Wszystko co chcielibyście wiedzieć o organizacji nauczania języka kaszubskiego oraz własnej historii i kultury

Transkrypt

1 Renata Mistarz Wszystko co chcielibyście wiedzieć o organizacji nauczania języka kaszubskiego oraz własnej historii i kultury Podstawy prawne - stan na 15 marca 2014 roku Gdańsk

2 Spis treści 1. Akty podstawowe Konstytucja RP z dnia Ustawa z dnia o mniejszościach narodowych i etnicznych 6 oraz o języku regionalnym 1.3 Ustawa o systemie oświaty Ustawa z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 14 listopada 2007 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym 2. Warunki i sposób wprowadzania przez szkoły nauczania języka 9 kaszubskiego 2.1. Kto inicjuje, kto organizuje nauczanie języka 9 kaszubskiego? 2.2. Organizacja przedmiotu własna historia i kultura Wymiar godzin nauczania języka kaszubskiego Charakter przedmiotów język kaszubski i własna 19 historia i kultura, prowadzenie dokumentacji nauczania, ocenianie w przedmiotach, wpisywanie ocen na świadectwie szkolnym 2.5. Egzamin maturalny z języka kaszubskiego. Nastąpią 22 zmiany od roku Podstawa programowa przedmiotu Język regionalny - 26 język kaszubski 2.6. Podstawa programowa przedmiotu własna historia i 36 kultura 2.7. Programy, podręczniki Finansowanie nauczania języka kaszubskiego oraz własnej 39 historii i kultury 3.1. Kto i jak finansuje nauczanie języka kaszubskiego? Inicjowanie nauczanie języka kaszubskiego Nauczyciele Jakie kwalifikacje musi mieć nauczyciel do nauczanie 44 języka kaszubskiego? 4.2. Doradztwo metodyczne dla nauczycieli języka 45 kaszubskiego 4.3. Finansowanie doskonalenia nauczycieli Wynagrodzenie nauczycieli 51 2

3 Renata Mistarz Wszystko co chcielibyście wiedzieć o organizacji nauczania języka kaszubskiego oraz własnej historii i kultury. Podstawy prawne stan na 15 marca 2014 roku W opracowaniu zaprezentowano przede wszystkim rozstrzygnięcia prawne przydatne w codziennej pracy dyrektorów szkół i przedszkoli, nauczycieli oraz pracowników organów prowadzących szkoły i przedszkola, organizujących i realizujących edukację kaszubską. Zainteresowanych - pominiętą w opracowaniu - dziedziną prawa międzynarodowego odsyłam do swojego artykułu w czasopiśmie Języki obce w szkole (2001) 1. Autorka 1. Akty podstawowe 1.1. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. 2 Art Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Art Rzeczypospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury. 2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej. Komentarz Artykuł 32 Konstytucji RP zawiera ogólną klauzulę antydyskryminacyjną. 1 R. Mistarz, Stan prawny w zakresie edukacji mniejszości narodowych i etnicznych (kształcenia umożliwiającego podtrzymywanie poczucia tożsamości etnicznej i językowej a także w zakresie organizacji takiego kształcenia) /na dzień 30 czerwca 2001r./. [w:] Języki obce w szkole z 2001 r. Nr 6, s Dz. U. z 1997 r., Nr 78, poz. 483, z późn. zm. (zdjęto ) 3

4 Artykuł 35 odnosi się bezpośrednio do mniejszości narodowych i etnicznych. Pytanie czy odnosi się do społeczności kaszubskiej, nie mającej oficjalnego statusu mniejszości? Odpowiedź na powyższe pytanie brzmi tak, co między innymi wynika ze stosowania w Polsce Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych i etnicznych 3. W pierwszym Raporcie do Sekretarza Generalnego Rady Europy z realizacji przez Rzeczpospolitą Polską postanowień Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych, który na mocy podpisanej konwencji złożył rząd polski w 2002 roku, oprócz sprawozdania na temat sytuacji 13 mniejszości narodowych i etnicznych zamieszkujących na terytorium Polski, przedstawiona jest i szczegółowo opisana sytuacja Kaszubów. Są oni nazwani grupą etniczną 4, wobec której postanowienia Konwencji są realizowane w zakresie praw językowych 5. Od tego czasu rząd polski składał raporty z realizacji postanowień Konwencji jeszcze dwukrotnie (w 2009 i 2012 roku), w każdym z nich opisując obok mniejszości narodowych i etnicznych społeczność kaszubską 6. W latach Kaszubi w aktach prawa oświatowego mieli status grupy etnicznej 7. Od roku 2005 Kaszubi mają status prawny społeczności posługującej się językiem regionalnym 8, co wynika z wejścia w życie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym 9 Art Za język regionalny w rozumieniu ustawy, zgodnie z Europejską Kartą Języków Regionalnych lub Mniejszościowych, uważa się język, który: 1) jest tradycyjnie używany na terytorium danego państwa przez jego obywateli, którzy stanowią grupę liczebnie mniejszą od reszty ludności tego państwa; 3 Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych, sporządzona w Strasburgu dnia 1 lutego 1995 r. (Dz. U. z 2002 r., Nr 22, poz. 209). Szerzej o tym [w:] R. Mistarz, Stan prawny, JOwSz, s I Raport dla Sekretarza Generalnego Rady Europy z realizacji przez Rzeczpospolitą Polską postanowień Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych, s (zdjęto ) 5 Tamże. 6 Wszystkie trzy raporty znajdują się na stronie Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji pod adresem (zdjęto ). 7 Np. rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu 8 We wszystkich odnoszących się do kaszubskiej edukacji rozporządzeniach Minister Edukacji Narodowej zastąpił określenie Kaszubów grupa etniczna określeniem społeczność posługująca się językiem regionalnym. 9 Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz.U. z 2005 r. Nr 17, poz. 141, Nr 62, poz. 550, z 2009 r. Nr 31, poz. 206, Nr 157, poz ) (zdjęto ) 4

5 2) różni się od oficjalnego języka tego państwa; nie obejmuje to ani dialektów oficjalnego języka państwa, ani języków migrantów. 2. Językiem regionalnym w rozumieniu ustawy jest język kaszubski. Przepisy art stosuje się odpowiednio, z tym że przez liczbę mieszkańców gminy, o której mowa w art. 14, należy rozumieć liczbę osób posługujących się językiem regionalnym, urzędowo ustaloną jako wynik ostatniego spisu powszechnego. Art Realizacja prawa osób posługujących się językiem, o którym mowa w art. 19, do nauki tego języka lub w tym języku odbywa się na zasadach i w trybie określonych w ustawie wymienionej w art Organy władzy publicznej są obowiązane podejmować odpowiednie środki w celu wspierania działalności zmierzającej do zachowania i rozwoju języka, o którym mowa w art. 19. Przepisy art. 18 ust. 2 i 3 oraz ust. 5 stosuje się odpowiednio. 3. Środkami, o których mowa w ust. 2, mogą być również środki przekazywane z budżetu jednostki samorządu terytorialnego organizacjom lub instytucjom, realizującym zadania służące zachowaniu i rozwojowi języka, o którym mowa w art. 19. Art. 17 Realizacja prawa osób należących do mniejszości do nauki języka mniejszości lub w języku mniejszości, a także prawa tych osób do nauki historii i kultury mniejszości odbywa się na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, Nr 273, poz i Nr 281, poz. 2781). Art. 8. Osoby należące do mniejszości mają w szczególności prawo do: 1) swobodnego posługiwania się językiem mniejszości w życiu prywatnym i publicznie; 2) rozpowszechniania i wymiany informacji w języku mniejszości; 3) zamieszczania w języku mniejszości informacji o charakterze prywatnym; 4) nauki języka mniejszości lub w języku mniejszości. Komentarz Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym jest podstawową ustawą dla języka kaszubskiego oraz osób posługujących się językiem kaszubskim (jako pojedynczych osób, ale nie Kaszubów jako całej grupy). W artykule 19 znajduje się definicja języka regionalnego przeniesiona bezpośrednio z Europejskiej Karty Języków regionalnych lub mniejszościowych 10 (ust. 1) oraz rozstrzygnięcie, iż jedynym językiem regionalnym w Polsce jest język kaszubski (ust. 2). Z artykułu 19 ust. 2 wynika, iż przepisy zawarte w zapisach artykułów od 7 do 15 ustawy stosuje się odpowiednio do języka kaszubskiego i osób posługujących się językiem kaszubskim. Prawa tych osób zawarte są w artykule 8. Osoby posługujące się językiem kaszubskim mają 10 Europejska Karta Języków Mniejszościowych lub Regionalnych sporządzona w Strasburgu dnia 5 listopada 1992 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 137, poz. 1121) wraz z Oświadczeniem Rządowym z dnia 22 maja 2009 r. w sprawie mocy obowiązującej Europejskiej karty języków regionalnych lub mniejszościowych, sporządzonej w Strasburgu dnia 5 listopada 1992 r. (tamże, poz. 1122). 5

6 w szczególności prawo do nauki języka kaszubskiego lub w języku kaszubskim (pkt 4), swobodnego posługiwania się językiem kaszubskim w życiu prywatnym i publicznie (pkt 1), rozpowszechniania i wymiany informacji w języku kaszubskim (pkt 2) oraz zamieszczania w języku kaszubskim informacji o charakterze prywatnym (pkt 3). Artykuł 20 zobowiązuje organy władzy publicznej do podejmowania odpowiednich środków w celu wspierania działalności zmierzającej do zachowania i rozwoju języka regionalnego kaszubskiego (ust. 1). Środkami takimi mogą być również środki przekazywane z budżetu jednostki samorządu terytorialnego organizacjom lub instytucjom, realizującym zadania służące zachowaniu i rozwojowi języka (ust. 2). Jednostki samorządu terytorialnego mogą, w poczuciu odpowiedzialności za język kaszubski, wydatkować na jego zachowanie i rozwój własne pieniądze. Nierzadką praktyką części samorządów jest wydatkowanie pieniędzy pochodzących z państwowej subwencji oświatowej na inne, nawet pozaoświatowe cele. W świetle tego zapisu wydaje się to niestosownością i nawet sprzeniewierzeniem podstawowym zasadom polityki państwa. 1.3 Ustawa o systemie oświaty 11 Preambuła Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata. Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności. Art Szkoła i placówka publiczna umożliwia uczniom podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej, a w szczególności naukę języka oraz własnej historii i kultury. 2. Na wniosek rodziców nauka, o której mowa w ust. 1, może być prowadzona: 1) w osobnych grupach, oddziałach lub szkołach; 2) w grupach, oddziałach lub szkołach z dodatkową nauką języka oraz własnej historii i kultury; 3) w międzyszkolnych zespołach nauczania. 3. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia, warunki i sposób wykonywania przez szkoły i placówki zadań, o których mowa w ust. 1 i 2, w szczególności minimalną liczbę uczniów, dla których organizuje się poszczególne formy nauczania wymienione w ust W pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły publiczne zapewniają podtrzymywanie kultury i tradycji regionalnej. 5. Podręczniki szkolne i książki pomocnicze do kształcenia uczniów w zakresie niezbędnym do podtrzymywania poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej mogą być 11 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) 6

7 dofinansowywane z budżetu państwa z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw oświaty i wychowania. 6. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania podejmie działania w celu zapewnienia możliwości kształcenia nauczycieli oraz dostępu do podręczników na potrzeby szkół i placówek publicznych, o których mowa w ust Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania podejmie działania w celu popularyzacji wiedzy o historii, kulturze, języku i o tradycjach religijnych mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym. Komentarz Na szkołach i placówkach spoczywa obowiązek umożliwiania uczniom podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej, a w szczególności nauki języka oraz własnej historii i kultury (art. 13 ust. 1). W pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły publiczne mają obowiązek zapewnić podtrzymywanie poczucia kultury i tradycji regionalnej (ust. 4). Nakłada to na szkoły i nauczycieli także obowiązek realizacji edukacji regionalnej/ścieżki regionalnej, z której część szkół i nauczycieli wycofała się po zmianie podstawy programowej w 2008 roku. Na podstawie ustępu 3 wydane jest rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym obowiązujące z dwukrotnymi zmianami z roku 2010 i Ustawa o systemie oświaty nadaje prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych i kulturalnych (ust. 2). Szkolnictwo z nauczaniem języka kaszubskiego, podobnie jak i szkolnictwo z nauczaniem języków mniejszości narodowych i etnicznych, są integralną częścią polskiego systemu oświaty, która reguluje wszystkie sfery ich funkcjonowania. 1.4 Ustawa z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim 13 Art. 2. Ustawa nie narusza: ( ) 2) praw mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym. 12 Dz. U. z 2007 r. Nr 214, poz zm. Dz. U. z 2010 r. Nr 109, poz. 712 i Dz. U. z 2012 r., poz Ustawa z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz. U. 7

8 Komentarz Ustawa zawiera deklarację, że zawarte w niej przepisy nie naruszają praw mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym. Na podstawie art. 10 ust. 2 ustawy wydane jest rozporządzenie MSWiA w sprawie wypadków, w których nazwom i tekstom w języku polskim mogą towarzyszyć wersje w przekładzie na język obcy 14. Rozporządzenie przewiduje m. in. w jakich warunkach mogą pojawiać się napisy kaszubskojęzyczne w przestrzeni publicznej. Ma to znaczenie dla realizacji nauczania języka kaszubskiego w sytuacjach pozaszkolnych. 1.5 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym 15 Komentarz Rozporządzenie z 2007 roku obowiązuje z dwukrotnymi zmianami: z roku 2010 i To ostatnie zawiera istotne rozstrzygnięcia dotyczące nauczania języka kaszubskiego oraz własnej historii i kultury. Jednolity tekst rozporządzenia opublikowano w Dzienniku Ustaw z dnia 3 marca 2014 poz Fragmenty rozporządzenia będą cytowane w dalszej części opracowania, przypisane do konkretnych zagadnień. 14 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 marca 2002 r. w sprawie wypadków, w których nazwom i tekstom w języku polskim mogą towarzyszyć wersje w przekładzie na język obcy (Dz. U. Nr 37, poz. 349, z późn. zm.) 15 Dz. U. z 2007 r. Nr 214, poz zm. Dz. U. z 2010 r. Nr 109, poz. 712 i Dz. U. z 2012 r., poz Tekst jednolity [w:] Dz. U. z 2014 r., poz wraz z obwieszczeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 października 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym. 8

9 2. Warunki i sposób wprowadzania przez szkoły nauczania języka kaszubskiego 2.1. Kto inicjuje, kto organizuje nauczanie języka kaszubskiego? Rozporządzenie MEN w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym Naukę języka mniejszości lub języka regionalnego w przedszkolu oraz naukę języka mniejszości lub języka regionalnego i naukę własnej historii i kultury w szkole organizuje odpowiednio dyrektor przedszkola lub szkoły, na pisemny wniosek rodziców (prawnych opiekunów) ucznia, składany na zasadzie dobrowolności. 2. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, składa się: 1) dyrektorowi przedszkola przy zgłoszeniu dziecka do przedszkola; 2) dyrektorowi szkoły przy zgłoszeniu ucznia do szkoły albo w toku nauki w szkole w terminie do dnia 30 kwietnia. 3. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, dotyczy odpowiednio całego okresu, na który dziecko jest przyjmowane do przedszkola, oraz całego okresu nauki ucznia w szkole. 5. Oddziały, o których mowa w 3 ust. 1 pkt 1-3 [oddziały przedszkolne - RM] i 4 pkt 1-3 [oddziały szkolne - RM], są organizowane, jeżeli na naukę języka mniejszości lub języka regionalnego zostanie zgłoszonych: 6. 1) w przedszkolu na poziomie danego oddziału - co najmniej 7 dzieci; 2) w szkole podstawowej i gimnazjum na poziomie danej klasy - co najmniej 7 uczniów; 3) w szkole ponadgimnazjalnej na poziomie danej klasy - co najmniej 14 uczniów. W przypadku gdy liczba zgłoszonych uczniów jest mniejsza niż określona w 5 pkt 2 i 3, nauczanie języka mniejszości lub języka regionalnego w szkołach organizuje się w grupach międzyoddziałowych lub międzyklasowych, z tym że: 1) grupa międzyoddziałowa, utworzona z uczniów różnych oddziałów na poziomie danej klasy, nie może liczyć mniej niż 7 uczniów w szkole podstawowej i gimnazjum oraz 14 uczniów w szkole ponadgimnazjalnej; 2) grupa międzyklasowa, utworzona z uczniów różnych klas, w której nauczanie odbywa się według organizacji nauczania w klasach łączonych, nie może liczyć mniej niż 3 i więcej niż 14 uczniów. 16 Rozporządzenie MEN z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym (Dz. U. z 2014 r., poz. 263 tekst jednolity). 9

10 7. W uzasadnionych przypadkach, za zgodą organu prowadzącego przedszkole lub szkołę, liczba uczniów w oddziałach, grupach międzyoddziałowych lub międzyklasowych może być mniejsza niż określona w 5 i Jeżeli z powodu zbyt małej liczby zgłoszonych uczniów lub braku nauczyciela nie ma możliwości zorganizowania nauczania języka mniejszości lub języka regionalnego w sposób określony w 3 ust. 1 pkt 1-3 i w 4 pkt 1-3, organ prowadzący przedszkole lub szkołę, uwzględniając miejscowe warunki komunikacyjne, organizuje zespoły międzyprzedszkolne lub międzyszkolne. Dyrektor przedszkola lub szkoły przekazuje organowi prowadzącemu listę uczniów zgłoszonych na naukę języka mniejszości lub języka regionalnego. 2. Liczba uczniów w zespole międzyprzedszkolnym lub międzyszkolnym nie może być mniejsza niż 3 i większa niż Nauczanie języka mniejszości lub języka regionalnego w zespole międzyprzedszkolnym lub międzyszkolnym prowadzi się w wymiarze 3 godzin tygodniowo. Komentarz Nauczanie języka kaszubskiego inicjują rodzice (prawni opiekunowie) uczniów, składając pisemne wnioski dyrektorowi szkoły lub przedszkola. Obowiązuje składanie wniosków w stosownych terminach ( 2. ust. 2) z okresem ważności wniosku przez cały czas edukacji w szkole/przedszkolu. Istnieje trudność z zachowaniem terminu 30 kwietnia w przypadku uczniów, którzy przychodzą do pierwszej klasy gimnazjów, liceów i techników (w wymaganym czasie wybór szkoły niekoniecznie jest przez ucznia dokonany). Ten problem winien rozwiązać ustawodawca. Wnioski muszą być przechowywane przez dyrektora w dokumentacji szkoły/przedszkola przez cały czas edukacji. By nie doszło do wycofania wniosku w trakcie trwania nauki nauczanie powinno być realizowane mądrze, atrakcyjnie i z troską o dzieci/uczniów. Tu odpowiedzialność spoczywa na nauczycielu, dyrektorze i organie prowadzącym (w przypadku, gdyby dochodziło do ograniczenia finansowania nauczania i niemożności realizowania zająć stymulujących rozwój i zajęć poza szkołą). Odpowiedzialność za stworzenie zespołu klasowego spoczywa w pierwszej kolejności na dyrektorze szkoły/przedszkola. W przypadku uzyskania zbyt małej ilości wniosków oraz braku nauczyciela odpowiedzialność za uruchomienie nauczania przesuwa się na organ prowadzący. Nikt nie może ukrywać złożonych przez rodziców wniosków. Jest to wbrew prawu i narusza prawa językowe poszczególnych osób. Przy jednostkowych zgłoszeniach w gminie władze powinny rozważyć tworzenie zespołu międzyszkolnego międzygminnego. 10

11 Rozporządzenie MENiS w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół Szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym określa arkusz organizacji szkoły opracowany przez dyrektora szkoły, z uwzględnieniem szkolnego planu nauczania, o którym mowa w przepisach w sprawie ramowych planów nauczania do dnia 30 kwietnia każdego roku. Arkusz organizacji szkoły zatwierdza organ prowadzący szkołę do dnia 30 maja danego roku. 2. W arkuszu organizacji szkoły zamieszcza się w szczególności: liczbę pracowników szkoły, w tym pracowników zajmujących stanowiska kierownicze, ogólną liczbę godzin zajęć edukacyjnych finansowanych ze środków przydzielonych przez organ prowadzący szkołę. Komentarz Szkoła podejmuje decyzję o wprowadzeniu nauczania języka kaszubskiego z dniem 1 września nowego roku szkolnego uchwałą rady pedagogicznej zaopiniowaną przez Radę Szkoły lub Rady Rodziców, co powinno dokonywać się w miesiącu marcu, tak aby w stosownym czasie zostało umieszczone w projekcie organizacyjnym szkoły. Arkusz organizacyjny szkoły opracowuje dyrektor szkoły do 30 kwietnia każdego roku, zatwierdza organ prowadzący szkołę do dnia 30 maja danego roku. Rozporządzenie MEN w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym W przedszkolach nauczanie języka mniejszości lub języka regionalnego może być organizowane: 17 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U nr 61 poz. 624) wraz z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. z 2002 r. Nr 10, poz. 96). 18 Rozporządzenie MEN z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym (Dz. U. z 2014 r., poz. 263 tekst jednolity). 11

12 1) w przedszkolach lub oddziałach przedszkolnych, w których zajęcia są prowadzone w języku mniejszości lub języku regionalnym, z zastrzeżeniem ust. 2; 2) w przedszkolach lub oddziałach przedszkolnych, w których zajęcia są prowadzone w dwóch językach: polskim oraz języku mniejszości lub języku regionalnym; 3) w przedszkolach lub oddziałach przedszkolnych, w których zajęcia w języku mniejszości lub języku regionalnym są prowadzone w wymiarze 4 godzin tygodniowo; 4) w międzyprzedszkolnych zespołach nauczania języka mniejszości lub języka regionalnego. 2. Dla dzieci spełniających obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego w przedszkolach i oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych, w których zajęcia są prowadzone w języku mniejszości lub języku regionalnym, zajęcia są prowadzone także w języku polskim, w wymiarze 4 godzin tygodniowo. 4. W szkołach nauczanie języka mniejszości lub języka regionalnego może być organizowane: 1) w szkołach lub oddziałach z nauczaniem w języku mniejszości lub języku regionalnym, w których zajęcia edukacyjne są prowadzone w tym języku, z wyjątkiem zajęć obejmujących: a) w szkole podstawowej: - w klasach I-III (I etap edukacyjny - edukacja wczesnoszkolna) - edukację polonistyczną, - w klasach IV-VI (II etap edukacyjny) - język polski oraz część historii i społeczeństwa dotyczącą historii Polski, b) w pozostałych typach szkół - język polski, część historii dotyczącą historii Polski i część geografii dotyczącą geografii Polski; 2) w szkołach lub oddziałach, w których zajęcia edukacyjne są prowadzone w dwóch językach: polskim oraz języku mniejszości lub języku regionalnym, będącym drugim językiem nauczania, z tym że na II, III i IV etapie edukacyjnym zajęcia w dwóch językach są prowadzone z co najmniej czterech obowiązkowych zajęć edukacyjnych nauczanych na danym etapie edukacyjnym, z wyjątkiem zajęć obejmujących język polski, część historii dotyczącą historii Polski oraz część geografii dotyczącą geografii Polski; 3) w szkołach lub oddziałach z dodatkową nauką języka mniejszości lub języka regionalnego, prowadzoną w formie odrębnych zajęć, w których zajęcia edukacyjne są prowadzone w języku polskim, z wyjątkiem zajęć z języka mniejszości lub języka regionalnego; 4) w międzyszkolnych zespołach nauczania języka mniejszości lub języka regionalnego. Komentarz W zależności od swoich możliwości kadrowych i programowych szkoła/przedszkole może wybierać sposób prowadzenia nauczania języka kaszubskiego. Można to czynić poprzez różne zanurzenie dziecka/ucznia w języku, co przedstawiają zapisy kolejnych ustępów w paragrafach 3 i 4: a/ kształcenie i nauczanie w języku regionalnym (za wyjątkiem edukacji polonistycznej, języka polskiego, części historii i społeczeństwa oraz geografii w zakresie historii i geografii Polski) - 3 pkt 1 i 4 pkt 1; b/ kształcenie i nauczanie w sposób dwujęzyczny (z tym że na II, III i IV etapie edukacyjnym zajęcia w dwóch językach są prowadzone z co najmniej czterech 12

13 obowiązkowych zajęć edukacyjnych nauczanych na danym etapie edukacyjnym, z wyjątkiem zajęć obejmujących język polski, część historii dotyczącą historii Polski oraz część geografii dotyczącą geografii Polski) - 3 pkt 2 i 4 pkt 2; c/ nauczanie języka ojczystego jako przedmiotu dodatkowego oraz własnej historii i kultury etnicznej/mniejszościowej - 3 pkt 3 i 4 pkt 3. Do tej pory realizowany jest wariant c - nauczanie języka kaszubskiego jako przedmiotu dodatkowego. Nauczanie dwujęzyczne może być realizowane w przedszkolu (istnieje gotowy program dla przedszkoli Kaszëbsczi cëdowny swiat). Do realizacji nauczania dwujęzycznego w szkołach należałoby stworzyć programy do czterech przedmiotów nauczania Organizacja przedmiotu własna historia i kultura Rozporządzenie MEN w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym 19 2 ust. 4 Złożenie wniosku, o którym mowa w ust. 1, jest równoznaczne z: 1) w przypadku nauki języka mniejszości lub języka regionalnego zaliczeniem tych zajęć do obowiązkowych zajęć edukacyjnych ucznia; 2) w przypadku nauki własnej historii i kultury zaliczeniem tych zajęć do dodatkowych zajęć edukacyjnych ucznia. Komentarz Paragraf 2 ust. 4 stanowi, iż nauka języka kaszubskiego jest przedmiotem obowiązkowym dla ucznia a nauka własnej historii i kultury - przedmiotem dodatkowym. Oba przedmioty należy wprowadzić z chwilą złożenia wniosku przez rodziców bądź prawnych opiekunów ucznia. 19 Rozporządzenie MEN z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym (Dz. U. z 2014 r., poz. 263 tekst jednolity). 13

14 Nowy przedmiot własna historia i kultura został wprowadzony w roku 2012 (z terminem wejścia w życie od roku szkolnego 2012/2013) jako element sprzężonego pakietu edukacyjnego język mniejszościowy + własna historia i kultura gwarantowanego przez państwo polskie mniejszościom narodowym i etnicznym oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym. Nauka przedmiotu własna historia i kultura przysługuje niejako automatycznie wszystkim uczniom, których rodzice złożyli wnioski o nauczanie języka kaszubskiego (par. 2, ust. 4), a z drugiej strony państwo, subwencjonując nauczanie języków mniejszościowych - wymaga realizacji tego przedmiotu w odniesieniu do każdego ucznia zapisanego na naukę języka zgodnie z wnioskiem rodziców. Przedmiot organizuje się poczynając od II etapu edukacyjnego w środkowej klasie w etapie edukacyjnym: piątej klasie szkoły podstawowej oraz w drugiej klasie gimnazjum, liceum i technikum (zob. tabela 1). Uczniowie będą wówczas najmniej obciążeni obowiązkami szkolnymi (w porównaniu z ostatnią klasą danego etapu edukacyjnego, gdy intensywniej przygotowują się do sprawdzianu bądź egzaminów zewnętrznych). Przedmiot w zapisach prawnych nazwano własna historia i kultura, jednakże sugeruje się, aby nosił on konkretne uszczegółowienie, że dotyczy Kaszubów. Na Kaszubach występują szkoły z nauczaniem języka kaszubskiego i ukraińskiego, objęte obowiązkiem organizacji przedmiotu własna historia i kultura o różnych programach, w odniesieniu do dwóch różnych grup uczniów. Autorka sugeruje, żeby na całych Kaszubach obowiązywała jednolita nazwa tego przedmiotu szkolnego: Historia i kultura Kaszubów, tj. z wyraźnym zaznaczeniem podmiotu, będącego wspólnotą a nie terytorium czy przymiotnikową nazwą kaszubska. Jednolita nazwa przedmiotu może też mieć też znaczenie, gdyby przedmiot został wyodrębniony w sprawozdawczości SIO, itp. Sprawa konsultowana przez autorkę z Ministerstwem Edukacji Narodowej nie budziła zastrzeżeń. 14

15 2.3. Wymiar godzin nauczania języka kaszubskiego Rozporządzenie MEN w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym W przedszkolach nauczanie języka mniejszości lub języka regionalnego może być organizowane: ( ) 3) w przedszkolach lub oddziałach przedszkolnych, w których zajęcia w języku mniejszości lub języku regionalnym są prowadzone w wymiarze 4 godzin tygodniowo; 8a ust. 3 W szkolnych planach nauczania w szkołach lub oddziałach z dodatkową nauką języka mniejszości lub języka regionalnego prowadzoną w formie odrębnych zajęć: 1) w szkole podstawowej: w I etapie edukacyjnym - edukacja wczesnoszkolna: a) w trzyletnim okresie nauczania: - na naukę języka mniejszości lub języka regionalnego należy przeznaczyć co najmniej 290 godzin, b) tygodniowy wymiar godzin zajęć, o których mowa w lit. a, dla uczniów poszczególnych klas wynosi: - klasa I - 3 godziny, - klasa II - 3 godziny, - klasa III - 3 godziny; 2) w szkole podstawowej: w II etapie edukacyjnym - klasy IV-VI: a) w trzyletnim okresie nauczania: - na naukę języka mniejszości lub języka regionalnego należy przeznaczyć co najmniej 290 godzin, - na naukę własnej historii i kultury należy przeznaczyć co najmniej 30 godzin, b) tygodniowy wymiar godzin zajęć, o których mowa w lit. a, dla uczniów poszczególnych klas wynosi: - klasa IV - 3 godziny, - klasa V - 4 godziny, - klasa VI - 3 godziny; 3) w gimnazjum: a) w trzyletnim okresie nauczania: - na naukę języka mniejszości lub języka regionalnego należy przeznaczyć co najmniej 290 godzin, 20 Rozporządzenie MEN z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym (Dz. U. z 2014 r., poz. 263 tekst jednolity). 15

16 - na naukę własnej historii i kultury należy przeznaczyć co najmniej 30 godzin, b) tygodniowy wymiar godzin zajęć, o których mowa w lit. a, dla uczniów poszczególnych klas wynosi: - klasa I - 3 godziny, - klasa II - 4 godziny, - klasa III - 3 godziny; 4) w zasadniczej szkole zawodowej: a) w trzyletnim okresie nauczania: - na naukę języka mniejszości lub języka regionalnego należy przeznaczyć co najmniej 160 godzin, - na naukę własnej historii i kultury należy przeznaczyć co najmniej 30 godzin, b) tygodniowy wymiar godzin zajęć, o których mowa w lit. a, dla uczniów poszczególnych klas wynosi: - klasa I - 2 godziny, - klasa II - 2 godziny, - klasa III - 2 godziny; 5) w liceum ogólnokształcącym a) w trzyletnim okresie nauczania: - na naukę języka mniejszości lub języka regionalnego w zakresie podstawowym należy przeznaczyć co najmniej 270 godzin, - na naukę własnej historii i kultury należy przeznaczyć co najmniej 30 godzin, b) tygodniowy wymiar godzin zajęć, o których mowa w lit. a, dla uczniów poszczególnych klas wynosi: - klasa I - 3 godziny, - klasa II - 4 godziny, - klasa III - 3 godziny; 6) w liceum profilowanym: a) w trzyletnim okresie nauczania: - na naukę języka mniejszości lub języka regionalnego w zakresie podstawowym należy przeznaczyć co najmniej 270 godzin, - na naukę własnej historii i kultury należy przeznaczyć co najmniej 30 godzin, b) tygodniowy wymiar godzin zajęć, o których mowa w lit. a, dla uczniów poszczególnych klas wynosi: - klasa I - 3 godziny, - klasa II - 4 godziny, - klasa III - 3 godziny; 7) w technikum: a) w czteroletnim okresie nauczania: - na naukę języka mniejszości lub języka regionalnego w zakresie podstawowym należy przeznaczyć co najmniej 270 godzin, - na naukę własnej historii i kultury należy przeznaczyć co najmniej 30 godzin, b) tygodniowy wymiar godzin zajęć, o których mowa w lit. a, dla uczniów poszczególnych klas wynosi: - klasa I 3 godziny, - klasa II - 3 godziny, - klasa III - 2 godziny, - klasa IV - 2 godziny. 16

17 8a ust. 4 Na naukę języka mniejszości lub języka regionalnego w zakresie rozszerzonym należy przeznaczyć dodatkowo, poza wymiarem godzin przeznaczonym na naukę tego języka w zakresie podstawowym, określonym w ust. 1 pkt 5-7, ust. 2 pkt 5-7 i ust. 3 pkt 5-7 : 1) w liceum ogólnokształcącym i liceum profilowanym - co najmniej 180 godzin w trzyletnim okresie nauczania; 2) w technikum - co najmniej 180 godzin w czteroletnim okresie nauczania. Komentarz a/ Nauczanie języka kaszubskiego w przedszkolach Wymiar nauczania języka kaszubskiego w przedszkolach zgodnie z 3 ust. 3 rozporządzenia powinien wynosić 4 godziny tygodniowo. Przedszkola realizują nauczanie języka kaszubskiego w oparciu 6 ust 3 rozporządzenia MEN w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkołach 21, według zapisów którego czas trwania zajęć prowadzonych dodatkowo powinien być dostosowany do możliwości rozwojowych dzieci i wynosić: z dziećmi w wieku 3-4 lat - około 15 minut, z dziećmi w wieku 5-6 lat - około 30 minut. Zatem nie spełniają one zapisu 3 rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości, które przecież jest praktyczną emanacją art. 13 ustawy o systemie oświaty. Przedszkola (i inne przedszkolne formy organizacyjne) realizują więc prawdopodobnie edukację regionalną z elementami języka kaszubskiego lub jakąś formę propedeutyczną nauczania języka kaszubskiego, formą wstępną, przygotowującą do późniejszego uczenia się języka kaszubskiego. Więcej na ten temat znaleźć można w publikacjach zamieszczonych w Internecie: Kaszëbsczi cëdowny swiat. Program dla przedszkoli kaszubskich, (R. Mistarz i in., 2011: 6-7) oraz Kaszëbsczi cëdowny swiat. Publikacja pokonferencyjna (2011: 14-16) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkołach (Dz. U. z 2001 r. Nr 61, poz. 624) 22 Publikacje można znaleźć w Internecie na stronie Skarbnicy kaszubskiej w zakładce nauczyciel pomoce metodologiczno-dydaktyczne pod adresami: 17

18 b/ Nauczanie języka kaszubskiego w szkołach Paragraf 8a określa minimalne godziny przeznaczone na naukę języka kaszubskiego oraz własnej historii i kultury dla poszczególnych etapów nauczania w zależności od realizowanego przez szkołę sposobu organizacji nauczania języka. Tu w opracowaniu wybrano jedynie wariant szkół z dodatkową nauką języka kaszubskiego (zainteresowanych innymi wariantami odsyłam do źródłowego tekstu rozporządzenia). Ponadto w paragrafie 8a określono tygodniowy wymiar godzin zajęć przeznaczonych na naukę języka kaszubskiego oraz na naukę własnej historii i kultury w poszczególnych klasach. Zwracam uwagę, że w szkołach ponadgimnazjalnych kończących się maturą uczniom należy zorganizować naukę języka kaszubskiego w wymiarze rozszerzonym. Całość wymiaru godzin na nauczanie dwóch połączonych ze sobą przedmiotów zawiera tabela nr 1: Tabela 1 Wymiar godzin przedmiotów język kaszubski oraz własna historia i kultura w zależności od etapu edukacyjnego i typu szkoły oraz łączny tygodniowy wymiar godzin zajęć obu przedmiotów. oraz 18

19 2.4. Charakter przedmiotów język kaszubski i własna historia i kultura, prowadzenie dokumentacji nauczania, ocenianie w przedmiotach, wpisywanie ocen na świadectwie szkolnym Rozporządzenie MEN w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym 23 2 ust. 4 Złożenie wniosku, o którym mowa w ust. 1, jest równoznaczne z: 1) w przypadku nauki języka mniejszości lub języka regionalnego zaliczeniem tych zajęć do obowiązkowych zajęć edukacyjnych ucznia; 2) w przypadku nauki własnej historii i kultury zaliczeniem tych zajęć do dodatkowych zajęć edukacyjnych ucznia. Rozporządzenie MEN w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych ust. 3 Ocenianie wewnątrzszkolne obejmuje: 1) formułowanie przez nauczycieli wymagań edukacyjnych niezbędnych do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych (semestralnych) ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych; ( ) 3) ocenianie bieżące i ustalanie śródrocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych oraz śródrocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania, według skali i w formach przyjętych w danej szkole; ( ) 5) ustalanie rocznych (semestralnych) ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych oraz rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania, według skali, o której mowa w 13 ust. 2 i 15 ust. 3; 23 Rozporządzenie MEN z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym (Dz. U. z 2014 r., poz. 263 tekst jednolity). 24 z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 83. poz. 562 z późn. zm.) 19

20 6) ustalanie warunków i trybu uzyskania wyższych niż przewidywane rocznych (semestralnych) ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych oraz rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania; 7) ustalanie warunków i sposobu przekazywania rodzicom (prawnym opiekunom) informacji o postępach i trudnościach ucznia w nauce. 3. ust. 4 Szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego określa statut szkoły, z uwzględnieniem przepisów rozporządzenia. 4. ust. 1. Nauczyciele na początku każdego roku szkolnego informują uczniów oraz ich rodziców (prawnych opiekunów) o: 12. 1) wymaganiach edukacyjnych niezbędnych do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych (semestralnych) ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych, wynikających z realizowanego przez siebie programu nauczania; 2) sposobach sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów; 3) warunkach i trybie uzyskania wyższej niż przewidywana rocznej (semestralnej) oceny klasyfikacyjnej z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych. 1. Śródroczne i roczne (semestralne) oceny klasyfikacyjne z obowiązkowych zajęć edukacyjnych ustalają nauczyciele prowadzący poszczególne obowiązkowe zajęcia edukacyjne, a śródroczną i roczną ocenę klasyfikacyjną zachowania - wychowawca klasy po zasięgnięciu opinii nauczycieli, uczniów danej klasy oraz ocenianego ucznia. 2. Śródroczne i roczne (semestralne) oceny klasyfikacyjne z dodatkowych zajęć edukacyjnych ustalają nauczyciele prowadzący poszczególne dodatkowe zajęcia edukacyjne. Roczna (semestralna) ocena klasyfikacyjna z dodatkowych zajęć edukacyjnych nie ma wpływu na promocję do klasy programowo wyższej (na semestr programowo wyższy) ani na ukończenie szkoły Począwszy od klasy IV szkoły podstawowej, uczeń, który w wyniku klasyfikacji rocznej uzyskał z obowiązkowych zajęć edukacyjnych średnią ocen co najmniej 4,75 oraz co najmniej bardzo dobrą ocenę z zachowania, otrzymuje promocję do klasy programowo wyższej z wyróżnieniem. 4a. Uczniowi, który uczęszczał na dodatkowe zajęcia edukacyjne lub religię albo etykę, do średniej ocen, o której mowa w ust. 4, wlicza się także roczne oceny uzyskane z tych zajęć Uczeń kończy szkołę podstawową, gimnazjum lub szkołę ponadgimnazjalną: 1) jeżeli w wyniku klasyfikacji końcowej, na którą składają się roczne (semestralne) oceny klasyfikacyjne z obowiązkowych zajęć edukacyjnych uzyskane w klasie programowo najwyższej (semestrze programowo najwyższym) i roczne (semestralne) oceny klasyfikacyjne z obowiązkowych zajęć edukacyjnych, których realizacja zakończyła się w klasach programowo niższych (semestrach programowo niższych) w szkole danego typu, z uwzględnieniem 20 ust. 7, uzyskał oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych wyższe od oceny niedostatecznej, z zastrzeżeniem 15 ust. 8; 2. Uczeń kończy szkołę podstawową, gimnazjum lub szkołę ponadgimnazjalną z wyróżnieniem, jeżeli w wyniku klasyfikacji końcowej, o której mowa w ust. 1 pkt 1, uzyskał z obowiązkowych zajęć edukacyjnych średnią ocen co najmniej 4,75 oraz co najmniej bardzo dobrą ocenę zachowania. 2a. Uczniowi, który uczęszczał na dodatkowe zajęcia edukacyjne lub religię albo etykę, do średniej ocen, o której mowa w ust. 2, wlicza się także roczne oceny uzyskane z tych zajęć. 20

21 Rozporządzenie MENiS w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji Szkoła prowadzi dla każdego oddziału dziennik lekcyjny, w którym dokumentuje się przebieg nauczania w danym roku szkolnym, z zastrzeżeniem Do dziennika lekcyjnego wpisuje się w porządku alfabetycznym lub innym ustalonym przez dyrektora szkoły nazwiska i imiona uczniów, daty i miejsca urodzenia oraz adresy ich zamieszkania, imiona i nazwiska rodziców (prawnych opiekunów) i adresy ich zamieszkania, a także tygodniowy plan zajęć edukacyjnych, oznaczenie realizowanych programów nauczania zawartych w szkolnym zestawie programów nauczania dla danego oddziału oraz imiona i nazwiska nauczycieli prowadzących poszczególne zajęcia. 3. W dzienniku lekcyjnym odnotowuje się obecność uczniów na zajęciach edukacyjnych oraz wpisuje się tematy przeprowadzonych zajęć, oceny i zaliczenia uzyskane przez uczniów z poszczególnych zajęć edukacyjnych, oceny zachowania, a także przeprowadzone hospitacje zajęć edukacyjnych. Przeprowadzenie zajęć edukacyjnych nauczyciel potwierdza podpisem. 4. Przeprowadzenie hospitacji zajęć edukacyjnych potwierdza podpisem nauczyciel upoważniony do sprawowania w szkole nadzoru pedagogicznego. 8. Wewnątrzszkolne ocenianie uczniów może być także dokumentowane w innym niż dziennik lekcyjny dokumencie, określonym w statucie szkoły, z tym że ustalone dla ucznia oceny końcoworoczne (semestralne), zaliczenia i ocenę zachowania wpisuje się do dziennika lekcyjnego Przedszkole, szkoła i placówka prowadzą dzienniki zajęć, które nie są wpisywane odpowiednio do dziennika zajęć przedszkola, dziennika lekcyjnego i dziennika zajęć wychowawczych, jeżeli jest to uzasadnione koniecznością dokumentowania przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej, w szczególności dziennik zajęć dydaktyczno-wyrównawczych i specjalistycznych, w tym zajęć rewalidacyjnych i socjoterapeutycznych. 2. Do dzienników zajęć, o których mowa w ust. 1, wpisuje się w porządku alfabetycznym nazwiska i imiona odpowiednio uczniów lub wychowanków, indywidualny program pracy z uczniem lub wychowankiem, a w przypadku zajęć grupowych - program pracy grupy, tygodniowy plan zajęć, tematy przeprowadzonych zajęć, ocenę postępów i wnioski dotyczące dalszej pracy oraz obecność uczniów lub wychowanków na zajęciach. Rozporządzenie MEN w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych Świadectwa szkolne promocyjne i świadectwa ukończenia szkoły można wypełniać pismem komputerowym i drukować z pominięciem zawartych we wzorze świadectwa: 1) linii przerywanych oznajmiających miejsca przeznaczone na wpisanie: imienia (imion) i nazwiska, daty i miejsca urodzenia, numeru PESEL ucznia, roku szkolnego, klasy, 25 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. z 2002 r. Nr 23, poz. 225) 26 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 maja 2010 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych (Dz. U nr 97 poz. 624) 21

22 nazwy, numeru i imienia szkoły, nazwy miejscowości i województwa, w którym znajduje się szkoła, profilu, zawodu, w którym kształcił się uczeń, okresu nauczania, przedmiotów ujętych w podstawie programowej w zakresie rozszerzonym, miejscowości i daty wydania świadectwa, numeru świadectwa, ocen zachowania i religii/etyki, nazw obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych oraz ocen z tych zajęć, nazw zajęć w profilu oraz ocen z tych zajęć, informacji dotyczącej indywidualnego programu lub toku nauki oraz szczególnych osiągnięć ucznia; w miejscu przerywanych linii wpisuje się odpowiednie dane; Załącznik do rozporządzenia MEN 7. W części świadectwa przeznaczonej na wpisanie obowiązkowych zajęć edukacyjnych należy wpisać obowiązkowe zajęcia edukacyjne zgodnie z kolejnością przyjętą w ramowych planów nauczania w szkołach publicznych. Komentarz Przedmiot język kaszubski - po złożeniu wniosku przez rodziców - zaliczany jest do przedmiotów obowiązkowych ucznia. Ocena z języka regionalnego jest wliczana do średniej ocen ucznia, ma wpływ na jego promocję i ukończenie szkoły. Ocena jest umieszczana na świadectwie w miejscu przeznaczonym na oceny z obowiązkowych zajęć edukacyjnych. Przedmiot własna historia i kultura jest dla ucznia dodatkowym zajęciem edukacyjnym. Ocena z niego jest wliczana do średniej ocen ucznia i umieszczana na świadectwie szkolnym w miejscu przeznaczonym na oceny z dodatkowych zajęć edukacyjnych. Ocena ta nie ma wpływu na promocję ucznia i ukończenie przez niego szkoły Egzamin maturalny z języka kaszubskiego. Nastąpią zmiany od roku 2015 Czym się będzie różnił egzamin maturalny z języka kaszubskiego w nowej formule (2015) od dotychczas obowiązującego (2014)? Egzamin maturalny z języka kaszubskiego dotychczas obowiązujący (do 2014 r.) Egzamin sprawdza: wiadomości i umiejętności zapisane w Standardach wymagań egzaminacyjnych (2007). Forma egzaminu: Egzamin jako przedmiot dodatkowy zdawany Egzamin maturalny z języka kaszubskiego w nowej formule (od 2015 r.) Egzamin sprawdza: wymagania określone w Podstawie programowej kształcenia ogólnego (2012) Forma egzaminu: Egzamin jako przedmiot dodatkowy zdawany jest 22

23 jest Egzamin maturalny z języka kaszubskiego dotychczas obowiązujący (do 2014 r.) tylko w części ustnej lub tylko w części pisemnej lub w części pisemnej i w części ustnej. Egzamin maturalny z języka kaszubskiego w nowej formule (od 2015 r.) tylko w części pisemnej lub w części pisemnej i w części ustnej. Poziom egzaminu: Część pisemna przeprowadzana jest na poziomie podstawowym lub na poziomie rozszerzonym. Dla części ustnej nie określa się poziomu egzaminu Szczegółowy opis części ustnej egzaminu Ustna część egzaminu trwa około 25 minut i składa się z dwóch części: 1/ prezentacji, czyli wypowiedzi zdającego na wybrany temat (15 minut), 2/ rozmowy zdającego z przedmiotowym zespołem egzaminacyjnym (ok. 10 minut). Część ustna egzaminu sprawdza przede wszystkim umiejętność komunikacji werbalnej oraz umiejętność organizowania warsztatu pracy. Poziom egzaminu: Część pisemna przeprowadzana jest wyłącznie na poziomie rozszerzonym. Dla części ustnej nie określa się poziomu egzaminu Szczegółowy opis części ustnej egzaminu Ustna część egzaminu trwa około 30 minut i składa się z trzech części: 1/ przygotowania wypowiedzi monologowej do wylosowanego pytania (nie więcej niż 15 minut). Zdający może w tym czasie przygotować ramowy plan wypowiedzi, konspekt, notatki pomocnicze. 2/ wypowiedzi monologowej zdającego dotyczącej wylosowanego pytania (ok. 10 minut), 3/ rozmowy zdającego z przedmiotowym zespołem egzaminacyjnym dotyczącej wygłoszonej wypowiedzi monologowej (około 5 minut). Część ustna egzaminu sprawdza umiejętność tworzenia spontanicznej wypowiedzi na określony temat, inspirowanej tekstem z zakresu kultury, poprawnej pod względem językowym, logicznym i retorycznym. Przygotowanie do egzaminu ustnego: 1. Nauczyciele języka kaszubskiego przedstawiają uczniowi na początku nauki w klasie maturalnej szkolną listę tematów. 2. Uczeń w klasie przedmaturalnej, w terminie ustalonym przez szkołę, może zgłosić własny temat, który może być umieszczony na liście, jeśli uzyska akceptację nauczycieli redagujących szkolną listę tematów. 3. Z listy zaproponowanych tematów uczeń wybiera jeden i określa sposób jego realizacji oraz zakres materiału służącego do opracowania tematu. Ten sam temat może być wybrany przez więcej niż jednego ucznia. 4. Uczeń ma obowiązek dostarczyć dyrektorowi szkoły, najpóźniej 4 tygodnie przed egzaminem, bibliografię, czyli wykaz literatury, która została wykorzystana do Przygotowanie do egzaminu ustnego: 1. Uczeń przygotowuje się do egzaminu maturalnego przez czas nauki szkolnej, przyjmując, egzamin sprawdza wymagania określone w Podstawie programowej kształcenia ogólnego (2012) IV i niższych etapów edukacyjnych. 2. Zadania egzaminacyjne obejmują wszystkie wymagania ogólne (oznaczone cyframi rzymskimi od I do V) oraz wybrane wymagania szczegółowe zawarte w podstawie programowej języka kaszubskiego (oznaczone cyframi arabskimi) 3. Szczegółowe treści pytań mają odniesienie do następujących punktów podstawy programowej dla LO: I. Znajomość kultury materialnej i duchowej Kaszub: historii, geografii, przyrody oraz zrozumienie specyfiki dziedzictwa kulturowego regionu. Obowiązują wymagania szczegółowe ujęte w 23