Niepożądane działanie leku (ndl) każde niekorzystne i niezamierzone działanie produktu leczniczego. Niepożądane działanie leku (ndl)

Transkrypt

1 Zdarzenie niepożądane adverse event Farmakologia ogólna Anna Wiela-Hojeńska każda niepożądana reakcja, występująca u pacjenta w czasie lub po leczeniu, niezależnie czy jest uznana za związaną z danym produktem leczniczym, czy nie Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu przyczyną nie musi być (chociaż może) zastosowany lek Niepożądane działanie leku (ndl) Adverse Drug Reaction (ADR) (definicja przyjęta przez WHO w 1972 r.) Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (zm. 2007, 2011) każde szkodliwe i niezamierzone działanie leku, które występuje podczas stosowania dawek zalecanych u ludzi w celach profilaktycznych, diagnostycznych, terapeutycznych lub dla modyfikacji funkcji fizjologicznych nie można wykluczyć związku przyczynowego między zastosowanym lekiem a powikłaniem Niepożądane działanie leku (ndl) Adverse Drug Reaction (ADR) Dyrektywa 2010/84/UE każde niekorzystne i niezamierzone działanie produktu leczniczego Niepożądane działanie leku (ndl) Adverse Drug Reaction (ADR) Dyrektywa 2010/84/UE szkodliwe i niezamierzone skutki stosowania produktu leczniczego, które wynikają z jego stosowania w sposób dozwolony, jak również stosowania: błędnego, poza warunkami określonymi w pozwoleniu na dopuszczenie do obrotu, niezgodnego z przeznaczeniem, przedawkowania, błędu medycznego Ciężkie niepożądane działanie leku serious adverse drug reaction zgon pacjenta zagrożenie życia (krwotok śródmózgowy, wstrząs anafilaktyczny) konieczność leczenia szpitalnego lub jego przedłużenie (>24 h) trwały lub znaczny uszczerbek na zdrowiu (upośledzenie zdolności do wykonywania prawidłowych czynności życiowych FDA) choroba, wada wrodzona, uszkodzenie płodu inne, które lekarz według swojego stanu wiedzy uzna za ciężkie ( Current Challenges in Pharmacovigilance: Pragmatic Approach Report of CIOMS Working Group V, Geneva 2001)

2 Czy reakcja ciężka = poważna? NIE! Poważne niepożądane działanie leku severe adverse drug reaction określa stopień nasilenia reakcji reakcja łagodna, o średnim stopniu nasilenia, o dużym nasileniu nasilenie reakcji może decydować o tym czy jest ona ciężka Niespodziewane niepożądane działanie leku unexpected adverse reaction każde działanie niepożądane, którego charakter lub stopień nasilenia nie jest zgodny z informacjami zawartymi w: - Charakterystyce Produktu Leczniczego (Summary of Product Characteristics, SPC) - zatwierdzonych drukach informacyjnych dla produktów leczniczych dopuszczonych do obrotu - Broszurze Badacza dla produktów leczniczych nie dopuszczonych do obrotu Niepożądane działania leków typu A (drug actions) reakcje zależne od właściwości farmakologicznych leku, podanej dawki, obserwowane w czasie prowadzenia badań klinicznych, możliwe do przewidzenia - hipotonia po zastosowaniu dużej dawki inhibitora konwertazy angiotensyny - hipoglikemia podczas terapii lekami przeciwcukrzycowymi Niepożądane działania leków typu A Rozbieżność pomiędzy zakładanym a uzyskanym efektem leczenia farmakologicznego Pierwotne i wtórne powikłania terapii związane z farmakologicznym działaniem leku IKA przewlekły, męczący, suchy kaszel, uczucie podrażnienia w gardle, zmiana barwy głosu stymulacja przez bradykininę syntezy metabolitów kaskady kwasu arachidonowego, nasilenie syntezy NO; skutkiem działania prostaglandyn i NO jest stan zapalny, wywołujący kaszel Interakcje lek lek lek pożywienie lek używki lek badania laboratoryjne Czynniki ryzyka ototoksyczności antybiotyków aminoglikozydowych starszy wiek upośledzona czynność nerek odwodnienie zwiększone stężenie antybiotyku w surowicy (C maxss > µg/ml dla gentamycyny, tobramycyny, netylmycyny; >35-40 µg/ml dla amikacyny) równoczesne stosowanie innych ototoksycznych leków wcześniejsza terapia antybiotykami aminoglikozydowymi dializa długi czas leczenia

3 Czynniki ryzyka nefrotoksyczności antybiotyków aminoglikozydowych neomycyna>paromomycyna>gentamycyna>amikacyna= kanamycyna>tobramycyna>netylmycyna starszy wiek niewydolność nerek hipotonia posocznica kwasica zmniejszenie objętości płynów ustrojowych współistniejące uszkodzenie wątroby długi czas trwania leczenia (10 dni) zwiększone stężenie antybiotyku w surowicy (C minss > 2-3 µg/ml dla tobramycyny, gentamycyny, netylmycyny; >10 µg/ml dla amikacyny) równoczesne stosowanie innych nefrotoksycznych antybiotyków uprzednia terapia antybiotykami aminoglikozydowymi Antybiotyki aminoglikozydowe czynniki ryzyka: miastenia gravis blokada przekaźnictwa nerwowo-mięśniowego równoczesne stosowanie leków blokujących przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe (galamina, pankuronium, tubokuraryna, sukcynylocholina) - nasilenie działania zwiotczającego mięśnie, przedłużenie okresu porażenia mięśniowego, niebezpieczeństwo bezdechu Niepożądane interakcje antybiotyków aminoglikozydowych z innymi lekami Inne leki Cisplatyna, furosemid, kwas etakrynowy Acyklowir, amfoterycyna, cefalotyna, cefradyna, cisplatyna, cyklosporyna, furosemid, kapreomycyna, karboplatyna, kwas etakrynowy, metoksyfluran, wankomycyna Rodzaj i następstwo interakcji Nasilenie działania ototoksycznego Nasilenie działania nefrotoksycznego Niepożądane działania wankomycyny wykwity skórne, stany zapalne błon śluzowych, świąd zespoły: Stevensa i Johnsona, Lyella bolesny skurcz mięśni zespół czerwonego człowieka odczyn anafilaktoidalny: świąd, zaczerwienienie skóry, silny spadek ciśnienia krwi, wstrząs, sporadycznie zatrzymanie akcji serca szybki wlew antybiotyku nefrotoksyczność: >28, >20-30 mg/ml: C minss ototoksyczność: > μg/ml: C max neutropenia: zależna od D i czasu stosowania >14 dni Niepożądane interakcje wankomycyny z innymi lekami Inne leki i substancje Antybiotyki aminoglikozydowe, cyklosporyna, cisplatyna, furosemid Środki znieczulenia ogólnego Leki zmniejszające napięcie mięśni np. sukcynylocholina Rodzaj i następstwo interakcji Nasilenie działania nefrotoksycznego, ototoksycznego Zwiększone ryzyko wystąpienia: rumienia, pokrzywki, świądu Nasilenie i wydłużenie działania zwiotczającego mięśnie Wpływ leków przeciwbólowych na izoformy cyklooksygenazy preferencyjne inhibitory COX-1 indometacyna, ketoprofen, Aspiryna leki o podobnym działaniu na COX-1 i COX-2 naproksen, ibuprofen, piroksykam, diklofenak, nabumeton preferencyjne inhibitory COX-2 nimesulid, meloksykam selektywne inhibitory COX-2 celekoksyb, etorikoksyb, parekoksyb leki pozbawione działania przeciwzapalnego metamizol, paracetamol, nefopam

4 Niepożądane działania NLPZ Im bardziej lek hamuje aktywność COX-1, tym większe jest ryzyko wystąpienia niepożądanych działań dotyczących zwłaszcza przewodu pokarmowego, układu oddechowego, nerek przewód pokarmowy: objawy dyspeptyczne krwawienia owrzodzenia i perforacja żołądka enteropatia z towarzyszącą utratą białka i następową hipoproteinemią owrzodzenie jelita grubego przypominające wrzodziejące zapalenie jelita Czynniki ryzyka uszkodzenia przewodu pokarmowego przez NLPZ starszy wiek pacjenta choroba wrzodowa w wywiadzie stosowanie dużych dawek leku unieruchomienie niewydolność krążenia równoczesne stosowanie innych leków o działaniu ulcerogennym palenie papierosów spożywanie nadmiernych ilości alkoholu Leki nasilajace gastrotoksyczność NLPZ równoczesne stosowanie 2 lub większej liczby NLPZ błąd, brak synergizmu terapeutycznego, synergizm działań niepożądanych glikokortykosteroidy bifosfoniany stosowane doustnie doustne leki przeciwzakrzepowe wzrost ryzyka krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny spironolakton Optymalizacja terapii niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi Optymalizacja terapii niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi nie łączyć NLPZ! dobór leku dostosować do potrzeb chorego, uwzględniając dobowy rytm dolegliwości chorzy na reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów cierpią najbardziej w nocy i nad ranem chorzy na chorobę zwyrodnieniową stawów cierpią najbardziej w godzinach popołudniowych i wieczornych

5 Optymalizacja terapii niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi wybierać leki o krótkim biologicznym okresie półtrwania, gdyż utrzymują one dłużej większe stężenia w jamie stawowej niż w surowicy, dawkowanie ich może być rzadsze, terapia bezpieczniejsza Optymalizacja terapii niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi pamiętać o możliwości powikłań dotyczących zwłaszcza przewodu pokarmowego, nerek koksyby nie zastępują kwasu acetylosalicylowego w profilaktyce zatorowo-zakrzepowej! pamiętać, że zwiększenie dawki NLPZ nie powoduje nasilenia działania przeciwbólowego (efekt pułapowy) pamiętać o dużym ryzyku wystąpienia niepożądanych interakcji podczas równoczesnego stosowania NLPZ z innymi lekami Leki zastosowane jednocześnie z NLPZ Leki obniżające ciśnienie tętnicze krwi (betaadrenolityki, inhibitory konwertazy angiotenzyny, diuretyki) Interakcje NLPZ Rodzaj i następstwo interakcji Osłabienie hipotensyjnego działania tych leków na skutek zmniejszenia przez NLPZ syntezy prostaglandyn rozszerzających naczynia Leki zastosowane jednocześnie z NLPZ Pochodne kumaryny Pochodne kumaryny Interakcje NLPZ Wzrost ryzyka wystąpienia krwawień z przewodu pokarmowego na skutek hamującego wpływu NLPZ na czynność płytek krwi i na wytwarzanie protrombiny Wzrost ryzyka wystąpienia krwawień z przewodu pokarmowego na skutek wypierania pochodnych kumaryny z połączeń z białkami krwi Interakcje NLPZ Interakcje NLPZ Leki zastosowane jednocześnie z NLPZ Leki zastosowane jednocześnie z NLPZ Rodzaj i następstwo interakcji Leki przeciwcukrzycowe Pochodne sulfonylomocznika Nasilenie hipoglikemizującego działania przez własne działanie hipoglikemiczne niektórych NLPZ Nasilenie działania hipoglikemicznego na skutek wypierania leków przeciwcukrzycowych z połączeń z białkami krwi oraz hamowania ich metabolizmu Fluorochinolony Cyklosporyna, takrolimus, inhibitory konwertazy angiotensyny Sole litu Nasilenie toksycznego działania na OUN Nasilenie przez NLPZ nefrotoksyczności Nasilenie przez NLPZ toksyczności

6 Interakcje NLPZ Interakcje NLPZ Leki zastosowane jednocześnie z NLPZ Metotreksat Nasilenie toksyczności metotreksatu na skutek wypierania z połączeń z białkami i zmniejszenia przesączania kłębkowego tego leku Leki zastosowane jednocześnie z NLPZ Kortykosteroidy Wzrost stężenia kortykosteroidów na skutek zmniejszenia wydalania przez nerki, wystąpienie gastropatii, krwawienia z przewodu pokarmowego Digoksyna Wzrost stężenia digoksyny na skutek wypierania z połączeń z białkami i zmniejszenia wydalania przez nerki Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki, leki przeciwarytmiczne Nasilenie działania obok wymienionych leków przez zahamowanie ich metabolizmu Grupy zwiększonego ryzyka wystąpienia niepożądanych interakcji NLPZ osoby starsze osoby cierpiące z powodu niewydolności wątroby i nerek osoby z zaburzeniami metabolicznymi (niedoczynność tarczycy) ciężko chorzy (niewydolność krążenia, zapalenie płuc) chorzy z zaostrzeniem chorób, takich jak: zaburzenia rytmu serca, padaczka, cukrzyca, astma pacjenci cierpiący z powodu przewlekłych schorzeń, wymagający długotrwałej farmakoterapii osoby o genetycznie uwarunkowanej zmniejszonej aktywności izoenzymu CYP2C9, odpowiedzialnego za metabolizm diklofenaku, ibuprofenu, naproksenu, piroksykamu, celekoksybu Niepożądane działania leków typu B (bizarre, patient reactions) reakcje niezależne od zastosowanej dawki leku, zagrażające życiu chorego (reakcje alergiczne i pseudoalergiczne) - reakcja anafilaktyczna + pseudoalergiczny zespół czerwonego człowieka związany z terapią wankomycyną Polekowe reakcje uczuleniowe (7% populacji, 10-20% hospitalizowanych chorych, odpowiadają za>15% wszystkich niepożądanych działań) Typy według podziału Gella i Coombsa (1963) I zależy od IgE (pokrzywka, astma, kolka jelitowa, anafilaksja) II cytotoksyczny (niedokrwistość hemolityczna, granulocytopenia, małopłytkowość) III kompleksów immunologicznych (zapalenie naczyń) IV reakcje opóźnione (wyprysk kontaktowy, rumień toksyczny, zespół toksycznej nekrolizy naskórka) reakcje fotoalergiczne choroby autoimmunologiczne (układowy toczeń rumieniowaty) alergiczne polekowe uszkodzenie wątroby alergiczna polekowa nefropatia płucne reakcje nadwrażliwości na leki gorączka polekowa reakcje niealergiczne tzw. reakcje rzekomoalergiczne lub anafilaktoidalne wywołane przez rentgenowskie środki cieniujące, narkotyczne leki przeciwbólowe idiosynkrazja obrzęk naczynioruchowy, gwałtowne napady astmy, wstrząs po kwasie acetylosalicylowym, agranulocytoza po podaniu metamizolu ( :61 zgonów wg WHO) reakcje nietolerancji dzwonienie w uszach po małej, pojedynczej dawce kwasu acetylosalicylowego

7 Różnice między niepożądanymi działaniami leków typu A i B Typ A możliwe do przewidzenia zależne od dawki występują często rzadko są przyczyną zgonu wymagają indywidualizacji dawkowania obserwowane w trakcie badań klinicznych Typ B nieprzewidywalne nie zależą od dawki występują rzadko większa niż dla typu A przyczyna zgonów wymagają przerwania stosowania bardzo rzadko zgłaszane w badaniach klinicznych Niepożądane działania leków typu C (not true drug reactions, chronic use) reakcje obserwowane z większą częstością u osób poddanych terapii danym lekiem, ale dla konkretnego pacjenta trudno wykazać czy zastosowany lek był przyczyną ich wystąpienia - choroba zakrzepowa u kobiet stosujących doustne środki antykoncepcyjne (chronic use) - reakcje zależne od przewlekłego stosowania leku - osteoporoza związana z długotrwałym stosowaniem glikokortykosteroidów - lipodystrofia podskórnej tkanki tłuszczowej po insulinie - uzależnienie od opioidowych leków przeciwbólowych - tolerancja na stosowanie leków przeczyszczających, prowadząca do ich nadużywania Niepożądane działania leków typ D (retarded actions, delayed) - reakcje ujawniające się po długim czasie od zastosowania leku, tzw. reakcje opóźnione - kardiotoksyczność antybiotyków antracyklinowych - późne dyskinezy po neuroleptykach typ E (end of use) reakcje wywołane odstawieniem leku - nasilenie objawów choroby niedokrwiennej serca po nagłym przerwaniu terapii beta-adrenolitykiem typ F (failure of therapy) - brak skuteczności terapii (głównie z powodu oporności) Czynniki powodujące różnice w działaniu leków poprzez zmianę ich właściwości farmakodynamicznych i farmakokinetycznych cechy osobnicze chorego wiek (dzieci, osoby starsze) płeć (kobiety) masa ciała uwarunkowania genetyczne ciąża Wartości parametrów farmakokinetycznych antybiotyków aminoglikozydowych u dzieci Wartości parametrów farmakokinetycznych wankomycyny u dzieci Applied Clinical Pharmacokinetics, 2008 Pacjent wcześniaki (<34 tygodnia) noworodki (ok. 40 tygodnia) dzieci 6-miesięczne Applied Clinical Pharmacokinetics, 2008 Biologiczny okres półtrwania (h) Współczynnik dystrybucji (l/kg) ,5-0, ,4-0, ,3-0,4 Pacjenci wcześniaki (32 tydzień) noworodki (ok. 40 tygodnia) dzieci 3-miesięczne dzieci 4-8-letnie Biologiczny okres półtrwania (h) Współczynnik dystrybucji (l/kg) Klirens (ml/min) 10 0, , ,

8 Wpływ starszego wieku na występowanie niepożądanych działań leków zmiany morfologiczne i czynnościowe powodujące zmiany farmakokinetyki i ostatecznego działania leków wielochorobowość i wielolekowość maskowanie objawów ndl przez współistniejące procesy chorobowe lub zmiany związane z wiekiem kaskada zapisywania leków (prescribing cascade) np. terapia inhibitorami konwertazy angiotenzyny kaszel nierozpoznanie przyczyny włączenie leków przeciwkaszlowych np. kodeiny dz.niepożądane zaparcia lub ich nasilenie stosowanie leków przeczyszczających stosowanie średnio od 3 do 8 leków dziennie ryzyko wystąpienia niepożądanych interakcji mała podatność chorych na zalecenia ingerencja chorych w schematy leczenia -błędy w przyjmowaniu leków zapominanie o wzięciu leków, omyłkowe pobranie podwójne Czynniki warunkujące większą częstość występowania ndl u kobiet w porównaniu z mężczyznami różnice fizjologiczne przyjmowanie większej liczby leków stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych Interakcje doustnych środków antykoncepcyjnych (A) z równocześnie stosowanymi lekami (B) Leki (B) stosowane równocześnie z doustnymi środkami antykoncepcyjnymi (A) Amoksycylina, ampicylina, cefalosporyny, erytromycyna, penicylina G, karbenicylina, klarytromycyna, kloksacylina, kotrymoksazol, duże dawki witaminy C, sole żelaza, sukralfat, tetracykliny (B) zmniejszają wchłanianie i krążenie wątrobowo-jelitowe (A) zmniejszenie skuteczności (A) Interakcje doustnych środków antykoncepcyjnych (A) z równocześnie stosowanymi lekami (B) Leki (B) stosowane równocześnie z doustnymi środkami antykoncepcyjnymi (A) Efawirenez, felbamat, fenobarbital, fenytoina, karbamazepina, newirapina, okskarbazepina, prednizon, preparaty dziurawca, topiramat, ryfampicyna (B) pobudzają metabolizm (A) osłabienie działania, zmniejszenie skuteczności Interakcje doustnych środków antykoncepcyjnych (A) z równocześnie stosowanymi lekami (B) Leki (B) stosowane równocześnie z doustnymi środkami antykoncepcyjnymi (A) Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne Rodzaj i następstwo interakcji (A) zwiększają wchłanianie i hamują metabolizm (B) nasilenie działania (B), zwiększenie toksyczności Cyklosporyna, teofilina (A) hamują metabolizm (B) nasilenie działania (B), zwiększenie toksyczności Interakcje doustnych środków antykoncepcyjnych (A) z równocześnie stosowanymi lekami (B) Leki (B) stosowane równocześnie z doustnymi środkami antykoncepcyjnymi (A) Pochodne kumaryny, leki przeciwcukrzycowe (A) działają antagonistycznie z (B) osłabienie działania (B)

9 Stosowanie leków w czasie ciąży wymaga szczególnej ostrożności z powodu zmian czynności narządów kobiety ciężarnej w różnych okresach ciąży oraz bezpośredniego wpływu leków na płód zaburzenia kinetyki leków czego następstwem mogą być zniekształcenia narządów nieprawidłowy rozwój zarodka we wczesnym okresie ciąży różne niepożądane działania leków na organizm płodu w następnych okresach ciąży Genetycznie uwarunkowany polimorfizm metylotransferazy tiopuryny (TPMTthiopurine S-methyltransferase), której substratem jest m.in. azatiopryna częstość występowania fenotypów TPMT w populacji kaukaskiej: ekstensywnych metabolizerów (EM) 89% pośrednich metabolizerów (IM) 11% słabych metabolizerów (PM) 0,3% mielosupresja u PM po podaniu standardowych dawek azatiopryny Wartości parametrów farmakokinetycznych antybiotyków aminoglikozydowych u dorosłych Pacjenci z prawidłową czynnością nerek z upośledzoną czynnością nerek Applied Clinical Pharmacokinetics, 2008 Biologiczny okres półtrwania (h) Współczynnik dystrybucji (l/kg) 2 (1,5-3) 0,26 (0,2-0,3) 50 (36-72) 0,26 otyli (>30 IBW) oparzeni 1,5 0,26 poddawani hemodializie poddawani dializie otrzewnowej 3-4 0, ,26 Wartości parametrów farmakokinetycznych wankomycyny u dorosłych Applied Clinical Pharmacokinetics, 2008 Pacjenci Dorośli z prawidłową czynnością nerek Dorośli z upośledzoną czynnością nerek Dorośli otyli (>30% IBW) Biologiczny okres półtrwania (h) Współczynnik dystrybucji (l/kg) 8 (7-9) 0,7 (0,5-1) 130 ( ) 0,7 (0,5-1) Dorośli z oparzeniami 4 0,7 Przykłady modyfikacji działania leków pod wpływem zwiększającego się zanieczyszczenia biosfery Osłabienie działania leków pobudzenie metabolizmu - indukcja enzymów mikrosomalnych wątroby pod wpływem policyklicznych węglowodorów zawartych w powietrzu, w dymie papierosów, niektórych insektycydów, herbicydów Nasilenie działania leków kumulacja leków w organizmie hamowanie aktywności enzymów mikrosomalnych wątroby pod wpływem przemysłowego zatrucia ołowiem, tlenkiem węgla Przyczyna wystąpienia niepożądanych działań leków stosowanie leków poza wskazaniami rejestracyjnymi (off-label) wymienionymi w Charakterystyce Produktu Leczniczego

10 inna: Stosowanie leków off label jednostka chorobowa dawka droga podania (np. doustnie postać przeznaczoną do iniekcji) forma leku (np. z tabletki sporządzenie zawiesiny celem podania noworodkowi) populacja (np. podanie dziecku leku przeznaczonego do stosowania u dorosłych) Metody zapobiegania i zmniejszania częstości występowania niepożądanych działań leków Indywidualizacja farmakoterapii unikanie niepotrzebnej polifarmakoterapii i zbytecznego przedłużania terapii wnikliwa obserwacja chorego w trakcie leczenia zbieranie dokładnego wywiadu uwzględnianie czynników ryzyka występowania niepożądanych działań leków przestrzeganie przeciwwskazań i ograniczeń stosowania leków Metody zapobiegania i zmniejszania częstości występowania niepożądanych działań leków Metody zapobiegania i zmniejszania częstości występowania niepożądanych działań leków Indywidualizacja farmakoterapii unikanie stosowania leków o podobnych niepożądanych działaniach farmakoterapia szyta na miarę Indywidualizacja farmakoterapii kontrola stanu klinicznego chorych badanie wydolności narządów odpowiedzialnych za eliminację leków z organizmu monitorowanie stężeń leków w płynach biologicznych Metody zapobiegania i zmniejszania częstości występowania niepożądanych działań leków Ocena profilu bezpieczeństwa leku określenie związku przyczynowoskutkowego pomiędzy stosowanym lekiem a obserwowaną reakcją obliczanie współczynnika korzyści do ryzyka związanego ze stosowaniem danej substancji leczniczej Nadzór nad bezpieczeństwem farmakoterapii pharmacovigilance (pharmacon lek, vigilare zachować czujność)

11 Dlaczego potrzebny jest nadzór nad bezpieczeństwem farmakoterapii? Nie można zapewnić bezpieczeństwa stosowania nowych leków u ludzi na podstawie braku obserwacji ndl u zwierząt doświadczalnych Mała grupa osób uczestnicząca w badaniach klinicznych (średnio 1500 osób) Szczególne warunki prowadzenia badań klinicznych, odbiegające od codziennej praktyki lekarskiej Zbyt krótki czas trwania badań dla obserwacji odległych skutków wpływu substancji leczniczej na organizm Droga informacji o niepożądanym działaniu leku wypełnienie formularza i przesłanie do: Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Warszawa ul. Ząbkowska 41 Ośrodki regionalne monitorujące niepożądane działania leków w Polsce Regionalny Ośrodek Monitorowania Niepożądanych Działań Leków przy Zakładzie Farmakologii Klinicznej Instytutu Kardiologii UM im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Regionalny Ośrodek Monitorowania Niepożądanych Działań Leków przy Katedrze Farmakologii PUM w Szczecinie Uniwersytecki Ośrodek Monitorowania i Badania Niepożądanych Działań Leków, Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry i Zakładu Farmakologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie Regionalny Ośrodek Monitorowania Niepożądanych Działań Leków przy Katedrze i Zakładzie Farmakologii Klinicznej UM im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Pracownia Monitorowania Działań Niepożądanych Leków i Poprawy Bezpieczeństwa Farmakoterapii Katedry i Zakładu Farmakologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku Droga informacji o niepożądanym działaniu leku ocena raportu pod względem formalnym, nadanie numeru ocena związku przyczynowo-skutkowego przesłanie raportu przez WMNDPL do centralnej bazy danych Światowej Organizacji Zdrowia w Uppsali i do Europejskiej Agencji Leków (European Medicines Agency) w Londynie Droga informacji o niepożądanym działaniu leku uaktualnienie informacji o leku ograniczenie wskazań, dodanie informacji o nowych ndl, zmiana dawkowania, ostrzeżenia, przeciwwskazaniach do stosowania dla poszczególnych grup pacjentów skierowanie komunikatu do fachowych pracowników ochrony zdrowia Co powinien zawierać raport o niepożądanym działaniu leku? dane o produkcie leczniczym, który podejrzewa się o wywołanie ndl (ważna jest informacja o drodze podania) dane o reakcji niepożądanej (diagnoza, ocena reakcji i jej wynik) dane pacjenta (wiek, płeć, masa ciała, inicjały imienia i nazwiska) dane osoby zgłaszającej (imię, nazwisko, pełny adres, numer telefonu)

12 Niepożądane działania jakich produktów leczniczych powinny być zgłaszane w sposób priorytetowy? zawierających nową substancję czynną, dopuszczonych po raz pierwszy do obrotu w dowolnym państwie w okresie 5 lat poprzedzającym zgłoszenie złożonych, zawierających nowe połączenie substancji czynnych zawierających znaną substancję czynną, ale podawaną nową drogą nowych postaci farmaceutycznych które uzyskały nowe wskazanie obserwowanych w trakcie ciąży lub bezpośrednio po porodzie Dyrektywa 84/2010/WE Dotyczy ona produktów leczniczych, których profil bezpieczeństwa jest szczególnie wnikliwie oceniany. Obejmuje przede wszystkim leki od niedawna stosowane. Nie oznacza to, że są to leki, których używanie obarczone jest większym ryzykiem. W procedurze dopuszczania do obrotu dane na ich temat oceniane były według obowiązujących przepisów i standardów naukowych, jednakże ze względu na krótki okres obserwacji wiedza o tych lekach jest niepełna. W ulotce i charakterystyce produktu leczniczego każdego leku dodatkowo monitorowanego, obok symbolu czarnego odwróconego trójkąta znajduje się apel o zgłaszanie działań niepożądanych związanych z jego stosowaniem. Standardowy okres takiej obserwacji to 5 lat. Lista leków dodatkowo monitorowanych dostępna jest pod adresem: Kto może dokonywać zgłoszenia ndl? lekarze medycyny lekarze stomatologii farmaceuci pielęgniarki i położne diagności laboratoryjni technicy farmaceutyczni, którzy uzyskali uprawnienie do wykonywania czynności fachowych w aptece ratownicy medyczni felczerzy pacjenci, ich przedstawiciele ustawowi lub opiekunowie