Czesław Hołdyński. Definicje i funkcje

Transkrypt

1 BOTANIKA LEŚNA PĘD morfologia przystosowania do środowiska, przystosowania funkcjonalne Czesław Hołdyński Definicje i funkcje Pęd Pęd ulistniony, pęd bezlistny Krótkopęd, długopęd Węzły, międzywęźla Pęd nadziemny, pęd podziemny Pędy wegetatywne, pędy generatywne 1

2 Pęd: łodyga oś pędu liście kwiaty, nasiona, owoce Rodzaje pączków na pędach ze względu na położenie wierzchołkowe boczne ze względu na aktywność rozwojową (wzrostową) spoczynkowe (śpiące) aktywne auksyny ze względu na budowę (zawartość) co z nich powstaje liściowe mieszane kwiatowe ze względu na pochodzenie pierwotne wtórne pędy przybyszowe 2

3 pączki rośliny zdrewniałej pączek rośliny zielnej Schemat przedstawiający budowę pączków 3

4 WIERZCHOŁEK WZROSTU PĘDU STREFY MERYSTEMU WIERZCHOŁKOWEGO: 1) PROTOMERYSTEM 2) STREFA ORGANOGENICZNA; 3) STREFA PRATKANEK 4) STREFA TKANEK STAŁYCH (STREFA RÓŻNICOWANIA) TUNIKA praskórka KORPUS MERYSTEM WIERZCHOŁKOWY PĘDU zróżnicowanie promerystemu na tunikę i korpus 4

5 Pęd wydłużony i skrócony u jabłoni domowej ) Krótkopęd jabłoni w różnych fazach rozwoju Długo- Krótkopędy i krótkopędy i długopędy modrzewia Larix (Laris decidua sp.) 5

6 Morfologia pędu kasztanowca Sposoby rozgałęziania się pędów związane są z pąkami i ich aktywnością (lub nie) Fraxinus jesion Ulmus wiąz Viburnum kalina monopodialny sympodialny pseudodychotomiczny 6

7 Typy rozgałęzień 1) monopodialne (= jednoosiowe) 1 Typy rozgałęzień 1) monopodialne (= jednoosiowe) np. wszystkie drzewa iglaste np. liściaste jesion, dąb 7

8 Typy rozgałęzień 2) Sympodialne (= wieloosiowe) Typy rozgałęzień 2) Sympodialne (= wieloosiowe) np.: wierzba, lipa, leszczyna, grab, wiąz, brzoza, drzewa owocowe 8

9 Fagus sylvatica buk pospolity Carpinus betulus grab pospolity Populus nigra topola czarna Typy rozgałęzień 3) Pseudodychotomiczne (= pozornie widlaste) np. : jemioła, bez lilak, klon Ślad po kwiatowym pąku szczytowym 9

10 Rozgałęzienie pseudodychotomiczne c.d. Ślad po kwiatowym pąku szczytowym Cornus sp.- dereń Aesculus hippocastanum kasztanowiec Modyfikacje pędów Pędy roślin mogą ulegać różnym przekształceniom pełnią nietypowe dla nich funkcje. umożliwia to roślinom wyższym przystosowanie się do bytowania w różnych warunkach środowiskach możliwość rozmnażania wegetatywnego 10

11 Modyfikacje funkcjonalne pędu i jego części Nadziemne Gałęziaki Opuntia» Ruscus» Asparagus Liściaki Podziemne Rozłogi podziemne Kłącza Bulwy: typowe, hypokotylowe, mieszane Cebule, bulwocebule» redukcja blaszki liściowej, ogonek liścia spłaszczony Rozłogi nadziemne Ciernie pędy kłujące (obronne)» przekształcone liście berberys, kaktusy» przekształcone pędy boczne głóg, śliwa tarnina» przekształcone przylistki robinia akacjowa Wąsy pędy pnące Pędy spichrzowe Pędy bezzieleniowe Pędy epifitów, liany, pnącza Pędy pułapkowe (liście) KŁĄCZA i ROZŁOGI = STOLONY Charakterystyczne cechy: - nieograniczony wzrost - wydłużony kształt - materiały zapasowe gromadzi ŁODYGA. Istotne różnice - długość międzywęźli u kłączy - KRÓTKIE u rozłogów - DŁUGIE. 11

12 Rozłogi (ang. stolons) podziemne lub nadziemne płożące długopędy Rozłogi podziemne Jasnoty białej Lamium album Rozłogi nadziemne Pięciornika gęsiego Potentilla anserina WĘZEŁ z łuskowatym liściem i pączkiem bocznym DŁUGIE MIĘDZYWĘŹLE CECHY CHARAKTERYSTYCZNE: Wydłużone międzywęźla Łuskowate liście w węzłach ROZŁÓG ( STOLON ) nadziemny Poziomka pospolita 12

13 Bluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea Rozłogi nadziemne Rozogi podziemne Pędy traw ROZŁOGI mają długie międzywęźla (= długopędy) 13

14 Perz zwyczajny Agropyron repens Kłącza podziemne krótkopędy spichrzowe ang. rhizome; łac. rhizoma kłącze kosaćca niemieckiego Iris germanica kłącze zawilca gajowego Anemone nemorosa A Kłącze kokoryczki 14

15 Morfologia kłącza kokoryczki wielokwiatowej Polygonatum multiflorum wzrost kłącza sympodialny A KŁĄCZE z krótkimi międzywęźlami i łuskowatymi liśćmi dolnymi (A) Szczawik zajęczy Oxalis acetosella Bylina, GEOFIT lub HEMIKRYPTOFIT 15

16 czworolist kłącza kokoryczka konwalia tatarak Bulwy pędowe bulwy epikotylowe (nadziemne pędy magazynujące bulwy typowe (ziemniak, topinambur) bulwy hypokotylowe bulwy mieszanego pochodzenia (bulwocebule) 16

17 BULWY PĘDOWE Charakterystyczne cechy: - zwykle ograniczony wzrost - kształt zwykle owalny - materiały zapasowe gromadzi ŁODYGA. Roślina ziemniaka Solanum tuberosum Trzy rodzaje łodyg 17

18 r o z ł o g i + b u l w y p ę d o w e BULWY na końcach podziemnych ROZŁOGÓW ( STOLONÓW ) Psianka ziemniak ( Ziemniak ) Solanum tuberosum Pędowe pochodzenie bulwy ziemniaka młode pędy nadziemne 18

19 Słonecznik bulwiasty Helianthus tuberosus W Polsce rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie! resztka stolonu liścioślad pąk boczny BULWY PĘDOWE na końcach podziemnych STOLONÓW Słonecznik bulwiasty Helianthus tuberosus pąk wierzchołkowy 19

20 BULWKI PĘDOWE na końcach podziemnych ROZŁOGÓW = STOLONÓW Cibora jadalna ( Migdał ziemny ). Bulwy nietypowe: epikotylowe, hypokotylowe i mieszanego pochodzenia 20

21 BULWA PĘDOWA nadziemna (bulwa epikotylowa) kalarepa epikotyl BULWY MIESZANE Seler hypokotyl korzeń główny 21

22 Begonia bulwiasta rzodkiewka brukiew BULWY HYPOKOTYLOWE łodyżka z owocem pąk bulwa korzeń przybyszowy BULWA HYPOKOTYLOWA Cyklamen perski 22

23 Cebula krótkopęd ang. bulb, łac. bulbus Czosnek cebula Allium cepa Przekrój podłużny cebuli cebuli (Allium cepa) Przekrój poprzeczny 23

24 CEBULE fenkuł cebula czosnek czosnek fenkuł por Przekrój podłużny cebuli pora (Allium porrum) 24

25 w kątach liści u lilii bulwkowatej w kwiatostanie u czosnku CEBULE na pędach nadziemnych CEBULE a BULWOCEBULE Cebula - dominują LIŚCIE SPICHRZOWE! BULWOCEBULA - materiały zapasowe gromadzi ŁODYGA, okryta resztkami ZASCHNIĘTYCH LIŚCMI 25

26 MIECZYK BULWOCEBULA BULWOCEBULA bulwocebula okryta łuskami bez łusek Zimowit jesienny Krokusy BULWOCEBULE 26

27 Pędy spichrzowe nadziemne Kapusta warzywna głowiasta Brassica oleraceae var. capitata nadziemny pęd spichrzowy przekrój podłużny pąk wierzchołkowy nasada liścia spichrzowego pąk boczny w pachwinie liścia skrócona łodyga (tzw. głąb) 27

28 Kapusta warzywna brukselka Kapusta warzywna głowiasta Kapusta kalafior, k-brokuł Kapusta pastewna Kaktusy sukulenty łodygowe: Łodyga żeberkowana Miękisz wodny Liście zamienione w ciernie 28

29 Zmodyfikowane łodygi magazynujące wodę Kaktus Carnegia sp. areole Łodygi zmodyfikowane,spichrzowe Fot. Cz. Hołdyński Wilczomlecze Euphorbia sp. Wilczomlecze Euphorbia sp. 29

30 Euphorbia sp.wilczomlecz Sukulenty łodygowe Baobaby 30

31 Cucumber tree Socotra islands Rose bottle tree Socotra desert Napęczniałe łodygi magazynujące wodę u Pachypodium (rodzina Toinowate) 31

32 Sukulenty łodygowe i liściowe aloesu Aloe sp. Fot. Cz. Hołdyński 32

33 cierń przylistkowy Cierń pochodzenia pędowego CIERNIE robinia akacjowa tarnina berberys Cierń pochodzenia liściowego grusza głóg Długopędy czy krótkopędy? śliwa tarnina szakłak pospolity 33

34 Fot. Cz. Hołdyński 34

35 Pędy obronne Chorisia speciosa 35

36 Pędy pnące, czepne korzenie przybyszowe wąsy pochodzenia liściowego wąsy pochodzenie pędowego wąsy z przylgami pędy z włoskami czepnymi Wąsy pochodzenie pędowego winorośli Vitis. sp. 36

37 WĄSY PĘDOWE z przylgami Winobluszcz Distictis buccinatoria - Bignoniaceae 37

38 Groch siewny Pisum sativum groch winorośl Pędy czepne, pnące pochodzenia pochodzenie liściowego pędowe Pędy czepne z haczykowatymi włoskami Przytulia czepna Galium aparine 38

39 Bluszcz pospolity Pędy czapne z korzeniami przybyszowymi Bluszcz zwyczajny Hedera heliks Gałęziaki Spłaszczone zielone łodygi (główne lub boczne), które przejmują funkcje liścia liście silnie zredukowane nitkowate, łuskowate szybko odpadają lub igły Platykladium (opuncja, fyllokaktus) fyllokladium (myszopłoch) kladokladium (szparag) 39

40 Gałęziaki typu PLATYKLADIUM spłaszczone pędy o nieograniczonym wzroście opuncji Opuncja sp. 40

41 GAŁĘZIAKI typu PLATYKLADIUM (liście silnie zredukowane) Homalocladium platycladium Gałęziaki typu PLATYKLADIUM zygokaktus kaktus bożonarodzeniowy 41

42 Gałęziaki typu FYLLOKLADIUM (spłaszczony, podobny do liścia pęd boczny o ograniczonym wzroście) myszopłocha Ruscus asculeatus Gałęziaki typu KLADOKLADIUM spłaszczone pędy boczne podobne do igieł gałęziaki Szaraga lekarskiego Asparagus officinalis 42

43 Liściaki uwstecznienie liścia obejmuje tylko blaszkę liściową, a funkcje asymilacyjne spełnia ogonek liściowy, który ulega spłaszczeniu i upodabnia się do blaszki. Akacja Liściaki Acacia verticillata 43

44 Inne modyfikacje pędów pędy bezzieleniowe roślin pasożytniczych pędy/liście pułapkowe r. owadożernych (mięsożernych) pędy epifitów, pnącza, liany Pędy bezzieleniowe Rośliny myko-heterotroficzne Neottia nidus-avis Gnieźnik leśny 44

45 Łuskiewnik różowy Lathera squamaria pasożyt korzeni drzew i krzewów Pędy bezzieleniowe łuskiewnika różowego Lathera squamaria Corallorhiza sp. Żłobik 45

46 Epipogium sp. storzan Zaraza Orobanche sp.- pasożyty r. zielnych i drzew 46

47 blaszka liściowa PUŁAPKA nasada liścia LIŚCIAK ogonek liścia funkcja CZEPNA Dzbanecznik Pędy - LIŚCIE PUŁAPKOWE ROŚLIN MIĘSOŻERNYCH Dziękuję 47