Elektrostatyka. Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący

Transkrypt

1 Elektrostatyka Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący wie, że ciała można naelektryzować przez tarcie; wie, że istnieją dwa rodzaje elektryczności: ebonitu (bursztynu) i szkła +. wie, że można naelektryzować ciało przez zetknięcie go z innym ciałem naelektryzowanym; wie, że przez dotyk ciała elektryzują się tą samą elektrycznością. wie, że wartość siły wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych zależy od ich odległości i od wartości ładunków zgromadzonych na tych ciałach. wie, że atom składa się z dodatnio naelektryzowanego jądra i ujemnych elektronów krążących wokół jądra w pewnej odległości; wie, że jądro składa się z dodatnich protonów i obojętnych elektrycznie neutronów. wie, że można naelektryzować ciało, nie pocierając go ani nie stykając z ciałem naelektryzowanym. wie, że elektryzowanie polega na rozdzielaniu ładunków, a nie na ich wytwarzaniu; wie, że ciało naelektryzowane dodatnio ma mniej elektronów niż ciało obojętnie elektrycznie. wie, że przez tarcie można naelektryzować wszystkie ciała; wie, że ciała dzielimy na przewodniki i izolatory. wie, że ciała naelektryzowane jednoimiennie odpychają się, a ciała naelektryzowane różnoimiennie przyciągają się. zna zasadę działania elektroskopu i jego budowę; wie, czym się różni elektroskop od elektrometru; ładunek elektryczny i zna jego jednostkę 1 C. wie, że wartość siły wzajemnego oddziaływania jest wprost proporcjonalna do wartości ładunków, a odwrotnie proporcjonalna do kwadratu odległości między nimi. wie, że w atomie obojętnym elektrycznie liczba elektronów jest równa liczbie protonów; wie, że ciało naelektryzowane posiada za mało lub za dużo elektronów; wie, co to są jony dodatnie i jony ujemne. wie, na czym polega indukcję elektrostatyczną; wie, że przez indukcję ciała elektryzują się przeciwnymi znakami. wie, że podczas elektryzowania przez pocieranie oba ciała uzyskują takie same ładunki co do wartości bezwzględnej, ale o przeciwnych znakach. wyjaśnić, czym różnią się w budowie wewnętrznej przewodniki od izolatorów; wie, że w izolatorach nie ma swobodnych nośników ładunków elektrycznych, a występują one przewodnikach. narysować siły ilustrujące przyciąganie lub odpychanie ciał naelektryzowanych. przeliczać jednostki ładunku; wie, do czego służy elektrofor. wie, że oddziaływania ciał naelektryzowanych podlegają prawu Coulomba; zademonstrować przyciąganie i odpychanie się ciał naelektryzowanych. wie, jak powstają jony dodatnie i ujemne. wyjaśnić, co się dzieje w przewodniku, gdy zbliży się do niego ciało naelektryzowane. wyjaśnić mechanizm elektryzowania przez pocieranie. wie, na czym polega różnica w rozmieszczeniu ładunku w naelektryzowanym przewodniku i w izolatorze. wykonać stwierdzające stan naelektryzowania ciał. wykonuje z elektroskopem i elektroforem. rozumie prawo Coulomba i potrafi je objaśnić; narysować wektory sił elektrycznych działających między ciałami naelektryzowanymi. objaśnić mechanizm przyciągania drobnych skrawków styropianu, papieru czy słomy przez ciała naelektryzowane. objaśnić zasadę działania elektroforu; wyjaśnić indukcję. zademonstrować i wyjaśnić dotyk; wyjaśnić, na czym polega indukcję. wyjaśnić, czym się różni elektryzowanie izolatorów od Elektryzowania przewodników. dotyczące elektrostatyki. zadania związane z prawem Coulomba.

2 Prąd elektryczny wymienić skutki przepływu prądu zna niektóre symbole stosowane w rysowaniu schematów obwodów. wie, jaki jest umowny kierunek prądu; wie, że natężenie prądu mierzymy w amperach (A); wie, do czego służy amperomierz; wie, że wie, jak włącza się do obwodu woltomierz; wymienić źródła prądu; umie rysować proste obwody elektryczne. wie, że dla danego przewodnika opór elektryczny jest stały; zna jednostkę oporu elektrycznego i potrafi ją zapisać; wie, że zwiększając napięcie na danym przewodniku, zwiększa się natężenie płynącego w nim prądu. wie, że przesunięcie elektronu w przewodnikach metalowych wymaga wykonania pracy; wie, że pracę prądu elektrycznego w układzie SI mierzymy w dżulach ( J ); wie, że moc prądu w układzie SI mierzymy w watach (W). wie, że przewodniki z różnych materiałów mają różne opory mimo tych samych wymiarów. zbudować obwód elektryczny z odbiorników po uprzednim narysowaniu schematu połączeń; wie jak połączone są żarówki w oświetleniu choinki. wie, że w obwodach są punkty, w których spotyka się trzy i więcej przewodów. narysować schemat prostego obwodu elektrycznego. wie, że prąd w metalach to uporządkowany ruch elektronów; wie, że w metalach nośnikami prądu są elektrony, a w cieczach i gazach jony; natężenie prądu. stosować woltomierz do mierzenia napięcia; wie, że jednostką napięcia jest 1V; wskazać kierunek rzeczywisty i umowny prądu w obwodzie. sformułować prawo Ohma; zdefiniować jednostkę oporu om; wie, że wie, jak obliczyć pracę i moc prądu sprawność silnika; wie, że jednostką pracy jest również 1 kwh ; przeliczać kilowatogodziny na dżule i odwrotnie. wie, że gdy rośnie pole przekroju poprzecznego przewodnika, to jego opór maleje; wie, że wraz ze wzrostem długości rośnie opór przewodnika. wie, dlaczego nie można połączyć żarówek w instalacji domowej szeregowo. na schematach zaznaczyć umowne kierunki prądów. objaśnić skutki przepływu prądu wie, jakie warunki muszą zostać spełnione, aby w obwodzie popłynął prąd elektryczny. wyjaśnić, co to jest natężenie prądu; obliczyć natężenie prądu; wie, że natężenie prądu to szybkość przepływu ładunków elektrycznych. wie, jak włączyć do obwodu woltomierz, a jak amperomierz; zmierzyć napięcie między dowolnymi punktami obwodu. na podstawie wyników pomiarów napięcia i natężenia narysować wykres I (U) ; obliczyć opór elektryczny przewodnika z wykresu I (U) ;. dokonywać obliczeń z prawa Ohma. przeliczać jednostki pracy i mocy; uzasadnić, że 1J 1V 1A 1s. rozwiązywać proste zadania z wyrażenia na opór przewodnika; wyznaczyć opór dowolnego odbiornika za pomocą pomiarów napięcia i natężenia. zbudować obwód z odbiorników połączonych równolegle. umie zbudować obwód elektryczny po uprzednim narysowaniu schematu połączeń elementów obwodu; wie, że amperomierz można włączyć w dowolnym punkcie obwodu. uczeń potrafi odczytywać proste schematy obwodów elektrycznych. wyjaśnić, kiedy natężenie prądu wynosi 1 A; obliczać wielkości ze wzoru Q It. zmierzyć natężenie i napięcie prądu w dowolnym obwodzie elektrycznym. obliczać wszystkie wielkości z wyrażenia na U IR ; rozwiązywać zadania, stosując prawo Ohma. obliczać sprawność maszyn elektrycznych; uzasadnić potrzebę oszczędnego gospodarowania energią elektryczną; rozwiązywać zadania i problemy z wyrażeń W U I t i P U I. na podstawie atomowej teorii budowy materii wytłumaczyć, dlaczego opór zależy od rodzaju materiału, długości i pola przekroju. udowodnić, że w połączeniu szeregowym napięcie dzieli się na poszczególne odbiorniki, a w połączeniu równoległym napięcie na poszczególnych jego elementach jest takie samo. uzasadnić, dlaczego w natężenie prądu w obwodzie jest w każdym jego punkcie jednakowe. dotyczące prądu elektrycznego. zadania, do których należy zastosować więcej niż jeden wzór poznany w tym dziale. zadania z wyrażenia R= l/s. -oblicza opór zastępczy w połączeniu szeregowym i równoległym w połączeniach mieszanych.

3 zna pojęcia położenia równowagi, wychylenia, amplitudy; wie, że drgania mogą być gasnące; wskazać w otoczeniu ciała drgające. wie, jakie wahadło nazywamy matematycznym; wie, że okres wahań wahadła zależy od jego długości. wie, co to są drgania własne; wie, że w wyniku rezonansu mechanicznego różne konstrukcje mogą ulec zniszczeniu. wie, co nazywamy impulsem falowym; wie, że fale mogą być poprzeczne i podłużne; wie, jak odróżnić falę poprzeczną od podłużnej; grzbiet i dolina fali. wie, że fala, napotykając przeszkodę, ulega odbiciu lub pochłonięciu; wie, że fale mogą załamywać się na granicy dwóch ośrodków. wie, że dźwięki wydają ciała drgające z częstotliwością większą od 16 Hz, a mniejszą od 20 khz; wie, że dźwięki różnią się natężeniem, wysokością i barwą. wie, czym jest echo; wie, jak powstaje echo; wie, na czym polega szkodliwość hałasu. zna i rozumie pojęcia okresu i częstotliwości; zna jednostki okresu i częstotliwości; obliczyć częstotliwość drgań na podstawie znajomości okresu. wie, że okres wahań wahadła nie zależy od jego masy i dla małych kątów nie zależy od kąta wychylenia; wskazać w otoczeniu urządzenia, w których zastosowanie znalazły wahadła. rezonans mechaniczny; zastosować swoją wiedzę do wyregulowania wahadła w zegarze. wie, co nazywamy falą; wie, ze fale mechaniczne nie rozchodzą się w próżni; wie, że szybkość rozchodzenia się fal jest w danym ośrodku stała; okres, częstotliwość i długość fali. sformułować prawo odbicia fali; graficznie zilustrować prawo odbicia fali; wie, że fala może ulegać ugięciu i interferencji. wie, co to są ultradźwięki i infradźwięki; wie, od czego zależy natężenie, wysokość i barwa dźwięku; wie, że szybkość rozchodzenia się dźwięku zależy od sprężystości ośrodka. pogłos; rozwiązywać proste zadania rachunkowe. Drgania i fale mechaniczne obliczać okres, jeśli zna częstotliwość; omówić zmiany szybkości, przyspieszenia i siły w czasie drgań sprężyny; wie, że okres drgań zależy od właściwości fizycznych sprężyny; wyznaczyć okres i częstotliwość na podstawie wykonanych pomiarów. obliczyć okres na podstawie pomiarów czasu wahań n wahnięć; izochronizm wahań. wie, że dla podtrzymania zarówno wahań, jak i drgań należy, dostarczać ciału energię z częstotliwością drgań własnych. stosować wzory do rozwiązywania zadań rachunkowych i problemowych; wie, że fale poprzeczne mogą rozchodzić się tylko w ciałach stałych, a fale podłużne w gazach, cieczach i ciałach stałych. opisać i wyjaśnić zjawisko ugięcia (dyfrakcji) fal na przeszkodach lub otworach; fala stojąca. wymienić zastosowania1 ultradźwięków w medycynie i w technice; wie, że do budowy instrumentów muzycznych wykorzystuje się zjawisko rezonansu akustycznego. uzasadnić, dlaczego, aby usłyszeć echo w powietrzu, najmniejsza odległość od przeszkody musi wynosić 17 m. przedstawić na wykresie zależność wychylenia od czasu; przedstawić zmiany energii podczas drgań sprężyny; z wykresu x(t) odczytać okres i częstotliwość drgań. wyjaśnić zmiany energii w ruchu wahadła. wyjaśnić zjawisko rezonansu mechanicznego wahadeł. objaśnić mechanizm powstawania fali poprzecznej; obliczać wszystkie wielkości z wyrażenia v f. opisać i wyjaśnić zjawisko interferencji; wyjaśnić, jak powstaje fala stojąca. objaśnić, dlaczego poszczególne źródła dźwięku różnią się barwą; wyjaśnić, od czego zależy wysokość i natężenie dźwięku. wie, jak powstaje pogłos. dotyczące drgań lub fal mechanicznych rozrysować siły działające na wahadło zadanie z wyrażenia l T 2. g

4 Elektromagnetyzm wie, że magnesy odpychają się lub przyciągają; wie, że magnesy przyciągają żelazne przedmioty; wie, że każdy magnes ma dwa bieguny: N i S; wie, że bieguny jednoimienne magnesów odpychają się, a różnoimienne przyciągają. wie, że na igłę magnetyczną umieszczoną w pobliżu przewodnika z prądem działa siła powodująca jej obrót; wie, jak zbudowany jest elektromagnes; wie, że za pomocą elektromagnesów otrzymuje się bardzo silne pola magnetyczne. wie, że na przewodnik z prądem w polu magnetycznym działa siła zwana elektrodynamiczną. wie, że silniki elektryczne wykonują pracę kosztem energii elektrycznej; podać elementy silnika elektrycznego. wie, że prąd indukcyjny wzbudza się w obwodzie obejmowanym przez zmienne pole magnetyczne; wymienić różne sposoby wzbudzania prądu indukcyjnego. wie, jaki prąd nazywamy przemiennym; wie, że do wytwarzania prądu przemiennego służą prądnice prądu przemiennego. wymienić części składowe transformatora; wie, jak podłączyć transformator, aby obniżał napięcie, a jak żeby podwyższał. wie, że fale elektromagnetyczne mogą się rozchodzić zarówno w ośrodkach materialnych, jak i w próżni; wie, że światło jest falą elektromagnetyczną. wie, że Ziemia jest magnesem; wie, że na północy geograficznej jest południowy biegun magnetyczny, a na południu biegun północny; wie, że nie można wyizolować bieguna magnetycznego. wie, że w przestrzeni wokół przewodnika z prądem na igłę magnetyczną działają siły, i że wraz z odległością siły te maleją; Wie, jaką rolę w elektromagnesie spełnia rdzeń z miękkiej stali. wie, że siła elektrodynamiczna jest równa zeru, gdy kierunek linii pola magnetycznego pokrywa się z kierunkiem prądu. wie, że w silnikach elektrycznych wykorzystane jest zjawisko oddziaływania pola magnetycznego na przewodnik z prądem. wie, w jaki sposób wytworzyć prąd indukcyjny; określić kierunek prądu indukcyjnego. wie, jaka jest zasada działania prądnicy prądu stałego; wie, jakie wielkości opisują prąd przemienny. wie, co oznacza zapis 50 Hz na urządzeniach odbiorczych energii elektrycznej; objaśnić zasadę działania transformatora; przekładnia transformatora. wie, jak powstaje fala elektromagnetyczna; wie, jak obliczyć szybkość rozchodzenia się fali elektromagnetycznej; długość wie, że siły magnetyczne działają w przestrzeni otaczającej magnes; wie, że istnieją materiały, na które magnesy działają siłami przyciągania i takie, na które magnesy nie działają. określić kierunek i zwrot siły działającej na igłę magnetyczną umieszczoną w pobliżu przewodnika prostoliniowego i w pobliżu zwojnicy; wie, dlaczego rdzenie elektromagnesu wykonane są ze stali miękkiej. wie, od czego i w jaki sposób zależy siła elektrodynamiczna. przedstawić zasadę działania silnika wie, do czego służy komutator. zna i potrafi objaśnić oraz stosować regułę Lenza. omówić budowę i działanie prądnicy prądu przemiennego; wyjaśnić, dlaczego do wytwarzania energii elektrycznej powinno się stosować odnawialne źródła energii. stosować wzór na przekładnię transformatora do rozwiązywania zadań; wie, że dobry transformator to taki, w którym moce w uzwojeniu pierwotnym i wtórnym są jednakowe. wskazać zależność właściwości fal elektromagnetycznych od ich długości; stosować wzór c v do rozwiązywania zadań związanych z wykazać działanie magnesów na substancje takie jak żelazo i na takie jak miedź; wyjaśnić na podstawie wiedzy o budowie wewnętrznej, dlaczego magnes przyciąga żelazo, a dlaczego nie działa na miedź. określić bieguny zwojnicy, w której płynie prąd; wie, że zmiana kierunku prądu w zwojnicy powoduje zmianę biegunów magnetycznych zwojnicy. wykazać zależność siły elektrodynamicznej od długości przewodnika i od natężenia prądu w przewodniku. zadania z wyrażenia: F=BIl wyjaśnić, dlaczego w silnikach stosuje się więcej niż jedną ramkę; uzasadnić zastosowanie komutatora w silnikach elektrycznych. wyjaśnić zjawisko indukcji elektromagnetycznej na podstawie zasady zachowania energii. wskazać różnice między prądnicą prądu stałego a prądnicą prądu przemiennego; uzasadnić, dlaczego w elektrowniach wytwarzany jest prąd przemienny, a nie stały. uzasadnić wzór na przekładnię transformatora; wie, że w każdym transformatorze występują straty energii; dotyczące magnetyzmu zbudować silnik elektryczny

5 omówić właściwości fal elektromagnetycznych podczerwonych i nadfioletowych; wymienić zakresy fal wykorzystywanych w medycynie. i częstotliwość fali elektromagnetycznej. wymienić w widmie fal elektromagnetycznych grupy fal od najkrótszych do najdłuższych. rozchodzeniem się fal elektromagnetycznych. wymienić zastosowanie fal w różnych dziedzinach. wyjaśnić, na czym polega przesyłanie energii elektrycznej na duże odległości. wyjaśnić, co to jest widmo fal elektromagnetycznych. wyjaśnić, dlaczego promienie rentgenowskie i promienie γ znalazły zastosowanie w medycynie i w przemyśle. Optyka wie, że naturalnym źródłem światła jest Słońce. wie, że światło w ośrodku jednorodnym rozchodzi się po liniach prostych. wie, że światło może rozchodzić się w ośrodkach materialnych (przezroczystych). zwierciadło; wie, kiedy światło ulega odbiciu, a kiedy rozproszeniu; wskazać na rysunku kąty odbicia i padania, prostopadłą padania; podać przykłady zastosowań zwierciadeł płaskich. Uczeń wie, jakie zwierciadła nazywamy sferycznymi; Potrafi rozpoznać i nazwać zwierciadło kuliste wklęsłe i wypukłe; Wie, że zwierciadło wklęsłe skupia równoległą wiązkę światła, a zwierciadło wypukłe ją rozprasza. wie, że za pomocą zwierciadeł wklęsłych możemy otrzymać obrazy rzeczywiste i pozorne; wie, że w zwierciadłach kulistych wypukłych otrzymujemy zawsze obrazy pozorne, proste i pomniejszone. wie, że na granicy dwóch ośrodków światło udowodnić prostoliniowe rozchodzenie się światła; wie, jak powstaje cień i półcień; wie, że światło niesie ze sobą energię. sformułować prawo odbicia światła; graficznie zilustrować prawo odbicia światła; wie, jakie obrazy otrzymujemy w zwierciadłach płaskich. główna oś optyczna, ognisko, ogniskowa i promień krzywizny; ognisko pozorne. wie, kiedy w zwierciadłach kulistych wklęsłych otrzymujemy obraz pomniejszony, rzeczywisty i odwrócony; wie, kiedy ten obraz jest powiększony, rzeczywisty, odwrócony, a kiedy pozorny, prosty i powiększony. wie, że załamanie jest wynikiem różnicy szybkości rozchodzenia się światła w ośrodkach; wie, kiedy kąt załamania jest mniejszy od kąta padania, a kiedy większy; wie, że światło jest częścią widma fal elektromagnetycznych; wie, że światło jest falą poprzeczną. umie uzasadnić, dlaczego światło po odbiciu od powierzchni chropowatych jest rozproszone; znaleźć konstrukcyjnie obraz odcinka w zwierciadle płaskim. zna zależność między ogniskową a promieniem krzywizny; obliczyć ogniskową zwierciadła; graficznie przedstawić bieg wiązki równoległej po odbiciu od zwierciadeł kulistych. graficznie przedstawić konstrukcję obrazu w zwierciadłach kulistych wklęsłych; wie, jak obliczyć powiększenie obrazu. objaśnić, kiedy światło ulega całkowitemu wewnętrznemu odbiciu; przedstawić bieg promieni świetlnych przechodzących przez płytki równoległościenne. wie, czym różni się widmo ciągłe od widma liniowego; synteza światła i wie, jak ją wie, że światło zachowuje się czasem jak strumień cząstek; wie, że twórcą teorii korpuskularnej światła był Newton; podać dowody falowej natury światła. konstrukcyjnie znaleźć obraz dowolnej figury w zwierciadle płaskim. graficznie znaleźć ognisko zwierciadła kulistego; narysować bieg promienia świetlnego wychodzącego z ogniska po odbiciu od zwierciadła. wie, co to znaczy, że zdolność skupiająca zwierciadła kulistego jest ujemna; zdolność skupiająca zwierciadła kulistego i potrafi ją obliczyć. rozwiązywać problemy z praw załamania i odbicia światła. wyjaśnić, dlaczego światło białe w pryzmacie ulega rozszczepieniu; wyjaśnić istnienie barw przedmiotów w świetle odbitym i w świetle przechodzącym; pokazać dotyczące optyki. zadania, do których należy zastosować więcej niż jeden wzór poznany w tym dziale.

6 zmienia kierunek, czyli załamuje się; kąt padania i załamania; na rysunku wskazać oba te kąty; wie, że gdy kąt padania jest równy 0, to załamanie nie występuje. pryzmat; wie, że światło jednobarwne po przejściu przez pryzmat załamuje się dwukrotnie ku podstawie. wie, co nazywamy soczewką; wymienić rodzaje soczewek; na rysunku wskazać główną oś optyczną soczewki, ognisko, ogniskową i promienie krzywizn. wie, że za pomocą soczewek skupiających możemy otrzymać obrazy rzeczywiste i pozorne, powiększone i pomniejszone. wymienić przyrządy, w których stosuje się soczewki; przedstawić zasadę działania oka; akomodacja oka i odległość dobrego widzenia; wie, jak działa lupa. kąt graniczny. wie, że światło białe po przejściu przez pryzmat ulega rozszczepieniu; wie, że szybkość rozchodzenia się światła w ośrodku zależy od długości (częstotliwości) fali świetlnej. narysować bieg wiązki równoległej do osi optycznej po przejściu przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą; zdolność skupiająca soczewek. wykreślić obrazy otrzymywane w soczewkach skupiających. szczegółowo omówić budowę oka; krótkowzroczność i dalekowzroczność. zrealizować; wyjaśnić jak powstaje tęcza. obliczać zdolność skupiającą soczewek; wyjaśnić, co oznacza na przykład zdolność skupiająca 4D (dioptrie). wyznaczyć ogniskową soczewki skupiającej. wie, jakie soczewki należy zastosować, aby usunąć wady wzroku: krótkowzroczność i dalekowzroczność. załamanie światła jednobarwnego przy przejściu przez pryzmat. wyznaczyć zdolność skupiającą soczewki skupiającej. obliczyć ogniskową soczewki, gdy zna jej zdolność skupiającą; wie, gdzie należy umieścić przedmiot, aby otrzymać oczekiwany obraz. uzasadnić, dlaczego w lupie otrzymuje się obraz pozorny powiększony; wyjaśnić, jak stosujemy lupę. -Rozwiązuje zadania z wrażenia 1/f=1/x+1/y