dr Piotra Sikorskiego i prof. Jerzego Solona

Transkrypt

1 Operat ochrony krajobrazu został przygotowany przez dr Piotra Sikorskiego i prof. Jerzego Solona

2 OstojaWigierska (w tym WPN) odznaczają się wysokimiwalorami walorami krajobrazowymi: przyrodniczymi y znajduje j się ę tu wiele ekosystemów wodno błotnych o znaczeniu krajowym (Ostoja Wigierska Natura 2000, Ramsar) kulturowymi na liście czerwonej księgi krajobrazów wpisano w randze krajowej barokowy zespół klasztorny. turystycznymi 110tys tys. odwiedzających/rok pod względem liczebności 12 ty wśród parków narodowych w kraju (na 23)

3 Krajobraz OstoiWigierskiej i WPNpodlega formalnie ochronie jako dobro całego społeczeństwa, jest też miejscem wypoczynku turystów dla 110 tys. osób/rok, ale też miejscem zamieszkania dla 16,4 tys. osób. Najważniejszymi beneficjentami są mieszkańcy, bez nich nie dałoby się utrzymać zasobów przyrodniczych w zadowalającym stanie np. z powodu koszenia łąk, torfowisk i uprawy roli. Ustawodawca narzuca formalne ramy, zawarte w prezentacji tezy są dążeniem realizacji tych zapisów, reszta jest potrzebą kompromisu.

4 ZAKRES WYSTĄPIENIA 1. Krajobrazy kluczowe dla Ostoi Wigierskiej Co decyduje o ich atrakcyjności, jakie elementy im zagrażają? 2. Atrakcyjność turystyki przyrodniczej Jakie rejony są kluczowe dla rozwoju turystyki przyrodniczej, o potrzebach rozbudowywania infrastruktury turystycznej, jakie są zagrożenia ze strony turystyki przyrodniczej? 3. Atrakcyjność turystykipobytowej (drugiedomy) domy) Wpływ nowej zabudowy i infrastruktury towarzyszącej na krajobraz, wybrane rejony i próba znalezienia kompromisu.

5 1. Krajobrazy kluczowe dla Ostoi Wigierskiej Co decyduje o ich atrakcyjności, jakie elementy im zagrażają?

6 Krajobrazy kluczowe wyróżniono i udokumentowano najważniejsze w Ostoi Wigierskiej punkty widokowe (większość to zabudowane i oznakowane przez WPN). Ich zasięg wykreślono na podstawie NMT i rejestracji w terenie. ma nr 1 Słupiańska Panora Zatoka S Panora ama nr 2 Jez. Suc char Wielki

7 Przykład dokumentacji panoram (bez szczegółowej charakterystyki i ocen) podstawowa struktura panoramy Panoram ma nr 1 Zatoka Sł łupiańska zasięg panoramy ZAGROŻENIA Usuwanie szuwarów, wprowadzanie trawników na skraju szuwarów, wydeptywanie, synantropizacja poprzez wnikanie na skraju gatunków ruderalnych. Wprowadzanie na skraju lasów elementów obcych, niszczenie drzew, wprowadzanie drzew niezgodnych z siedliskiem. Rozwój przystani, pomostów. Rozwój osadnictwa.

8 Krajobrazy kluczowe dla Ostoi Wigierskiej problemy Panorama nr 4 Bryzgiel Ob bj j łó i Obszary panoram obejmują głównie zbiorniki wodne, lecz także newralgiczne strefy brzegowe. W kilku obszarach zasięg widoku obejmuje strefę lądową, tu konieczne są obostrzenia min. wysokości nowej zabudowy, wielkości minimalnej działki.

9 2. Atrakcyjność turystyki przyrodniczej Jakierejony są kluczowe dla rozwoju turystykiprzyrodniczej przyrodniczej, o potrzebach rozbudowywania infrastruktury turystycznej, jakie są zagrożenia ze strony turystykiprzyrodniczej?

10 Turystyka przyrodnicza podstawowa forma wypoczynku w WPN, na świecie najszybciej rozwijająca się gałąź przemysłu turystycznego. Zidentyfikowano w Ostoi Wigierskiej obszary potencjalnie najważniejsze dla tej formy wypoczynku. Rejony kluczowe dla rozwoju turystyki przyrodniczej Istotność elementów wpływających na atrakcyjność obszaru oceniano wg badań ankietowych (Goossen, Landers 2000). WAGI CZYNNIKÓW (Szczegółowe kryteria opisane są w operacie) Dostępność 20% Spokój i zatłoczenie na trasie 17% Użytkowanie terenu 16% (min. stare osady wiejskie kontrastują w ocenie ze słabo ocenianymi terenami podmiejskimi) Niebezpieczeństwo, zagrożenie wypadkiem 12% (Jakość infrastruktury trasy 7%) jednostka oceny m, nawiązująca do pól oceny Krzymowskiej Kostrowickiej (1997).

11 Percepcja pj zabudowy według opinii użytkowników turystyki y przyrodniczej na trasie (Goosen, Landers 2000) współczesny projekt willi wigierskiej źródło 30% osób deklaruje chęć powrotu w miejsca o cechach starych tradycyjnych wsi współczesna zabudowa nie nawiązująca do tradycyjnej zabudowy 100% osób nie zamierza powrócić na tereny o cechach miejskich

12 Największy potencjał mają: rejony leśne w części zachodniej ji południowej, ł do których dostęp nie jest ograniczony, ale też są to obszary, które nie są położone przy samych drogach (hałas). Tam też stopień zatłoczenia na trasach jest niski. Najmniej atrakcyjne są obszary, gdzie: jest duża kumulacja turystów i hałas, które można określić jako małe urbanistyczne centra. Stanowią one jednak ważną bazę noclegową, są tu wypożyczalnie y rowerów, baza żywieniowa. Najlepsze oceny uzyskały takie centra zlokalizowane w pobliżu rejonów leśnych.

13 ANALIZA OBSZARÓW KONFLIKTOWYCH Zostawiono obszary o wysokiej naturalności (4 i 5) oraz najwyższą kategorię atrakcyjności pokrywa się tylko 0,7 ha zagrożenia ze strony p y ę y, g y turystyki pieszej nie należy się spodziewać dużej (nieco większa będzie w przypadku lasów) jednak ochrona cennych szlaków musi mieć miejsce

14 Ochrona cennych siedlisk na terenach turystycznie atrakcyjnych to: potrzeba kompromisu atrakcyjnego pomysłu wiedzy o siedliskach, ale też o popularnych nowych formach turystyki stały monitoring przykłady ważniejszych kierunków rozwiązań

15 TRASY TURYSTYCZNE odpowiednie wkomponowanie trasy w otoczenie, bliskość

16

17 UDOSTĘPNIANIE NAJCENNIEJSZYCH MIEJSC nowatorski pomysł = sukces

18

19 UDOSTĘPNIANIE BRZEGÓW

20 zejście do ogólnodostępnej plaży z powierzchni indywidualnej nie zakłóca funkcji żadnej z nich

21 stanowiska indywidualne

22 BIRDWATCHING nowe formy wypoczynku

23 OZNAKOWANIA ujednolicenie, prosty przekaz

24 forma przekazu

25 3. Atrakcyjność turystyki pobytowej (drugie domy) > Zagrożenia są te same dla każdej zabudowy jednak rozbudowa drugich domów w ostatnich 20lat w WPNjest szczególnie duża. > Można negatywne skutki niwelować, gdy zabudowa jest planowana i regulowana. Szczególnie duże obawy dotyczyły rejonów przy jeziorach. Z tego powodu w wielu krajach wprowadza się w takich miejscach restrykcje (Langdalen 1980) > Wpływ na krajobraz przejawia się w (Mathieson 1982): niszczeniu roślinności naturalnej zaniku biotopów roślinności i miejsc przebywania dla zwierzyny, zanieczyszczeniach (ścieki, śmieci), obniżonej estetyce krajobrazu.

26 ZMIANA POWIERZCHNI ZABUDOWY I ZIELENI TOWARZYSZĄCEJ* W LATACH W ostatnich 22 latach powierzchnia na terenie WPN (brak danych z ostoi z 1990 r.) zwiększyła się 2,7 razy! Skala problemu jest alarmująca. Szare powierzchnie inwentaryzacja w 1990 r. Czarne przyrost powierzchni w latach * zieleń towarzysząca ogrody, uprawy warzywne, trawniki rekreacyjne

27 CO ZABUDOWANO W LATACH r. Zabudowa i zieleń urządzona ą powstawała głównie na zbiorowiskach segetalnych (pola). Zabudowano aż 64 ha siedlisk, które uznaje się za siedliska Natura Dotyczyło to przeszło 18,3 ha łąk świeżych w najcenniejszej ciepłolubnej postaci. Ta powierzchnia to 14% wszystkich obecnych łąk świeżych. Zabudowano ponadto 2,2 ha torfowisk niskich i 4,0 ha grądów.

28 SKALA OBECNEGO ZAGROŻENIA Ocenia się, że otoczenie około 100m od zabudowy podlegać będzie presji (transport, zanieczyszczenia, wydeptywanie). Takie bufory zajmują aż 9,4% całego WPN. W ich obszarze znajduje się 35,3% siedlisk przyrodniczych Natura 2000, w tym 9,1% priorytetowe. rejon wsi Mikołajewo.

29 KSZTAŁTY DZIAŁEK BUDOWLANYCH We wskazaniach sugerowano w newralgicznych obszarach powstrzymanie podziału działek na mniejsze (niż 2000 m 2 ) Zmiany przestrzenne powierzchni zabudowanych: Działki mają coraz bardziej skomplikowane kształty, a ich długość stref brzegowych zwiększyła się 3 razy.

30 Zabudowano w 22 lata około 2,5 km brzegu! rejon wsi Gawrych Ruda Zmiana powierzchni zabudowy wraz z zielenią towarzyszącą w rejonie wsi Gawrych Ruda na tle mapy ewidencyjnej gruntów Kropkowane własność WPN Czerwone zabudowa z zielenią towarzyszącą z 1999 r. Czarne nowa zabudowa powstała w latach Zalecenia wynikające z potrzeb ochrony krajobrazu Minimalna powierzchnia działek 2000 m 2, TBC 70% zabudowa 1 kondygnacyjna Zakaz wprowadzania elementów wysokościowych Zadrzewienia zgodne z siedliskiem

31 rejon wsi Gawrych Ruda około 1930 r. Krajobraz podlega silnym przemianom (przykład okolic Gawrych Ruda): wyeliminowanie wypasu zanik łąk i pastwisk przy brzegu (próba zachowania resztek w ramach siedlisk Natura 2000 łąki świeże), łąki wilgotne zarosły ubogimi łęgami (próba w nielicznych obszarach powstrzymania zarastania łąk), złożona zabudowa obecnie blisko wód, zagrożenie eutrofizacją, ograniczona migracja zwierząt, znaczne ograniczenie widoczności typowego dla WPN krajobrazu jezior eutroficznych r. Wskazania nie sugerują ograniczeń, tam gdzie krajobraz zmienia się w wyniku zmian cywilizacyjnych jeśli to nie degraduje przedmiotów ochrony WPN i Ostoi Wigierskiej.

32 Zmiana powierzchni zabudowy wraz z zielenią towarzyszącą w rejonie wsi Bryzgiel i Krusznik na tle mapy ewidencyjnej gruntów rejon wsi Bryzgiel i Krusznik Kropkowane własność WPN Czerwone zabudowa z zielenią towarzyszącą z 1999 r. Czarne nowa zabudowa powstała w latach Zalecenia wynikające z potrzeb ochrony krajobrazu Ograniczenie presji na siedliska cenne przylegające do zabudowy. Zalecane strefy buforowe 50 m dla torfowisk. Ograniczenie zabudowy terenów rolniczych na skraju lasów. Zakaz zabudowy na terenie przyległym do jeziora, zwłaszcza wysokich elementów na północnym brzegu jeziora

33 Zmiana powierzchni zabudowy wraz z zielenią towarzyszącą w rejonie wsi Wigry i Rosochaty Róg na tle mapy ewidencyjnej gruntów rejon wsi Wigry gyi Rosochaty Róg Kropkowane własność WPN Czerwone zabudowa z zielenią towarzyszącą z 1999 r. Czarne nowa zabudowa powstała w latach Zalecenia wynikające z potrzeb ochrony krajobrazu Ograniczenie presji na siedliska cenne przylegające do zabudowy. Zalecane strefy buforowe 50 m dla torfowisk. Minimalna powierzchnia działek budowlanych 2000 m 2 i TBC 70% Zabudowa 1 kondygnacja Maksymalnej liczba zwierząt hodowlanych na pastwisku 2 DJP Propagowanie ekstensywnego rolnictwa

34 Zmiana powierzchni zabudowy wraz z zielenią towarzyszącą w rejonie wsi Wigry i Rosochaty Róg na tle mapy ewidencyjnej gruntów rejon wsi Tartak i Leszczewo Kropkowane własność WPN Czerwone zabudowa z zielenią towarzyszącą z 1999 r. Czarne nowa zabudowa powstała w latach Zalecenia wynikające z potrzeb ochrony krajobrazu Minimalna powierzchnia działek budowlanych 2000 m 2 i TBC 70% Zabudowa 1 kondygnacja, zakaz wprowadzania elementów wysokościowych Uwzględnianie warunków siedliskowych przy wprowadzaniu nowych zadrzewień

35 Zmiana powierzchni zabudowy wraz z zielenią towarzyszącą w rejonie wsi Wigry i Rosochaty Róg na tle mapy ewidencyjnej gruntów rejon wsi Maćkowa Ruda Kropkowane własność WPN Czerwone zabudowa z zielenią towarzyszącą z 1999 r. Czarne nowa zabudowa powstała w latach Zalecenia wynikające z potrzeb ochrony krajobrazu Utrzymanie ekstensywnego rolnictwa.

36 Powierzchnie ochrony krajobrazowej podstawowej są obszarami, gdzie dopuszcza się zabudowę i inne formy użytkowania terenu przy narzuceniu pewnych warunków. (będą one omówione w następnej prezentacji)

37 Wnioski Wyróżniono i udokumentowano najważniejsze w Ostoi Wigierskiej krajobrazy. Zagrożone są przede wszystkim obszary stref brzegowych, które podlegają dużej presji turystycznej y i nieduże obszary terenów wiejskich, którym proponowano formę ochrony krajobrazowej stabilizującej. Powierzchnie atrakcyjne dla turystów pieszych w wielu miejscach się pokrywają z cennymi płatami ł roślinności, ś ale powierzchniowo zajmują one niecały hektar. Realne zagrożenia są bardzo lokalne i związane z trasami turystycznymi. Trasy te są ważne dla rozwoju turystyki przyrodniczej. Postuluje się: rozbudowę systemu pomiarowego ruchu turystycznego, w konsekwencji gdzie jest duża ilość użytkowników tam stopień zainwestowania w infrastrukturę ma być większy, infrastrukturę turystyczną rozbudować w jeden spójny system, na zasadzie jedź parkuj przemieszczaj się bezpiecznie dla przyrody, koncentrowanie funkcji kąpieliskowej, noclegowej w dotychczasowych obszarach, zapobieganie budowy nowej rozproszonej, utrzymanie różnorodnych tematycznie szlaków turystycznych, rozbudowa na ich trasie infrastruktury towarzyszącej, w celu skanalizowania ruchu turystycznego.

38 Dużym zagrożeniem dla krajobrazów Ostoi Wigierskiej jest gwałtowny przyrost zabudowy, zajmowanie przez nią siedlisk Natura 2000 i efekt styku zabudowy z cennymi siedliskami. Zezwolić na powstawanie nowej zabudowy w nowych bezpiecznych dla przyrody stanowiskach (forma ochrony krajobrazowej podstawowej), Wraz z zabudową powinna powstawać infrastruktura komunikacyjna na styku cennych siedlisk (przejścia nad jezioro, drogi śródpolne p etc.)