Beata Woziwoda. Abstrakt

Transkrypt

1 RÓ NORODNOŒÆ FLORYSTYCZNA RÓ NOWIEKOWYCH LASÓW IZOLOWANYCH W KRAJOBRAZIE ROLNICZYM POLSKI ŒRODKOWEJ, A PROBLEM ZACHOWANIA I OCHRONY RODZIMYCH GATUNKÓW LEŒNYCH Beata Woziwoda Abstrakt Pomimo znacz¹cych przeobra eñ, lasy nadal odgrywaj¹ priorytetow¹ rolê w kszta³towaniu i ochronie ró norodnoœci biologicznej. Stanowi¹ wa ne ogniwo spajaj¹ce inne ekosystemy i znacz¹co wp³ywaj¹ na ich stan. Utrzymanie stabilnoœci ekologicznej w krajobrazie rolniczym jest m.in. uwarunkowane zachowaniem fragmentów naturalnej roœlinnoœci leœnej. Stanowiska rzadkich gatunków roœlin czêsto ulegaj¹ nieœwiadomemu niszczeniu w trakcie prowadzonych zabiegów zwi¹zanych z hodowl¹ lasu. Wymiana informacji o lokalizacji takich stanowisk pomiêdzy œrodowiskiem naukowym, leœniczymi i pracownikami prowadz¹cymi prace leœne pozwala na podjêcie w³aœciwych dzia³añ ochronnych. Do istniej¹cych kompleksów wnikaj¹ roœliny z s¹siaduj¹cych zbiorowisk nieleœnych: pól uprawnych, pastwisk czy nieu ytków. Suma notowanych gatunków zwiêksza siê, jednak jest ona zwi¹zana z pojawianiem siê roœlin ³¹kowych, synantropijnych lub ruderalnych. Przekszta³ceniu za³o onej uprawy w naturalne zbiorowisko leœne sprzyja bliskie s¹siedztwo z innymi wyspami leœnymi rozrzuconymi wœród pól. Stanowi¹ one drogi wêdrówek dla wielu gatunków, migruj¹cych z zachowanych fragmentów lasów naturalnych. W planowaniu powierzchni do zalesieñ, realizowanych w ramach Krajowego Programu Zwiêkszenia Lesistoœci Polski, ten aspekt winien byæ równie uwzglêdniony. Nowe zalesienia powinny byæ lokalizowane w stycznoœci z lasami ju istniej¹cymi lub wbudowywane w system leœnych korytarzy ekologicznych. Rosn¹ca powierzchnia lasów stwarza tak e potencjalne mo liwoœci zwiêkszenia liczby stanowisk cennych gatunków. Sprzyja wiêc ich zachowaniu i ochronie. W roku 2003 podjêto, we wspó³pracy z RDLP w odzi, badania nad ró norodnoœci¹ gatunkow¹ flor izolowanych wysp leœnych w Nadleœnictwie Poddêbice. Dotychczas zanotowano liczne nowe stanowiska wielu rzadkich i zagro onych gatunków roœlin, w tym m.in.: pe³nika europejskiego czy rosiczki okr¹g³olistnej Drosera rotundifolia. W kilkudziesiêcioletnich monokulturach sosnowych, posadzonych na gruntach porolnych, stwierdzano wystêpowanie gruszyczek: Pyrola media, Orthilia secunda i wielu innych gatunków roœlin leœnych. Od tysiêcy lat szata roœlinna kszta³tuje siê pod silnym wp³ywem dzia³alnoœci ludzkiej. D³ugotrwa³e oddzia³ywania cz³owieka na œrodowisko doprowadzi³y do znacznej redukcji zbiorowisk naturalnych na korzyœæ zbiorowisk antropogenicznych (Kornaœ 1983, 1990). Powierzchnia, zajmowana obecnie przez lasy oraz stan zachowania flory i roœlinnoœci leœnej, stanowi¹ wypadkow¹ bezpoœrednich i poœrednich oddzia³ywañ cz³owieka oraz naturalnych zdolnoœci regeneracyjnych, tkwi¹cych w biocenozach leœnych (Faliñski 1972, 1991, Olaczek 1972, 1976, Broda 1985). Studia i Materia³y Centrum Edukacji Przyrodniczo Leœnej R. 8. Zeszyt 1 (11) /

2 Pomimo znacz¹cych przeobra eñ, lasy nadal odgrywaj¹ priorytetow¹ rolê w kszta³towaniu i ochronie ró norodnoœci biologicznej (Krajowa strategia , Kujawa Pawlaczyk, Pawlaczyk 2003). Cechuj¹ siê znacznym zró nicowaniem siedlisk i s¹ ostoj¹ wielu gatunków roœlin i zwierz¹t (Faliñski 1976, D¹browska-Prot 1987, Andrzejewski & Weigle 2003). Stanowi¹ wa ne ogniwo spajaj¹ce inne ekosystemy i znacz¹co wp³ywaj¹ na ich stan (Dzwonko & Loster 1988). Utrzymanie stabilnoœci ekologicznej w krajobrazie rolniczym jest m.in. uwarunkowane zachowaniem fragmentów naturalnej roœlinnoœci leœnej (Loster 1991). Ekologiczna (ochronna) funkcja lasów uznawana jest dziœ na równi z innymi wa nymi funkcjami (Ustawa ). Zachowanie i ochrona ró norodnoœci gatunkowej flory polskich lasów jest jednym z zadañ pierwszoplanowych (Krajowa strategia ). W ocenie bogactwa flory istniej¹cych kompleksów istotne znaczenie ma nie tylko sporz¹dzenie pe³nej listy gatunków wystêpuj¹cych w danym obiekcie, ale przede wszystkim okreœlenie, które z nich s¹ w³aœciwe dla zbiorowisk leœnych. Du a grupa roœlin naczyniowych jest przywi¹zana wy³¹cznie do lasów starych, istniej¹cych w przestrzeni przyrodniczej od przynajmniej 200 lat (Loster 1991, Dzwonko & Loster 2001, Orczewska 2004). Redukcja powierzchni leœnej oraz ograniczenie area³u zbiorowisk naturalnych na rzecz jednowiekowych i jednogatunkowych upraw, spowodowa³a znacz¹c¹ eliminacjê gatunków roœlin œciœle zwi¹zanych z fitocenozami naturalnymi (Levenson 1981, Woziwoda 2004). Ze wzglêdu na niewielk¹ liczbê zachowanych stanowisk, wiêkszoœæ gatunków roœlin w³aœciwych dla zbiorowisk naturalnych jest nara ona na wyginiêcie. Peterken (1974) okreœla je jako extinction-prone. Zagro enie gatunków roœlin silnie zwi¹zanych ze zbiorowiskami naturalnymi jest tym wiêksze, e odtworzenie kompleksu leœnego z w³aœciwym mu sk³adem gatunkowym flory, fauny i mykoflory, struktur¹ pionow¹ i poziom¹, jest bardzo utrudnione i rozci¹gniête w czasie (Peterken 1996). Ustêpowanie gatunków leœnych jest g³ównie wynikiem drastycznych zaburzeñ struktury i sk³adu gatunkowego zbiorowisk roœlinnych. W lasach zagospodarowanych systemem monokultur, gatunki charakterystyczne dla fitocenoz naturalnych, uprzednio tu wystêpuj¹cych, czêsto ograniczaj¹ sw¹ obecnoœæ do powierzchni wy³¹czonych z intensywnych zabiegów hodowlanych. Rowy melioracyjne, nie u ytkowane drogi leœne i linie oddzia³owe, przydro a czy obrze a wydzieleñ, niejednokrotnie staj¹ siê miejscem ich bytowania. Zwykle stanowi¹ one jedyne Ÿród³o diaspor wielu gatunków dla powierzchni przekszta³conych. Stanowiska rzadkich gatunków roœlin czêsto ulegaj¹ nieœwiadomemu niszczeniu w trakcie prowadzonych zabiegów zwi¹zanych z hodowl¹ lasu. Wymiana informacji o lokalizacji takich stanowisk pomiêdzy œrodowiskiem naukowym, leœniczymi i pracownikami prowadz¹cymi prace leœne pozwala na podjêcie w³aœciwych dzia³añ ochronnych. Jednym ze skutków rozdrobnienia i rozproszenia kompleksów leœnych jest utrata stycznoœci i zwiêkszenie odleg³oœci pomiêdzy zbiorowiskami leœnymi, a tym samym ograniczenie lub wrêcz uniemo liwienie migracji gatunków leœnych pomiêdzy p³atami fitocenoz (McArthur & Wilson 1967, Geertsema et al. 2002). Stare populacje zanikaj¹ w wyniku zmian warunków siedliskowych czy recesji genotypu. Stanowi to powa ne zagro enie dla istnienia wielu roœlin. Wiêkszoœæ gatunków leœnych nie tworzy trwa³ego banku nasion (Bossuyt & Hermy 2001). Nawet krótkotrwa³a zmiana formy u ytkowania ziemi z leœnej na rolnicz¹ prowadzi do zniszczenia propagul. Renaturalizacja izolowanych fragmentów lasów posadzonych na gruncie porolnym odbywa siê wiêc wy³¹cznie przy nap³ywie diaspor z zewn¹trz (McArthur & 104 RÓ NORODNOŒÆ FLORYSTYCZNA RÓ NOWIEKOWYCH LASÓW IZOLOWANYCH...

3 Wilson 1967, Dzwonko & Loster 1988, 1989, Peterken 1996). Do istniej¹cych kompleksów wnikaj¹ roœliny z s¹siaduj¹cych zbiorowisk nieleœnych: pól uprawnych, pastwisk czy nieu ytków. Suma notowanych gatunków zwiêksza siê, jednak jest ona zwi¹zana z pojawianiem siê roœlin ³¹kowych, synantropijnych lub ruderalnych. Kolonizacja nowych zalesieñ przez gatunki wybitnie leœne jest mo liwa przy zachowaniu wzglêdnej ci¹g³oœci uk³adu ekologicznego, jakim jest las (Brunet & Oheimb 1998, Bossuyt et al. 1999). Przekszta³ceniu za³o onej uprawy w naturalne zbiorowisko leœne sprzyja bliskie s¹siedztwo z innymi wyspami leœnymi rozrzuconymi wœród pól. Stanowi¹ one drogi wêdrówek dla wielu gatunków, migruj¹cych z zachowanych fragmentów lasów naturalnych. W planowaniu powierzchni do zalesieñ, realizowanych w ramach Krajowego Programu Zwiêkszenia Lesistoœci Polski, ten aspekt winien byæ równie uwzglêdniony. Nowe zalesienia powinny byæ lokalizowane w stycznoœci z lasami ju istniej¹cymi lub wbudowywane w system leœnych korytarzy ekologicznych. Rosn¹ca powierzchnia lasów stwarza tak e potencjalne mo liwoœci zwiêkszenia liczby stanowisk cennych gatunków. Sprzyja wiêc ich zachowaniu i ochronie. Polska Œrodkowa nale y do regionów o silnie przekszta³conej szacie roœlinnej (Faliñski 1998). Jest obszarem typowo rolniczym dominuj¹ tu pola uprawne, ³¹ki i pastwiska. Lasy zajmuj¹ przeciêtnie 20% powierzchni (Raport ). W stosunku do przeciêtnej lesistoœci Polski, wynosz¹cej 28,6%, lesistoœæ tego obszaru nale y do najni szych w kraju. Istniej¹ce kompleksy to ocala³e fragmenty rozleg³ych niegdyœ puszcz oraz, dominuj¹ce powierzchniowo, lasy wtórne posadzone na gruntach porolnych (Pietrzak 1973, Majchrowska 2002). S¹ one rozproszone i charakteryzuj¹ siê du ym rozdrobieniem. Czêsto s¹ to dzia³ki o powierzchni od kilkunastu arów do kilku hektarów, podlegaj¹ce administracji pañstwowej, poprzedzielane podobnej wielkoœci dzia³kami w³asnoœci indywidualnej, równie zalesionymi. Wiêksze kompleksy leœne niejednokrotnie tworz¹ enklawy wœród gruntów uprawnych. Zwykle cechuje je bardzo skomplikowany kszta³t oraz d³uga i ostra granica leœno-polna. Wystêpowanie lasów jest w znacznej mierze ograniczone do terenów o bardzo zró nicowanej rzeÿbie, trudno dostêpnych dla rolnictwa lub o s³abych glebach. Zarówno w lasach pañstwowych jak i prywatnych, dominuj¹ jednowiekowe i jednogatunkowe drzewostany, g³ównie sosnowe. Znakomita wiêkszoœæ zbiorowisk roœlinnych jest zniekszta³cona antropogenicznie. P³aty fitocenoz o charakterze naturalnych zajmuj¹ niewielkie fragmenty. Rozrzucone wœród pól lasy tworz¹ wyspy œrodowiskowe, izolowane w przestrzeni przyrodniczej. Podlegaj¹ one czêstym zaburzeniom abiotycznym i biotycznym oraz antropogenicznym. Znakomita wiêkszoœæ danych o florze lasów Polski Œrodkowej odnosi siê do obszarów prawnie chronionych - leœnych rezerwatów przyrody oraz parków krajobrazowych (Mowszowicz 1978, Jakubowska-Gabara, Kucharski 1999, Jakubowska-Gabara 2001; oraz literatura tam zawarta). W oparciu o dane florystyczne, zawarte w pracach publikowanych, zbiory zielnikowe Katedry Geobotaniki i Ekologii Roœlin U oraz wyniki badañ w³asnych, sporz¹dzona zosta³a lista gin¹cych i zagro onych gatunków roœlin naczyniowych stricte leœnych lub silnie zwi¹zanych ze zbiorowiskami leœnymi (Jakubowska-Gabara 2001). Z listy obejmuj¹cej 74 gatunki, tylko 22 podlegaj¹ ochronie prawnej; pozosta³e nie s¹ roœlinami chronionymi. 42 gatunki zanotowano na mniej ni 10 stanowiskach (24 na mniej ni 5 (!) stanowiskach). Spoœród analizowanych 663 stanowisk, 32 uznano za wymar³e, a 84 za zagro one wymarciem w najbli szej przysz³oœci. 247 (38%) stanowisk zosta³o zanotowanych przed 1972 r. i po tym roku nie by³y one potwierdzone. Studia i Materia³y Centrum Edukacji Przyrodniczo Leœnej R. 8. Zeszyt 1 (11) /

4 Badania porównawcze wykonane w kilku rezerwatach Polski Œrodkowej wskazuj¹ na proces zanikania wielu rzadkich gatunków roœlin (Jakubowska-Gabara 1991, Olaczek & Kurzac 1995, Woziwoda 2002, 2003). Zaobserwowano postêpuj¹ce ubo enie i ujednolicanie siê flor roœlin naczyniowych. Istniej¹ce opracowania z regu³y obejmuj¹ niewielkie fragmenty istniej¹cych kompleksów leœnych. Brak jest informacji o florze lasów prywatnych. Dane o rozmieszczeniu i liczbie stanowisk gatunków rzadkich i zagro onych w lasach Polski Œrodkowej s¹ niepe³ne i wymagaj¹ aktualizacji. W roku 2003 podjêto, we wspó³pracy z RDLP w odzi, badania nad ró norodnoœci¹ gatunkow¹ flor izolowanych wysp leœnych w Nadleœnictwie Poddêbice. Dotychczas zanotowano liczne nowe stanowiska wielu rzadkich i zagro onych gatunków roœlin (Woziwoda npbl), w tym miêdzy innymi: pe³nika europejskiego Trollius europaeus, rosiczki okr¹g³olistnej Drosera rotundifolia, bagna zwyczajnego Ledum palustre czy we³nianek Eriophorum angustifolium i E. vaginatum. W kilkudziesiêcioletnich monokulturach sosnowych, posadzonych na gruntach porolnych, stwierdzano wystêpowanie gruszyczek: Pyrola media, Orthilia secunda, nerecznicy mocnej Dryopteris affinis, paprotki zwyczajnej Polypodium vulgare i wielu innych gatunków roœlin leœnych. Uzyskane dane wskazuj¹ na piln¹ potrzebê prowadzenia interdyscyplinarnych badañ inwentaryzacyjnych maj¹cych na celu zachowanie bogactwa flory lasów Polski Œrodkowej, a w szczególnoœci zachowanie i ochronê cennych rodzimych gatunków leœnych. Ich podstaw¹ jest pe³ne poznanie ró norodnoœci florystycznej wszystkich istniej¹cych kompleksów leœnych oraz czynników warunkuj¹cych tê ró norodnoœæ. Pozwoli to na pe³n¹ inwentaryzacjê stanowisk gatunków objêtych ochron¹ prawn¹ oraz na uzupe³nienie listy gatunków leœnych rzadkich i zagro onych w skali lokalnej. Najcenniejsze przyrodniczo uroczyska leœne, lub ich fragmenty, wyró niaj¹ce siê wysokim stopniem zachowania naturalnoœci zbiorowisk roœlinnych, du ym bogactwem gatunkowym rodzimej flory oraz prawdopodobnie wysokim bogactwem innych komponentów biocenozy, winny byæ objête dzia³aniami ochronnymi. Ze wzglêdu na ci¹g³e wielokierunkowe zmiany zachodz¹ce w œrodowisku przyrodniczym, istnieje potrzeba uzupe³niania danych oraz monitorowania stanu zachowania i zagro eñ szczególnie cennych gatunków. Wymaga to skoordynowanych dzia³añ naukowców, leœników, planistów, wszystkich, którym le y na sercu troska o stan i zachowanie polskich lasów naszego narodowego dziedzictwa. Floral diversity of multiage forests isolated in agricultural landscape in Central Poland versus problem of maintain and protection of native forest species. Abstract: Although forests are transformed they still have important role in shaping and conservation of biodiversity. Forests are important link that joint other ecosystems and influence their condition. Stability of agricultural landscape relay on persistence of forest patches. Rare plants are often involuntarily destroyed during forest labour. Interchange of information among foresters, scientific society and forest workers allows proper protection. Forest islands are migration routs for many organisms. This role of forest should be taken into account in National Reaforestration Program. New forest should be established close to oldgrowth forests or on included into forest corridors system. Increasing forest area creates condition suitable for growing number of rear plants sites. Exogenous plants invade forest from adjacent fields, meadows and bare lands. Number of plants is increasing but it is result of appearance of meadow, synatropic and ruderal plants. In 106 RÓ NORODNOŒÆ FLORYSTYCZNA RÓ NOWIEKOWYCH LASÓW IZOLOWANYCH...

5 agricultural landscape, vicinity of other forest islands favor fast restitution of forest biogenesis on young cultures. In 2003, research of floral diversity of forest islands in Forest District Poddêbice was started with assistance of Regional Forest Directorate LódŸ. Numbers of new sites of rear plants have been recorded so far, among others: globe flower and common sundew. Sites of wintergreens (Pyrola media, Orthilia sekunda) and many other forest plants were recorded on reaforested abandoned fields. Literatura Andrzejewski R., Weigle A. (red.) Ró norodnoœæ biologiczna Polski. Narodowa Fundacja Ochrony Œrodowiska, Warszawa, ss.: 284. Bossuyt B. & Hermy M Influence of land use history on seed banks in European temperate forest ecosystem: a review. Ecography 24: Bossuyt B., Hermy M. & Deckers J Migration of herbaceous plant species across ancient-recent forest ecotones in central Belgium. Journal of Ecology 87: Broda J Proces wylesieñ na ziemiach polskich od czasów najdawniejszych. Czas. Geogr. 56, 2: Brunet J. & Oheimb G. von Migration of vascular plants to secondary woodlands in southern Sweden. Journal of Ecology 86: D¹browska-Prot E Woodlots in agricultural landscape. Pol. Ecol. Stud. 13: Dzwonko Z. & Loster S The number and distribution of vascular plant species in island forest communities in the northern part of the West Carpathian foothills. Folia Geobot. Phytotax. 23: Dzwonko Z. & Loster, S Distribution of vascular plant species in small woodlands on the Western Carpathian foothills. Oikos 56: Dzwonko Z. & Loster S WskaŸnikowe gatunki roœlin starych lasów i ich znaczenie dla ochrony przyrody i kartografii roœlinnoœci. Prace Geograficzne 178: Faliñski J. B Synantropizacja szaty roœlinnej próba okreœlenia istoty procesu i g³ównych kierunków badañ. Phytocoenosis, 1, 3: Faliñski J. B Trwa³oœæ reliktów lasu w krajobrazie rolniczym w œwietle obserwacji na sta³ych powierzchniach. Phytocoenosis 5: Faliñski J. B Procesy ekologiczne w zbiorowiskach leœnych. Phytocoenosis (N.S.) Seminarium Geobotanicum 1: Faliñski J. B Maps of anthropogenic transformations of plant cover (maps of synantropization). Phytocoenosis 10. Suppl. Cart. Geobot. 9: Studia i Materia³y Centrum Edukacji Przyrodniczo Leœnej R. 8. Zeszyt 1 (11) /

6 Geertsema W., Opdam P. & Kropff M. J Plant strategies and agricultural landscapes: survival in spatially and temporally fragmented habitat. Landscape Ecology 17: Jakubowska-Gabara J Recesja zespo³u œwietlistej d¹browy Potentillo albae-quercetum Libb w rezerwacie Trêbaczew. Parki Nar. i Rezer. Przyr. 10, 3 / 4: Jakubowska-Gabara J Endangered and threatened vascular plants of the forests of Central Poland and the problems of their conservation. Nature Conservation 58: Jakubowska-Gabara J, Kucharski L Gin¹ce i zagro one gatunki flory naczyniowej zbiorowisk naturalnych i pó³naturalnych Polski Œrodkowej. Fragm. Flor. Geobot., Ser. Polonica 6: Kornaœ J Man's impact upon the flora and vegetation in Central Europe. [in:] Holzner W,. Werger M. J. A. & Ikusima I. (eds.). Man's impact on vegetation. Geobotany 5: Dr. W. Junk Publishers, The HaqueBostonLondon. Kornaœ J Jak i dlaczego gin¹ nasze zespo³y roœlinne. Wiad. Bot., 34, 2: Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego u ytkowania ró norodnoœci biologicznej wraz z programem dzia³añ Ministerstwo Œrodowiska, Warszawa. Kujawa-Pawlaczyk J., Pawlaczyk P Ochrona rzadkich i zagro onych roœlin w lasach. Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Œwiebodzin. Levenson J. B Woodlots as biogeographic islands in Southeastern Wisconsin [in:] Burgess R. L. & Sharpe D. M. (eds.) Forest island dynamics in man dominated landscapes. Springer-Verlag, NewYork-Heidelberg-Berlin: 320. Loster S Ró norodnoœæ florystyczna w krajobrazie rolniczym i znaczenie dla niej naturalnych i pó³naturalnych zbiorowisk wyspowych. Fragm. Flor. Geobot. 36 (2): Majchrowska A Wp³yw antropopresji na przemiany œrodowiska przyrodniczego zachodniej czêœci województwa ³ódzkiego. Acta Geographica Lodziensia 82, ódzkie Towarzystwo Naukowe, ódÿ. McArthr R. H. & Wilson E. O The theory of island biogeography. Princeton University Press, Princeton, New Jersey. Mowszowicz J Conspectus florae Poloniae Mediannae (plantae vasculare). Przegl¹d flory Polski Œrodkowej (roœliny naczyniowe). Wydawnictwo Uniwersytetu ódzkiego. ss.: 395. Olaczek R Formy antropogenicznej degeneracji leœnych zbiorowisk roœlinnych w krajobrazie rolniczym Polski ni owej. Wyd. Uniw. ódzkiego. ss.: 170. Olaczek R Zmiany w szacie roœlinnej Polski od po³owy XIX wieku do lat bie ¹cych. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln., 177: Olaczek R., Kurzac M Zmiany we florze i roœlinnoœci rezerwatu lipowego Babsk po trzydziestu latach ochrony. Acta Univ. Lodz., Folia sozol. 4: RÓ NORODNOŒÆ FLORYSTYCZNA RÓ NOWIEKOWYCH LASÓW IZOLOWANYCH...

7 Orczewska A Isolated forest remnants as refugia af ancient woodland flora. Ecological Questions 4: Peterken G. F A method of assesing woodland flora for conservation using indicator species. Biological Conservation 11: Peterken G. F Natural woodland ecology and conservation in Northern Temperate Regions. Cambridge University Press. Cambridge. Pietrzak A Zmiany zalesienia terytorium województwa ³ódzkiego od okresu porozbiorowego do czasów obecnych. Region ódzki, III. Studia i Materia³y. ss.: Raport o stanie lasów w Polsce CILP. Warszawa. Ustawa o lasach z dnia 28 wrzeœnia 1991 r. Woziwoda B Changes in oak-hornbeam forest in the north part of the Wysoczyzna aska mesoregion (Central Poland). Ecological Questions, 2: Woziwoda B Differentiation of forests communities in the Tilio-Carpinetum association habitat as a result of forest management. [in:] Bruneel, S. (ed.) History & Forest Biodiversity. Challenges for Conservation. Program and Abstracts. An International Symposium 13, 14 and 15 January Katholieke Universiteit Leuven, Belgium. p.: 54. Woziwoda B Ró norodnoœæ florystyczna zbiorowisk naturalnych i leœnych zbiorowisk antropogenicznych w areale siedliskowym Tilio-Carpinetum na WysoczyŸnie askiej. [w] Jendrzejczak, E. (red.) Przyroda Polski w europejskim dziedzictwie dóbr natury. Streszczenia referatów i plakatów. 53 Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego. Toruñ-Bydgoszcz, 6-11 wrzeœnia s: 103. Beaa Woziwoda Katedra Geobotaniki i Ekologii Roœlin Uniwersytet ódzki, ul. Banacha 17, ódÿ woziwoda@biol.uni.lodz.pl Studia i Materia³y Centrum Edukacji Przyrodniczo Leœnej R. 8. Zeszyt 1 (11) /

8 110