(42) 2017/ Rok XXI. kwartalnik. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego Warszawa 2017

Transkrypt

1 (42) 2017/ Rok XXI kwartalnik 1 Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego Warszawa 2017

2 Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Wydział Studiów nad Rodziną Rada Naukowa: prof. dr hab. Arndt Büssing Universität Witten/Herdecke, Niemcy; prof. Th dr Ladislav Csontos SI, PhD Trnavska Univerzita, Słowacja; prof. dr hab. Detlev Dormeyer Technische Universität, Dortmund, Niemcy; prof. dr hab. Markus Eham Katholische Universität Eichstätt-Ingolstadt, Niemcy; prof. dr hab. Boguslavas Gruzevskis, Uniwersytet Wileński, Litwa; ks. prof. dr hab. Richard Hartmann Theologische Fakultät, Fulda, Niemcy; prof. dr hab. Stephan Kampowski Pontificio Instituto Giovanni Paolo II, Rzym, Włochy; br. prof. dr Herman Lombaerts FSC Catholic University in Leuven, Belgia; prof. dr hab. Uto Meier Katholische Universität Eichstätt-Ingolstadt, Niemcy; ks. prof. dr hab. Ireneusz Mroczkowski UKSW, Warszawa, Polska; ks. prof. dr hab. Christoph Gregor Müller Theologische Fakultät, Fulda, Niemcy; ks. prof. dr hab. Mieczysław Ozorowski UKSW, Warszawa, Polska; ks. prof. dr hab. Cornelius Roth Theologische Fakultät, Fulda, Niemcy; ks. prof. dr hab. Kazimierz Rynkiewicz Ludwig Maximilian Universtität Monachium, Niemcy; prof. dr Horst Seidl Universität Wien, Austria; ks. prof. dr Michel Schooyans Catholic University in Leuven, Belgia; ks. prof. dr hab. Adam Skreczko UKSW, Warszawa, Polska; prof. doc. JUDr. Marek Šmid, PhD Trnavska Univerzita, Słowacja; ks. prof. UKSW dr hab. Stanisław Biały UKSW, Warszawa, Polska; ks. prof. UKSW dr hab. Andrzej Najda UKSW, Warszawa, Polska; prof. UKSW dr hab. Małgorzata Przybysz-Zaremba UKSW, Warszawa, Polska; ks. prof. UKSW dr hab. Stanisław Strękowski UKSW, Warszawa, Polska; dr Agnieszka Regulska UKSW, Warszawa, Polska; Ph. dr Martin Šarkan PhD Trnavska Univerzita, Słowacja. Zespół redakcyjny: ks. prof. UKSW dr hab. Andrzej Jacek Najda (redaktor naczelny) dr Agnieszka Regulska (z-ca redaktora naczelnego) prof. UKSW dr hab. Małgorzata Przybysz-Zaremba (sekretarz) ks. prof. UKSW dr hab. Stanisław Biały (redaktor tematyczny) mgr Joanna Wódkiewicz (redaktor techniczny) dr Małgorzata Frąckiewicz (redaktor języka polskiego) mgr Mirosława Majdan (redaktor językowy angielski) prof. dr Kathrin Maier (redaktor językowy niemiecki) mgr Danuta Antoszewicz-Wojtaszek (redaktor językowy francuski, włoski) Adres redakcji: Wydział Studiów nad Rodziną, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego ul. Wóycickiego 1/3, bud. 23, pok. 215, Warszawa tel.: , ISSN Skład i łamanie: Maciej Faliński Druk i oprawa: volumina.pl Daniel Krzanowski ul. Ks. Witolda 7-9, Szczecin

3 SPIS TREŚCI Wstęp... 5 I. ARTYKUŁY NAUKOWE: DZIECKO, MATKA, RODZINA W OPIECE PERINATALNEJ Ks. Gilfredo Marengo, Essere Padre e Madre: Libertà e Responsabilità, (Być ojcem i matką: wolność i odpowiedzialność) Ks. Artur Żuk, Elementy chrześcijańskiej duchowości okołoporodowej. 19 Marta Laskowska, Kobieta w sytuacji niepowodzeń położniczych. Specyfika przeżywanych trudności Ks. Frantisek Citbaj, Kobieta versus dziecko Ks. Stanisław Warzeszak, Moralny status brzemienności Ks. Stanisław Biały, Macierzyństwo zastępcze jako plan subrogacji praw do dziecka wbrew zasadom sprawiedliwości i miłości Ks. Stanisław Biały, Cielesność i jej wpływ na seksualność w świetle nauki papieży: św. Jana Pawła II i Franciszka Ks. Marek Filipczuk, Moralne orędzie Jezusa Chrystusa Ii. Sprawozdania Sprawozdanie z Sympozjum Naukowego pt. Niepomyślna diagnoza prenatalna dla dziecka lub matki postępowanie, rokowanie, możliwości pomocy i wsparcia rodziny, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa 4 grudnia 2016 r. Bożena Bassa Informacje dla autorów

4 4 CONTENTS ENGLISH SUMMARIES CONTENTS ENGLISH SUMMARIES Introduction... 5 I. SCIENTIFIC ARTICLES: CHILD, MOTHER, FAMILY IN THE PERINATAL CARE Fr. Gilfredo Marengo, Be the Father and Mother: Freedom and Responsibility Fr. Artur Żuk, Elements of Christian Perinatal Spirituality Marta Laskowska, Woman in the Case of Obstetric Failure. Character of Faced Problems Fr. Frantisek Citbaj, Woman versus Child Fr. Stanisław Warzeszak, The Moral Status of Pregnancy Fr. Stanisław Biały, Surrogacy as a Plan Subrogating Rights to a Child, Contrary to Justice and Love Fr. Stanisław Biały, Carnality and Its Impact on Sexuality in the Light of the Teaching of Popes: St. John Paul II and Francis Fr. Marek Filipczuk, Moral Message of Jesus Christ II. REPORTS Report on the Scientific Conference Unfavourable prenatal diagnosis for the child or the mother - proceedings, negotiations, possibilities of help and assistance of the family, Warsaw Medical University, Warsaw 4 December 2016 Bożena Bassa Information for the Authors

5 Studia nad Rodziną UKSW 2017 R. XXI nr 1 (42) Wstęp Temat przewodni bieżącego numeru Studiów nad Rodziną : Dziecko, matka, rodzina w opiece perinatalnej podejmuje złożone kwestie opieki okołoporodowej (perinatalnej). Perinatologia w sensie pojęciowym jest sprawowaniem ścisłej i kompetentnej opieki nad kobietą w ciąży i rozwijającym się płodem, rodzącą i jej dzieckiem, a następnie położnicą i noworodkiem. Do zadań perinatologii należy uzyskanie wysokiej jakości opieki nad wszystkimi matkami, płodami i noworodkami. W grę wchodzi maksymalne wykorzystanie personelu o wysokich kwalifikacjach oraz adekwatnej, zawansowanej technologicznie aparatury do intensywnej opieki medycznej. Zatem wydaje się, iż tytułem zachęty do lektury publikowanych tu prac, warto jest przedstawić ich autorów, podjętą w artykułach problematykę oraz główne ich tezy. Skupiają się one na niniejszym zagadnieniu jako ważnym i aktualnym społecznie, ale (niestety) ustawicznie branym pod dyskusję ze względu na pojawiające się niedociągnięcia w kwestii aplikowanych celów, metod i wartości. Pierwszy artykuł ma tytuł: Essere padre e madre: libertà e responsabilità. Jest on autorstwa Gilfredo Marengo, prof. Papieskiego Instytutu im. Jana Pawła II Studiów nad Małżeństwem i Rodziną przy Uniwersytecie Laterańskim w Rzymie. Stanowi refleksję filozoficzno-teologiczną, pragnącą ukazać istotę oraz wagę wolności ludzkiej, która ma swoje szczególne miejsce w akcie poczęcia i zrodzenia dziecka, do którego w swojej odpowiedzialności przed Bogiem powołani są rodzice, czyli jak rozumiemy w etyce katolickiej mężczyzna i kobieta pragnący żyć w sakramentalnym związku małżeńskim. Drugi artykuł to tekst zatytułowany: Elementy chrześcijańskiej duchowości okołoporodowej autorstwa ks. prof. Artura Żuka z Katolickiego Uniwersytetu Eichstätt-Ingolstädt z Niemiec. Tekst niniejszy podejmuje tematykę okołoporodową w aspekcie jej świętości. Świętość owa, jak zostaje to uwypuklone, dotyka uczestników tego wydarzenia z jednej strony jako swoiste doświadczenie fascinosum z całą swoją błogością, zaskoczeniem, niemalże ekstazą. Z drugiej strony nie szczędzi przeżyć z obszaru tremendum, niosącego ze sobą strach, trwogę, ból, czy wręcz przerażenie. Rodzice (a szczególnie matka) powinni właściwie odczytać i zinterpretować w życiu swoim i dziecka te dwa elementy.

6 6 Wstęp [2] Trzeci artykuł napisała pani magister Marta Laskowska, doktorantka na Uniwersytecie Opolskim. Jest on zatytułowany: Kobieta w sytuacji niepowodzeń położniczych. Specyfika przeżywanych trudności. Zostały w nim opisane poszczególne niepowodzenia położnicze, ich przebieg, a także skutki, do jakich mogą prowadzić. W sytuacji niepowodzenia położniczego to zazwyczaj personel medyczny jako pierwszy styka się z ciężarną kobietą. W związku z tym Autorka prezentuje ważne postulaty, ujęte także od strony etycznej, dotyczące jakości i charakteru pomocy niesionej pacjentce ze strony specjalistów. Kolejny tekst pt. Kobieta versus dziecko, to praca autorstwa ks. prof. Frantiska Citbaja z Uniwersytetu w Preszowie (Słowacja). Jest to refleksja na temat różnych relacji do macierzyństwa, jakie mogą zaistnieć u współczesnej (nierzadko wyemancypowanej) kobiety. Chodzi o relacje, które powinny pojawić się w myśl etyki katolickiej, w perspektywie małżeństwa, rozumianego jako jedyny i niepowtarzalny związek mężczyzny i kobiety. Autor idąc tym tropem usiłuje pokazać, że dla kobiety, jako matki, środowisko małżeństwa jest najbardziej naturalnym środowiskiem w realizacji jej misji macierzyństwa. Jednak autor, przynajmniej po części, temat godności i celów powołania macierzyńskiego, ujmuje nieco prowokacyjnie. Proponuje bowiem pytanie, czy dziś nie jest tak, że kobieta jest stawiana przeciwko dziecku, a dziecko przeciwko matce? I co idzie za tym, czy macierzyństwo dzisiaj nie zajmuje drugorzędnej albo nawet trzeciorzędnej pozycji w hierachii wartości społecznych? Chodzi o to, że dzisiaj kobieta przestaje być strażniczką domowego ogniska, a podejmuje się innych zadań, podobnych do wyzwań, które tradycyjnie kojarzone są z powołaniem mężczyzny. Ks. prof. dr hab. Stanisław Warzeszak (Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie) proponuje temat: Moralny status brzemienności. Autor podejmuje się w nim analizy troski o brzemienność, która ma charakter etyczny i dotyczy odpowiedzialności za poczęte życie ludzkie. Jego zdaniem istnieje powinność troski i poszanowania życia poczętego w każdych warunkach brzemienności. Brzemienność bowiem czyni kobietę matką, nawet jeśli została rozdzielona funkcja matki genetycznej i tej, która rodzi dziecko jako matka zastępcza. We wnioskach stawia niniejszym tezę: że kiedy mówimy o brzemienności jako stanie błogosławionym, to sugerujemy, że zachodzi sytuacja, w której kobieta, spełniająca się jako matka, pozostaje pod szczególną ochroną społeczeństwa i rodziny. I że rola matki wobec dziecka jest niezastąpiona pod każdym względem. Kolejno w niniejszym numerze znajdują swoje miejsce dwa artykuły ks. prof. UKSW dr hab. Stanisława Białego. Pierwszy został zatytułowany: Macierzyństwo zastępcze jako plan subrogacji praw do dziecka wbrew zasadom sprawiedliwości i miłości. Autor w swoich poszukiwaniach wychodzi z założenia, iż plan, by posiadać dziecko, to koncepcja, która rodzi pytanie: czyj plan, jaki plan? Dziecko

7 [3] Wstęp 7 bowiem, to raczej bardziej plan miłości Boga w stosunku do człowieka niż plan człowieka (rodzica). Posiadanie dziecka, w sensie teologicznym jest przede wszystkim wynikiem Boskiego obdarowania, i tylko w kategoriach daru możemy godnie o nim wypowiadać się. Subrogacja praw do dziecka ze strony matki rodzicielki (surogatki) na rzecz matki adoptującej to dziecko, tym samym będzie próbą manipulowania takimi pojęciami jak sprawiedliwość i macierzyńska miłość, które w tym obszarze pojawiają się jako konieczne (tzn. jako wymóg moralny i prawny), a powinny być adekwatnie, czyli obiektywnie uszanowane przez uczestniczące w nim strony. Drugi artykuł został opatrzony tytułem: Cielesność i jej wpływ na seksualność w świetle nauki papieży św. Jana Pawła II i Franciszka. Autor stawia tezę, że współczesna sytuacja religijno-społeczna rodziny katolickiej (opieka nad dzieckiem itp.) domaga się, aby jeszcze raz z uwagą spojrzeć na naukę dwu papieży: tj. naszego rodaka św. Jana Pawła II oraz Franciszka. Tym razem, aby dokonać analizy problemu, jakim jest kwestia przejścia (w opisie naukowym człowieka) od płciowości do seksualności. Pierwszy to papież rodziny, wybitny specjalista tematyki, w zakres której jako podstawowe wchodzi zagadnienie związku cielesności, płciowości i seksualności. Drugi to aktualnie urzędujący następca św. Piotra. Zatem to, co znajdziemy w ich nauczaniu, jest normatywnie istotne dla aktualnego, doktrynalnego i pastoralnego wymiaru działalności Kościoła katolickiego. Zdaniem autora bardzo cennymi mogą się tu okazać wnioski związane z pytaniem, w jaki sposób samo ciało ludzkie, wraz z całą jego płciowością i seksualnością, domaga się od współczesnego człowieka adekwatnego (ujętego w karby rozumu) poszanowania. To znaczy: jak katolicka etyka seksualna znajduje swój obiektywizujący wyraz w ludzkiej cielesności? Całość zamyka artykuł ks. Marka Filipczuka pt. Moralne orędzie Jezusa Chrystusa, w którym Autor wskazuje, iż egzystencja ludzka i chrześcijańska ma jeden tylko archetyp Chrystusa, który jako Bóg-Człowiek zawiera w sobie wszystkie prawdziwe możliwości egzystencji ludzkiej i chrześcijańskiej. Jezus jest zatem miarą bytu człowieka, a więc także miarą jego życia. W podsumowaniu niniejszej prezentacji artykułów zamieszczonych w obecnym numerze Studiów nad Rodziną można zauważyć, że temat opieki perinatalnej został przedstawiony przede wszystkim od strony teoretycznej. Chodzi o to, że przedstawieni tu autorzy w swoich pracach skupili się na argumentacji teologicznej i filozoficznej, za wyjątkiem pani magister Marty Laskowskiej, która do niniejszej problematyki podeszła w taki sposób, aby ukazać ją priorytetowo w aspekcie biotechnologii i praktyki medycznej. Jednak, jak wynika z lektury tekstów, autorom udało się wykazać, że realizacja opieki okołoporodowej mocno powiązana jest z biotechnologicznymi i etyczno-społecznymi warunkami epoki

8 8 Wstęp [4] współczesnej. Z czasami, w których wypadło nam żyć. Co też zostało określone przez nich mianem: trudności i uwarunkowania w realizacji opieki perinatalnej. Jest to tym samym problem nad którym nadal należy pochylać się, w miarę możliwości (każdy na swój sposób, wedle swojej specjalizacji naukowej), przyczyniając się do udoskonalania tego, jakże bardzo skomplikowanego, całego systemu opieki medycznej, duchowej i prawnej, nad matką będącą w ciąży i jej dzieckiem. Zapraszamy zatem do lektury. Ks. prof. UKSW dr. hab. Stanisław Biały, redaktor tematyczny

9 I. ARTYKUŁY NAUKOWE: DZIECKO, MATKA, RODZINA W OPIECE PERINATALNEJ Studia nad Rodziną UKSW 2017 R. XXI nr 1 (42) Ks. Gilfredo MARENGO * ESSERE PADRE E MADRE: LIBERTÀ E RESPONSABILITÀ (Być ojcem i matką: wolność i odpowiedzialność) Streszczenie: Artykuł jest refleksją teologiczną, która pragnie ukazać wagę wolności w akcie zrodzenia, do którego w swojej odpowiedzialności są powołani mężczyzna i kobieta, którzy to pragną żyć w związku sakramentalnym. Zwykle podkreśla się uprzywilejowaną rolę, co do wykładni odpowiedzialności (obowiązków odpowiedzialności), które muszą istnieć, aby móc zachować świadomość, że treść i forma tegoż aktu wolności nie zawsze jest dostępna podmiotowi, który go chce dokonać. Być tu odpowiedzialnym oznacza, uznać i rozpoznać, że jeśli podmiot jest powołany do odpowiedzi (drugiej osobie) w akcie własnej wolności to jest to fakt, który uprzedza realizację (określenie, determinację) jego wolności. Co to będzie oznaczać w konkrecie miłości małżeńskiej? Odpowiedź, jaką tu prezentuje autor, staje się analizą ważniejszych dokumentów poczynając od literatury Karola Wojtyły a kończąc na papieżu Franciszku. Chodzi mu w konkluzji o to, że to odpowiedzialne ojcostwo i macierzyństwo staje się pierwotnym i najważniejszym wymiarem oblubieńczej miłości małżeńskiej, mającej ostatecznie (co warto podkreślić) walor zasługi eschatologicznej (jako pragnienie upodobnienia się do Chrystusa Pana). Słowa kluczowe: wolność, odpowiedzialność, miłość małżeńska, powołanie małżeńskie, akt małżeński, nauka Kościoła katolickiego. * Ks. prof. Gilfredo Marengo, Papieski Instytut studiów nad Małżństwem i Rodziną (Rzym).

10 10 Ks. Gilfredo MARENGO [2] Introduzione Queste riflessioni si propongono di offrire qualche contributo a mettere a fuoco il «luogo» della libertà nell atto della generazione cui sono chiamati responsabilmente l uomo e la donna quando vivono nel matrimonio. Normalmente si privilegia il registro della «responsabilità» che viene messo in campo per custodire la consapevolezza che il contenuto (e la forma) di tale atto non è disponibile al soggetto che lo pone in essere. Essere responsabili vuol dire, infatti, riconoscere che in un certo atto della propria libertà il soggetto è chiamato a rispondere a qualcuno che in un certo modo precede il determinarsi della sua libertà. 1. Il matrimonio e la famiglia al centro della pastorale della Chiesa Nella riflessione teologica e negli insegnamenti ecclesiali ciò ha permesso di mettere in discussione almeno nelle sue espressioni più schematiche la figura teologica del «due fini» del matrimonio da cui, per molto tempo è derivata una enfasi eccessiva sulla procreazione come «fine primario», quando non esclusivo del matrimonio medesimo. Mettersi in questa direzione ha provocato a ricercare, con maggiore attenzione, una figura convincente dell unità originaria dei cosiddetti «due fini»: la procreazione e il cosiddetto mutuum adiutorium che, come avvertiva il giovane K. Wojtyła 1, non di deve sbrigativamente far coincidere con l amore. Era, infatti, sua convinzione che l amore non era uno dei due fini, ma l originario elemento di unità della relazione sponsale e dell esperienza del matrimonio e della famiglia. È stata questa la sfida che la chiesa ha fatto propria a partire dal Vaticano II (cfr. Gaudium et spes) e che ha informato gran parte del magistero ecclesiale e della teologia in questo mezzo secolo:basterà qui ricordarne le tappe fondamentali: Humanae vitae, Familiaris consortio, Le catechesi sull amore umano 2, Deus caritas est fino alla stagione sinodale sulla famiglia, appena giunta ad un momento sintetico con Amoris laetitia. Non è questo il momento opportuno per ripercorrere analiticamente i contenuti e gli accenti messi in campo 3. È sufficiente richiamare 1 Cfr. K. Wojtyła, Amore e responsabilità: morale sessuale e vita interpersonale, trad. it., Marietti, Torino 1978 (or. pol. Lublin 1960). 2 Giovanni Paolo II, L amore umano nel piano divino. La redenzione del corpo e la sacramentalità del matrimonio nelle catechesi del mercoledì ( ), a cura di G. Marengo, Roma Una sintesi di questo percorso è offerta in G. Marengo, Generare nell amore. La missione della famiglia cristiana nell insegnamento ecclesiale dal Vaticano II a oggi, Assisi 2014.

11 [3] essere PADRE E MADRE 11 una fondamentale linea di sviluppo: riconosciuta la famiglia come «comunità d amore» 4 e lo stato di vita dei coniugi una vocazione (via alla santità), è evidente che il superamento della dialettica dei «due fini» doveva procedere nella direzione di mostrare come l essere padri e madri appartiene di per sé al profilo originario dell amore tra l uomo e la donna. È in questo contesto che si apprezzano alcuni dei fattori più originari e fecondi dell ampio magistero di Giovanni Paolo II. Offrendo nelle sue catechesi una rinnovata recezione di Humanae vitae, il Papa elabora il suo percorso riflessivo partendo dalla centralità dell amore nella considerazione del sacramento del matrimonio: quest ultimo, infatti, è la modalità attraverso il quale non solo si esprime lo slancio che conduce un uomo e una donna a desiderare di unire le loro vite, ma individua la circostanza nella quale essi ricevono «l amore innestato nel cuore (effuso nei cuori ) dallo Spirito Santo» 5. Cogliendo il sacramento come il luogo ove gli sposi non solo esprimono i loro affetti, ma dove ricevono la grazia di una partecipazione all amore divino, comunicata attraverso il «segno» del legame sponsale 6, le catechesi rivolgono la loro attenzione al tema classico del «duplice fine del matrimonio», insieme assumendolo e superandone il profilo più problematico. Lo scopo è raggiunto lasciando cadere la coincidenza tra l amore e il cosiddetto fine unitivo degli atti coniugali, e più ampiamente di tutta la relazione tra gli sposi 7. Sviluppando questa tesi diventa possibile prendere le distanze dalla lettura tradizionale dei due fini del matrimonio che, affermando il primato della procreazione rischiava di considerare le problematiche relative alla regolazione delle nascite in maniera schematica e affrettata, riducendo l insegnamento di Humanae vitae a una mera riaffermazione di quel primato. Nel medesimo tempo si pongono le premesse per mettere in discussione le forti obiezioni all enciclica elaborate a partire dal pregiudizio secondo il quale le sue indicazioni normative sulla necessaria apertura alla procreazione di ogni atto coniugale fossero in patente contraddizione con le finalità unitive di quel medesimo atto; in altri termini: prescrizioni incapaci di salvare il profilo amoroso dei rapporti sessuali tra gli sposi. 4 Cfr. Gaudium et Spes nr Giovanni Paolo II, L amore...cit, nn. 122, 5; 127, 3 (di seguito citate con numero e paragrafo) 6 Ibid. 7 Cfr. 123, 1; su questa linea già Wojtyła, Amore...cit.,

12 12 Ks. Gilfredo MARENGO [4] 2. Oltre la teologia dei due fini del matrimonio: la centralità dell amore umano Nei fatti la centralità del nesso originario tra amore e matrimonio favorisce il superamento dell accezione classica della teologia dei due fini, riconducendo quest ultima alla figura del duplice significato dell atto coniugale, così come la espone Humanae vitae tenendo sullo sfondo il contributo del Vaticano II. Per questa ragione Giovanni Paolo II può giungere ad affermare che «il compito dell amore, che è effuso nei cuori degli sposi come la fondamentale forza spirituale del loro patto coniugale, consiste come si è detto nel proteggere sia il valore della vera comunione dei coniugi, sia quello della paternità-maternità veramente responsabile. La forza dell amore autentica nel senso teologico ed etico si esprime in questo che l amore unisce correttamente i due significati dell atto coniugale, escludendo non solo nella teoria, ma soprattutto nella pratica, la contraddizione che potrebbe verificarsi in questo campo. Tale contraddizione è il più frequente motivo di obiezione all Enciclica Humanae Vitae e all insegnamento della chiesa. Occorre un analisi ben approfondita, e non soltanto teologica ma anche antropologica (abbiamo cercato di farla in tutta la presente riflessione), per dimostrare che non bisogna qui parlare di contraddizione, ma soltanto di difficoltà» 8. Una volta fissata la comprensione del complesso dell insegnamento dell enciclica a partire dall articolazione di teologia del corpo e sacramentalità del matrimonio, il Papa dedica una parte considerevole delle ultime catechesi a un approccio che privilegia il registro pedagogico-spirituale, inteso a mostrare le forme praticabili di adesione all esercizio della paternità-maternità responsabili, secondo la proposta di Humanae vitae. Ribadito il versante positivo di quanto scrisse Paolo VI «nella concezione della paternità responsabile è contenuta la disposizione non soltanto ad evitare una nuovo nascita ma anche a far crescere la famiglia umana secondo i criteri della prudenza» 9, se ne sottolinea la portata affermando che «l Enciclica «Humanae Vitae» crea le premesse che consentono di tracciare le grandi linee della spiritualità cristiana della vocazione e della vita coniugale, e, arimente, di quella dei genitori e della famiglia. Si può anzi dire che l Enciclica presuppone l intera tradizione di questa spiritualità, la quale affonda le radici nelle sorgenti bibliche, già in precedenza analizzate, offrendo l occasione di riflettere nuovamente su di esse e di costruire un adeguata sintesi. Conviene ricordare qui ciò ch è stato detto sul rapporto organico tra la teologia del corpo e la pedagogia del corpo. Tale teologia-pedagogia, infatti, costituisce già di per se stessa il 8 123, , 5.

13 [5] essere PADRE E MADRE 13 nucleo essenziale della spiritualità coniugale [ ] La paternità-maternità responsabile, intesa integralmente, non è altro che un importante componente di tutta la spiritualità coniugale e familiare, di quella vocazione cioè di cui parla il testo citato della Humanae Vitae, quando afferma che i coniugi debbono attuare la propria vocazione fino alla perfezione. È il sacramento del matrimonio che li corrobora e quasi consacra a raggiungerla. Alla luce della dottrina, espressa nell Enciclica, conviene renderci maggiormente conto di quella forza corroborante che è unita alla consacrazione sui generis del sacramento del matrimonio» 10. Evocare l orizzonte della spiritualità coniugale e familiare invita a collocare le questioni in gioco nel più ampio campo della vocazione e missione delle coppie e delle famiglie, secondo una sensibilità già ben presente nel magistero del Vaticano II. L elemento dinamico della riflessione è rappresentato dalla comprensione dell amore sponsale come «dono di sé», testimoniato dalla totalità del linguaggio del corpo nel quale si manifesta l integralità della soggettività personale dell uomo e della donna 11. Di conseguenza gli atti dell amore chiedono di essere compresi in una prospettiva che, senza censurarla, è più ampia di quella di una mera reattività sessuale: l atto del donare se stesso all altro mette in gioco in primo piano l esercizio della libertà, come padronanza e dominio di sé. D altro canto l agire libero degli sposi non può prevaricare le forme di quel linguaggio del corpo che, come si è visto, è il luogo ove essi attingono la loro singolarità e dignità di persone. Di conseguenza il «dono di sé», massima espressione della libertà dell uomo nell amore, non si dà fuori dall orizzonte tracciato dai due significati dell atto coniugale, così come la «teologia del corpo» manifesta. Appare costante la preoccupazione di chiarire bene che il vulnus rappresentato dalla negazione del significato procreativo degli atti degli sposi si colloca nello spazio individuato dalla singolarità della relazione di amore tra i due. Si tratta, infatti, di riconoscere la necessità che proprio l apertura alla vita individua l ambito nel quale si affaccia il «segno del mistero della creazione e della redenzione» 12 al quale si accompagna «un profondo riferimento alla dignità personale di ciò che nella persona umana è intrinseco alla mascolinità e femminilità, e inscindibilmente in riferimento alla dignità personale della nuova vita, che può sorgere dall unione coniugale dell uomo e della donna» 13. Facendo tesoro di questi suggerimenti, s impone una rinnovata attenzione alla categoria di «libertà», dal momento che essa appartiene nativamente all esperienza , 2-3 (3 ottobre 1984); cfr. anche 127, 6 (14 novembre 1984). 11 Cfr. 119, 4-8 (22 agosto 1984) , 4 (14 novembre 1984). 13 Ibid.

14 14 Ks. Gilfredo MARENGO [6] dell amore umano, guardato secondo nella prospettiva della dignità della persona nel suo irriducibile profilo maschile o femminile. Si tratta, infatti, di mostrare che in questa dimensione originaria e fondamentale della loro esistenza gli uomini sono provocati a confrontarsi con i fattori costitutivi del loro essere liberi, quasi a scoprire in tutta la sua interezza che cosa significa fare un esperienza di libertà. Procedere in questa direzioni chiede di tenere sullo sfondo le pur giuste istanze delle problematiche relative all esercizio della paternità e maternità responsabili. Quando, infatti, ci si concentra su di esse è inevitabile il rischio di ridurre la considerazione dell esercizio della libertà al momento della scelta e di conseguenza all individuazione dei criteri (oggettivi) che ne possono garantire la bontà. In via preliminare è necessario ricordare che il legame intrinseco tra amore e libertà si apprezza in tutte le sue dimensione, quando si metta in evidenza che l esperienza dell amore umano si presenta sempre a ciascuno come una storia in cui la libertà si sorprende a compiere atti che gli appartengono in maniera unica e incomunicabile e che, nel medesimo tempo, implicano sempre la presenza di un altro. Alla fecondità va quindi riconosciuta la dignità di essere una tappa imprescindibile per ogni storia di amore. In merito è stato giustamente osservato che «è sbagliato pensare che l unione sessuale elimini la radicale esperienza della contingenza, connaturata in ogni essere umano, quasi che tale congiunzione possa produrre un assoluto riposante in se stesso. Niente di più falso! Infatti da tale unione nasce normalmente (l avverbio ha qui uno spessore ontologico) un bambino, che obbliga i due ad uscire dalla sfera soggettiva e svela la pienezza a cui non solo l unione sessuale, ma tutta quanta la reciprocità, fatta di polarità, è ordinata» 14. Lo si vede bene quando si osserva che la fecondità da un lato impedisce che gli amanti possano ricondurre l attesa del compimento che essi si attendono dal loro reciproco amore ad un orizzonte che sia circoscritto alle loro due soggettività. Nello stesso tempo, però, tale correzione si manifesta dall interno del loro rapporto amoroso. Il figlio, che lo scambio amoroso dei coniugi può generare, appartiene contemporaneamente a loro in maniera unica e si presenta nella sua insuperabile alterità come un terzo. È importante sottolineare che tale prerogativa attiene al figlio a partire non solo dall effettiva sua procreazione, ma innanzitutto dalla possibilità di essere generato: in questa linea, infatti, egli conserva fino in fondo la peculiarità di essere un evento che può accadere secondo la sua propria terzietà 15. Per questo si può dire che questa dimensione dell esperienza storica dell amore umano è determinata da un evento che si colloca all interno dell insuperabile 14 A. Scuola, Il mistero nuziale. 1. Uomo-donna, Roma 1997, Cfr. J. L. Marion, Le phénomène érotique, Paris 2003,

15 [7] essere PADRE E MADRE 15 differenza della libertà amante. Da un lato, infatti, è vero che la fecondità è cooriginaria alla distinzione sessuale e all amore, ma nello stesso tempo la possibilità che tale fecondità diventi esperienza degli amanti risulta ultimamente indisponibile a loro stessi. In questo livello dell esperienza dell amore umano riemerga una prospettiva di decentramento : in tutte le sue emergenze più significative è necessario tenere sempre aperta la differenza che sempre riemerge tra l intenzionalità totalizzante, propria dell amore stesso, e l impossibilità che tale intenzionalità sia disponibile alla libertà del soggetto. Se, ora ci si chiede quali fattori nuovi la possibilità/presenza del figlio introduca nella storia dell amore, si deve, in primo luogo rispondere che questi si pone di fronte ai suoi genitori come quell elemento che attesta la definitività di quell atto di decisione con il quale si sono reciprocamente consegnati nel volere amarsi per sempre. Nella misura in cui il figlio manifesta il suo essere un terzo, essi sono convocati a prendere atto, in un radicale approfondimento del gesto della libertà con cui si sono scelti, che il loro amore è per sempre : innanzitutto il frutto di tale amore sfugge ormai a qualunque loro atto libero. Nello stesso tempo il suo carattere di evento ne fa un dato che contemporaneamente si manifesta come esito del loro amore, ma insieme come testimone insuperabile di una definitività che gli amanti medesimi più che realizzare sono chiamati a riconoscere. Resta altresì incontestabile che tale definitività sembra essere contestata dall esperienza del procedere temporale dell esistenza dei amanti-genitori e dello stesso figlio che progressivamente, secondo il ciclo delle generazioni si troverà a sua volta nella condizione di amante di fronte all amato e al figlio che ne potrà venire. Questo rilievo permette, allora, di fare un ultimo passo nella riflessione sulla dimensione della fecondità. In primo luogo, riemerge l impossibilità a superare la dimensione storica dell esperienza dell amore. Nello stesso tempo, però, occorre che il suggerimento del definitivo che il figlio introduce nella storia degli amanti sia colto con maggiore profondità. Si potrebbe formulare, allora, la seguente domanda: che cosa scopre di se stessa la libertà amante quando nell accadere del figlio incontra la manifestazione simbolica del per sempre della sua decisione di amare? Se è corretto affermare che ogni atto d amore porta in se stesso la tensione ad un «per sempre», risulta immediatamente che la generazione del figlio (anche assunta come pura possibilità) appartiene originariamente a quel medesimo atto. 3. Paternità e maternità: dimensione originaria dell amore coniugale Quindi la non si configurano soltanto come necessarie conseguenze dei rapporti sessuali tra i coniugi, ma costituiscono una dimensione originaria del loro amore, alla luce del suo profilo «personalistico». In altri termini: il rifiuto della dimensione

16 16 Ks. Gilfredo MARENGO [8] procreativa dell amore sponsale ne realizza un obiettiva riduzione in quanto tende a separare artificiosamente nei coniugi la figura dell amante da quella dell essere padre o madre. L elemento fondativo di questa argomentazione va collocato nella singolarità antropologica dell amore coniugale, che ridimensiona il peso assegnato al paradigma dei fini del matrimonio, a tutto vantaggio di una valorizzazione degli atti della libertà nei quali l uomo e la donna sono chiamati a decidersi per il loro amore 16. Procedere in questa direzione permette di raccogliere qualche utile indicazione anche a proposito delle diverse forme con le quali, nel tempo presente, viene concepito l esercizio della paternità-maternità prescindendo da una stabile relazione affettiva tra un uomo e una donna. In questa circostanza si deve segnalare il profilo equivoco di un atto della libertà che, mettendo tra parentesi il ruolo dell altro amante (riducendolo per di più a puro elemento strumentale del concepimento), pretende di esprimersi in una forma obiettivamente autoreferenziale. In questa linea il figlio smarrisce la sua qualità di terzo e corre il pericolo di vedere ridotta il suo profilo simbolico quasi ad una tonalità autoerotica. I modi non adeguati con i quali gli uomini e le donne possono misurarsi con la loro capacità generativa hanno, dunque, la loro radice in una concezione della libertà che non riconosce l orizzonte dell altro come insuperabile condizione di possibilità di essere se stessa. Per questi motivi, proprio guardando alla dimensione della fecondità si deve affermare che il figlio presenta la definitività dell amore dei suoi genitori secondo una modalità che veda in lui la forma simbolica di un anticipazione escatologica. Qui appare prezioso richiamare che la forma rituale e simbolica del sacramento del matrimonio attesta, all interno dell incontro della libertà degli amanti, la consegna a Cristo per diventare veramente amanti. Ne viene, allora che il testimone agli amanti del per sempre che essi si attendono da tale consegna, non può che essere ancora una volta il volto del «Figlio di Dio, Gesù Cristo che abbiamo predicato tra voi, io, Silvano e Timoteo, non fu «sì» e «no», ma in lui c è stato il «sì» e in realtà tutte le promesse di Dio in lui sono divenute sì» (2 Cor 1,20). Pure nell esperienza della fecondità, gli amanti sono chiamati a riconoscere l opera della libertà di Gesù Cristo: Egli nell assenso pronunciato una volta per tutte alla volontà salvifica del Padre e, quindi, nel lasciarsi generare per la salvezza del mondo attesta a quanti si amano in Lui la possibilità reale che il loro amore sia per sempre. Significativamente tale attestazione si presenta agli uomini attraverso l evento di un figlio, in cui la relazione al genitore richiama, discretamente, ma non per questo in modo meno reale, la forma della figliolanza divina di Gesù. Come Gesù, ogni figlio si riceve totalmente dal padre ed in questo riceversi sta 16 Cfr. K. Wojtyła, Amore e responsabilità...cit., 215.

17 [9] essere PADRE E MADRE 17 la possibilità stesso della sua distinzione e unità con padre stesso; d altro canto proprio questo riceversi che insieme unisce e distingue, è l elemento che permette al Figlio di donarsi totalmente per la salvezza del mondo, così come ogni figlio degli uomini, che si riceve dai suoi genitori, potrà a sua volta essere in grado di essere amante e donarsi ad un altro. Conclusione In questa prospettiva l accento escatologico, giacché non c è soluzione di continuità tra l amore di Cristo per la Sua Chiesa, che è il Suo Corpo, e le nozze dell Agnello che l Apocalisse celebra, presenta all amore umano il compito di vivere nel tempo secondo la forma di un per sempre, che ha il sapore dell eterno. La presenza operosa della grazia di Cristo nella vita degli sposi non evita loro la quotidiana prova della storia e del dramma della libertà che, ogni giorno, deve riprendere il suo cammino, ma apre loro le porte a vivere ogni istante secondo una definitività e totalità altrimenti impensabili. C è da chiedersi se, secondo questa forma dell amore, non si venga a guadagnare una totalità e pienezza di esperienza dell amore, che singolarmente si congiunge con quella ricerca della consumazione di tutto l amore nell istante estatico di cui tanto parla la biografia dell amore nella storia degli uomini 17. Se, a ragione, si è contestata la pertinenza antropologica, di un tale traguardo estatico che pretenderebbe abolire la storia e la differenza in un solo attimo, non si è, forse, qui in presenza di un cammino che nella forma cristiana dell amore offre ad ogni amante la possibilità che ogni istante davvero sia vissuto secondo una pienezza e una totalità altrimenti inimmaginabile e irraggiungibile? L accettare realisticamente la storicità di un cammino dell amore e svolgerlo secondo tutte le sue dimensioni rende allora possibile non solo non mortificare l attesa di pienezza e soddisfazione che ogni cuore umano attende dall amore, ma riceverne secondo «una buona misura, pigiata, scossa e traboccante» (Lc 6,38). Bibliografia: Benedykt XVI, Encyklika Deus caritas est. Giovanni Paolo II, L amore umano nel piano divino. La redenzione del corpo e la sacramentalità del matrimonio nelle catechesi del mercoledì ( ), a cura di G. Marengo, Roma Marengo G., Generare nell amore. La missione della famiglia cristiana nell insegnamento ecclesiale dal Vaticano II a oggi, Assisi Cfr. Benedetto XVI, Deus caritas est, 3-8.

18 18 Ks. Gilfredo MARENGO [10] Marion J. L., Le phénomène érotique, Paris Scola A., Il mistero nuziale. 1. Uomo-donna, Roma Sobór Watykański II, Gaudium et Spes Wojtyła K., Amore e responsabilità: morale sessuale e vita interpersonale, trad. it. Marietti, Torino 1978 (or. pol. Lublin 1960). Fr. Gilfredo Marengo: Be the Father and Mother: Freedom and Responsibility Summary: The article is a theological reflection that wants to show the importance of freedom in the act of procreation, to which with responsibility are called a man and a woman who have the desire of living a sacramental relationship. Usually emphasis is given to the interpretation of responsibility (duties of responsibility) that must exist in order to be able to maintain awareness that the content and form of this act of freedom is not always available. Being responsible means here to acknowledge and recognize that if an entity is called to answer (the other person) in the act of their own freedom this is a fact that precedes the implementation (definition, determination) of its freedom. What will this mean for concrete conjugal love? The answer presented is an analysis of a number of documents from literature beginning with Karol Wojtyła up to Pope Francis. The conclusion is that a responsible fatherhood and motherhood become the primary and most important dimensions of spousal love in marriage, having (what is worth noting) as their value the merits of the eschatological (the desire to be conformed to Christ the Lord). Keywords: freedom, responsibility, love, marriage, calling marriage, the conjugal act, teaching of the Catholic Church.

19 Studia nad Rodziną UKSW 2017 R. XXI nr 1 (42) Ks. Artur ŻUK * ELEMENTY CHRZEŚCIJAŃSKIEJ DUCHOWOŚCI OKOŁOPORODOWEJ Streszczenie: Autor w swoich analizach dochodzi do przekonania, że duchowość okołoporodowa zawiera kilka elementów składowych. Zalicza do nich uwzględnienie sakralnego a nawet sakramentalnego wymiaru czasu, obecności i działania Boga, duchowego zachwytu nad świętością nowego życia, uwzględnienie kreatywnej roli kobiety. Sakralny wymiar świętości nowego życia, dotykający uczestników akcji porodowej, miałby wyrażać się, jako fascinosum et tremendum, czyli jako błogostan i wyczerpanie, jako odpowiedzialność i radość. Natomiast rolę kobiety można by opisać na trzy sposoby: A) Z powodu wyjątkowości, jaka jest wpisana w proces rodzenia, każdy poród przypomina niejako pierwotną akcję porodową, a więc Boski akt stworzenia. B) Uwzględnienie faktu, iż Bóg stał się człowiekiem w naszej ludzkiej cielesności wymaga postawienia pytania o rolę naszego ciała i jego udziale w Boskości. Takie rozumienie roli ciała może pomóc kobiecie w przeżyciu doświadczenia transcendentnego, choćby w zrozumieniu źródła, skąd pochodzą jej nadzwyczajne siły porodowe. C) Sam fakt, że każdy człowiek zostaje zrodzony z kobiety, umiejscawia życie człowieka w źródle życia. Bycie zrodzonym posiada wymiar akcji Stworzyciela. Słowa kluczowe: duchowość okołoporodowa, rola kobiety, poród, zrodzenie, źródło życia, świętość życia. * Ks. Prof. Artur Żuk Katolicki Uniwersytet, Eichstätt-Ingoldstädt, Niemcy.

20 20 Ks. Artur ŻUK [2] Wstęp Punktem wyjścia do niniejszej refleksji będzie definicja ks. prof. Bernharda Welte 1 z Freiburga, który poszerza pojęcie świętości, a więc celu punktu dojścia duchowości chrześcijańskiej, na głębokie doświadczenia duchowe nie tylko w ramach konkretnej religii, ale także w przeżyciach i doświadczeniach cielesno- -duchowych wymykających się definicjom czysto teologicznym czy religijnym. W tak pojętej świętości, nie daje się ona łatwo ubrać w precyzyjne definicje i formułki, ale może być jedynie doświadczona, gdyż pojawia się, jako konkretne i realistyczne przeżycie. W przypadku naszej refleksji chodzi oczywiście o doświadczenie rodzenia i to zarówno doświadczenie samej kobiety matki, ale także i ojca oraz całego personelu medycznego, asystującego przy porodzie. Taka, nazwijmy to roboczo, okołoporodowa świętość dotyka spotyka nas z jednej strony, jako swoiste doświadczenie fascinosum z całą swoją błogością, zaskoczeniem, niemalże ekstazą, ale nie szczędzi też przeżyć z obszaru tremendum, niosącego ze sobą strach, trwogę, ból czy wręcz przerażenie. Może właśnie dlatego jeden ze świeckich teologów katolickich w Niemczech Burkhard Knipping 2 w swoim artykule opisującym teologię rodzenia z perspektywy ojca używa na określenie tego wyjątkowego spotkania fascinosum i tremendum podczas porodu, jako swoistą duchowość primordialną (Primordiale Spiritualität), czyli duchowość niejako pierwotną, naturalną, z pierwszego porządku, pochodząca z samego aktu stworzenia. Pojęcia tego używał także Papież Benedykt XVI w roku 2007 w kontekście losu nieochrzczonych dzieci po śmierci, reflektując pojęcie limbus Wymiar spotkania w procesie rodzenia Proces rodzenia to wielka dramaturgia łącząca wiele osób ze sobą. Dochodzi do spotkania kobiety matki z położną, z lekarzem, z innymi osobami służby 1 J. Piecuch, Doświadczenie Boga: propozycja Bernharda Weltego na tle sporu o pojęcie doświadczenia fenomenologicznego, Opole 2004, s ; B. Welte, Religionsphilosophie, Freiburg/Br.: Herder 1978, s. 268 (5., überarb. u. erw. Aufl. hg. von Bernhard Casper und Klaus Kienzler. Frankfurt a.m.: Knecht, Watykańska Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Limbus, 20 kwietnia 2007 r., tamże: tradycyjne pojęcie limbusu wydaje się być refleksem nadmiernie restrykcyjnej wizji zbawienia (...) wykluczenie niewinnych dzieci z nieba nie odzwierciedla specjalnej miłości Chrystusa do najmniejszych, przypominając jednak, że to chrzest jest normalną drogą zbawienia. Także Kodeks prawa kanonicznego (Kan. 867) nakłada na rodziców obowiązek ochrzczenia dziecka możliwie najszybciej po urodzeniu.

21 [3] elementy CHRZEŚCIJAŃSKIEJ DUCHOWOŚCI 21 medycznej, ale oczywiście także z nową osobą z dzieckiem, niejednokrotnie także z ojcem dziecka. Dochodzi podczas tego kompleksowego procesu biologiczno- -medycznego do ogromnej i radykalnej transformacji wspomnianego tremendum bólu, lęku, przerażenia w niemalże natychmiastowe fascinosum radości, błogości i ekstazy zachwytu nad nowym życiem. W tym momencie dokonuje się właściwa kategoria spotkania, czyli niejako wejścia wspomnianej już świętości w tę dramatyczną rzeczywistość porodu. Uwidacznia się wręcz namacalnie efekt procesu stwórczego, którego rodząca kobieta oraz inne osoby są nie tylko świadkami, ale prawdziwymi odbiorcami i współtwórcami, albo delikatniej powiedziawszy stają się swoistymi współpracownikami Stworzyciela. To niemal paradoksalne spotkanie matki z dzieckiem i z przedstawicielami nowej rzeczywistości ociera się jednocześnie o tajemnicę życia i śmierci, a wszystko to dzieje się w najintymniejszym, najbardziej wewnętrznym momencie bólu i radości, o którym autentycznie i obiektywnie mogą opowiedzieć jedynie kobiety, które osobiście przeżyły poród swoich dzieci. 2. Wymiar zdziwienia zaskoczenia To doświadczenie, o ile nie jest niszczone przez medyczną rutynę, dotyka wszystkie obecne przy porodzie osoby. Oczywiście matkę najbardziej, ale i ojca i lekarza i położną oraz pozostałe służby medyczne. To zaskoczenie fokusuje się na namacalności świętości życia, jego kruchości i bezbronności. Zdziwienie to nie pozostaje jedynie na płaszczyźnie uczuć i euforii, ale jest motorem do podjęcia natychmiastowych działań, a więc nie jest jedynie samą ekstazą, wręcz przeciwnie: napełnia wszystkich duchem praktycznego działania, aby umożliwić nowemu życiu optymalny start w nowym środowisku. 3. Doświadczenie przeżyć granicznych W czasie tej wielowymiarowej dramaturgii okołoporodowej następuje wielokrotne przekraczanie przeróżnych granic: fizycznych, psychicznych, emocjonalnych, ale i duchowych. Samo dziecko musi przekroczyć granicę dwóch światów, dwóch mikrokosmosów, przejść z ciemności do światła, ze świętości matczynego łona, do świętości (a może do profanum) nowego świata. Następnie sama rodząca to ona musi przekraczać granice swojej fizyczności i to w dosłownym tego słowa znaczeniu, swoje cielesne granice, a pomaga jej przy tym najczęściej dodatkowy proces przekroczenia obciążenia własnej psychiki i emocji. Często są to niezwykle wymagające, czy wręcz brutalne granice własnej wytrzymałości na ból i radykalne podążanie za celem i motywacją wydania na świat nowego życia.

22 22 Ks. Artur ŻUK [4] A co z ojcem? Przekracza on bezapelacyjnie granice swoich emocji widząc po raz pierwszy swoją żonę, czy partnerkę w tak ekstremalnej sytuacji. Reakcje na podyktowany bólem krzyk kobiety, bezradność, podana dłoń, wsparcie psychiczne, werbalne, modlitewne. Wreszcie i położna i służby medyczne: świadomość odpowiedzialności za życie dziecka i matki, za udaną akcję porodową. Nawet największa rutyna i profesjonalne przygotowanie nie usuwają granicznych emocji, gdyż każdy poród jest inny, nowy, niepowtarzalny. 4. Medytacja cudu życia Z pewnością można ten moment przyrównać do adoracji albo przynajmniej do mistycznego przeżycia świętości. Matka, która wydaje z własnego łona nowe życie. Ojciec, który z czułością dotyka cudu życia, czy położna, która ma udział w tym momencie i to razem z rodzicami, w aktywnym dokonywaniu się tego cudu. Nawet, jeśli jest to krótki moment podczas całej skomplikowanej akcji porodowej, to nadaje on jej wybitnie duchowego charakteru, jako adorowanie darem życia. 5. Doświadczenie przestrzeni i czasu Nie chodzi tu oczywiście o geometryczny czy architektoniczny kształt sali porodowej, czy sypialni w domu, czy basenu porodowego, ale o przestrzeń napełnioną wyjątkową atmosferą i emocjami. Można by chyba bez cienia przesady przyrównać tę przestrzeń i czas akcji porodowej do religijnego wymiaru atmosfery przeżycia modlitewnego czy nawet liturgicznego w wyjątkowym miejscu, w wyjątkowej świątyni z mistyczną atmosferą, gdzie nie czuje się ani upływu czasu, ani rzeczywistości ziemskiej. W chwili dokonywania się porodu i doświadczenia owej przestrzeni i czasu można by pokusić się o stwierdzenie, że w owym momencie czas określany teologicznie, jako mierzalny chronos nie istnieje, gdyż został przemieniony w kairos czas świętości 4, czas wkraczania Boga w konkretną rzeczywistość tu i teraz, wkraczania z cudem nowego stworzenia, nowego życia, boskiej atmosfery. Czas się niejako zatrzymuje. Podobnie, jak podczas duchowej ekstazy, która sama w sobie jest niemierzalna czasowo sil0305.html.

23 [5] elementy CHRZEŚCIJAŃSKIEJ DUCHOWOŚCI Doświadczenie ciszy Następuje moment ciszy. Zdarza się, że na tę chwilę zostawia się matkę z dzieckiem z ojcem Nawet położna się na chwilę usuwa, aby w tym intymnym doświadczeniu świętej ciszy nie zmącić tego doświadczenia. W ciszy dokonuje się recepcja porodu, duchowe i emocjonalne zrozumienie całości wydarzenia, tworzącego nową jakość życia, nową rzeczywistość. Ta wyjątkowa cisza oraz doświadczenie milczenia jest niejako odpowiedzią na obecność świętości, która może być jedynie adorowana. Słyszymy tu echo doświadczeń mistycznych św. Jana od Krzyża, który ujął je w skromnych słowach: nic, nic, nic, Bóg 5. Ale ten moment ciszy i milczenia przemija dosyć szybko, jak z resztą każde mistyczne doświadczenie świętości, gdyż jest ono darem, biblijnym talentem, który należy pomnażać, a nie jedynie zachować. W przestrzeni porodowej objawia się on, jako uzdrawiająca albo i zbawcza moc, dająca najwyższą wyobrażalną witalność żywotność, spersonifikowaną w dziecku, jako owocu dzieła stwórczego Boga samego, matki, ojca, położnej oraz innych osób. 7. Doświadczenie bólu, choroby i śmierci Gdy wspomniany ekstatyczny moment mija, powraca znów chronos mierzalny czas ziemski, ból cielesności, płacz dziecka, ale niestety czasami też jego milczenie, choroba a nawet doświadczenie śmierci, czy to dziecka czy matki. Nie można przejść obok tych granicznych doświadczeń i je pominąć. Także te tragiczne przeżycia są nierzadko częścią składową duchowości okołoporodowej. W takich dramatycznych sytuacjach namacalnie doświadcza się kruchości daru życia, cienkiej granicy między życiem i śmiercią. Ale nawet najbardziej doświadczone położne i ginekolodzy nie mogą dać nigdy 100% gwarancji pomyślności akcji porodowej. A więc konfrontacja z tą bolesną rzeczywistością jest wpisana niejako w naturę doświadczenia porodowego, a więc i w jego duchowość. Może nawet w tym negatywnym ujęciu jeszcze bardziej wyczuwa się ważkość i sens owej, wspomnianej już wcześniej duchowości primordialnej, tej naturalnej, wypływającej z pierwotnego porządku rzeczy. W takiej sytuacji zarazem położna, jak i lekarz oraz cała służba medyczna stają się równocześnie swojego rodzaju pierwszymi psychoterapeutami a nawet duszpasterzami dla uczestników porodu, dla matki, ojca, krewnych. Naturalnie wymaga to od nich nie tylko czysto ludzkich kompetencji, ale i profesjonalnego przygotowania 5 Św. Jan od Krzyża, Doktor Kościoła, Dzieła, Wydawnictwo oo. Karmelitów Bosych, Kraków 1986.