Raport z realizacji programów profilaktycznych finasowanych przez Gminę Gdynia w 2010 r.

Transkrypt

1 Raport z realizacji programów profilaktycznych finasowanych przez Gminę Gdynia w 2010 r. Wprowadzenie Ochrona zdrowia i promocja są istotnym obszarem realizacji zadań własnych samorządów terytorialnych. Zakres programów, które mogą być finansowane przez gminę jest bardzo szeroki od badań przesiewowych stanowiących uzupełnienie programów profilaktycznych Narodowego Funduszu Zdrowia poprzez programy profilaktyczne w zakresie uzależnień, zdrowia psychicznego i sfery zdrowia publicznego (np. szczepienia). Wyboru programów dokonujemy w oparciu o analizę i ocenę potrzeb zdrowotnych, mieszkańców Gdyni. Realizowane programy pozwalają wyeliminować bądź ograniczyć problemy zdrowotne całej lub określonej grupy mieszkańców. Gminne programy od kilku lat działają w trzech obszarach tj.: profilaktyki wczesnej czyli dbania o zdrowy styl życia profilaktyki pierwotnej, polegającej na ograniczaniu wszelkich czynników ryzyka zachorowania na daną chorobę profilaktyki wtórnej opierającej się na badaniach profilaktycznych umożliwiających wczesne wykrycie choroby. W 2010 roku kontynuowaliśmy zapoczątkowane w 2008 roku Zarządzeniem Prezydenta Miasta z dnia r. nr 5051/08/V/0 programy profilaktyczne i rozpoczęte w 2010r. Zarządzeniem Prezydenta Miasta nr 13732/10/V/O z dnia roku. Z wszystkimi świadczeniodawcami wyłonionymi w konkursach ofert podpisano umowy 3 letnie. Kontrakty 3 letnie są wyrazem długofalowej polityki zdrowotnej Miasta, uwzględniają potrzeby mieszkańców i dają poczucie stabilności wykonawcom. Zadania z zakresu ochrony i prewencji zdrowia realizują także organizacje pozarządowe. Przy wyborze realizatorów zadań ma zastosowanie ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. nr 96 poz.873 z dnia 24 kwietnia 2003r.) Przedstawiony raport prezentuje programy profilaktyczne, ich realizatorów oraz procent wykonania zadań w latach W oparciu o zapisy umów Gmina może prowadzić nadzór i kontrolę świadczeniodawców zakresie określonym umową w trakcie realizacji, jak i po wykonaniu zadania. Analizy dokonano w oparciu o: 1. sprawozdania statystyczne opracowane przez Wydział Zdrowia, stanowiące załączniki zawieranych umów pomiędzy Gminą Gdynia zleceniodawcą, a podmiotem świadczącym usługi medyczne zwanym zleceniobiorcą 2. sprawozdania merytoryczne częściowe i po wykonaniu zadania sporządzane przez organizacje pozarządowe zgodnie z załącznikiem nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 grudnia 2005r. w sprawie wzoru oferty realizacji zadania publicznego i wzoru sprawozdania z wykonania tego zadania (Dz. U. Nr 264, poz.2207 z późniejszymi zmianami) Programy profilaktyczne realizowane w roku 2010

2 z podziałem na rodzaje i informację o środkach finansowych wykorzystanych na ten cel. Rozdział I; Onkologiczne badania przesiewowe ,00 PLN 1. Badania profilaktyczne w zakresie wykrywania raka dolnego odcinka przewodu pokarmowego dla osób powyżej 45 r. ż. realizowane w dwóch etapach I etap - badanie laboratoryjne kału na krew utajoną metodą immunochromatograficzną zaplanowano ,00 PLN wykorzystano 92,1% tj ,00 PLN II etap (kolonoskopia) objął pacjentów skierowanych do Poradni Endoskopowych, u których w pierwszym etapie programu dwukrotnie stwierdzono dodatnie wyniki badania laboratoryjnego zaplanowano PLN wykorzystano 80,1% tj ,00 PLN 2. Badania profilaktyczne mające na celu wczesne wykrywanie raka gruczołu krokowego u mężczyzn w wieku lat zaplanowano ,00PLN wykorzystano 69,3% tj ,00 PLN 3. Badania profilaktyczne w zakresie wykrywania choroby nowotworowej piersi u kobiet w wieku lat zaplanowano ,00 wykorzystano 78,7% tj ,00 PLN W 2010 r. na profilaktykę onkologiczną zaplanowano środki finansowe w wysokości ,00 PLN wykorzystano 80,1% tj ,00 PLN. Rozdział II; Badania przesiewowe celem diagnozowania osób z czynnikami ryzyka innych chorób stanowiących szczególne zagrożenia zdrowotne ,00 PLN 1. Badania profilaktyczne w zakresie wykrywania głównych czynników ryzyka chorób układu sercowo naczyniowego program GDYNIA KARD ,00 PLN I etap badania przesiewowe wykonane w POZ dla: - 13 letnich mieszkańców Gdyni - 30 letnich mieszkańców Gdyni letnich mieszkańców Gdyni Zaplanowano środki finansowe w wysokości ,00 PLN - wykorzystano ,00 tj. 66,1% II etap badania w Specjalistycznych Ośrodkach Kardiologicznych dla - 50 i 55 letnich mieszkańców Gdyni Zaplanowano: ,00PLN - wykorzystano 87,1% tj ,00 PLN. Gdynia Kard JUNIOR i koordynacja całości programu Gdynia Kard Zaplanowano: ,00PLN wykorzystano 100% planowanych środków. Z zaplanowanych w 2010 r. na program GDYNIA KARD środków finansowych w wysokości ,00 PLN wykorzystano 78,5% tj ,00 PLN. 2. Badania profilaktyczne w zakresie wykrywania osób ryzyka złamań osteoporotycznych dla mieszkańców Gdyni w wieku lat zaplanowano: ,00 PLN wykorzystano 96,4% tj ,00 PLN 3. Badania profilaktyczne w zakresie wczesnego wykrywania jaskry u osób w wieku lat zaplanowano - w programie wykorzystano 100% zaplanowanych środków finansowych tj ,00 PLN 4. Badania profilaktyczne w zakresie wykrywania chorób układu oddechowego, schorzeń chirurgiczno dermatologicznych dla osób bezdomnych przebywających na terenie Gdyni - zaplanowano 6 859,00PLN wykorzystano 50% tj ,00 PLN.

3 4. Gimnastyka kompensacyjna jako profilaktyka progresji zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa i kończyn u osób powyżej 65 r. ż. Stale sprawni zaplanowano ,00 PLN wykorzystano 98,1% tj ,00 PLN. 5. Działania profilaktyczne mające na celu wyłonienie osób, których zachowanie budzi podejrzenie schorzenia psychicznego zaplanowano: ,00 PLN wykorzystano 95,4% tj ,00 PLN Z zaplanowanych w 2010 roku na badania przesiewowe celem diagnozowania osób z czynnikami chorób cywilizacyjnych środków finansowych w wysokości ,00 PLN wykorzystano 89,8% tj ,00 PLN. Rozdział III; Badania przesiewowe dzieci i młodzieży ,00 PLN 1. Badania profilaktyczne w zakresie wykrywania wrodzonego zwichnięcia stawu biodrowego u niemowląt po drugim miesiącu życia zaplanowano ,00PLN wykorzystano 83,0% tj ,00 PLN. 2. Gimnastyka korekcyjna jako profilaktyka progresji wad postawy wykrytych w czasie badań bilansowych u dzieci 10 letnich zaplanowano ,00PLN wykorzystano 88,4% tj ,00PLN. 3. Rośnij zdrowo działania profilaktyczne skierowane do dzieci z zaburzeniami psycho ruchowymi tj uczniów szkół specjalnych i uczniów wymagających stosowania w szkołach specjalnej organizacji nauki i metod pracy - zaplanowano: ,00PLN wykorzystano 97,4% tj ,00 PLN 4. Szczepienia profilaktyczne przeciw wirusowi HPV typ 16, 18, 6, 11 dziewczynek urodzonych w trzech kolejnych latach 1994, 1995, zaplanowano: ,00 PLN wykorzystano 64,1% tj ,00 PLN. Na badania przesiewowe dzieci i młodzieży w 2010r. zaplanowano środki finansowe w kwocie; ,00 PLN z czego wykorzystano 69,2% tj ,00 PLN. Środki finansowe planowane na każdy rok obowiązywania umów 3 letnich podlegały korekcie o: liczbę odbiorców programu i współczynnik inflacji zgodnie z komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Tabela 1: Wysokość środków finansowych wykorzystanych na poszczególne rodzaje programów profilaktycznych w latach Rok Onkologiczne badania przesiewowe Diagnozowanie osób z czynnikami ryzyka chorób cywilizacyjnych Badania przesiewowe dzieci i młodzieży , , , , , , , , ,00 Najwięcej środków finansowych w latach przekazano na badania przesiewowe dzieci i młodzieży. Realizowano 4 programy profilaktyczne. Od 2008 roku Gmina w ramach działań zwalczania chorób zakaźnych i profilaktyki onkologicznej finansuje program profilaktyczny pt. Szczepienia profilaktyczne przeciw wirusowi HPV typ 16, 18, 6, 11 dziewczynek urodzonych w trzech kolejnych latach 1994, 1995, W 2008 roku szczepiono

4 dziewczynki urodzone w 1994 roku. W następnych latach realizacji programu wykonywano szczepienia u dziewczynek urodzonych w kolejnych latach tj. 1995, Tabela nr 2 przedstawia wysokość środków finansowych przeznaczanych przez gminę a wydatkowanych przez świadczeniodawców na realizację programów profilaktycznych w kolejnych latach kalendarzowych. Tabela 2: Planowane i wykorzystane środki finansowe na realizację programów profilaktycznych w latach i procent ich wykorzystania Rok % wykorzystania Zaplanowane Wykorzystane zaplanowanych środki finansowe środki finansowe środków , ,50 76, , ,99 85, , ,00 78,6 ogółem , ,49 80,7

5 Tabela 3: Wykaz zleceniobiorców wraz z liczbą realizowanych przez nich programów profilaktycznych w latach l.p. Zleceniobiorca liczba realizowanych programów profilaktycznych w 2008r. liczba realizowanych programów profilaktycznych w 2009r. Eskulap Sp. z o. o. Gdańsk - filia w Gdyni ul. Chwarznieńska 134/ POLMED S.A. Starogard Gdański, filia w Gdyni ul. Wielkokacka ZOZ Poliklinika evi MED. Sp. z o.o. 6 Gdynia ul. Bp. Dominika NZOZ MIRA MED J. Popiołkiewicz Gdynia ul. W. Radtkego 32/ Lekarska Spółdzielnia Pracy Gdynia 3 ul Obrońców Wybrzeża 1/3 3 3 SPZOZ Miejska Stacja Pogotowia Ratunkowego Gdynia ul Żwirki i Wigury 14 NZOZ Zakład Rehabilitacji Sp. z o.o. Gdynia ul. Chwarznieńska 136/ NZOZ Przychodnia Lekarska Chylonia I Sp. z o.o. Gdynia ul Rozewska 31 Przychodnia Lekarska Dąbrowa Dąbrówka Sp. z o.o. NZOZ Gdynia ul. Sojowa 22 NZOZ Przychodnia Lekarska liczba realizowanych programów profilaktycznych w 2010r.

6 10 Działki Leśne Gdynia ul Warszawska 34/36 11 NZOZ Przychodnia Lekarska Grabówek Sp. z o.o. Gdynia ul Ramułta NZOZ Przychodnia Lekarska Obłuże Oksywie Sp. z o.o Gdynia ul. Sucharskiego 2 13 NZOZ Przychodnia Lekarska Orłowo Sp. z o.o. Gdynia ul Wrocławska NZOZ Pogórze Sp. z o.o. Gdynia ul. Porębskiego NZOZ Przychodnia Lekarska Obłuże Leśne SANUS Sp. z o.o Gdynia ul. Unruga NZOZ Przychodnia Lekarska Śródmieście Sp. z o.o. Gdynia ul. Żwirki i Wigury NZOZ Przychodnia u Źródła Marii Sp. z o.o. Gdynia ul. G. Zapolskiej 1a Centrum Opieki Medycznej Vita Med Sp. z o.o. Gdynia ul Wejherowska 59 NZOZ Przychodnia Lekarska Witomino Sp. z o.o. Gdynia ul. Konwaliowa 2 NZOZ Przychodnia Lekarska Wzgórze Św. Maksymiliana Sp. z o.o. Gdynia ul. Legionów 67 Specjalistyczna Przychodnia Lekarska Środmieście Sp. z o.o. Gdynia ul. Armi Krajowej 44 Szpital Miejski im J. Brudzińskiego Gdynia ul. W. Radtkego 1 Szpital Morski im PCK Gdynia ul. Powst. Styczniowego 1 SPZOZ Wojskowa Specjalistyczna Przychodnia Lekarska Gdynia ul. Pułaskiego 4 NZOZ Doktor Krasicki Sp. z o.o. Gdynia ul Zakręt do Oksywia 3 NZOZ PROVITA Gdynia ul. Wejherowska 59 Clinica Medica Sp. z o.o. Gdynia ul. Mireckiego

7 28 Gabinet Mammograficzny Gdynia ul Czeremchowa 1 NZOZ Kolejarz VITA Centrum 29 Medyczne św. Katarzyny Gdynia ul. W. Radtkego NZOZ Centrum Zdrowia 30 Psychicznego Sp. z o.o. ul Traugutta EUROMEDICUS Sp. z o.o. Gdynia ul. Czechosłowacka NZOZ Oculum Gdynia ul. Legionów ISPL Jolanta Tuszyńska ul. Ramułta ISPL Renata Skrobisz Kormańska Gdynia ul. Sucharskiego Medica Polska Gdynia Starowiejska 3 Rezygnacja z realizacji programów Liczba podpisanych umów [1] 145 Rezygnacja z realizacji programów [1] Pełną nazwę zleceniobiorców (ZOZ) przedstawiono w tabeli nr 3, natomiast w pozostałej treści sprawozdania używa się skrótów ze względów technicznych. Z początkiem 2009 roku jeden ze świadczeniodawców tj. Medica Polska w związku z trudnościami personalnymi jak i niską zgłaszalnością chętnych do programu zrezygnował z umów, stąd widoczna w tabeli nr 3 różnica liczby podpisanych umów. Rozdział IV; Realizacja zadań publicznych w zakresie ochrony i prewencji zdrowia przy współpracy z organizacjami pozarządowymi Uzupełnieniem i wzbogaceniem działań Gminy w obszarze profilaktyki są zadania z zakresu ochrony i prewencji zdrowia realizowane przy współpracy z organizacjami pozarządowymi.raport zawiera również opis podjętych i zrealizowanych działań przez organizacje pozarządowe. Charakterystyka programów profilaktycznych Rozdział I - Onkologiczne badania przesiewowe Z informacji zarówno Prezesa Polskiej Unii Onkologii dr J. Medera prognoz Światowej Organizacji Zdrowia wynika, iż w najbliższych latach liczba nowych zachorowań na nowotwory złośliwe ulegnie podwojeniu. W XXI wieku choroby te mogą stać się pierwszą przyczyną zgonów na świecie wyprzedzając w kategorii struktury zachorowalności i zgonów choroby sercowo - naczyniowe. W 2008 r. zanotowano w Polsce nowych zachorowań na nowotwory złośliwe z czego dotyczyło mężczyzn i kobiet (dane Krajowego Rejestru Nowotworów). Najczęściej występującym nowotworem u mężczyzn to: rak oskrzela i płuca, rak gruczołu krokowego. Najczęstszymi chorobami nowotworowymi u kobiet to rak sutka i rak oskrzeli i płuca. Nowotwory złośliwe charakteryzują się długim okresem inkubacji stąd ich późna wykrywalność w okresie gdy towarzyszą im już dolegliwości bólowe, a w badaniach

8 potwierdza się przerzuty. Rozwojowi wielu nowotworów złośliwych można zapobiec poprzez; zmianę stylu życia, unikanie lub minimalizowanie narażenia na czynniki rakotwórcze, regularne wykonywanie badań okresowych, a także korzystanie z badań profilaktycznych. Badania przesiewowe zwiększają wykrywalność nowotworów, umożliwiają szybkie włączenie nowoczesnej terapii, zapewniając lepsze efekty leczenia. Starzenie się społeczeństwa, wzrost liczby ludności, oddziaływania licznych karcynogenów spowodują rozpowszechnienie i wzrost liczby chorych na choroby nowotworowe. Z raportu Zakładu Epidemiologii i Prewencji Nowotworów Centrum Onkologii w Warszawie wynika, iż w województwie pomorskim w 2008 w porównaniu do 2007r. zmalała liczba nowo zdiagnozowanych chorych na nowotwory z osób do Liczba zachorowań gdynian w tym samym okresie czasu wzrosła z do (wzrost o 237 przypadków tj.18,7%) zaś liczba zgonów spowodowana chorobami nowotworowymi zmniejszyła się z 774 do Badania profilaktyczne w zakresie wykrywania raka dolnego odcinka przewodu pokarmowego dla osób powyżej 45 roku życia W ostatnich latach notuje się wzrost zagrożeń nowotworem złośliwym dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Nowotwory te stają się istotnym problemem onkologicznym w Polsce. Jednym z częściej występujących nowotworów jest rak jelita grubego, postrzegany jako choroba wstydliwa, zabija co roku Polaków. Nowotwór ten rozwija się latami /średnio 10 lat/ poprzez kolejne stopnie dysplazji i gruczolaki, zaliczane do stanów przedrakowych. Zapadalność na raka jelita grubego jest nadal w Polsce bardzo wysoka i dotyczy przypadków na mieszkańców rocznie. Rak jelita grubego stanowi drugą w kolejności przyczynę zgonów związanych z chorobami nowotworowymi w Polsce. Choroba ta występuję często i obarczona jest wysokim wskaźnikiem chorobowości i umieralności. Umieralność na raka jelita grubego nieprzerwanie rośnie od 50 lat. Ogółem w 2007 roku w Polsce zachorowało na raka dolnego odcinka przewodu pokarmowego osób,( Dane: Centrum Onkologii w Warszawie) w 2008r. rozpoznano chorobę u osób. Około 30% chorych w chwili rozpoznania ma już przerzuty. Tabela 4: Liczba zachorowań na choroby nowotworowe dolnego odcinka przewodu pokarmowego w latach dla woj. pomorskiego i m. Gdyni Liczba zachorowań na choroby nowotworowe dolnego odcinka przewodu Rok pokarmowego woj. pomorskie m. Gdynia K M Łącznie K M Łącznie Obecnie najskuteczniejszymi metodami skriningu w zakresie wykrywania raka dolnego odcinka przewodu pokarmowego pozostaje test na krew utajoną w stolcu oraz badanie endoskopowe. ( M. Bujnowska Fedak, J. Czajor Współczesne aspekty profilaktyki nowotworów jelita grubego )

9 Program realizowany był w II etapach: a) w I etapie wykonywano badanie laboratoryjne kału na krew utajoną metodą immunochromatograficzną Testy na krew utajoną są najlepiej poznaną i nieinwazyjną metodą badań przesiewowych stosowaną w rozpoznawaniu raka jelita grubego w okresie gdy jest jeszcze niezbyt zaawansowany. Krwawienie z przewodu pokarmowego może być spowodowane uszkodzeniem błony śluzowej, a także obecnością guzów. Krwawienie zwykle towarzyszy polipom i rakom zlokalizowanym w jelicie grubym. Test jest tani, łatwy do wykonania, wykrywa nawet śladowe ilości globiny ludzkiej, która świadczy o występującym krwawieniu w różnych odcinkach przewodu pokarmowego. Stosowany test nie wymaga ograniczeń dietetycznych ani farmakologicznych u beneficjenta. W 2010 roku zapewniono środki finansowe na wykonanie badań laboratoryjnych dla 16 świadczeniodawców Tabela 5: Wykonawcy I etapu programu, liczba badań określona w umowach wraz z liczbą wykonanych badań w 2010r. l.p. świadczeniodawca Liczba badań określona w umowach 1 PL Śródmieście PL Dąbrowa Dąbrówka PL Chylonia I PL Działki Leśne 143* Szpital Miejski im. J. Brudzińskiego Kolejarz - VITA Lekarska Spółdzielnia Pracy 213* PL Pogórze PL Grabówek PL Obłuże Leśne 193* PL Obłuże II 193* PL U Źródła Marii PL Wzgórze Św. Maks evi MED. 177* PL Witomino 213* VITA - MED 163* 163 razem Liczba wykonanych badań *zwiększono liczbę zakontraktowanych badań na wniosek świadczeniodawców Z zaplanowanych badań laboratoryjnych kału na krew utajoną wykonano badań. (93,7%). Wszystkim osobom z dodatnim wynikiem testu na krew utajoną w stolcu wykonywano

10 powtórnie badanie laboratoryjne. Tabela 6: Liczba ogółem wykonanych w latach badań laboratoryjnych kału na krew utajoną oraz liczba osób z dwukrotnie dodatnim wynikiem badania laboratoryjnego rok Liczba badań zrealizowanych Liczba osób z dwukrotnie dodatnim wynikiem , , ,5 % wykrytych nieprawidłowości do ogólnej liczby badań Wszystkie osoby, u których potwierdzono dwukrotnie pozytywny wynik testów laboratoryjnych, zostały skierowane do drugiego etapu programu b) zakres świadczeń II etapu obejmował badanie lekarskie oraz wykonanie kolonoskopii (wziernikowanie wraz z oceną stanu błony śluzowej jelita grubego). W przypadkach wątpliwych wymagających postawienia właściwej diagnozy dodatkowo pobierano wycinek błony śluzowej jelita do badań histopatologicznych. Badanie endoskopowe - kolonoskopia jest uznawana za złoty standard wykrywania raka jelita grubego. Kolonoskopia stanowi ważny element badania profilaktyczno-diagnostycznego, pozwala obejrzeć i ocenić stan (D.A. Liebermann i wsp. Medycyna Praktyczna 2002/2003)błony śluzowej jak i rozpoznać wczesne stadia choroby nowotworowej w tym polipy. Badanie to umożliwia również

11 pobranie wycinka w celu wykonania badania histopatologicznego i weryfikacji diagnozy. Dodatkową zaletą kolonoskopii jest możliwość usunięcia w trakcie badania niewielkich polipów. Program badań endoskopowych realizowało w 2010r. - dwóch wykonawców. Tabela 7: Wykonawcy programu i liczba przydzielonych badań endoskopowych w 2010r. l.p. świadczeniodawca liczba świadczeń określona w umowach 1 Szpital Miejski 7 2 Lekarska Spółdzielnia Pracy 35* Razem 42 * w 2010 roku zwiększono na prośbę świadczeniodawcy liczbę przydzielonych endoskopii Tabela 8: Liczba wykonanych w latach badań endoskopowych oraz liczba wykrytych zmian chorobowych, procentowy udział rok Liczba badań zrealizowanych Liczba wykrytych zmian % wykrytych zmian , , ,4 Tabela 9: Liczba wykonanych endoskopii w latach oraz liczba i rodzaje wykrytych zmian patologicznych Rok Liczba wykonanych badań Rodzaje i liczba zmian patologicznych Żylaki i wrzodziejące zapalenie jelita polipy inne guzy

12 zmiany grubego % wykrytych zmian do liczby 30,8% 7,7% 15,4% wykonanych badań % wykrytych zmian do liczby 33,3% 11,1% 0% wykonanych badań % wykrytych zmian do liczby 43,8 34,4 6,2% wykonanych badań Dane dotyczące liczby i rodzaju wykrytych zmian chorobowych są bardzo niepokojące. Wykrywane i diagnozowane w trakcie badań wszystkie zmiany chorobowe w tym wczesne postacie raka jelita grubego jak i stany przednowotworowe przyspieszają moment rozpoczęcia terapii, zwiększają wyleczalność, wydłużają czas przeżycia i zmniejszają umieralność. Przeżycia po operacji raka zależą od stopnia zaawansowania choroby w chwili rozpoczęcia leczenia. Corocznie u ponad 33,0% badanych stwierdzono polipy zmiany przednowotworowe. Ryzyko wystąpienia raka u osób z polipami jest 2-6 krotnie wyższe od przeciętnego Uzyskane dane dotyczącą liczby i rodzaju zmian chorobowych wykrywanych w czasie badań endoskopowych potwierdza zasadność i konieczność kontynuacji obydwu etapów programu profilaktycznego. 2. Badania profilaktyczne mające na celu wczesne wykrycie raka gruczołu krokowego u mężczyzn w wieku lat Gruczoł krokowy jest narządem, który najczęściej ulega procesom chorobowym, a najpoważniejszym jego schorzeniem jest rak. Rak stercza po nowotworze płuc i jelita grubego należy do najczęściej występujących nowotworów złośliwych w Polsce. Pojedynczym, najważniejszym, wysokim czynnikiem ryzyka wystąpienia choroby nowotworowej prostaty jest wiek. Choroba w stanie wykrywanym klinicznie rzadko występuje poniżej 50 roku życia. Widoczny wzrost liczby zachorowań na raka stercza to wynik wydłużenia się życia mężczyzn jak

13 i lepszej wykrywalności choroby. Tabela 10: Liczba zachorowań i zgonów na nowotwór złośliwy gruczołu krokowego w województwie pomorskim i w m. Gdyni Liczba zachorowań i zgonów na nowotwór złośliwy gruczołu krokowego[1] Rok woj. pomorskie m. Gdynia zachorowania zgony zachorowania zgony [1] Centrum Onkologii w Warszawie U większości mężczyzn schorzenie przebiega skrycie i jest rozpoznawane przypadkowo lub w zaawansowanej postaci. Choroba nowotworowa lub jej podejrzenie wymaga wdrożenia szybkiej diagnostyki, a następnie po potwierdzeniu diagnozy natychmiastowego leczenia zgodnie z planem ustalonym przez urologa i onkologa. Wykrycie schorzenia we wczesnym stadium daje szanse wyleczenia na poziomie 80%. Celem realizowanego od 13 lat programu profilaktycznego jest: zwiększenie wykrywalności schorzeń stercza, a zwłaszcza choroby nowotworowej jeszcze w okresie bezobjawowym obniżenie umieralności z powodu raka stercza Zakres świadczeń w ramach porady profilaktycznej obejmował: Wywiad wraz z badaniem lekarskim, Wykonanie w uzasadnionych przypadkach: a) badania ultrasonograficznego gruczołu krokowego z oceną wielkości gruczołu i jego budowy morfologicznej b) oznaczenie poziomu PSA W 2010 roku program realizowało 8 świadczeniodawców, z którymi podpisano umowy 3 letnie. Każdy ze zleceniobiorców zobowiązał się do wykonania 44 badań w każdym kolejnym roku trwania programu. Tabela 11: Wykonawcy programu, liczba badań przydzielonych i wykonanych w 2010 roku l.p. świadczeniodawca Liczba badań określona w umowach Liczba wykonanych badań l.p. świadczeniodawca Liczba badań określona w umowach 1 evi - MED 24* 24 2 Szpital Miejski Przychodnia u Źródła Marii Przychodnia Orłowo Liczba wykonanych badań

14 5 Kolejarz - VITA Przychodnia Dąbrowa Dąbrówka Wojskowa SPL 74* 67 8 Specjalistyczna PL Śródmieście razem *zmiana liczby zakontraktowanych badań na wniosek świadczeniodawców Tabela 12: Liczba zbadanych w 2010 roku mężczyzn, liczba wykonanych badań PSA i USG prostaty l.p. świadczeniodawca liczba wykonanych badań lekarskich Liczba badań laboratoryjnych (PSA) Liczba badań USG l.p. świadczeniodawca liczba Liczba badań wykonanych laboratoryjnych badań lekarskich (PSA) 1 evi - MED Szpital Miejski Przychodnia u Źródła Marii Przychodnia Orłowo Kolejarz - VITA Przychodnia Dąbrowa Dąbrówka 7 Wojskowa SPL Specjalistyczna PL Śródmieście razem Liczba badań USG Z badań profilaktycznych w 2010 roku skorzystało 251 mężczyzn. W 65 przypadkach uzupełniono badanie urologiczne o badanie USG przezrectalne prostaty, u co trzeciego dodatkowo oznaczono poziom PSA w surowicy krwi. Badanie USG przezrectalne pozwala precyzyjnie określić wielkość gruczołu, zróżnicowanie poszczególnych stref prostaty jak również położenie ewentualnych guzów. Tabela 13: Ogólna liczba badań urologicznych i liczba wykonanych dodatkowo badań PSA w latach Rok Liczba badań urologicznych Liczba badań PSA

15 Tabela 14: Liczba zrealizowanych badań w latach oraz liczba wykrytych zmian w obrębie gruczołu krokowego, procentowy udział rok Liczba badań zrealizowanych Liczba wykrytych zmian % wykrytych zmian , , ,7

16 Tabela 15: Liczba wykonanych w latach badań oraz liczba wykrytych zmian, ich rodzaj i % udział Rok Liczba wykonanych badań Rodzaje i liczba patologii Rodzaje i liczba patologii Rok Liczba wykonanych badań Łagodny przerost prostaty, stan Guzy zapalny, torbiele i inne % wykrytych zmian do liczby wykonanych badań 2,9% 61,8% % wykrytych zmian do liczby wykonanych badań 0% 42,1% % wykrytych zmian do liczby wykonanych badań 0,4% 59,0% W omawianym okresie 3 lat realizacji programu liczba potwierdzonych różnorodnych schorzeń stercza u ogółem badanych mężczyzn oscylowała między 61,8% a 59,0%. Oferowany w programie zakres badań przesiewowych pozwalał na wykrycie i diagnozowanie różnych stanów chorobowych stercza często w okresie bezobjawowym. W 2010 roku wykonano 65,7% zaplanowanych badań. Mężczyźni są mniej zainteresowani udziałem w badaniach profilaktycznych, mniej skłonni do ujawniania swoich problemów zdrowotnych i znacznie później niż kobiety szukają fachowej pomocy lekarskiej stąd podejmowanie i propagowanie wszelkich działań mających na celu poprawę zdrowia mężczyzn powinny być zintensyfikowane.

17 3. Badania profilaktyczne w zakresie wykrywania choroby nowotworowej piersi u kobiet w wieku lat Rak piersi to najpowszechniejszy rodzaj nowotworu występujący u kobiet. Podstawowym badaniem skriningowym raka piersi jest mammografia. Mammografia: szybkie, proste, niebolesne badanie pozwala wykryć; guzki o średnicy mniejszej niż 0,5cm oraz zwapnienia nie wykrywane żadną inna metodą badań. W przypadku gdy wynik badania mammograficznego budzi wątpliwości należy wykonać badanie ultrasonograficzne (USG) piersi jako uzupełnienie diagnostyki. Ultrasonografia piersi jest bardzo pomocna w odróżnianiu zmian torbielowatych (zwykle zmiany łagodne) od litych (często zmiany nowotworowe). USG jest również bardzo przydatne przy wykonywaniu biopsji, gdyż lokalizuje zmiany chorobowe. Jak wynika z piśmiennictwa, wykonywanie mammografii łącznie z USG zwiększa liczbę wykrytych zmian nowotworowych. Jednym z wymienianych czynników ryzyka zachorowania na chorobę nowotworową piersi oprócz ciąży, karmienia piersią, terapii hormonalnej jest wiek. Wykazano, że wraz z wiekiem zwiększa się ryzyko występowania choroby. Tabela 16: Liczba zachorowań na nowotwór sutka jak i zgonów związanych z tym schorzeniem w latach w woj. pomorskim i m. Gdyni Liczba zachorowań i zgonów na nowotwór złośliwy sutka[1] Rok woj. pomorskie m. Gdynia zachorowania zgony zachorowania zgony [1] Centrum Onkologii w Warszawie Realizatorów programu badań przesiewowych skierowanych do kobiet od 35 45r.ż. przedstawia tabela nr 17. Zakładano wykonanie w 2010 roku badań przesiewowych, po 604 badań dla każdego wyłonionego w konkursie wykonawcy. Tabela 17: Realizatorzy programu i liczba przydzielonych badań w 2010 roku L. p. Świadczeniodawca Liczba badań w zawartych umowach Liczba wykonanych badań L. p. Świadczeniodawca Liczba badań w zawartych umowach Liczba wykonanych badań

18 1 WSPL Przychodnia Dąbrowa - Dąbrówka Przychodnia Działki Leśne SPL Śródmieście Gabinet Mammograficzny ul. Wejherowska Razem Zakres świadczeń w ramach porady profilaktycznej obejmował: badanie palpacyjne piersi badanie mammograficzne w przypadkach wymagających poszerzenia i doprecyzowania diagnostyki dodatkowo wykonywano: - badanie USG piersi - a w przypadkach szczególnych biopsję cienkoigłową wraz z oceną histopatologiczną pobranego wycinka Tabela 18: Liczba wykonanych w 2010r. badań mammograficznych, USG piersi i biopsji L.p. świadczeniodawca liczba badań mammograficznych liczba wykonanych USG piersi 1 WSPL Przychodnia Dąbrowa - Dąbrówka Przychodnia Działki Leśne SPL Śródmieście Gabinet Mammograficzny ul. Czeremchowa razem liczba biopsji

19 Tabela 19: Liczba wykonanych badań mammograficznych oraz liczba ogółem wykrytych patologii w latach rok Liczba badań zrealizowanych Liczba wykrytych zmian % wykrytych zmian , , ,6 Z analizy tabeli nr 19 wynika, iż w trakcie skriningu zmiany chorobowe w 2008 roku stwierdzono u co drugiej kobiety, a w 2010r. dotyczyły co trzeciej badanej. Wśród globalnej liczby patologii znaczącą część stanowią zmiany dysplastyczne i torbiele łagodne zmiany sutka powiązane często z zaburzeniami hormonalnymi. Łagodne zmiany dwukrotnie zwiększają ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej piersi wymagają więc wczesnego wdrożenia postępowania terapeutycznego i częstych wizyt kontrolnych.

20 Tabela 20: Liczba wykonanych badań mammograficznych oraz liczba i rodzaje wykrytych zmian patologicznych, procentowy udział w latach Program realizowany od 14 lat niezmiennie cieszy się dużą popularnością. W 2010 roku został zrealizowany na poziomie 78,9%. Rozdział II - Badania przesiewowe celem diagnozowania osób z czynnikami ryzyka innych chorób stwarzających szczególne zagrożenia zdrowotne Niekorzystne zjawiska takie jak; postępujące zanieczyszczenie środowiska, nadmierne i nieracjonalne odżywianie, mała aktywność fizyczna wpływają ujemnie na stan zdrowia. Choroby cywilizacyjne zwane także chorobami XXI wieku to zespół chorób występujących w wielkich skupiskach ludzkich spowodowany warunkami życia związanymi z wysoką cywilizacją. Choroby cywilizacyjne to schorzenia powszechne, szerzące się globalnie, stanowią przyczynę niepełnosprawności, inwalidztwa i obniżonej jakości życia. Długofalowe działania profilaktyczne obejmujące całe społeczeństwo lub określone grupy może im zapobiegać lub zminimalizować czynniki ryzyka ich wystąpienia. Wykrycie klasycznych czynników ryzyka ograniczenie i zmniejszenie zachorowalności na choroby cywilizacyjne to cel prowadzonych od kilku lat przez Gminę programów profilaktycznych.

21 1. Badania profilaktyczne w zakresie wykrywania głównych czynników ryzyka chorób układu sercowo naczyniowego program GDYNIA Kard W Polsce choroby układu sercowo-naczyniowego są nadal główną przyczyną zgonów zarówno kobiet jak i mężczyzn i stanowią główne zagrożenie zdrowia Polaków. Choroby te odpowiadają za 57% zgonów kobiet i 48% zgonów mężczyzn są również przyczyną przedwczesnej umieralności tj osoby w przedziale wieku lata. Program GDYNIA KARD realizowany jest od 2000 roku. Jego głównym celem jest redukcja umieralności w tym zmniejszenie umieralności przedwczesnej z powodu chorób układu sercowo - naczyniowego. W ostatnich latach poznano główne czynniki determinujące globalne ryzyko zgonów i przyczyn incydentów sercowo-naczyniowych, wyszukiwaniem których zajmuje się program GDYNIA - KARD. Program GDYNIA KARD to: - aktywne wyszukiwanie osób zagrożonych zachorowaniem - ocena rozpowszechnienia w populacji głównych czynników ryzyka chorób serca - działania edukacyjno-informacyjne. Wzorem lat ubiegłych program realizowano w dwóch etapach. Odbiorcami pierwszego etapu programu przesiewowego realizowanego w 2010 roku w POZ były następujące grupy wiekowe: - 13 letni mieszkańcy Gdyni - 30 letni mieszkańcy Gdyni - 50 letni mieszkańcy Gdyni - 55 letni mieszkańcy Gdyni I etap programu obejmował badanie ankietowe, badanie laboratoryjne-biochemiczne tj. badanie poziomu glukozy, cholesterolu HDL-C, LDL-C, trójglicerydów, oznaczenie ciśnienia tętniczego i pomiary antropometryczne z obliczaniem wskaźnika BMI. Badania profilaktyczne 13 letnich mieszkańców Miasta odbywały się w przychodniach, w trakcie wykonywania badań bilansowych Realizatorów I etapu badań przesiewowych dla 13 latków wraz z liczbą przydzielonych i wykonanych badań obrazują tabele nr 21, 22, 23. Tabela 21: Wykonawcy programu Gdynia Kard dla 13 latków, liczba badań w zawartych umowach i zrealizowanych badań w 2010r.L.p. świadczeniodawca liczba badań określona w umowach Liczba zrealizowanych badań L.p. świadczeniodawca liczba badań określona w umowach 1 NZOZ Śródmieście PL Chylonia I PL Orłowo PL Pogórze PL Grabówek VITA MED PL Obłuże II PL Dąbrowa- Dąbrówka PL Działki Leśne Liczba zrealizowanych badań

22 10 PL U Źródła Marii SANUS razem Tabela 22: Liczba badań w zawartych umowach wraz z liczbą wykonanych badań przesiewowych dla 13 latków w latach Rok Liczba badań w umowach Liczba badań zrealizowanych , , ,5 % wykonanych badań Oprócz badania laboratoryjnego, antropometrycznego, określenia wskaźnika BMI dodatkowo wykonano u 13 latków badanie stomatologiczne, w którym oceniano stan zdrowia jamy ustnej, w tym stan uzębienia i stan przyzębia (tabela nr 23). Tabela 23; liczba wykonanych badań stomatologicznych u 13 latków i rodzaje wykrytych zmian w latach r. L.p. rok liczba badań wykonanych Liczba dzieci z próchnicą Liczba dzieci z wyleczoną próchnicą Liczba dzieci ze schorzeniami śluzówki U 1/3 badanych w 2010roku uczniów stwierdzono próchnicę w 26 przypadkach schorzenia śluzówki. Choroba próchnicowa wpływa na zdrowie całego organizmu. Może stanowić początek wszelkich uogólnionych infekcji. Choroby przyzębia wpływają bezpośrednio na rozwój miażdżycy. Następstwem miażdżycy mogą być zawały, udary mózgu oraz zakrzepy w różnych

23 narządach wewnętrznych. Systematyczne kontrole stomatologiczne, dbanie i utrzymywanie zdrowia jamy ustnej ma zasadnicze znaczenie dla zdrowia całego organizmu. Udowodniono, że miażdżyca, która rozpoczyna się we wczesnym dzieciństwie, postępuje z wiekiem. Działania profilaktyczne to najprostsze i najtańsze działanie ukierunkowane na ograniczenie czynników ryzyka. Drugą grupą wiekową, która została objęta badaniami prewencyjnymi byli, 30 letni mieszkańcy miasta. Tabela 24: Wykonawcy programu Gdynia Kard dla 30 latków, liczba badań w zawartych umowach i zrealizowanych badań w 2009 L.p. świadczeniodawca liczba badań określona w umowach [1] 1 NZOZ Śródmieście PL Chylonia I PL Orłowo NZOZ Wzgórze Św. Maksymiliana PL Grabówek Wojskowa SPL PL Obłuże II PL Dąbrowa- Dąbrówka PL Działki Leśne PL U Źródła Marii SANUS VITA MED evi - MED PL Pogórze POL MED Kolejarz - VITA 20 1 razem Liczba zrealizowanych badań [1] Liczba przydzielonych świadczeń po aneksowaniu umów zawartych w formie kontraktu trzyletniego na lata Tabela 25: Liczba badań w zawartych umowach wraz z liczbą wykonanych badań przesiewowych dla 30 latków w latach Rok Liczba badań w umowach Liczba badań zrealizowanych , , ,8 % wykonanych badań Niska w 2008 roku zgłaszalność związana z aktywnością zawodową i brakiem świadomości

24 istniejących zagrożeń spowodowała, iż w następnych latach tj po uzgodnieniu ze świadczeniodawcami aneksowano umowy i zmniejszono liczbę przydzielonych pierwotnie badań. Tabela 26: Liczba zrealizowanych badań 30 latków w latach wraz z liczbą poszczególnych czynników ryzyka chorób sercowo naczyniowych Rok Liczba badań zrealizowanych Nadciśnienie Hypercholesterolemia Cukrzyca nadwaga Tabela nr 26 potwierdza fakt, iż najczęstszymi czynnikami ryzyka 30 latków są zaburzenia gospodarki lipidowej i nadwaga. U niemal co dziesiątego badanego stwierdzono nieprawidłowe wartości glikemii. Długofalowe obserwacje wykazały, że wraz z wiekiem występowanie w/w czynników nasila ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Oznacza to, że grupę osób młodych i w średnim wieku należy poddać długotrwałej prewencji pierwotnej. Osoby 30 letnie z nieprawidłowymi wynikami badań po I etapie programu kierowane były do lekarzy rodzinnych. W ramach działań prewencyjnych prowadzono działania edukacyjne wskazując na konieczność zmiany stylu życia w tym zaprzestanie palenia tytoniu, zmniejszenie masy ciała u osób otyłych, regularną aktywność fizyczną i przestrzeganie zdrowej diety. Do programu Gdynia Kard od 2008 roku zapraszani byli imiennie 55 letni mieszkańcy Miasta, którzy 5 lat wcześniej byli uczestnikami programu. Tabela 27: Wykonawcy programu Gdynia Kard dla 55 latków wraz z liczbą badań przydzielonych i zrealizowanych w 2010 L.p. świadczeniodawca liczba badań określona w umowach* 1 NZOZ Śródmieście PL Chylonia I PL Orłowo NZOZ Wzgórze Św. Maksymiliana PL Grabówek Wojskowa SPL PL Obłuże II PL Dąbrowa- Dąbrówka PL Działki Leśne PL U Źródła Marii SANUS Liczba zrealizowanych badań

25 12 VITA MED evi - MED PL Pogórze POL MED Kolejarz - VITA 50 7 razem *liczba badań zwiększona na wnioski świadczeniodawców Tabela 28: Liczba badań w zawartych umowach wraz z liczbą badań zrealizowanych w latach dla 55 latków Rok Liczba badań w umowach Liczba badań zrealizowanych , , ,2 % wykonanych badań Tabela 29: Rodzaje nieprawidłowości wykryte u 55 latków w latach Rok Liczba badań zrealizowanych Nadciśnienie Hypercholesterolemia Cukrzyca Podwyższone CRP nadwaga W ramach badań kontrolnych po 5 latach wykonywanych w POZ, 55 latkowie prócz oceny profilu lipidowego, glikemii, pomiarów antropometrycznych, RR i EKG dodatkowo mieli oznaczany poziom czynnika CRP białka ostrej fazy. CRP jest ważnym wskaźnikiem zagrożenia naczynio-sercowego, jest markerem o dużej wartości prognostycznej. Podwyższone stężenie CRP wskazuje na proces zapalny i można go traktować w przypadku osób z podwyższonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych jako marker uszkodzenia śródbłonka. Podwyższenie tego czynnika wiąże się z podniesionym ryzykiem zgonu, zawału serca oraz udaru niedokrwiennego. Liczbę i rodzaje wykrytych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych w trakcie badań przesiewowych wykonanych w podstawowych ośrodkach prewencji (POZ) dla poszczególnych grup wiekowych w 2010 roku obrazuje tabela nr 29. Tabela 30: Liczba i rodzaje wykrytych czynników ryzyka, procentowy udział badanej w 2010 roku w POZ populacji 13, 30, 55 latków. L.p. Program Liczba badań Rodzaje nieprawidłowości nadciśnienie hypercholesterolemia hyperglikemia nadwaga 1 13 latkowie % wykrytych zmian do liczby wykonanych 10,1% 38,9% 8,6% 18,4%

26 badań 2 30 latkowie % wykrytych zmian do liczby wykonanych badań 7,2% 23,5% 11,3% 21,2% 2 55 latkowie % wykrytych zmian do liczby wykonanych badań 19,0% 66,5% 46,5% 53,8% Tabela 31: Czynniki ryzyka chorób układu sercowo naczyniowego u 30 i 55 letnich gdynian wykryte w latach Nadciśnienie tętnicze Hypercholesterolemia Nieprawidlowa glukoza nadwaga Rok 30r.ż 55r.ż 30r.ż 55r.ż 30r.ż 55r.ż 30r.ż 55r.ż % 20% 33% 64% 11% 40% 26% 44% % 20% 26% 71% 18% 47% 24% 53% % 19% 23% 66% 11% 46% 21% 53% Najbardziej rozpowszechnionym modyfikowalnym pojedynczym czynnikiem ryzyka chorób sercowo naczyniowych w badanych grupach 30 i 55 latków w latach były zaburzenia gospodarki lipidowej hypercholesterolemia. Drugim stwierdzonym czynnikiem była otyłość. Otyłość uznawana za epidemię XXI w jest zagrożeniem nie tylko dla zdrowia, ale także dla życia. Częstość otyłości wzrasta wraz z wiekiem (tabela nr 31) i wymaga wśród wielu działań zalecanych, zwłaszcza zmiany nawyków żywieniowych, zwiększenia aktywności fizycznej i modyfikacji stylu życia. Najpoważniejszą konsekwencją nie leczonej otyłości jest cukrzyca,

27 uważana za ekwiwalent wysokiego ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, gdyż podwyższa ryzyko zgonu w porównaniu z zdrową populacją. Ponadto skraca średnią długości życia. Do istotnych czynników ryzyka należy również nadciśnienie. W skriningu dotyczyło ono od 10 20% badanej populacji. Następstwem wysokiej wartości ciśnienia skurczowego są zawały mięśnia sercowego i udary mózgu. Stąd nacisk działań edukacyjno prewencyjnych ukierunkowanych na podniesienie świadomości na temat skutecznych form leczenia i prewencji nadciśnienia. Ośrodek Koordynująco Nadzorujący prócz swojego podstawowego działania tj. nadzoru całości programu GDYNIA KARD realizował program Gdynia Kard Junior. Do programu zapraszano dzieci i wnuki osób 50 i 55 letnich badanych w Specjalistycznych Ośrodkach Kardiologicznych. Kwalifikowano dzieci w wieku 2 19 lat, które spełniały kryteria oparte o wytyczne amerykańskich ekspertów z National Cholesterol Education. Zapraszanym imiennie dzieciom wykonywano badania laboratoryjne, antropometryczne, dokonywano pomiaru ciśnienia tętniczego krwi. Następnie dzieci były badane przez lekarza kardiologa. Każde z nich otrzymywało kartę informacyjną o stanie zdrowia wraz z dalszymi zaleceniami. Tabela 32: Liczba zbadanych w programie Gdynia Kard Junior w latach wraz z liczbą i rodzajami wykrytych patologii L.p. rok Liczba badań Rodzaje nieprawidłowości ciśnienie tętnicze granicznie wysokie zaburzenia gospodarki tłuszczowej zaburzenia nadwaga, gospodarki otyłość węglowodanowej % wykrytych zmian do liczby 22,7% 27,3% 0,0% 9,1% wykonanych badań % wykrytych zmian do liczby 22,2% 27,8% 5,6% 16,7% wykonanych badań % wykrytych zmian do liczby 50,0% 66,6% 16,7% 33,3% wykonanych badań

28 Podobnie jak w przypadku innych grup wiekowych w programie Gdynia-Kard Junior najczęściej występującym czynnikiem ryzyka były zaburzenia gospodarki lipidowej. Uzyskane wyniki wskazują że,badane dzieci to kandydaci na przyszłych pacjentów schorzeń układu sercowo naczyniowego. Działania profilaktyczne i edukacja w zakresie modyfikacji i eliminacji czynników ryzyka chorób serca, zmiana stylu życia to broń w walce o zdrowie przyszłych pokoleń. II etap badania w Specjalistycznych Ośrodkach Kardiologicznych dla 50 i 55 letnich mieszkańców Gdyni Po badaniach przesiewowych realizowanych w gdyńskich POZ 50 i 55 letni mieszkańcy Miasta, u których stwierdzono czynniki ryzyka wystąpienia chorób sercowo naczyniowych kierowani byli poprzez Ośrodek Koordynująco Nadzorujący (OKiN) do Specjalistycznych Ośrodków Kardiologicznych (SOK). W latach program specjalistycznych badań kardiologicznych realizowany był przez niżej wymienionych świadczeniodawców (tab. nr 33 ). Tabela 33: Wykonawcy specjalistycznych badań kardiologicznych programu wraz z liczbą badań przydzielonych i wykonanych w 2010 r (SOK) L.P. świadczeniodawca liczba badań określona w umowach 1 SPZOZ Szpital Miejski im J. Brudzińskiego PL Dąbrowa Dąbrówka SPZOZ Szpital Morski im. PCK evi - MED Clinica - Medica liczba wykonanych badań

29 razem Tabela 34: Liczba zaplanowanych i wykonanych badań w SOK w latach Rok Liczba badań w umowie Liczba badań zrealizowanych % , , ,0 Wszystkie zakwalifikowane do 2-ego etapu 50 i 55 letnie osoby były badane w Specjalistycznych Ośrodkach Kardiologicznych przez lekarza kardiologa. U niektórych badanych w zależności od potrzeb wykonywano dodatkowo : ECHO serca czyli nieinwazyjne badanie, które pozwala ocenić budowę serca, jego pracę i kurczliwość, zmierzyć grubość zastawek, ścian i jam serca lub próbę wysiłkową czyli badanie diagnostyczne służące do oceny reakcji mięśnia sercowego na wysiłek fizyczny. Próba wysiłkowa jest wykorzystywana między innymi do diagnozowania pacjentów podejrzanych o chorobę wieńcową. (tabela nr 35 i wykres nr 14). świadczeniodawca liczba wykonanych badań Liczba wykonanych prób wysiłkowych SPZOZ Szpital Miejski im J. Brudzińskiego PL Dąbrowa Dąbrówka SPZOZ Szpital Morski im. PCK evi - MED Clinica - Medica razem Liczba wykonanych badań ECHO

30 U co czwartej osoby wykonano dodatkowo badanie echokardiograficzne serca. Pacjentów 18 osób- z obciążeniem rodzinnym z podejrzeniem choroby wieńcowej serca skierowano na próbę wysiłkową. Tabela 36: Liczba badań kardiologicznych wykonanych w SOK wraz z liczbą i rodzajami wykrytych nieprawidłowości w latach Rodzaje nieprawidłowości Lp rok Liczba badań nadciśnienie dyslipidemia cukrzyca inne % wykrytych zmian do liczby wykonanych 27,2% 55,3% 13,2% 0,0% badań % wykrytych zmian do liczby wykonanych 12,2% 45,2% 14,7% 1,4% badań % wykrytych zmian do liczby wykonanych 24,0% 66,9% 22,3% 11,5% badań Wykonane w SOK badania potwierdziły, iż najczęściej występującym pojedynczym stwierdzonym czynnikiem ryzyka chorób sercowo naczyniowych była dyslipidemia. Na drugim miejscu co do częstości występowania stwierdzono nadciśnienie. Nadciśnienie tętnicze zwłaszcza jego frakcja skurczowa stanowi zagrożenie wystąpienia udarów mózgu. Każdy pacjent ze stwierdzonym nieprawidłowym ciśnieniem tętniczym krwi wymaga włączenia leczenia hipotensyjnego. Obniżenie ciśnienia stanowi główną i najskuteczniejszą metodę pierwotnej i wtórnej prewencji chorób sercowo-naczyniowych. W analizowanych latach potwierdzono wzrost liczby chorych z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej. Cukrzyca doprowadza do dysfunkcji i niewydolności wielu narządów, zwiększa ryzyko zachorowania i zgonów z powodu chorób naczyń i serca. Pacjenci z cukrzycą mają czterokrotne wyższe ryzyko incydentów naczyniowych. Rzadko zdarza się, by u chorych występował tylko jeden izolowany czynnik. Zwykle są to

31 dwa lub trzy nakładające się wzajemnie. Występowanie dwóch czynników ryzyka zwiększa zagrożenie zawałem mięśnia sercowego czterokrotnie, a wystąpienie trzech czynników zwiększa to ryzyko dziesięciokrotnie. Liczba i rodzaje patologii w latach wykrytych w trakcie badań w Specjalistycznych Ośrodkach Kardiologicznych Zdiagnozowani w Specjalistycznych Ośrodkach Kardiologicznych pacjenci, z wynikami i zaleceniami dotyczącymi dalszego postępowania terapeutycznego kierowani byli ponownie do swych lekarzy rodzinnych. Nadzór merytoryczny oraz koordynację nad całością programu sprawował Ośrodek Koordynująco Nadzorujący przy Szpitalu Morskim im. PCK. Zawarta umowa zobowiązywała Ośrodek do: 1. Przeprowadzania szkoleń dla personelu z zakresu realizacji programu 2. Zapewnienia wykonawcom I i II etapu niezbędnych materiałów 3. Listownego zapraszania mieszkańców na badania 4. Umawianie terminów wizyt i i kierowanie pacjentów do SOK 5. Umawianie terminów wizyt i badanie dzieci i młodzieży w ramach Gdynia Kard Junior 6. Koordynacji i stałego monitorowania jakości pracy wszystkich realizatorów programu 7. Obsługi i bieżącego monitorowania strony internetowej programu 8. Co miesięcznego zbierania danych statystycznych z POZ (4 programy) i Specjalistycznych Ośrodków Kardiologicznych (SOK), a także opracowania merytorycznego kwartalnych raportów z przebiegu realizacji programu i przekazania gminie 2. Badania profilaktyczne w zakresie wykrywania osób ryzyka złamań osteoporotycznych dla mieszkańców Gdyni w wieku lat

32 Osteoporoza czyli zrzeszotnienie kości jest chorobą metaboliczną, w przebiegu której dochodzi do zmniejszenia gęstości istoty gąbczastej i ścieczenie istoty zbitej tkanki kostnej. Następuje obniżenie masy kostnej wraz ze zmianą mikroarchitektury kości, co w konsekwencji zwiększa jej łamliwość i podatność na złamania. Osteoporoza stanowi coraz większe zagrożenie dla ogólnoświatowego zdrowia publicznego. Początkowo bezobjawowy przebieg i jej przewlekłość spowodowała, iż nazywana jest cichą epidemią. Złamania osteoporotyczne kości mogą zachodzić w każdym miejscu szkieletu. Większość złamań dotyczy szyjki kości udowej (90%). Złamania te występują u około 30 % kobiet i 8% mężczyzn po 50 roku życia. Osoby, które doznały złamania, stają się niepełnosprawnymi, a 30% z nich wymaga przewlekłej hospitalizacji. Choroba ta jest jedną z najbardziej kosztochłonnych jednostek chorobowych. Zagrożenie wystąpienia złamania osteoporotycznego ocenia się na podstawie indywidualnej oceny czynników ryzyka i badania gęstości mineralnej kości tzw. BMD. Zmiana gęstości mineralnej kości (BMD), a zwłaszcza jego spadek zwiększa rzeczywiste względne ryzyko wystąpienia złamań. U uczestników programu, po wypełnieniu ankiety wskazującej na wstępowanie niezależnych czynników ryzyka złamania wykonywano badanie densytometryczne (DXA). W badaniu oceniano gęstość mineralną trzonów kręgowych i bliższego końca kości udowej (rejony kości, w których dochodzi do szybkiego ubytku masy kostnej). Prowadzone badania skriningowe pozwoliły wyłonić osoby zagrożone, wymagające wdrożenia działań prewencyjnych jak i dalszej diagnostyki w kierunku osteoporozy. Tabela 37: Wykonawcy programu, liczba badań w umowach i badań wykonanych w 2010 r. L.p. świadczeniodawca liczba badań w zawartych umowach liczba wykonanych badań 1 PL Dąbrowa Dąbrówka PL Witomino SANUS 96* 96 4 P.L. Orłowo P.L. Chylonia I P.L. Działki Leśne 226* P.L. Wzg. Św.Maksymiliana P.L. Kolejarz VITA P.L. Obłuże II 96* VITA - MED Przychodnia u Źródła Marii P.L. Śródmieście P.L. Grabówek Razem * zwiększono liczbę badań na wniosek świadczeniodawcy Tabela 38: Liczba badań wykonanych w 2010r. wraz z liczbą nieprawidłowych wyników densytometrii i ich rodzajami

33 L.p. świadczeniodawca Liczba wykonanych badań Liczba wykrytych nieprawidłowych wyników densytometrii: liczba osteopenii liczba osteoprozy 1 PL Dąbrowa Dąbrówka PL Witomino SANUS P.L. Orłowo P.L. Chylonia I P.L. Działki Leśne P.L. Wzg. Św. Maksymiliana P.L. Kolejarz VITA P.L. Obłuże II VITA - MED Przychodnia u Źródła Marii P.L. Śródmieście P.L. Grabówek Razem Tabela 39: Liczba wykonanych badań densytometrycznych w latach roku oraz liczba i rodzaj nieprawidłowych wyników densytometrii rok Liczba badań densytometrycznych Rodzaje nieprawidłowości i % udział do liczby badań densytometrycznych osteopenia osteoporoza , , , , , ,6 U 30% badanych stwierdzono osteopenię, czyli stan w którym następuje obniżenie gęstości mineralnej kości. Nie leczona osteopenia prowadzi do osteoporozy. Osoby, u których stwierdzono obniżoną gęstość mineralną kości, otrzymywały zalecenia suplementacji preparatami wapnia i witaminy D3 a także zalecenia systematycznej aktywności fizycznej. Aktywność fizyczna i związany z nią ruch zapobiega ubytkowi masy kostnej.

34 W okresie trzyletniej realizacji programu nieprawidłowe wyniki badań densytometrycznych stwierdzono u co drugiego badanego (tabeli nr 30 i wykresu nr 17). Osoby z wynikiem badania densytometrycznego BMD z T-score -2,5 prócz zalecanej uniwersalnej profilaktyki j/w kierowano do lekarza reumatologa lub ortopedy celem ustalenia indywidualnego toku leczenia dobranego do sytuacji pacjenta. Każdy badany otrzymywał informację o konieczności: racjonalnego i odpowiedniego odżywiania eliminacji czynników ryzyka aktywizacji ruchowej Motywowano do uprawiania różnych form sportu lub rehabilitacji. 3. Badania profilaktyczne w zakresie wczesnego wykrywania jaskry u osób w wieku lat Jak wynika z danych WHO, jaskra zajmuje w skali światowej drugie miejsce wśród przyczyn utraty wzroku. Może dotykać wszystkich grup wiekowych, ale znaczący wzrost zachorowalności obserwujemy powyżej 40 r. Starzenie się społeczeństwa, wydłużająca się średnia długości życia spowoduje w przyszłości wzrost częstości występowania jaskry i jej niekorzystnych następstw. Choroba długo pozostaje bezobjawową, niewyleczalną, a upośledzenia wzroku, które następują, nie można cofnąć. Przyczyny schorzenia nie są dokładnie znane. Wyodrębniono jednak czynniki sprzyjające rozwojowi choroby. Do czynników ryzyka wpływających na zwiększenie częstości występowania jaskry należą: zmiany ciśnienia wewnątrzgałkowego, wiek, rasa, predyspozycje genetyczne, oraz czynniki naczyniowe-miejscowe i ogólne. Przed specjalistycznym badaniem okulistycznym uczestnicy programu wypełniali ankietę, na podstawie której punktowo oceniano stopień ryzyka wystąpienia jaskry. Profilaktyczna porada okulistyczna obejmowała: badanie ostrości wzroku komputerowe oznaczenie pola widzenia - (perymetria nadprogowa) pomiar ciśnienia śródgałkowego badanie dna oka Program realizowało dziesięciu świadczeniodawców.

35 Tabela 40: Wykonawcy programu i liczba badań okulistycznych w umowach zawartych w 2010 roku L.p. świadczeniodawca liczba badań określona w umowach w 2008 r. liczba wykonanych badań 1 NZOZ Okuliści 150* PL Grabówek SANUS 140* P.L. Orłowo NZOZ PROVITA 140* ISPL R. Skrobisz - Kormańska 150* IPL Oculum P.L. Kolejarz VITA P.L. Dąbrowa-Dąbrówka ISPL Jolanta Tuszyńska Razem * zwiększono liczbę zakontraktowanych badań na wniosek świadczeniodawcy Tabela 41: Liczba badań okulistycznych wykonanych w 2010 roku, liczba wykrytych patologii i ich rodzaje świadczeniodawca liczba wykonanych badań Rodzaje nieprawidłowości ostrość wzroku pole widzenia ciśnienie śródgałkowe dno oka NZOZ Okuliści PL Grabówek SANUS P.L. Orłowo NZOZ PROVITA ISPL R. Skrobisz - Kormańska IPL Oculum P.L. Kolejarz VITA P.L. Dąbrowa-Dąbrówka ISPL Jolanta Tuszyńska ogółem % udział patologii do liczby wykonanych badań 33,4 24,6 10,3 27,6

36 Tabela 42: Liczba wykonanych badań okulistycznych w latach , rodzaje i liczba wykrytych patologii i procentowy ich udział L.p. rok Liczba badań Rodzaje nieprawidłowości ostrość wzroku pole widzenia ciśnienie dno oka śródgałkowe % wykrytych zmian do liczby wykonanych 43,4% 34,2% 9,2% 34,5% badań % wykrytych zmian do liczby wykonanych 40,0% 27,9% 14,5% 28,5% badań % wykrytych zmian do liczby wykonanych 33,4% 24,6% 10,3% 27,6% badań Corocznie w trakcie okulistycznych badań przesiewowych wykrywano wiele różnorodnych zmian patologicznych wymagających dalszych działań. Ubytki pola widzenia, zmiany ciśnienia śródgałkowego mogą sugerować lub towarzyszyć jaskrze. Jaskrowe upośledzenie funkcji widzenia dotyczy pola widzenia. Początkowo ubytki w polu widzenia są niezauważalne z czasem poszerzają się i obejmują coraz większe obszary pola aż do ślepoty. Ocena pola widzenia ma również znaczenie w diagnostyce uszkodzeń zlokalizowanych wewnątrz czaszkowo. W omawianym okresie czasu ubytki w polu widzenia stwierdzano u ¼ badanej populacji. U 10 % badanych potwierdzono nieprawidłowe ciśnienie śródgałkowe. U niemal 30% potwierdzono zmiany w ocenie tarczy nerwu wzrokowego przy badaniu dna oka. Wykryte zmiany w tarczy mogą być odzwierciedleniem schorzeń okulistycznych jak i ogólnoustrojowych. Możliwość wykrycia innych niż jaskra schorzeń to dodatkowy ważny atut programu. Światowe trendy demograficzne, starzenie się społeczeństw wskazują na konieczność intensyfikacji działań zmierzających do wykrywania wczesnych stadiów choroby u jak największej liczby osób. 4. Badania profilaktyczne w zakresie wykrywania chorób układu oddechowego, schorzeń chirurgiczno dermatologicznych dla osób bezdomnych przebywających na terenie Gdyni.

37 Bezdomność jest zjawiskiem występującym we wszystkich nawet najbogatszych społeczeństwach. Szacuje się, że obecnie w Polsce żyje około pół miliona osób bez dachu nad głową. Najwięcej bezdomnych przebywa w dużych miastach. Bezdomność to problem społeczny, zjawisko sięgające poza grupy i środowiska tradycyjnie kojarzone z bezdomnością. W 2010 roku na terenie Gdyni przebywało około 843 osób bezdomnych ( , w ). Brak schronienia, złe warunki bytowania, powiązanie zjawiska bezdomności z patologiami takimi jak alkoholizm, żebractwo, prostytucja powodują, że bezdomni często zapadają na choroby układu oddechowego, krążenia, kostnego i dermatologiczne. Problem zdrowia osób bezdomnych jest jednym z ważniejszych problemów, przed jakim stoją samorządy w ramach organizacji lokalnych form pomocy. Od 2007 roku realizowany jest program pt. Badania profilaktyczne w zakresie wykrywania chorób układu oddechowego, schorzeń chirurgiczno dermatologicznych dla osób bezdomnych przebywających na terenie Gdyni. Program realizuje dwóch świadczeniodawców tj. SP ZOZ Miejska Stacja Pogotowia Ratunkowego i SP ZOZ Szpital Miejski im. J. Brudzińskiego. Placówki te działają w systemie opieki całodobowej. Zakres świadczeń w ramach porady profilaktycznej obejmował: badanie ogólno lekarskie, badanie RTG, zabiegi chirurgiczne oraz zabiegi pielęgnacyjnohigieniczne Tabela 43: Wykonawcy programu i liczba badań w zawartych umowach w 2010r. świadczeniodawca liczba badań w umowie Liczba badań Miejska Stacja Pogotowia Ratunkowego Szpital Miejski im. J. Brudzińskiego 46 0 razem Tabela 44: Ogólna liczba świadczeń oraz liczba wykonanych RTG i interwencji chirurgicznych w latach r. Rodzaje działań medycznych L.p. rok Liczba badań Rtg Interwencje chirurgiczne %porad do liczby wykonanych badań 38,2% 21,8% %porad do liczby wykonanych badań 30,4% 73,9% % porad do liczby wykonanych badań 52,2% 26,1%

38 Kondycja zdrowotna osób bezdomnych jest bardzo zróżnicowana i zależy od wielu czynników: wieku, miejsca przebywania, warunków atmosferycznych, środków finansowych itp. Bezdomni chorują często, przewlekle, nie leczą się, nadużywają alkoholu. Oprócz medycznych działań interwencyjnych często wymagają działań higieniczno-pielegnacyjnych, a także profilaktycznych. W okresie trzech lat realizacji programu liczba bezdomnych, którzy wymagali wykonania badania rentgenowskiego wzrosła z 33% badanych do 53%. Wzrost wykonanych badań radiologicznych,to następstwo licznych bójek, upadków i związanej z nimi dużej urazowości.. Badania socjodemograficzne wskazują, iż specyficzna grupa ludności jaką stanowią bezdomni podlega również ogólnoeuropejskiemu procesowi starzenia demograficznego. Zwiększy to w przyszłości zapotrzebowanie na medyczne usługi specjalistyczne jak i pielęgnacyjno - opiekuńcze. 5. Gimnastyka kompensacyjna jako profilaktyka progresji zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa i kończyn u osób powyżej 65 r.ż. Stale sprawni Na całym świecie rośnie liczba ludzi starych Osoby starsze wymagają rehabilitacji nie tylko z powodu choroby, lecz również ze względów obniżenia sprawności funkcjonalnej organizmu związanej z wiekiem. Miesięcznie przybywa na świecie kilkanaście tysięcy ludzi powyżej 60r. życia. Działania prewencyjno-profilaktyczne ukierunkowane na seniorów powinny przede wszystkim kłaść nacisk na zachowanie odpowiedniej sprawności funkcjonalnej, która w dużej mierze zależy od stylu życia, a w nim od właściwego miejsca rekreacji ruchowej. Regularna aktywność ruchowa gwarantuje uwolnienie się od problemów niesprawności fizycznej. Wraz z wydłużającą się długością życia wzrasta liczba problemów zdrowotnych ludzi starych, którzy najczęściej cierpią na przewlekłe schorzenia w tym zmiany zwyrodnieniowe stawów. Choroba zwyrodnieniowa to skojarzenie niszczenia chrząstki stawowej i wtórnych zmian w nasadach kostnych. Toczący się proces prowadzi do uszkodzenia anatomicznego stawu, upośledza jego czynność ruchową. Towarzyszy mu ból oraz ograniczenie zakresu ruchu Zwyrodnienie związane jest ze zużyciem stawów i głównie dotyczy stawów kręgosłupa, stawów biodrowych, kolanowych i dłoni.. Dolegliwość dotyka zwykle osób po 50 r. ż. Regularne ćwiczenia poprawiają sprawność, ograniczają bóle, powstrzymują rozwój schorzenia, zapobiegają powikłaniom krążeniowo oddechowym, poprawiając ogólną wydolność ustroju. Osoby zgłaszające się do programu były dwukrotnie badane przez lekarza rehabilitacji

39 medycznej. W trakcie wizyty wstępnej ustalano indywidualnie dla każdego uczestnika rodzaj i zakres ćwiczeń rehabilitacyjnych. Zajęcia gimnastyczne odbywały się pod nadzorem fizjoterapeuty. Ćwiczenia rehabilitacyjne poprzedzano zabiegami krio lub laseroterapii (10 zabiegów), które poprzez swoje działanie zwiększające ukrwienie stawów zmniejszają sztywność poranną i ból, zwiększają zakres ruchomości stawów i tolerancję wysiłku fizycznego. Uczestnicy ćwiczyli w grupach lub indywidualnie. W latach program Stale sprawni realizowało sześciu świadczeniodawców. Corocznie w związku z dużym zainteresowaniem mieszkańców programem zmieniano liczbę przydzielonych świadczeń (tabela nr 45). Tabela 45: Liczba przydzielonych i wykonanych badań kwalifikujących do zajęć gimnastycznych w 2010 roku L.p. świadczeniodawca liczba świadczeń przydzielonych 1 VITA MED. Centrum Opieki Medycznej 230* P L. Dąbrowa Dąbrówka Zakład Rehabilitacji Gabinet Rehabilitacji J Popiołkiewicz 380* Doktor Krasicki 330* Obłuże II 260* 260 Razem *zwiększono liczbę zakontraktowanych badań na wniosek świadczeniodawców liczba świadczeń wykonanych Tabela 46: Liczba osób uczestniczących w zajęciach gimnastyki kompensacyjnej wraz z podziałem na rodzaje ćwiczeń, a także liczbę zabiegów krio i lasero terapii w latach liczba uczestników gimnastyki kompensacyjnej Liczba i rodzaje ćwiczeń gimnastycznych Liczba i rodzaje zabiegów Rok indywidualne grupowe krioterapia laseroterapia

40 Po zakończeniu serii ćwiczeń każdy uczestnik programu był powtórnie badany przez lekarza rehabilitacji medycznej i otrzymywał zalecenia do kontynuowania gimnastyki w warunkach domowych. Rozpoczynające się zmiany demograficzne starzenie się - obejmujące mieszkańców UE w tym Polski spowoduje, iż. działania prewencyjno-profilaktyczne chorób wieku podeszłego staną się jednym z priorytetów polityki zdrowotnej na najbliższe lata. 6. Działania profilaktyczne mające na celu wyłonienie osób, których zachowanie budzi podejrzenie schorzenia psychicznego (np.: izolacja, utrudniony kontakt z otoczeniem z wyłączeniem zachowań agresywnych u osób dotychczas nie będących pod opieką lekarza psychiatry) - zgłaszanych przez rodzinę, placówki podstawowej opieki zdrowotnej i pracowników socjalnych. Działania diagnostyczno - terapeutyczne w warunkach domowych Zdrowie psychiczne jest niezmiernie istotną częścią składową zdrowia w ogóle, zaś profilaktyka chorób psychicznych jest bardzo ważnym elementem jego zachowania. Wg danych WHO zaburzenia psychiczne w różnej postaci, o różnym natężeniu i długości trwania mogą dotykać nawet 20% ludności na całym świecie tzn. co piątej osoby Z badań Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie wynika że schorzenia psychiczne najprawdopodobniej dotyczą co siódmego Polaka, a wśród aktualnie występujących schorzeń psychicznych pierwsze miejsce zajmują depresje. Finansowane przez miasto działania na rzecz ochrony zdrowia psychicznego pozwalają na wczesne udzielanie pomocy osobom zagrożonym chorobą psychiczną lub ujawniającym wstępne jeszcze nie specyficzne jej zwiastuny. Szybka diagnostyka, skrócenie okresu oczekiwania na terapię, wcześniejsze wykrycie schorzenia skutkuje skróceniem czasu terapii, skuteczniejsza pomocą, lepszymi efektami leczniczymi. Działania diagnostyczno terapeutyczne, zgodnie z wymogami oferty, prowadzone były w warunkach domowych po wyrażeniu pisemnej zgody pacjenta. Świadczeniodawcy gwarantowali opiekę lekarza psychiatry, psychologa klinicznego jak i opiekę pielęgniarki psychiatrycznej. W zależności od potrzeb prowadzono terapię interwencyjną, podtrzymującą lub wzmacniającą. W procesie rozpoznawania i terapii uczestniczyli aktywnie bliscy chorego, a także środowisko lokalne.

41 Celem programu jest: a) ułatwienie dostępu do usługi psychiatryczno-psychologicznej b) zapobieganie konsekwencjom choroby poprzez jej wczesne wykrycie i leczenie c) zahamowanie postępu choroby oraz ograniczenie powikłań i konswekwencji d) edukacja zdrowotna Istotną wartością programu jest ciągłość realizacji. Realizatorami programu w latach było 2 świadczeniodawców tj. NZOZ P.L. Orłowo i NZOZ Centrum Zdrowia Psychicznego. Od 2010r. program realizuje dodatkowo trzeci świadczeniodawca tj ESKULAP Sp. z o. o. Zakres świadczeń w ramach porady profilaktycznej obejmował: 1. Wstępne badanie diagnostyczne: psychiatryczne i psychologiczne na podstawie których ustalono harmonogram działań terapeutycznych. 2. Działania terapeutyczne składające się z: terapii interwencyjnej tj. wizyty psychologa lub lekarza psychiatry terapii podtrzymującej tj. wizyty pielęgniarki psychiatrycznej terapii wzmacniającej tj. wizyty lekarza psychiatry/psychologa, motywującej do podjęcia leczenia w warunkach domowych bądź ambulatoryjnych Tabela 47: Wykonawcy programu, liczba i rodzaj zrealizowanych świadczeń w latach Lp Świadczeniodawca Liczba wstępnych badań diagnostycznych Gotowość udzielania porady u pacjenta Liczba działań terapeutycznych P.L. Orłowo Centrum Zdrowia Psychicznego ESKULAP Sp. z o. o Razem

42 Liczba osób zgłaszanych do programu i korzystających ze świadczeń diagnostycznych i działań terapeutycznych corocznie wzrasta /tabela nr 47/. Wśród zgłaszanych znajdowały się również osoby, które początkowo wyrażały gotowość i chęć skorzystania z programu, a które w ostatniej chwili wycofywały się z niego z różnych przyczyn. W 2010 roku było to 55osób. Istotą programu jest wizyta lekarza psychiatry, psychologa w domu pacjenta bez narażania się na dodatkowe czynniki takie jak konieczność długotrwałego oczekiwania na wizytę. Najważniejszą zaletą programu jest zapewnienie profesjonalnej i szybkiej pomocy. Dodatkową, ale bardzo istotną zaletą programu jest edukacja zdrowotna mieszkańców, środowisk domowych i lokalnych, inne postrzeganie osób z zaburzeniami psychicznymi. Gminny program oprócz wczesnego wykrywania schorzeń psychicznych, szybkiego włączenia terapii, zwiększył dostęp do usług specjalistycznych i na pewno poprawił relacje interpersonalne w rodzinie i środowisku. Poprzez swoje motywacyjne oddziaływanie zwiększył liczbę osób leczących się. Rozdział III; Badania przesiewowe dzieci i młodzieży 1. Badania profilaktyczne w zakresie wykrywania wrodzonego zwichnięcia stawu biodrowego u niemowląt po 2 miesiącu życia Częstość występowania dysplazji w Polsce szacowana jest na 6,5% populacji niemowląt w tym u około 1,5 % stwierdza się zwichnięcie stawu /dane z II Konferencji Federacji Polskich Towarzystw Pediatrycznych Warszawa r/. Wczesne wykrycie rozwojowej dysplazji stawu biodrowego jest warunkiem skutecznego leczenia. Prowadzone od kilku lat badania USG stawów biodrowych pozwalają uniknąć późnego wykrycia lub nierozpoznania rozwojowej dysplazji stawu biodrowego. Dysplazja stawu biodrowego obejmuje wszystkie elementy budowy stawu, czyli: panewkę, głowę kości udowej i torebkę stawową, czego efektem jest nieprawidłowa funkcja stawu sprowadzająca się do różnego stopnia niestabilności biodra i przemieszczenia elementów tworzących staw. Metoda

43 diagnostyki obrazowej USG pozwala ocenić niedorozwój struktur anatomicznych stawu biodrowego. Zaburzenia funkcji stawu w przypadku rozwojowej dysplazji stawów biodrowych występować może między innymi jako wzmożona wiotkość więzadeł i mięśni, obejmuje również zwichnięcie, podwichnięcie stawu. Objawy dysplazji to: zmniejszenie odwodzenia, skrócenie kończyny, asymetria, ustawienie kończyny w rotacji na zewnątrz. Nie leczona, przetrwała dysplazja stawu biodrowego prowadzi do rozwoju przedwczesnych zmian zwyrodnieniowych stawu z koniecznością endoprotezoplastyki biodra ( w 3-5 dekadzie życia ) W 2008 roku podpisano trzyletnie umowy z sześcioma świadczeniodawcami na wykonanie corocznie tj. do 2010 roku przez każdego z nich po 285 badań u niemowląt, po ukończeniu drugiego miesiąca życia. Zakres świadczeń w ramach porady profilaktycznej obejmował: badanie lekarskie ortopedyczne (ocenia stopień odwiedzenia oraz stabilność stawów biodrowych) wykonanie badania USG stawów biodrowych (ocena wszystkich elementów anatomicznych stawów) Tabela 48: Wykonawcy programu i liczba przydzielonych badań w 2010 roku L.p. świadczeniodawca liczba badań określona w umowach w 2010 Liczba wykonanych badań 1 PL SANUS 335* VITA - MED PL U Źródła Marii PL Chylonia I Lekarska Spółdzielnia Pracy PL Witomino razem * zwiększono liczbę zakontraktowanych badań na wniosek świadczeniodawcy Tabela 49: Liczba zrealizowanych w latach badań i wykrytych zmian w stawie

44 biodrowym u niemowląt po 2 miesiącu życia rok Liczba badań zrealizowanych Liczba wykrytych zmian % wykrytych zmian , , ,7 Wczesne wykrycie dysplazji i podjecie leczenia kończy się zwykle pełnym sukcesem i zapobiega rozwojowi wczesnych zmian zwyrodnieniowych. Program pozwala wykryć zmiany patologiczne i wdrożyć niezbędne leczenie. Liczba wszystkich wykrytych nieprawidłowości w obrębie stawu biodrowego w trzech kolejnych latach trwania programu utrzymuje się mniej więcej na tym samym poziomie i dotyczy niemal co 3 niemowlaka. Tabela 50: Liczba zrealizowanych w latach badań USG i wykrytych zmian z podziałem na rodzaje Lp rok Liczba badań USG Rodzaje nieprawidłowości dysplazje Zaburzenia w odwiedzaniu Brak jąder kostnienia % wykrytych zmian do liczby wykonanych badań 4,9% 22,4% 1,8% % wykrytych zmian do liczby wykonanych badań 5,2% 24,4% 0,4% % wykrytych zmian do liczby wykonanych badań 2,1% 17,9 0,1% Tabela nr 49 wskazuje na utrzymującą się tendencję wzrostową wykrywanych zaburzeń stawu biodrowego w tym dysplazji. Na podstawie badań USG można wyodrębnić dzieci z prawidłowymi biodrami, dzieci z jednoznacznym obrazem dysplazji stawu biodrowego oraz grupę ryzyka wymagającą dalszych kontroli. Zwiększona liczba kontroli daje możliwość

45 monitorowania rozwoju stawu biodrowego, wczesnej rehabilitacji i wczesnego leczenia. W 2010 roku wykryto dysplazję stawu biodrowego u 2.1% badanych niemowląt.. Leczenie zależy od wieku i stopnia zaawansowania i polega na szerokim pieluchowaniu. Przy braku efektów pieluchowania stosuje się sprzęt ortopedyczny. U starszych dzieci, jeśli przedstawiane metody nie sprawdzają się, niezbędne jest otwarte nastawienie biodra i założenie opatrunku gipsowego. Badanie USG stawów biodrowych noworodka połączone z badaniem klinicznym i oceną ryzyka jest niewątpliwie najpełniejszym testem przesiewowym rozwojowej dysplazji stawów biodrowych. 2. Gimnastyka korekcyjna jako profilaktyka progresji wad postawy wykrytych w czasie badań bilansowych u dzieci 10 letnich Wynikiem szybkiego postępu techniki jest znaczne ograniczenie aktywności ruchowej zwłaszcza dzieci i młodzieży. Niedobór aktywności ruchowej, siedzący tryb życia, spędzanie wielu godzin czasu wolnego przed telewizorem, komputerem doprowadza do powstania nieprawidłowych zmian w aparacie ruchu, w wyniku czego dochodzi do wad postawy ciała. Skrzywienie kręgosłupa jest najczęściej spotykaną deformacją układu kostnego wśród dzieci i młodzieży. Okres dojrzewania jest jednym z krytycznych okresów do kształtowania prawidłowej postawy. W tym okresie następuje intensywny wzrost, co przedkłada się na wydłużenie kości długich i ich większą podatność na deformację w związku z nadmiernym obciążeniem kośćca. Ponad 60% skolioz to skoliozy idiopatyczne. Zmiany w narządach ruchu odbijają się także na narządach wewnętrznych. Wady nie leczone i nie korygowane w porę w miarę dojrzewania i dorastania dziecka doprowadzić mogą do trwałych zniekształceń i w konsekwencji do kalectwa. Skuteczna profilaktyka to między innymi zajęcia korekcyjne Celem programu i proponowanych zajęć korekcyjnych jest zahamowanie rozwoju wad postawy poprzez wspomaganie rozwoju i kształtowania podstawowych cech motorycznych. Powszechnie znane jest wykorzystanie środowiska wodnego jako jednej z form postępowania korekcyjnego. Gimnastyka w wodzie

46 pozytywnie oddziałowywuje na rozwój fizyczny dzieci uczestniczących w zajęciach, przyczynia się do rozwoju i kształtowania podstawowych cech motorycznych. W środowisku wodnym następuje odciążenie kręgosłupa, zmniejsza się ciążenie masy ciała, co ułatwia wykonywanie ćwiczeń. Woda wpływa hartująco, sprzyja rozluźnieniu mięśni i elongacji kręgosłupa przez co ułatwia przyjęcie poprawnej postawy. Zwiększa pojemność życiową płuc, a poprzez zwiększenie ruchomości klatki piersiowej wzmacnia gorset mięśni oddechowych. Dzieci, u których w czasie badania bilansowego 10 latków stwierdzono wadę postawy, otrzymywały skierowania do placówek realizujących program gimnastyki korekcyjnej w basenie. Po wstępnej konsultacji lekarza rehabilitacji medycznej zlecano gimnastykę korekcyjną z uwzględnieniem indywidualizacji postępowania w zakresie doboru ćwiczeń i pozycji korekcyjnych. Każdemu uczniowi zlecono 15 zajęć w basenie. Program w 2010r. realizowały trzy placówki medyczne, posiadające dostęp do basenu kąpielowego. Zajęcia gimnastyki korekcyjnej ćwiczenia w basenie ustalone przez lekarza rehabilitacji odbywały się pod nadzorem instruktora lub technika rehabilitanta. Tabela 51: Wykonawcy programu i liczba badań w zawartych umowach w 2010 roku L.p. świadczeniodawca liczba świadczeń przydzielonych 1 NZOZ Zakład Rehabilitacji NZOZ Przychodnia Lekarska Obłuże II 200* NZOZ Orłowo Razem Liczba świadczeń wykonanych * zwiększono liczbę zakontraktowanych badań na wniosek świadczeniodawcy Tabela 52: Liczba zajęć gimnastyki korekcyjnej zakontraktowanych i wykonanych w latach rok Liczba badań przydzielonych Liczba badań zrealizowanych Po zakończeniu cyklu zajęć gimnastycznych w basenie każdy uczestnik programu gimnastyki korekcyjnej ponownie był badany przez lekarza rehabilitacji i otrzymywał zalecenia kontynuacji ćwiczeń w warunkach domowych celem utrwalenia nawyków prawidłowej postawy ciała. Program gimnastyki korekcyjnej-ćwiczenia w basenie realizowany jest nieprzerwanie od siedmiu lat. Przyjemność przebywania w wodzie połączona jest z oddziaływaniem

47 terapeutycznym cieszyła się bardzo dużym zainteresowaniem zarówno dzieci jak i rodziców. Zajęcia korekcyjne stanowią atrakcyjną formę aktywności ruchowej. 3. Rośnij zdrowo działania profilaktyczne skierowane do dzieci z zaburzeniami psycho - ruchowymi Celem programu skierowanego do dzieci z zaburzeniami psycho ruchowymi było stwarzanie możliwości lepszego funkcjonowania w przyszłości. Działania profilaktyczne i korekcyjne obejmowały trzy obszary: - Utrwalanie, podtrzymywanie, doskonalenie dobrze rozwiniętych umiejętności - Usprawnianie, wspomaganie, stymulowanie funkcji wolniej rozwijających się - Korygowanie i kompensacja braków najbardziej utrwalonych niepoddających się terapii Każde dziecko niepełnosprawne bez względu na rodzaj niepełnosprawności wymaga pomocy, opieki i rehabilitacji. Prowadzone działania przygotowują dzieci niepełnosprawne do samodzielności, samostanowienia o sobie, uczą jak pokonywać ograniczenia spowodowane niepełnosprawnością. Równolegle z działaniami ukierunkowanymi na uczniów prowadzono poradnictwo i instruktaże rodziców pierwszych i najważniejszych terapeutów. Program skierowany był do dwóch grup: a) Dzieci z zaburzeniami psycho ruchowymi, uczniów wymagających stosowania w szkołach specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Program objął szkoły z klasami integracyjnymi, w których uczyło się nie mniej niż 30 uczniów niepełnosprawnych. Do klas integracyjnych kwalifikowane są dzieci posiadające orzeczenie o kształceniu specjalnym. W każdej klasie uczy się nie mniej niż 20 uczniów niepełnosprawnych. Integracja, obcowanie z rówieśnikami i możliwość nawiązywania kontaktu każdy z każdym powoduje podobieństwa w funkcjonowaniu, pobudza inicjatywę i zachęca do aktywności. Systematyczne kształcenie, usprawnianie fizyczne oraz psychiczne dziecka z niepełnosprawnością ma na celu włączenie go w życie szkoły. Klasy integracyjne stanowią właściwe miejsce nauki dla dzieci z różnymi dysfunkcjami. Umożliwiają one pełne uczestnictwo dzieci niepełnosprawnych w rozwoju społecznym i codziennym funkcjonowaniu. Integracja dzieci pełnosprawnych i dzieci specjalnej troski przynosi obustronne korzyści, uczy dzieci wzajemnie tolerancji, szacunku dla innych, asertywności i empatii. Integracja pozwala dziecku niepełnosprawnemu być sobą wśród innych. Najważniejszą wartością dla osób z niepełnosprawnością jest być zaakceptowanym przez rodzinę, przyjaciół, a zwłaszcza przez otoczenie. Idea integracji realizowana być powinna od najmłodszych lat. Bardzo ważną rolę w reedukacji dziecka odgrywa właściwa atmosfera w domu, szkole oraz właściwa postawa otoczenia.. Realizatorami programu było pięciu świadczeniodawców, pod opieką których znajdują się szkoły z klasami integracyjnymi

48 NZOZ Przychodnia Wzgórze św. Maksymiliana Sp. z o.o. Centrum Opieki Medycznej VITA MED. Sp. z o.o. Przychodnia Dąbrowa Dąbrówka Sp. z o.o. NZOZ Przychodnia Obłuże Oksywie Sp. z o.o. NZOZ Przychodnia Orłowo Sp. z o.o. Tabela 53; Liczba uczniów posiadających orzeczenie o niepełnosprawności uczęszczających do szkół z klasami integracyjnymi rok Liczba dzieci * * w 2009r. włączono do programu Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 4 W ramach realizacji programu Rośnij Zdrowo stosowano następujące formy pracy z uczniami: pogadanki rozmowy indywidualne i grupowe prace zespołowe imprezy sportowe zajęcia pozalekcyjne w świetlicy Założeniem realizowanego programu było: - zachęcenie dzieci do angażowania się w zajęciach zmuszających do dokonywania wyboru pozwalających rozwijać i usprawniać swoje zdolności. - usuwanie zaburzeń komunikacyjnych co poza poprawą relacji z otoczeniem wpływa korzystnie na wyniki w edukacji. - promowano zdrowy styl życia, zwracano uwagę na zasady prawidłowego i racjonalnego odżywiania zwłaszcza u uczniów, u których odżywianie stanowi jedną z form terapii - zachęcano do różnych form aktywności fizycznej. Oprócz uczniów w programie aktywnie uczestniczyli; rodzice, wychowawcy, pedagodzy. Zapraszano także przedstawicieli policji, sanepid, terapeutów. b) Dzieci z zaburzeniami psycho ruchowymi uczęszczającymi do ośrodków i szkół specjalnych, w których uczniowie realizują obowiązek szkolny i obowiązek nauki. Szkoły specjalne zajmują się dziećmi i młodzieżą bardzo ciężko poszkodowaną, ze złożoną niepełnosprawnością i wtórnymi skutkami. Uczniowie szkól specjalnych to dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, znacznym i głębokim, z zaburzeniami sprzężonymi i autyzmem. Proces kształcenia specjalnego to proces edukacyjny i oddziaływanie rehabilitacyjne,. Polega on na wzbogaceniu osób z niepełnosprawnością umysłową w wiedzę i umiejętności, które mogą być przydatne w dalszym życiu społecznym. Prowadzono działania edukacyjno-profilaktyczne w zakresie: podporządkowania się regułom panującym w grupie wyrażania emocji w sposób społecznie akceptowany rozwijania samodzielności, zwłaszcza w dziedzinie samoobsługi rozwijania umiejętności zgłaszania potrzeb zdrowotnych (złego samopoczucia, dolegliwości)

49 kształtowania nawyków sprzyjających zachowaniu zdrowia (nawyki higieniczne, przeciwdziałanie rozwijaniu się infekcji i chorób zakaźnych) zdobywanie nowych doświadczeń i umiejętności Wykonawcami programu było dwóch świadczeniodawców, którzy realizowali program w podlegających im statutowo szkołach specjalnych: NZOZ PL Obłuże Oksywie NZOZ PL Działki Leśne, Oferowany program miał na celu przygotowanie uczniów do wykonywania indywidualnie i zespołowo różnorodnych prac mających na celu zaspakajanie potrzeb własnych i otoczenia. Dzieci poprzez prowadzone działania rehabilitacyjne stymulowane są w zakresie rozwoju motorycznego, poznawczego, emocjonalnego, społecznego i komunikacji. W roku 2010 objęto opieką 353 uczniów Ośrodków i Szkół Specjalnych, gdy w poprzednim roku w zajęciach uczestniczyło 395 dzieci. W wyniku prowadzonych działań uzyskano w zależności od niepełnosprawności następujące efekty: wzrost umiejętności komunikacyjnych dzieci w zakresie informowania o swoim zdrowiu, wyrażania potrzeb i emocji wzrost umiejętności współżycia w grupie, co zaowocowało spadkiem ilości konfliktów i spokojniejszym przebiegiem zajęć lekcyjnych zmianę stereotypów postrzegania niepełnosprawności zwłaszcza intelektualnej przez otoczenie poznawanie różnorodnych problemów i dochodzenie do zrozumienia, a nie tylko mechaniczna nauka Dla każdego ucznia uczestnika programu prowadzono oddzielną dokumentację, w której dokumentowano obecność dzieci i realizowane cele. 4. Szczepienia profilaktyczne przeciw wirusowi HPV typ 16, 18, 6, 11 dziewczynek

50 urodzonych w trzech kolejnych latach 1994, 1995, 1996 Od 2008 roku Gmina w ramach działań związanych z ograniczeniem chorób zakaźnych i onkologicznych rozpoczęła realizację programu profilaktycznego Szczepienia profilaktyczne przeciw wirusowi HPV typ 16, 18, 6, 11 dziewczynek urodzonych w trzech kolejnych latach 1994, 1995, 1996 Pozytywne efekty powszechnych szczepień są bezdyskusyjne. Szczepienia stanowią najważniejsze odkrycie medycyny i przyniosły ratunek milionom ludzi. Profilaktyka zakażeń HPV poprzez szczepienia jest i powinna być podstawowym środkiem zapobiegawczym wobec raka szyjki macicy Wirus HPV jest patogenem atakującym głównie komórki nabłonka. Nie powoduje lizy komórek, ale stymuluje je do proliferacji. Wachlarz genotypów wirusa jest bardzo zróżnicowany. Około 90% ma niski potencjał onkogenny, a 10% w tym typ 16 i 18 wykazuje wysoki potencjał onkogenny. Infekcja HPV jest odpowiedzialna za 95-98% przypadków raka szyjki macicy. Onkogenne HPV odpowiedzialne są nie tylko za raka szyjki macicy, ale także za inne nowotwory układu moczowo- płciowego u obu płci jak również za niektóre nowotwory jamy ustnej /Służba Zdrowia /. Wirus HPV jest najbardziej rozpowszechnionym czynnikiem chorobotwórczym przenoszonym drogą płciową. Ekspertyzy naukowe potwierdzają, że szczepienie: chroni przed zakażeniem najgroźniejszymi typami wirusa brodawczaka ludzkiego tj. HPV typ 16 i 18, zabezpiecza przed infekcjami wywołanymi typem 6 i 11 wirusa HPV tzw. niskiego ryzyka ( odpowiedzialny za brodawki narządów moczowo-płciowych, jak i górnych dróg oddechowych, zwłaszcza nosogardzieli) jest ochroną przed zakażeniem typami 16 i 18 wirusa HPV i może trwać co najmniej 20 lat W Polsce szczepienia przeciw wirusowi HPV należą do grupy szczepień zalecanych. Szczepienia przeciw wirusowi HPV mają charakter profilaktyki I rzędowej. Program realizowało 14 świadczeniodawców, którzy przedstawili aktywne listy zameldowanych w Gdyni dziewczynek. Na szczepienie zapraszano wszystkie dziewczynki urodzone w trzech kolejnych latach tj. 1994r., 1995r. i 1996r. Jako pierwsze zaszczepiono dziewczynki urodzone w 1994r. Tabela 54: Liczba dziewczynek ur. w latach 1994, 1995i 1996 zakwalifikowanych do szczepień p/w wirusowi HPV wraz z liczbą zaszczepionych

51 Wykres : Liczba dziewczynek ur. w latach 1994, 1995 i 1996 zakwalifikowanych do szczepień p/w wirusowi HPV wraz z liczbą zaszczepionych Zgodnie z obowiązującym schematem i zaleceniami producenta szczepionki, szczepienie jest trzykrotne: drugie po około 2 miesiącach, a trzecie po około 6 miesiącach. Wszystkie trzy dawki należy podać w ciągu jednego roku. W niektórych przypadkach odstępy miedzy szczepieniami były dłuższe niż zaleca producent. Wśród przyczyn wydłużenia czasu pomiędzy poszczególnymi dawkami należy wymienić: sezon jesienno-zimowy z zwiększoną liczbą ostrych infekcji, antybiotykoterapię, kontakt z choroba zakaźną. Wydłużenie czasu pomiędzy poszczególnymi dawkami, to najprawdopodobniej przyczyna mniejszej liczby dziewczynek zaszczepionych w 2010 roku. Rozdział IV; Realizacja zadań publicznych w zakresie ochrony i prewencji zdrowia przy współpracy z organizacjami pozarządowymi Mówiąc o działaniach promocyjno prewencyjnych w sferze zdrowia realizowanych w mieście i finansowanych przez Gminę nie sposób nie wspomnieć o aktywności organizacji pozarządowych, partnerów statutowo zobowiązanych do działań w ochronie zdrowia. Realizowane przez organizacje programy często stanowią uzupełnienie i rozszerzają ofertę programów realizowanych przez placówki ochrony zdrowia. Organizacje realizują programy w różnorodnych formach, adresując je do konkretnych grup lub szerszych zbiorowości, mieszkańców Gdyni. Organizacje pozarządowe specjalizują się w udzielaniu pomocy i wsparcia wybranym grupom odbiorców lub koordynują działania zmierzające do polepszenia stanu zdrowia. Realizowane działania w zakresie ochrony i promocji zdrowia można podzielić na 3 grupy: profilaktykę onkologiczną oraz pomoc pielęgnacyjną, terapeutyczną i rehabilitacyjną dla osób ze stwierdzoną chorobą nowotworową działania zmierzające do polepszenia stanu zdrowia u osób ze stwierdzonymi chorobami przewlekłymi i zaburzeniami emocjonalno-psychologicznymi profilaktykę kardiologiczną oraz pomoc rehabilitacyjną dla wybranej grupy odbiorców ze stwierdzoną ostrą niewydolnością sercowo-naczyniową Kryteria konkursowe i wybór oferentów dokonuje się zgodnie z Ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz na podstawie uchwalanego co roku Programu współpracy miasta Gdyni z organizacjami pozarządowymi. Realizowane zadania odbywają się w ramach wsparcia lub powierzenia, co oznacza finansowanie w całości lub w części przez Gminę. Zadania stanowią najczęściej kontynuację wcześniejszych projektów tych samych organizacji. Profilaktyka onkologiczna oraz pomoc pielęgnacyjna, terapeutyczna i rehabilitacyjna dla