E, C i B-karoten dodatkowo wspierają działanie przeciwciał posiada wysokostrawne nośniki smaku niewielkie koszty Zawartość składników w 1 kg: 36,5% białko surowe, 0,1% tłuszcz surowy, 0,1% włókna surowe, 3,0% popiół, 0,7% wapń, 0,5% fosfor, 0,25% sód, jed. witamina A, mg witaminy E, mg witaminy C, mg beta-karoten. Stosowanie trzoda: u prosiąt z niedowagą Blattisan Clostral wymieszać w pastę i podawać na język prosiętom ok. 3g/sztukę od pierwszego dnia życia. W razie potrzeby powtórzyć 3 dnia życia Stosowanie bydło: 1. dzień życia: 75 g/cielę 2. dzień życia: 60 g/cielę od 3. dnia życia: 5 g na poidło Opakowanie: 1 kg puszka 14 Blattina Ferkelmilch - preparat mlekozastępczy dla prosiąt. Blattina Ferkelmilch to pełnowartościowy preparat mlekozastępczy dla prosiąt, stosowany w zastępstwie mleka matki lub jako uzupełnienie pokarmu w przypadku słabej mleczności lochy. Produkt charakteryzuje się wysokoprzyswajalnymi i łatwo strawnymi składnikami najwyższej jakości. W skład preparatu wchodzą produkty mleczne, bogate w laktozę - cukier mlekowy, stanowiący główne źródło energii. Blattina Ferkelmilch charakteryzuje się wysoką akceptacją i stabilnością.

15 Zalety: produkt posiada zastosowanie w automatach do pojenia prosiąt produkt można stosować już od 2 dnia życia po zastosowaniu Blattisan Clostral drugiego dnia życia prosiętom z niedowagą podawać w misce dodatkowo do mleka; prosiętom o niskiej wadze urodzeniowej zaleca się podawanie produktu Blattisan Clostral Zawartość składników w 1 kg: białko 20,00%, tłuszcz 20,00%, włókno 0,20%, wapń 0,90%, sód 0,8%, fosfor 0,7%, lizyna 1,60%, metionina 0,5%, wit. A jm, wit. D jm, wit. E 100 mg, żelazo 80 mg, jod 1 mg, miedź 8 mg, mangan 55 mg, cynk 70 mg, selen 0,25 mg, antyoksydanty BHA/BHT. Stosowanie: 150 g Blattina Ferkelmilch na 1 litr wody. Temperatura mieszania: 40 C Dawkowanie: 1 tydzień 3-4 l mleka/preparatu mlekozastępczego/10 prosiąt/dzień 2 tydzień 5-6 l mleka/preparatu mlekozastępczego/10 prosiąt/dzień 3 tydzień 6-8 l mleka/preparatu mlekozastępczego/10 prosiąt/dzień 4 tydzień 7-8 l mleka/preparatu mlekozastępczego/10 prosiąt/dzień Przy dokarmianiu prosiąt karmionych przez matki Blattina Ferkelmilch należy podawać 2 x dziennie, za każdym razem usuwając nie zjedzone resztki. Od 7 dnia życia zaleca się stosowanie preparatu mlekozastępczego wraz z prestarterami Blattivit Piggistart, Pigi Prestarter 1, Pigi Prestarter 2. Opakowanie: worek 25 kg Blattisan Des N - preparat do suchej dezynfekcji oraz kąpieli prosiąt Namnażanie się drobnoustrojów jest procesem ciągłym i bardzo szybkim. Tym szybszym im wyższa jest temperatura pomieszczenia i jego wilgotność. Tam gdzie zależy nam na jak największej aseptyczności ze względu na dużą wrażliwość zwierząt, czyli na porodówce i w odchowalni prosiąt, warunki jakie musimy zapewnić sprzyjają wzrostowi zakażeń. W tym przypadku doskonale sprawdzają się środki do suchej dezynfekcji. Nowy produkt w ofercie firmy Blattisan Des N służy do suchej dezynfekcji budynków inwentarskich w obecności zwierząt hodowlanych. To preparat silnie higroskopijny dzięki czemu pomaga utrzymać suche i czyste powierzchnie, przy czym działa bakterio, grzybo- i wirusobójczo. Jest całkowicie bezpieczny i można przy jego pomocy osuszać prosięta po porodzie zamiast tradycyjnego wycierania ostrą słomą. Preparat łagodzi obtarcia, wspomaga gojenie się ran oraz skaleczeń. Zalety: całkowicie bezpieczny, możliwy do użycia w obecności zwierząt nie powoduje pęknięć i wysychania skóry zwierząt łagodzi obtarcia, wspomaga gojenie ran i skaleczeń posiada silne działanie higroskopijne wiążące amoniak Dawkowanie: ok. 200 g/m2 dwa razy w tygodniu, w szczególnych przepadkach zaleca się stosowanie produktu co dwa dni. Opakowanie: worek 25 kg 15

16 AKTUALNOŚCI Koło zarządzania stadem krów Firma poszerzyła swoją ofertę o diagram ułatwiający kontrolę reprodukcji krów w ciągu roku - Koło Zarządzania Stadem Krów. Jest to kołowa plansza, na której umieszcza się kolorowe pineski z numerem krowy. Każda krowa ma cztery pineski, które przedstawiają różne etapy cyklu reprodukcyjnego. Biała pineska krowa po wycieleniu, żółta krowa pokryta, niebieska krowa cielna, a czerwona oznacza zwierzę w okresie zasuszenia. Zasada działania Poprzez umieszczenie identyfikatora krowy (pineski z numerem krowy) w punkcie KRYCIE DZISIAJ będzie możliwe prawidłowe i szybkie odczytanie kolejnych okresów związanych z ciążą, zasuszeniem, wycieleniem, kontrolą weterynaryjną oraz kolejnym kryciem. Koło zostało zaprojektowane na 366 dni w cyklu dziennym i wszystkie najważniejsze okresy reprodukcyjne są na nim odpowiednio oznaczone. Diagram w prosty sposób obrazuje sytuację w stadzie, zawsze wiadomo, ile jest krów w poszczególnych fazach cyklu reprodukcyjnego. Kolor czerwony oznacza także, że krowa jest w rui ale nie może być pokryta, gdyż jest w okresie 42 dni po wycieleniu. W tym czasie, gdy jest ruja pineskę z numerem krowy umieszczamy w punkcie 21 DNI PRZED KRYCIEM. Jeśli u krowy nie obserwuje się rui ale na ogonie lub bokach widać krew, wówczas pineskę tę umieszcza się w punkcie 19 DNI PRZED KRYCIEM. Kiedy krowa ta zbliża i się do punktu KRYCIE DZISIAJ należy spodziewać się następnej rui. Bieżąca data odczytywana jest zawsze na prawo na wysokości punktu KRYCIE DZISIAJ. Aby określić datę wycielenia krowy, należy obrócić koło do momentu, aż pineska z numerem krowy znajdzie się na górze na wysokości WYCIELENIE i wtedy w punkcie KRYCIE DZISIAJ można odczytać termin wycielenia. Krowa jest umieszczana na kole za pomocą żółtej pineski w punkcie KRYCIE DZISIAJ w dniu jej krycia. Od tego momentu śledzi się krowę, czy jest w ciąży, zasuszona, wycielona, lub do ponownego krycia. Okres 63 dni od momentu KRYCIE DZISIAJ jest bardzo ważny, gdyż w tym czasie prowadzi się obserwację weterynaryjną: Czy krowa jest zacielona (42 i 63 dni) lub czy powtarza ruję 21 dni po kryciu. Jeśli jest zacielona, jej żółta pinezka zostanie zamieniona na niebieską i umieszczona w tym samym miejscu. Jeśli nie udało się jej pokryć pineska z jej numerem pozostanie żółta do kolejnego krycia i wtedy cały cykl zaczyna się do nowa tj. od punktu KRYCIE DZISIAJ. Wskazane jest aby nie zmieniać pineski na kolor biały (niezacielona) po kontroli ciąży, aby nie została pomylona z krowami, które pozostały niezacielone przez dłuższy czas (ponad 90 dni). Kiedy krowa osiąga zasuszenie KROWA ZASUSZONA (zwykle 60 dni przed wycieleniem) zamienia się niebieską pineskę na czerwoną. Po wycieleniu czerwona pinezka zamieniana jest na białą pineskę. Krowa w okresie WYCIELENIE - KRYCIE DZISIAJ musi być szczególnie obserwowana i kontrolowana przez hodowcę i lekarza weterynarii. Bardzo ważne jest aby okres międzywycieleniowy wyniósł 365 dni, a czas między wycieleniem a skutecznym pokryciem ok. 90 dni. Krowa pozostanie w tym okresie do momentu KRYCIE i wtedy pineskę białą zamieniamy na żółtą, rozpoczynając cały cykl reprodukcyjny na nowo. Również jałówki można umieszczać na tym samym kole. Jeśli chce się je odróżnić od krów mogą być umieszczane po wewnętrznej stronie koła, bliżej jego środka. 16 Jakiekolwiek daty niepożądane dla krycia krów np. z powodu okresu wycieleń przypadającego w czasie ostrej zimy lub z innych przyczyn, mogą być zaznaczone na wewnętrznym kole aby ostrzegać hodowcę przed tym okresem. W ten sposób daty te mogą być wyłączane dla krycia. Aby określić ten niepożądany okres należy umieścić datę od której zamierza się rozpocząć wyłączanie w punkcie DZISIAJ i zaznaczyć punkt początkowy A w punkcie WYCIELENIE na górze. Następnie należy obrócić koło do końca daty wyłączania i zaznaczyć punkt końcowy B również w punkcie WYCIELENIE. Punkty pomiędzy A i B powinny być zaznaczone aby ostrzec przed okresem niepożądanego krycia, który hodowca sobie ustalił. Więcej informacji na temat stosowania i zasady działania koło znajdziesz u naszych przedstawicieli handlowych.

17 17

18 AKTUALNOŚCI Rzetelna firma r. dołączyliśmy do grona rzetelnych przedsiębiorstw i od tego czasu nieprzerwanie uczestniczymy w programie Rzetelna Firma udostępniając szereg informacji świadczących o naszej wiarygodności. Przyznany firmie CERTYFIKAT RZETELNOŚCI świadczy o wiarygodności i rzetelności firmy. Jest potwierdzeniem tego, że jesteśmy godnym zaufania partnerem biznesowym. To kolejna nagroda przyznana firmie Blattin Polska za uczciwość i wysoką jakość jej pracy. Przedsiębiorstwa biorące udział w programie Rzetelna Firma odznaczają się: praworządnością - przestrzegają przepisów prawa, zasad współżycia społecznego i dobrych obyczajów w biznesie, rzetelnością - wywiązują się z postanowień zawartych w kontraktach, transparentnością - prowadzą działalność w sposób przejrzysty i jasny dla innych uczestników obrotu gospodarczego, odpowiedzialnością - budują ogólnopolski system wymiany informacji gospodarczych poprzez weryfikowanie wiarygodności finansowej potencjalnych klientów, zapewniają swoim klientom najwyższą jakość oferowanych usług i sprzedawanych produktów, przestrzegają zasad uczciwej konkurencji, podnoszą świadomość swoich pracowników, poprzez propagowanie postaw wobec kontrahentów i konkurencji, budują świadomość idei i zasad odpowiedzialnego biznesu. Celem programu Rzetelna Firma jest promowanie pozytywnego wizerunku jego członków oraz popularyzowanie rzetelności płatniczej i transparentności w obrocie gospodarczym. Program jest adresowany do wszystkich podmiotów gospodarczych pragnących podkreślić swoją wiarygodność i rzetelność, a także przejrzystość prowadzonej działalności gospodarczej i stosowanie się do zasad etycznego prowadzenia biznesu. 18 Program prowadzony jest pod patronatem Krajowego Rejestru Długów, największego i najbardziej rozpoznawalnego biura informacji gospodarczej w Polsce, który rekomenduje współpracę wyłącznie z Firmami Rzetelnymi.

19 KONKURS Z NAGRODAMI Wypełnij formularz i zgarnij cenne nagrody! Wypełnij poniższy formularz: odpowiedz na pytanie konkursowe, wybierz interesującą Cię nagrodę oraz wpisz swoje dane kontaktowe. Odpowiedź znajdziesz czytając uważanie bieżący numer biuletynu. Każdy kto do 30 listopada 2010 r. nadeśle prawidłową odpowiedź na pytanie konkursowe weźmie udział w losowaniu atrakcyjnych nagród. Do wygrania 15 zestawów gadżetów Blattin oraz nagroda główna, którą jest dowolna pasza pełnoporcjowa o wartości 1500 zł. Formularz prosimy przesłać na adres: Blattin Polska Sp. z o.o. Schodnia, ul. Ciepłownicza Ozimek Produkt z oferty firmy Blattin stosowany jako alternatywa otrąb: Wybieram nagrodę: proszę zaznaczyć wybraną nagrodę Blatmilk Super 15% Blatmilk Super 22% Blatistarter Blatlocha LP Blatmilk Super 18% Blatjałówka Blatigrower Blatlocha LK Blatmilk Super 20% Blatopas Blatifiniszer Imię i Nazwisko Adres Nr telefonu Podpis

20