RÓŻNORODNOŚĆ BIOSFERY WBNZ 845
|
|
- Janusz Michalak
- 9 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 RÓŻNORODNOŚĆ BIOSFERY WBNZ 845 (Biogeografia ekologiczna i ewolucyjna) WYKŁAD 8 BIOMY LĄDOWE SAWANNY STEPY TROPIKALNE LASY i STEPY UMIARKOWANE
2 STRATEGIA TRAWY - SAWANNA - STEP - PRERIA - PAMPA - LLANOS - PUSZTA - VELDT - PÓŁPUSTYNIA - PUSTYNIA rycina Albrechta Dürera
3 STRATEGIA TRAWY Szybko rosnąca bylina (rzadziej jednoroczna); Wiele źdźbeł z 1 węzła; Wiatropylność (czasem samozapylenie); Przetrwanie niekorzystnej pory w pęczku korzeni pod ziemią (hemikryptofit, geofit); Odrastanie po odgryzieniu; Gatunki odporne na suszę.
4 BIOMY TRAWIASTE ŚWIATA (UDZIAŁ TRAW) Procent pokrycia murawą Brak danych
5 SAWANNA TROPIKALNA
6 ROZMIESZCZENIE SAWANN NA ŚWIECIE Diagramy klimatyczne (temperatura, suma opadów) wskazują na wyraźną sezonowość.
7 Cecha Wartość Uwagi Śr. temp. roczna Suma opadów Pory roku C mm/rok Stan biomasy 1.5 kg/m 2 Produkcja pierwotna g m -2 rok -1 Producenci Roślinożercy Drapieżne Destruenci Gleby BIOM: SAWANNA TROPIKALNA. Wyraźne (jedna pora sucha, jedna deszczowa) Przewaga fotosyntezy C4 dominują trawy i krzewy Liczne duże ssaki (przeżuwacze), gryzonie Duże ssaki drapieżne (kotowate, psowate); ssaki mrówko- i termitożerne duży udział termitów i mrówek; pożary
8 ZALEŻNOŚĆ STOPNIA ZADRZEWIENIA SAWANNY OD ILOŚCI OPADÓW Pokrycie roślinnością drzewiastą (%) Średnia suma roczna opadów (mm) Opady określają maksymalne zadrzewienie w danym klimacie; rzeczywiste zadrzewienie zależy od innych czynników (pożary, spasanie, żyzność).
9 ŚWIATOWE ROZMIESZCZENIE SAWANN I STEPÓW Z PRZEWAGĄ ROŚLIN C4 Beerling & Osborne 2006, Global Change Biology, 12,
10 FOTOSYNTEZA C 4 komórka miękiszu komórka pochwy okołowiązkowej Układ C 4 stanowi pompę CO 2, dzięki czemu fotosynteza C 3 działa w środowisku nasyconym CO 2 Wydajność procesu fotosyntezy C 4 nie zależy ani od temperatury, ani od stężenia CO 2 wydajność Osborne & Beerling, Phil. Trans. R. Soc. B (2006) temperatura liścia
11 Zawartość węgla 13 C w glebie Produktywność roślin C4 (%) Zawartość węgla 13 C w emalii zębowej słoniowatych i koniowatych = konsumpcja roślin C4 (% diety) Zawartość tlenu 18 O w glebie Obfitość Globigerinoides bulloides w Morzu Arabskim (sygnał upwellingu monsunów) Typ roślinności (udział traw i drzew), wg. analizy pyłkowej Sadza ZMIANY KLIMATU (miocen/pliocen), PRODUKTYWNOŚCI I KONSUMPCJI ROŚLIN C4 Osborne & Beerling, Phil. Trans. R. Soc. B (2006)
12 Pożar w parku narodowym Kalahari sierpień-wrzesień 2008 spłonęło km 2 buszu NASA; MODIS (Aqua & Terra)
13 Pożary buszu w Mozambiku wrzesień 2008 NASA; MODIS (Terra)
14 ODMIANY SAWANNY sucha sawanna afrykańska zdegradowana sawanna Sahelu sawanna trawiasta (np. Serengeti w Tanzanii) cerrado (Brazylia) sawanny australijskie sawanny zalewowe llanos (Wenezuela, Kolumbia) Pantanal (Brazylia, Boliwia, Paragwaj) delta Okavango (Botswana)
15 jw Akacja żółtokora Acacia xanthophloea; Nakuru, Kenia
16 Baobaby (Adansonia digitata) na sawannie (Tanzania)
17 jw Akacja parasolowa (Acacia tortilis); Samburu, Kenia zasięg akacji parasolowej
18 jw Żyrafa siatkowana Giraffa camelopardalis reticulata; Samburu, Kenia
19 jw Termitiera; Samburu, Kenia
20 jw Żyrafy siatkowane i antylopy impala (Aepceros melampus); Samburu, Kenia
21 jw Zebra Grevy ego (Equus grevyi); Samburu, Kenia
22 jw Antylopa gerenuk (Litocranius walleri) Samburu, Kenia
23 jw Antylopa gerenuk (Litocranius walleri) Samburu, Kenia
24 jw Impala (Aepyceros melampus); Samburu, Kenia
25 jw Gazela Granta (Gazella granti) Masai Mara, Kenia
26 Topi (Damaliscus lunatus) Bawolec (Alcelaphus buselaphus)
27 jw Gnu (Connochaetes taurinus) Masai Mara, Kenia
28 jw Oryks beisa (Oryx gazella beisa) Samburu, Kenia
29 jw Kob śniady (Kobus ellipsiprymnus) Samburu, Kenia
30 jw Bawół kafryjski (Syncerus caffer) Masai Mara, Kenia
31 PRZEŻUWACZE (wg Hoffmann,1973) wcześniejszy etap ewolucji: pokarm skoncentrowany, mały żwacz PRZEDŻOŁĄDKI jw Dik-dik (Madoqua kirkii) 4 kg adaptacja zaawansowana: trawożernść, pokarm objętościowy jw Bawół kafryjski (Syncerus caffer) kg
32 selektywne, pokarm skoncentrowany pośrednie trawożerne, pokarm objętościowy GNU GERENUK GAZELA GRANTA KONGONI TOPI ŻYRAFA GAZELA THOMSONA BOHOR DIK-DIK BONGO ORYKS KOB ŚNIADY BUSHBOCK IMPALA (wg. Hoffmann,1973) BAWÓŁ
33 nieparzystokopytne Zebra Grevy ego (Equus grevyi) Samburu, Kenia Zebra Burchella (Equus burchelli) Masai Mara, Kenia
34 jw Nosorożec biały (Ceratotherium simum); Nakuru, Kenia
35 STRATEGIE POKARMOWE SAWANNOWYCH NOSOROŻCÓW AFRYKAŃSKICH wiki Nosorożec biały (po lewej) jest trawożerny, szeroki pysk ułatwia zagarnianie trawy. Nosorożec czarny ma pysk zakończony ruchliwymi, wydłużonymi wargami, co ułatwia wybiórcze żerowanie (zioła, liście krzewów) ZASIĘGI NOSOROŻCÓW AFRYKAŃSKICH wiki Nosorożec biały (Ceratotherium simum) Nosorożec czarny (Diceros bicornis) pomarańcz. wytępiony; zielony, brąz. zasięg pierwotny; bordo reintrodukowany; czerwony - introdukowany brąz zasięg pierwotny, bordo reintrodukowany; czerwony - inrodukowany, pomarańcz prawdopodobnie wymarły
36 DYGRESJA: INNE NOSOROŻCE
37 Nosorożec indyjski (Rhinoceros unicornis) Około 2,5 tys osobników w rezerwatach płn. Indii i Nepalu Ogrody zoologiczne różowy: zasięg pierwotny czerwone kropki: obecny wiki
38 LEŚNE NOSOROŻCE AZJATYCKIE Nosorożec sumatrzański (Dicerorhinus sumatrensis) Krytycznie zagrożony. populacja < 250 osobników Nosorożec jawajski (Rhinoceros sondaicus) Prawie wytępiony: populacja ok. 50 osobników
39 jw Step masajski (Masai Mara, Kenia); Słoń afrykański (Loxodonta africana), Wilczomlecz kandelabrowy (Euphorbia candelabrum)
40 jw Step masajski (Masai Mara, Kenia); Słoń afrykański (Loxodonta africana)
41 jw Słoń afrykański (Loxodonta africana); Masai Mara, Kenia
42 jw Whistling accacia, Acacia drepanolobium Masai Mara, Kenia
43 Acacia drepanolobium (domicium) Mrówka Crematogaster nigriceps wiki
44 jw Pawian masajski (Papio cynosephalus); Samburu, Kenia
45 PTAKI SAWANNY jw Perlica zwyczajna (Numida meleagris) Samburu, Kenia
46 jw Perlica sępia Acryllium vulturinum Samburu, Kenia
47 jw Dzioboróg kafryjski (Bucorvus leadbeateri); Masai Mara, Kenia
48 jw Dropie Otididae Dropik czarnobrzuchy (Lissotis melanogaster) Samburu, Kenia
49 Koronnik szary (Balearica regulorum); Samburu, Kenia jw
50 Struś afrykański Struthio camelus jw Massai Mara, Kenia
51 jw Lew (Panthera leo), Masai Mara, Kenia
52 jw
53 SPADEK LICZEBNOŚCI DUŻYCH DRAPIEŻNIKÓW W CHRONIONYCH TERENACH AFRYKI jw Craigie et al. / Biological Conservation 143 (2010)
54 SAWANNA ZALEWOWA Ameryka Pd.
55 Caatinga zasięg pierwotny Caatinga: sucha Sawanna drzewiasta lub krzaczasta Biomas do Brasil, 2005
56 Cerrado (zasięg pierwotny) Cerrado gradient albo sukcesja
57 LLANOS (Wenezuela, Kolumbia)
58
59 Kapibara (Hydrochoerus hydrochaeris); Los llanos, Wenezuela
60
61 Los llanos; Hato Cedral, Venezuela
62 jw Sawanna zalewowa cerrado, Pantanal, Brazylia
63 jw Sawanna zalewowa cerrado, Pantanal, Brazylia
64 jw Sawanna zalewowa cerrado, Pantanal, Brazylia
65 jw Sawanna zalewowa cerrado, palma bacuri (Attalea phalerata) Pantanal, Brazylia
66 jw Carunda (Copernicia alba; Arecaceae) Pantanal, Brazylia
67 jw Nadrzewna termitiera Pantanal, Brazylia
68 Mrówkojad tamandua (Tamandua tetrodactyla) Los llanos, Wenezuela
69 wiki Mrówkojad wielki (Myrmecophaga tridactyla)
70 Mrównik kapski (Orycteropus afer)
71 jw Pancernik (Dasypus novemcinctus). Pantanal, Brazylia
72 jw Sępnik różowogłowy Cathartes aura; Pantanal, Brazylia
73 jw Ślimakojad Rostrhamus sociabilis; Pantanal, Brazylia
74 jw Dzięcioł łąkowy (Colaptes campestris) Pantanal, Brazylia
75 jw Kapibara (Hydrochoerus hydrochaeris); Pantanal, Brazylia
76 jw Wydra olbrzymia (Pteronura brasiliensis). Pantanal, Brazylia
77 jw Kajman okularowy (Caiman crocodilus); Pantanal, Brazylia
78 Krokodyl z Orinoko Crocodylus intermedius
79 Krokodyl z Orinoko Crocodylus intermedius jw
80 Kajman okularowy (Caiman crocodilus); Pantanal, Brazylia jw
81 Czwarty ząb żuchwy wchodzi do zewnętrznego zagłębienia W górnej szczęce; jest widoczny przy zamkniętym pysku. = Fam. Crocodylidae Czwarty ząb żuchwy wchodzi do dołka w górnej szczęce, i znika przy zamkniętym Pysku = Fam. Alligatoridae
82 GAWIAL (Gavialis gangeticus) wiki
83 jw Żabiru amerykański Jabiru mycteria; Pantanal, Brazylia
84 jw Warzęcha rózowa (Ajaia ajaja), Czapla biała (Ardea alba), Dławigad (Mycteria americana) Pantanal, Brazylia
85 jw Żarek (Pyrocephalus rubinus, Tyrannidae) Pantanal, Brazylia
86 jw Nandu szare (Rhea americana) Pantanal, Brazylia
87 jw Bydło zebu; Pantanal, Brazylia
88
89 BIOMY TRAWIASTE KLIMATU UMIARKOWANEGO
90 BIOMY TRAWIASTE: STEP, PRERIA, PAMPA Cecha Wartość Uwagi Śr. temp. roczna 3-12 o C Suma opadów mm rok -1 Pory roku wyraźna sezonowość Stan biomasy 0,2 5 kg m -2 Produkcja pierwotna 500 g s.m. m -2 rok -1 Producenci Roślinożercy Drapieżne trawy, zioła, małe krzewy; wiatro- i owadopylne owady (prostoskrzydle), gryzonie, duże kopytne ssaki i ptaki drapieżne, owady Destruenci mikroorgamizmy dekompozycja może nie nadążać za produkcją Gleby czarnoziemy; kasztanowe
91 GLOBALNE POKRYCIE ROŚLINNOŚCIĄ TRAWASTĄ (ZIELONY) The images were produced by NASA using data obtained from Terra/MODIS/Land Cover at a 1 km resolution. (Images courtesy of nasa/goddard Space Flight Center. Scientific Visualization Studio.)
92 STEP AZJATYCKI (MONGOLIA)
93 Step karaganowy, Mongolia jw
94 Suchy step połunowo-ostnicowy, Mongolia zasięg hodowli baktriana zasięg dzikich populacji baktriana jw
95
96 Koń Przewalskiego (Equus przewalskii) gatunek restytuowany wiki
97 Suhak (Saiga tatarica) Ty śpisz, sumaku! ty śpisz, sumaku! Między błyszczące rosą czahary; A tutaj strzelce w stepach Budziaku Otoczą wkrótce knieje i jary. Sumak nie słyszy! sumak nie słyszy! Bo milcząc strzelce idą na łowy.... I oto śmiga Sumak zbudzony; Ledwo kopytem Dotyka trawy, Charty wyściga I przez zagony Przed szybką smyczą Sadzi przez doły; Gończe skowyczą, Kraczą sokoły. wiki Żmija Pieśń I - Sumak Juliusz Słowacki
98 wiki Dawny i współczesny zasięg suhaka
99 PAMPA
100 wiki
101 Cold Patagonian steppe near Fitz Roy, Argentina
102 Jeleń pampasowy Ozotoceros bezoarticus
103 PRERIA
104 wiki Tallgrass prairie
105 Tallgrass prairie BLUEGRASS STATES: Kentucky Tennessee wiki blue grass Poa (pratensis) [wiechlina łąkowa]
106 jw Preria, Wyoming, USA
107 wiki Bizon amerykański (Bison bison)
108 wiki Antylopa widłoroga (Antilocapra americana)
109 Nieświszczuk (piesek preriowy), Cynomys ludovicianus jw Preriokur dwuczuby (cietrzew preriowy) Tympanuchus cupido
110 jw Pójdźka ziemna (sowa ziemna, sówka ziemna) (Athene cunicularia; syn. Speotyto cunicularia)
111 PUSZTA
112 jw Puszta, Europa środkowa
113 PUSTYNIA
114 BIOM: PUSTYNIE TROPIKALNE Cecha Wartość Uwagi Śr. temp. roczna o C silna amplituda dobowa Suma opadów <200 mm r -1 Pory roku (półpustynie: krótka pora deszczowa) Stan biomasy znikomy Produkcja pierwotna g m -2 Producenci Roślinożercy Drapieżne Rośliny C4, CAM; zoogamia, zoochoria bezkręgowce; gryzonie podziemne m.in. gady Destruenci Gleby mrówki, termity pustynne; szaroziemy; zasolone
115 ROZMIESZCZENIE PUSTYŃ NA ŚWIECIE
116 nasa SAHARA
117 jw Pustynia Wschodnia, Egipt
118 Pustynia Iracka (oaza)
119 jw Pustynia Synaj, Egipt
120 jw Pustynia Synaj, Egipt
121 wiki Pustynia Gobi; Mongolia
122 jw Pustyna Mojave (Kalifornia) Jukka krótkolistna (Yucca brevifolia), Joshua tree
123 jw Pustynia kaktusowa; Paraguana, Venezuela
124 jw
125 jw
126 Grand Canyon, Arizona, USA jw
127 jw Pustynia Sonora (Saguaro Natl. Park), Arizona, USA
128 wiki Tilcara, Argentyna
129 wiki Euphorbia resinifera Maroko
130 KONWERGENCJA SKOCZKÓW PUSTYNNYCH Jerboa (Allactaga elater) Dipodidae Azja, pn. Afryka RODENTIA Heteromyidae Ameryka Pn. Muridae Australia Ord's Kangaroo Rat (Dipodomys ordii) wiki Hopping mouse (Notomys alexis)
131 PUSTYNIE I STEPY AUSTRALIJSKIE
132 Triodia basedoweii and T. pungens (porcupine grasses) Hummock grassland Step tufurowy Temperate tussock grassland Step kępkowy
133 Macropus giganteus KANGURY: SKACZĄCE KROWY wiki
134 DZIKI WIELBŁĄD AUSTRALIJSKI (Camelus dromedarius) ok osobników wiki
135 PARAMO I PUNA
136 jw Paramo. Trzemięta (Espeletia sp.)
137 jw Paramo. Cordiliera de Merida, Wenezuela
138 Paramo Andy, Cordiliera de Merida, Venezuela jw
139 Paramo Andy, Cordiliera de Merida, Venezuela jw
140 jw Paramo Andy, Cordiliera de Merida, Venezuela
141 Senecio sp. Mt. Kenia
142 Lobelia Senecio Mt. Kenia 12.5
143 PUNA Der Chimborazo, gesehen von der Hochebene von Tapia A. v. Humbold, Ansichten der Natur
144 Ecuador; Chimborazo from north-west
145 Puna (Peru)
146 Guanaco (Lama guanicoe) wiki
147 Vicuña (Vicugna vicugna) wiki
148 Lama, Lama glama wiki
149 Alpaka (Vicugna pacos)
150 LAS LIŚCIASTY STREFY UMIARKOWANEJ
151 BIOM: LAS LIŚCIASTY UMIARKOWANY Cecha Wartość Uwagi Śr. temp. roczna latem > 12 o C, zimą < 0 o C Suma opadów mm rok -1 Pory roku wyraźne 4 pory roku Stan biomasy kg m -2 Produkcja pierwotna do 1200 g s.m. m -2 rok -1 Producenci Roślinożercy Drapieżne Drzewa i krzewy liściaste zapylanie i rozsiewanie:wiatr + zwierzęta owady liścio- i drewnojady; kopytne ptaki i saki owadożerne; bezkręgowce drap. Destruenci Gleby mikroorganizmy, fauna glebowa brunatne
152 Fot. Jacques Budinot Las liściasty wieczniezielony - Notofagus (Patagonia)
153 jw PUSZCZA NIEPOŁOMICKA
154 jw ŻUBRY W PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ
155 jw Las liściasty Am. Pn. (klony czerwone i klony cukrowe)
156 jw Pola uprawne na Spiszu
157 jw Pole pszenicy okolice Krakowa
158 jw Pole słoneczników, Słowacja
159 LASY DESZCZOWE STREFY UMIARKOWANEJ Olympic Penninsula, USA
160 Redwood National Park; Sequoia sempervirens wiki
161 Rekordowe wymiary największych osobników sekwoi (Sequoia sempervirens) Nazwa (ranga) wysokość [m] Hyperion (1) Helios (2) Apex (10) średnica [m] objętość [m 3 ] Lost Monarch [1] Melkor [2] Lluvator [3] Adventure Tree [10]
162 PORÓWNANIE WYSOKOŚCI NAJWIĘKSZYCH SEKWOI (na rysunku są inne konkretne osobniki) 114,6 m 115,6 m 100 m
163 PORÓWNANIE WYSOKOŚCI NAJWĘKSZYCH SEKWOI (na rysunku są inne konkretne osobniki) 114,6 m 115,6 m 100 m 82 m 69 m
164 ZAROŚLA ŚRÓDZIEMNOMORSKIE (TWARDOLISTNE) MAQUIS, GARIGUE, CHAPARRAL, FYNBOS, QUONGAN
165 BIOM: ZAROŚLA ŚRÓDZIEMNOMORSKIE Cecha Wartość Uwagi Śr. temp. roczna 15 o C Suma opadów mm rok -1 Pory roku deszczowa zima, suche gorące lato Stan biomasy 26 kg m -2 Produkcja pierwotna kg m -2 rok -1 Producenci krzewy, małe drzewa zoogamia, zoogamia Roślinożercy Drapieżne owady, małe kopytne ptaki owadożerne, gady, małe ssaki drap. itd. Destruenci Gleby mikroorganizmy, ogień terra rosa (luvisol) Bardzo wysoka różnorodność gatunkowa
166 jw Macchia śródziemnomorska - Chorwacja
167 Maquis, Malta
168 jw Garigue, Malta
169 jw Kapar ciernisty (Capparis spinosa); Malta
170 jw Opuntia cylindrica
171 jw
172 wiki Chapparal (California)
173 jw Chapparal (Texas)
174 wiki Fynbos, RPA
175 Nie można obecnie wyświetlić tego obrazu. Protea cynaroides Proteaceae Banksia serrata Proteaceae wiki wiki Fynbos, RPA
176 TAJGA
177 Cecha Wartość Uwagi Śr. temp. roczna latem > 10 o C, zimą < 0 o C Suma opadów mm rok -1 Pory roku bardzo wyraźnie wegetacja 3-5 mies. Stan biomasy kg m -2 Produkcja pierwotna 800 g s.m. m -2 rok g m -2 rok -1 Producenci Drzewa iglaste wiatropylne, wiatrosiewne Roślinożercy Drapieżne BIOM: TAJGA gryzonie, kopytne, kuraki, owady xylocambiofagi, liściożerne (masowe pojawy) duże ssaki; łasicowate; ptaki drap. i sowy Destruenci Gleby mikroorganizmy, grzyby bielicowe
178 wiki MAPA ZASIĘGU LASÓW BOREALNYCH (TAJGI)
179 NPP lasów borealnych Typ lasu n ANPP BNPP NPP BNPP/ NPP drzewa podszyt g SM m -2 rok -1 Picea sp ±67 Pinus sp ±38 Brzoza, olcha, topola, modrzew ± ± ±29 24 ± ± ± ± ±
180 jw Tajga mongolska górna granica lasu w górach Chentej
181 Tajga w górach Chentej (Mongolia) jw
182 wiki Tajga nad Bajkałem wiki
183 wiki Tajga norweska
184 Tajga na Alasce ecoregions/50607.htm
185 Sosna syberyjska Pinus sibirica Сиби рский кедр, или сосна сиби рская кедро вая wiki
186 Pirofity Pinus contorta, Pinus radiata i in.
187 TUNDRA
188
189 jw Zmarzlina
190 BIOM: TUNDRA Cecha Wartość Uwagi Śr. temp. roczna >0 o C w okresie wegetacyjnym Suma opadów mm rok -1 Pory roku bardzo ostre wegetacja 14 dni 3 mies. Stan biomasy 22 kg m kg m -2 Produkcja pierwotna 140 g m -2 rok g m -2 rok -1 Producenci Roślinożercy Drapieżne Destruenci krzewinki, zioła, mchy, porosty; owadopylne ptaki (kuraki, brodzące) i ssaki (gryzonie, renifery, woły piżmowe) ssaki (lis polarny, wilk, niedźwiedż), praki (sowy) dekompozycja powolna Gleby glej wieczna zmarzlina Mała bioróżnorodność; pojawy masowe
191 NPP Arktyki (Roy et al. 2001) NPP (g m -2 rok -1 ) Materia organ. (kg m -2 ) Świat Nadz. Podz. Razem Rośliny Gleba Razem kg krzewy krzewinki turzyce wilg półpust tundra pólp pust Suma [Sucha masa]
192 wiki Piżmowół, wół piżmowy (Ovibos moschatus)
193 Renifer, karibu (Rangifer tarandus) Podgatunki tundrowe i leśne; wędrowne (5000 km/rok) Podgatunek ze Spitsbergenu (R. tarandus platyrhynchus)
194 GÓRY
195
196 PIĘTRA ROŚLINNOŚCI W TATRACH
197 Piętrowość roślinności w Alpach (Hohe Tauern)
198
199
200 BIOMY ZAGROŻONE BIOMY ANTROPOGENICZNE
201 ANTROPOGENICZNE PRZEKSZTAŁCENIE BIOMÓW W OKRESIE 1700 DO 2000 anthropogenic biomes = anthromes Anthropogenic transformation of the biomes, 1700 to 2000 E.C. Ellis, K. K. Goldewijk, S. Siebert, D. Lightman, N. Ramankutty, 2010
202 BIOMY ANTROPOGENICZNE WG. ELLISA et al. 2010
203 Frakcja zmienionej powierzchni ŚRÓDZIEMNOMORSKIE LASY. ZADRZEWIENIA I ZAROŚLA UMIARKOWANY LAS, STEP I ZAROŚLA UMIARKOWANY LAS LIŚCIASTY I MIESZANY TROPIKALNY I SUBTROPIKALNY SUCHY LAS LIŚCIASTY SAWANNY I STEPY ZALEWOWE TROPIKALNE I SUBTROPIKALNE STEPY. SAWANNY I ZAROŚLA TROPIKALNE I SUBTROPIKALNE LASY IGLASTE PUSTYNIE PRZEKSZTAŁCENIA PIERWOTNYCH BIOMÓW GÓRSKIE MURAWY I ZAROŚLA TROPIKALNY I SUBTROPIKALNY, WILGOTNY LAS LIŚCIASTY UMIARKOWANY LAS IGLASTY TAJGA Millenium Ecosystem Assessment TUNDRA Przekształcenie pierwotnych biomów Utracone przed 1950 Utracone między 1950 a 1990 Spodziewana utrata do 2050
204 Siedliska zmienione Umiarkowane murawy, sawanny, krzewiaste Śródziemnomorskie lasy i zakrzewienia Lasy liściaste tropikalne lasy liściaste i mieszane umiarkowane Subtropikalne lasy iglaste Siedliska chronione UDZIAŁ SIEDLISK ZMIENIONYCH I OBJĘTYCH OCHRONĄ W 13 BIOMACH LĄDOWYCH Tropikalne lasy wilgotne Tropikalne/subtropikalne murawy, sawanny Sawanny zalewowe Pustynie i półpustynie Murawy i zakrzewienia górskie Lasy iglaste umiarkowane Tajga Tundra CRI - conservation risk index = zmienione/chronione % powierzchni biomu % powierzchni biomu Hoekstra & al. 2005
205 Udział siedlisk chronionych w ekoregionie, % UDZIAŁ SIEDLISK ZMIENIONYCH I OBJĘTYCH OCHRONĄ W 810 EKOREGIONACH LĄDOWYCH 20% pow. zmienione CRI > 2 40% pow. zmienione CRI > 10 50% pow. zmienione CRI > 25 Udział siedlisk zmienionych w ekoregionie, % Hoekstra & al. 2005
206 MAPA EKOREGIONÓW WRAŻLIWYCH (vulnerable), ZAGROŻONYCH (endangered) I KRYTYCZNIE ZAGROŻONYCH (critical) Hoekstra & al. 2005
207
ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 3.1. UTRATA KOMPATYBILNOŚCI?
ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 3.1. UTRATA KOMPATYBILNOŚCI? HANPP 10 55% TerrNPP (4 18% NPP) Pg C HUMAN APPROPRIATION OF NPP Nature, VI.2004 Pg = 10 15 g = 1 billion
Biomy nieleśne zdominowane przez trawy, których strategia determinuje charakter całego ekosystemu. Wiele typów ekosystemów trawiastych, o różnych
1 Biomy nieleśne zdominowane przez trawy, których strategia determinuje charakter całego ekosystemu. Wiele typów ekosystemów trawiastych, o różnych nazwach. 2 3 Obszary trawiaste zajmują duże obszary na
Test nr 4 Strefy klimatyczne, roślinność, gleby
Zadanie 1: Wykresy oznaczone literami od A do H przedstawiają 8 podstawowych typów klimatów: podrównikowy, równikowy wilgotny, polarny, subpolarny, podzwrotnikowy, zwrotnikowy suchy oraz umiarkowany morski
Biomy nieleśne zdominowane przez trawy, których strategia determinuje charakter całego ekosystemu. Wiele typów ekosystemów trawiastych, o różnych
1 Biomy nieleśne zdominowane przez trawy, których strategia determinuje charakter całego ekosystemu. Wiele typów ekosystemów trawiastych, o różnych nazwach. 2 3 Obszary trawiaste zajmują duże obszary na
EKOLOGIA OGÓLNA WBNZ 884
EKOLOGIA OGÓLNA WBNZ 884 Wykład 6 Gleby Biomy Ekosystemy Życie biosfery = cykl redoks węgla DEPOZYCJA (ocean, osady) energia CO 2 energia REDUKCJA tylko żywe organizmy UTLENIANIE organizmy: szybko procesy
EKOLOGIA OGÓLNA WBNZ 884. Wykład 13 EKOLOGIA OSOBNIKA: BIOENERGETYKA I STECHIOMETRIA
EKOLOGIA OGÓLNA WBNZ 884 Wykład 13 EKOLOGIA OSOBNIKA: BIOENERGETYKA I STECHIOMETRIA ALOKACJA ZASOBÓW METABOLIZM I SYNTEZA WZROST REZERWY REPRODUKCJA ZDOBYCIE ZASOBÓW NAPRAWY OBRONA organizm neodarwinowski
Las jako zjawisko geograficzne. (Biomy leśne)
Las jako zjawisko geograficzne (Biomy leśne) Dlaczego lasy na Ziemi w Europie, Afryce, Ameryce, Azji są takie a nie inne? Są pochodną klimatu zmieniającego się w przestrzeni i czasie Lasy (ekosystemy,
Strefa klimatyczna: równikowa
Charakterystyka stref klimatycznych i typów klimatów kuli ziemskiej z uwzględnieniem gleb i szaty roślinnej analiza wykonana na podstawie prac uczniów klas I Dane liczbowe oraz przykładowe diagramy dla
Typowe gatunki roślin. Formacja roślinna. wilgotny las równikowy. kauczukowiec, hebanowiec, epifity (np. liany), paprocie drzewiaste, storczyki
Strefa klimatyczna Wybrane typy klimatu równikowa równikowy wybitnie wilgotny podrównikowy wilgotny podrównikowy suchy Charakterystyka stref klimatycznych i typów klimatu >20ºC, małe amplitudy temperatury
III KRAJOBRAZY ŚWIATA
III KRAJOBRAZY ŚWIATA Zadanie 1. Na Ziemi istnieje 5 stref oświetlenia. Podaj ich nazwy. A B LITERY A B NAZWA STREFY D E D E Zadanie 2. Na konturowej mapie świata zaznacz obszary występowania: WL wilgotnych
RÓŻNORODNOŚĆ KRAJOBRAZÓW ZIEMI
Strefy klimatyczne zależą od: RÓŻNORODNOŚĆ KRAJOBRAZÓW ZIEMI szerokości geograficznej, oddalenia od morza (klimat morski), oddalenia od rozległego lądu (klimat kontynentalny), prądów morskich, wysokości
Klimat. Gleba. Organizmy żywe. Budowa geologiczna
DEFINICJE: Co to jest ekologia? Ekologia (gr. oíkos - dom + gr. lógos - słowo, wiedza, nauka) to nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami, a
Środowiska naturalne i organizmy na Ziemi. Dr Joanna Piątkowska-Małecka
Środowiska naturalne i organizmy na Ziemi Dr Joanna Piątkowska-Małecka Ukształtowanie towanie powierzchni Ziemi Podstawy ekologii Ekologia nauka zajmująca się badaniem czynników w rządz dzących rozmieszczeniem
10 przyrodniczych cudów świata
10 przyrodniczych cudów świata Afryka, Ameryka Południowa a może Australia? Zastanawiasz się, czasem gdzie mieszka najwięcej gatunków zwierząt, a przyroda wręcz tętni życiem? Naukowcy mają dla Ciebie odpowiedź!
TRADYCYJNA MEDYCYNA CHIŃSKA ( TCM) A ZWIERZĘTA
TRADYCYJNA MEDYCYNA CHIŃSKA ( TCM) A ZWIERZĘTA Tradycyjna medycyna chińska jest praktykowana od ponad 3000 lat, a całe pokolenia polegały na niej w celu zachowania zdrowia i leczenia chorób. Jednakże,
Plan testu dwustopniowego z przyrody kl. VI dział - krajobrazy Ziemi
Opracowała: mgr Danuta Słaboń. Plan testu dwustopniowego z przyrody kl. VI dział - krajobrazy Ziemi Wymagania programowe Cele nauczania. Zakres materiału. Podstawowe (P) Rozszerzające (R) Waga materiału.
Ekologia 10/16/2018 NPP = GPP R. Produkcja ekosystemu. Produkcja pierwotna. Produkcja wtórna. Metody pomiaru produktywności. Ekosystemy produktywność
Ekologia Ekosystemy produktywność Ryszard Laskowski www.cyfronet.edu.pl/~uxlaskow 1/24 Produkcja pierwotna Produkcja ekosystemu brutto (GPP, ang. Gross Primary Production) całkowita ilość energii związana
Strefy Klimatyczne Ziemi
Strefy Klimatyczne Ziemi Strefa klimatyczna to obszar kuli ziemskiej, przyjmujący zazwyczaj postać równoleżnikowego pasa, w obrębie którego podobny przebieg mają elementy klimatu wybrane jako podstawa
EKOSYSTEM PUSZCZY. January Weiner Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego
EKOSYSTEM PUSZCZY January Weiner Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego Wykład inauguracyjny na Wydziale Biologii i nauk o Ziemi UJ, 3.10.2016 CO TO JEST PUSZCZA? CO TO JEST PUSZCZA? puszcza
Las jako zjawisko geograficzne
Las jako zjawisko geograficzne (Biomy leśne) (Las w biosferze) Lasy (ekosystemy, formacje leśne, biomy) występują wszędzie tam, gdzie: - odpowiedni klimat - odpowiednia gleba - zanieczyszczenie środowiska
Leśnictwo. Lesistość według kontynentów 2016-04-13. Poziom rozszerzony
Leśnictwo Poziom rozszerzony Funkcje przyrodnicze lasów Pochłanianie dwutlenku węgla i produkcja tlenu w procesie fotosyntezy (wpływ na wartość efektu cieplarnianego) Redukcja zanieczyszczeń gazowych i
Widoki natury (Ansichten der Natur)
Widoki natury (Ansichten der Natur) Na zdjęciu tytułowym okładka współczesnego wydania książki Alexandra von Humboldta pk. Ansichten der Natur co znaczy Widoki przyrody. Na okładce część oryginalnej ilustracji
Rośliny z różnych stron świata. Opracowała: Anna Kimak-Cysewska
Rośliny z różnych stron świata Opracowała: Anna Kimak-Cysewska 1. Podstawa programowa : a) 1.9. rozpoznaje i nazywa niektóre rośliny (w tym doniczkowe) zawierające substancje trujące lub szkodliwe dla
ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 5 OBLICZA BIOSFERY: BIOMY
ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 5 OBLICZA BIOSFERY: BIOMY Energia promieniowania słonecznego ROZKŁAD ŚREDNICH TEMPERATUR POWIERZCHNI LĄDÓW I OCEANÓW [NASA] Cyrkulacja atmosferyczna
Wykład 2 23/02/2011 ver. 1 (24/02/2011)
Wykład 2 23/02/2011 ver. 1 (24/02/2011) Ciąg dalszy - od jakich czynników zależy rozmieszczenie biomów na świecie. (Było już, że od klimatu i od gleby). Większość biomów ma charakter zonalny występują
Typy strefy równikowej:
Strefa równikowa: Duży dopływ energii słonecznej w ciągu roku, strefa bardzo wilgotna spowodowana znacznym parowaniem. W powietrzu występują warunki do powstawania procesów konwekcyjnych. Przykładem mogą
RÓŻNORODNOŚĆ BIOSFERY WBNZ 845
RÓŻNORODNOŚĆ BIOSFERY WBNZ 845 (Biogeografia ekologiczna i ewolucyjna) WYKŁAD 1 January Weiner INOŚ ORGANIZACJA KURSU OK. 15 SPOTKAŃ: WYKŁADY OBECNOŚĆ NIE JEST OBOWIĄZKOWA, ALE ZALECANA JEDNO ZADANIE DOMOWE
STOPIEŃ SZKOLNY klucz odpowiedzi Wojewódzki Konkurs Geograficzny dla uczniów szkół podstawowych województwa wielkopolskiego
STOPIEŃ SZKOLNY klucz odpowiedzi Wojewódzki Konkurs Geograficzny dla uczniów szkół podstawowych województwa wielkopolskiego CZĘŚĆ I Prawidłowe odpowiedzi: (0-10) Numer zadania 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Odpowiedzi
KOSACIEC SYBERYJSKI OBUWIK ARNIKA GÓRSKA
Białowieski Park Narodowy położony jest w województwie podlaskim, a jego wschodnia granica jest naszą granicą państwową z Białorusią. Park obejmuje 10,5 tys.ha Puszczy Białowieskiej z tego 9,6 tys.ha zajmują
Znaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników
Znaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników Krzysztof Schmidt Instytut Biologii Ssaków PAN, Białowieża Duże ssaki drapieżne występujące w Polsce Fot. H. Schmidt Fot.
Nieliczne organizmy mają rozmieszczenie rzeczywiście kosmopolityczne.
1 Nieliczne organizmy mają rozmieszczenie rzeczywiście kosmopolityczne. 2 Wszystkie zasięgi są ograniczone, a wiele jest ograniczonych do niewielkiego obszaru pochodzenia danego taksonu (endemizm) takie
Klimaty kuli ziemskiej Klimaty kuli ziemskiej
Klimaty kuli ziemskiej 1 Zadanie Rysunki przedstawiają roczny rozkład temperatury i opadów w wybranych stacjach klimatycznych świata. Podpisz rysunki właściwymi dla nich nazwami klimatów, wybranymi spośród
Oblicz różnicę czasu strefowego między Kairem (30 N, E) a Toronto (43 4 N, W). Obliczenia: (wykonaj wszystkie potrzebne działania)
2 Zadanie 1 (0 2) Oblicz różnicę czasu strefowego między Kairem (30 N, 31 17 E) a Toronto (43 4 N, 79 22 W). Obliczenia: (wykonaj wszystkie potrzebne działania) Wynik: Zadanie 2 (0 2) Wykonaj poniższe
Ekologia ogólna. wykład 11 Energia i materia w ekosystemie
Ekologia ogólna wykład 11 Energia i materia w ekosystemie Slajdy http://www.biol.uw.edu.pl/ze/ wykład 11/2 Druga zasada termodynamiki W układzie termodynamicznie izolowanym istnieje funkcja stanu, która
Jak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000
Jak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000 Żubr (Łac. Bison bonasus) jest największym ssakiem Europy, pomimo dużej wagi dochodzącej w przypadku samców niekiedy do 900 kg, żubry potrafią
2006-06-28. Ochrona przyrody w Botswanie (południowa Afryka) Grzegorz Kopij
Chrońmy PRZYRODĘ OJCZYSTĄ FORUM http://www.iop.krakow.pl/iop/iop.asp?0403 2006-06-28 Ochrona przyrody w Botswanie (południowa Afryka) Grzegorz Kopij Akademia Rolnicza ul. Kożuchowska 5b, 51-631 Wrocław
Spis elementów multimedialnych zawartych w multibooku (cz. 2)
6 Spis elementów multimedialnych zawartych w multibooku (cz. 2) Pokazy prezentują dodatkowe zdjęcia i informacje wzbogacające treść lekcji służą utrwalaniu wiedzy i umiejętności poszerzają wiedzę i rozbudzają
RÓŻNORODNOŚĆ BIOSFERY WBNZ 845
RÓŻNORODNOŚĆ BIOSFERY WBNZ 845 (Biogeografia ekologiczna i ewolucyjna) WYKŁAD 1 January Weiner INOŚ ORGANIZACJA KURSU OK. 15 SPOTKAŃ: WYKŁADY OBECNOŚĆ NIE JEST OBOWIĄZKOWA, ALE ZALECANA JEDNO ZADANIE DOMOWE
Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP. Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym
Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym Zagadnienia wprowadzające czyli przypomnienie - po trochę o wszystkim
KARTA PRACY Z PRZYRODY NR 1 KLASA VI MIESIĄC: wrzesień DZIAŁ: Ziemia częścią Wszechświata (podręcznik str.8 20).
KARTA PRACY Z PRZYRODY NR 1 MIESIĄC: wrzesień DZIAŁ: Ziemia częścią Wszechświata (podręcznik str.8 20). 1. Wymieniam różnice między geocentryczną, a heliocentryczną teorią budowy wszechświata. 2. Wyjaśniam
Lasy w Polsce. Agata Konefeld. Klasa 6a
Lasy w Polsce Agata Konefeld Klasa 6a Spis treści Co to właściwie jest las?... 3 Piętrowa budowa lasu, pospolite zwierzęta oraz rośliny w nich występujące... 4 NajwaŜniejsze funkcje lasu... 6 Las naturalny,
Spis treści. 2. Życie biosfery Biogeneza i historia biosfery Przedmowa Wstęp... 15
Spis treści Przedmowa........................................... 11 1. Wstęp............................................ 15 1.1. Czego czytelnik powinien się spodziewać po tej książce?............. 15
Sukcesja ekologiczna na lądzie kończy się zazwyczaj klimaksem w postaci formacji leśnej Lasy są najpotężniejszymi ekosystemami lądowymi
Las w krajobrazie Sukcesja ekologiczna na lądzie kończy się zazwyczaj klimaksem w postaci formacji leśnej Lasy są najpotężniejszymi ekosystemami lądowymi Zajmują: - 8 % powierzchni całego globu - 30 %
FunDivEurope: znaczenie różnorodności biologicznej dla funkcjonowania i produktywności ekosystemów leśnych Europy. Bogdan Jaroszewicz
Białowieska Stacja Geobotaniczna FunDivEurope: znaczenie różnorodności biologicznej dla funkcjonowania i produktywności ekosystemów leśnych Europy Bogdan Jaroszewicz Seminarium Ochrona różnorodności biologicznej
Silny ruch niepodległościowy i zbrojne powstanie (1952-1956) doprowadziły w 1963 r. do uzyskania przez Kenię niepodległości.
KENIA Republika Kenii to państwo we wschodniej Afryce nad Oceanem Indyjskim. Graniczy od północy z Somalią, Etiopią i Sudanem Południowym, od zachodu z Ugandą, a od południa z Tanzanią. Stolicą Kenii jest
Historia Utworzony został w 1960 r. Wtedy zajmował obszar 4844 ha. Przez włączenie w 1996 r. do obszaru parku wód morskich i wód Zalewu
Historia Utworzony został w 1960 r. Wtedy zajmował obszar 4844 ha. Przez włączenie w 1996 r. do obszaru parku wód morskich i wód Zalewu Szczecińskiego oraz archipelagu przybrzeżnych wysp stał się pierwszym
ARKTYKA TOPNIEJĄCE KRÓLESTWO NIEDŹWIEDZIA POLARNEGO
Geografia (SP, kl. 5) ARKTYKA TOPNIEJĄCE KRÓLESTWO NIEDŹWIEDZIA POLARNEGO Czas realizacji tematu 45 min Cele lekcji Uczeń: przedstawia układ stref krajobrazowych na półkuli północnej; określa położenie
Typy pustyń: 1. Kamienista (wsch. Tien-Szan) 2. Żwirowa (Mongolska) 3. Piaszczysta (pn. Sahara) 4. Pylasta (Szatt al- Dżarid) (1) (2) (3) (4)
Pustynia teren o znacznej powierzchni, pozbawiony zwartej szaty roślinnej wskutek małej ilości opadów i przynajmniej okresowo wysokich temperatur powietrza, co sprawia, że parowanie przewyższa ilość opadów.
OBSZARY PRZYRODNICZE. tundra pustynia step. las deszczowy
OBSZARY PRZYRODNICZE tundra pustynia step las deszczowy 1 Obszary przyrodnicze Na planecie Ziemi jest dużo życia zarówno w powietrzu, na lądzie, jak i w oceanach i morzach. Miejsca te nazywamy biosferą.
Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Wymagania wykraczające. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa
PLAN WYNIKOWY 1. Geograficzny punkt widzenia 2. Orientacja na mapie i globusie wyjaśnić pojęcie geografia ; powiedzieć, co to jest środowisko przyrodnicze i środowisko geograficzne; wymienić sfery ziemskie;
Tajga, lasy borealne
TAJGA CO TO JEST TAJGA? Tajga, lasy borealne formacja roślinna klimatu umiarkowanego chłodnego na półkuli północnej występujące w północnej części Europy, Azji oraz Ameryki Północnej (Kanada). Na północy
SPIS TREŚCI: TUNDRA SYBERIA LASOTUNDRA KRAINY GEOGRAFICZNE TAJGA RZEKI LASOSTEP JEZIORA INNE ZWIERZĘTA FLORA I FAUNA SYBERII
SYBERIA SPIS TREŚCI: SYBERIA TUNDRA KRAINY GEOGRAFICZNE LASOTUNDRA RZEKI TAJGA JEZIORA LASOSTEP FLORA I FAUNA SYBERII INNE ZWIERZĘTA PUSTYNIE ARKTYCZNE KRAJOBRAZ KAMCZATKA BIBLIOGRAFIA SYBERIA kraina geograficzna
Konkurs przyrodniczy. Odkrywamy tajemnice świata zwierząt. I etap eliminacje
Konkurs przyrodniczy Odkrywamy tajemnice świata zwierząt I etap eliminacje... Data Liczba punktów.. Imię i nazwisko.. Klasa Ocena 1 Pierwszy etap konkursu składa się z 21 pytań testowych. Na rozwiązanie
KARTA PRACY - SAWANNA klasa IV-VI
Imie i nazwisko kl. 1. Uzupe³nij poni szy tekst wyrazami z ramki. Gnu to jedna z najliczniejszych antylop afrykañskiej.... yje w du ych.... Wystêpuje najczêœciej z zebrami, yrafami i innymi gatunkami antylop.
Czy można budować dom nad klifem?
Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej [PUGP] Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym Zagadnienia wprowadzające czyli przypomnienie - po trochę o wszystkim
ŚRODOWISKO AFRYKI. 7. Na mapie zakreskowano jeden z wielkich regionów Afryki. Podaj jego nazwę własną i określ, jaka strefa krajobrazowa tam występuje
ŚRODOWISKO AFRYKI 1. Na mapie zakreskowano część obszaru Afryki. Określ, jaki kierunek szerokości i długości geograficznej mają wszystkie punkty na zakreskowanym obszarze 7. Na mapie zakreskowano jeden
Południk Godzina czasu strefowego Godzina czasu słonecznego 10 W 25 E
1 1. (0 2p.) Zegary na południku 0 wskazują godzinę 12.00. Wpisz do tabeli godzinę czasu strefowego i słonecznego dla południków 10 W i 25 E. Do wykonania zadania wykorzystaj poniższy rysunek. 15 0 15
Projekt Nr. Prace terenowe. Prace laboratoryjne Opracowanie wyników
Projekt Nr Temat Cel Sprzęt Prace terenowe Prace laboratoryjne Opracowanie wyników Produkcja pierwotna nadziemna: drzewa (metoda dendrometryczna) Ocena biomasy stojącej drzew (zawartość węgla i energii)
Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa
1. Geograficzny punkt widzenia 2. Orientacja na mapie i globusie powiedzieć, czym jest geografia; powiedzieć, co to jest środowisko przyrodnicze i geograficzne; wymienić sfery ziemskie. wskazać na mapie
Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA GEOGRAFIA KLASA 5 1. Geograficzny punkt widzenia 2. Orientacja na mapie i globusie powiedzieć, czym jest geografia; powiedzieć, co to jest środowisko przyrodnicze i geograficzne;
Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA 1. Geograficzny punkt widzenia 2. Orientacja na mapie i globusie powiedzieć, czym jest geografia; powiedzieć, co to jest środowisko przyrodnicze i geograficzne; wymienić sfery
PROCESY BIOGEOCHEMICZNE NA LĄDACH
PROCESY BIOGEOCHEMICZNE NA LĄDACH Ekosystemy lądowe Ekosystemy wodne Ekosystemy lądowe Ekosystemy wilgotne Ekosystemy wodne Ekosystemy lądowe Ekosystemy wilgotne Ekosystemy wodne skała macierzysta Wietrzenie
Ekologia. martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja. Rozmieszczenie materii organicznej (na ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii
Ekologia martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja Ryszard Laskowski 1/32 Rozmieszczenie materii organicznej (na ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii Duvigneaud i Denayer-De Smet, 1970
Uprawa roślin na świecie. Zboża. Pszenica 2016-01-27. Rodzaje roślin uprawnych ze względu na przeznaczenie:
Uprawa roślin na świecie Rodzaje roślin uprawnych ze względu na przeznaczenie: Żywieniowe (alimentacyjne) Paszowe (pastewne) Przemysłowe Używki Zboża Kolejność malejąca głównych zbóż według powierzchni
Nieliczne organizmy mają rozmieszczenie rzeczywiście kosmopolityczne.
1 Nieliczne organizmy mają rozmieszczenie rzeczywiście kosmopolityczne. 2 Wszystkie zasięgi są ograniczone, a wiele jest ograniczonych do niewielkiego obszaru pochodzenia danego taksonu (endemizm) takie
Tundra na mapie świata
Tundra na mapie świata Tundra bezleśne zbiorowisko roślinności w zimnym klimacie strefy arktycznej i subarktycznej. Charakteryzuje się występowaniem gleb tundrowych, stale zamarzniętym podglebiem i bardzo
Geografia Klasa 5 WYMAGANIA EDUKACYJNE. Temat lekcji. Ocena dopuszczająca. Ocena dostateczna. Ocena dobra. Ocena bardzo dobra.
WYMAGANIA EDUKACYJNE Temat lekcji Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa 1. Geograficzny punkt widzenia powiedzieć, czym jest geografia;
Interakcje pomiędzy roślinami i zwierzętami
Interakcje pomiędzy roślinami i zwierzętami Rośliny: energia dla wyższych poziomów troficznych Zwierzęta zależne pośrednio (drapieżniki, pasożyty) lub bezpośrednio: rośliny jako pokarm: liście, łodygi,
Zadanie 6. (1 pkt) Podkreśl dwa regiony (spośród wymienionych), które charakteryzują się stosunkowo dużym udziałem żyznych gleb w Polsce.
Zadanie 4. (2 pkt) Poniżej przedstawiono opisy czterech zbiorowisk leśnych. Wskaż, który z opisanych typów lasu występuje na Wieżycy A. Gatunki zasiedlające to wierzba, topola, olsza, jesion; występuje
Czerwona księga gatunków zagrożonych to publikowana przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN) lista zagrożonych wyginięciem
Czerwona księga gatunków zagrożonych to publikowana przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN) lista zagrożonych wyginięciem gatunków organizmów. Ukazała się po raz pierwszy w 1963
Zespół Szkół Nr3 im. Władysława Grabskiego w Kutnie
Zespół Szkół Nr3 im. Władysława Grabskiego w Kutnie Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych zajęć edukacyjnych ( kształcenie zawodowe)
EKOLOGIA OGÓLNA WBNZ 884
EKOLOGIA OGÓLNA WBNZ 884 Wykład 7 EKOSYSTEM Przykłady : jezioro; las; step; ocean Ekosystem Microsoftu jest niespójny, bezsensownie ograniczony i absurdalnie drogi Graffiti & Street-art since 1999 QUIZ
Zarządzanie populacjami zwierząt. Efektywna wielkość populacji Wykład 3
Zarządzanie populacjami zwierząt Efektywna wielkość populacji Wykład 3 DRYF GENETYCZNY Przypadkowe zmiany częstości alleli szczególnie ważne w małych populacjach DRYF GENETYCZNY Wybieramy z dużej populacji
Czytanie pobocza Z: Forman et al. 2003
Wykład 4 R.T.T Forman, D. Sperling, J. Bissonette, A.P. Clevenger, C. Cutshall, V. Dale, L. Fahrig, R. France, C. Goldman, K. Heanue, J. Jones, F. Swanson, T. Turrentine, T. Winter Mapy Polski Rozwój dróg
Geografia Wymagania edukacyjne na pierwsze półrocze dla klasy 5. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca
Geografia Wymagania edukacyjne na pierwsze półrocze dla klasy 5 Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca powiedzieć, czym jest geografia; powiedzieć, co to jest
komputer z dostępem do internetu i rzutnik multimedialny
4 Rozkład materiału 1 Rozkład materiału i plan dydaktyczny Planeta Nowa dla klasy 5 Nr Temat Treści nauczania Główne cele w postaci 1. Czym zajmuje się geografia? przedmiot badań geografii źródła informacji
Czy uczymy, że sarna nie jest żoną jelenia?
Czy uczymy, że sarna nie jest żoną jelenia? Dr inż. Krzysztof Klimaszewski Warszawa, 10.09.2014 r. Projekt "O bioróżnorodności dla przyszłości - czyli jak uczyć, że sarna nie jest żoną jelenia" korzysta
Chów zwierząt na świecie
Cele chowu zwierząt Chów zwierząt na Zakres rozszerzony Mięso, mleko, jajka, tłuszcz, Skóra, futro, pierze, wełna, kości, rogi Siła pociągowa i zwierzęta juczne Doświadczenia naukowe Miód, wosk, jedwab
Przedmiotowe zasady oceniania z geografii w klasie 5 szkoły podstawowej.
Przedmiotowe zasady oceniania z geografii w klasie 5 szkoły j. mapa, skala, legenda mapy wymienia elementy mapy wysokość bezwzględna, wysokość względna odczytuje wysokość bezwzględną obiektów na mapie
Scenariusz zajęć dla klasy III wycieczka do lasu. (oprac. Urszula Silarska PSP w Lewinie Brzeskim)
Scenariusz zajęć dla klasy III wycieczka do lasu. (oprac. Urszula Silarska PSP w Lewinie Brzeskim) Cele zajęć: Wiadomości: - znajomość poszczególnych warstw lasu - znaczenie ściółki dla życia roślin leśnych
Ekologia. martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja. Rozmieszczenie materii organicznej (na ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii
martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja Ryszard Laskowski 1 Rozmieszczenie materii organicznej (na ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii Duvigneaud i Denayer-De Smet, 1970 2 Rozmieszczenie
SPIS TREŚCI GEOGRAFIA JAKO NAUKA 9
GEOGRAFIA JAKO NAUKA 9 I PLANETA ZIEMIA. ZIEMIA JAKO CZĘŚĆ WSZECHŚWIATA 1. Pierwotne wyobrażenia o kształcie Ziemi i ich ewolucja 11 2. Wszechświat. Układ Słoneczny 12 3. Ruch obrotowy Ziemi i jego konsekwencje
Od autora Przedmowa do drugiego wydania Od Wydawnictwa Część pierwsza. Wprowadzenie w problematykę ekologii lasu I. Las jako system ekologiczny A.
Od autora Przedmowa do drugiego wydania Od Wydawnictwa Część pierwsza. Wprowadzenie w problematykę ekologii lasu I. Las jako system ekologiczny A. Pojęcie i zakres poznawczy ekologii B. Zagadnienia autekologii
EKOLOGIA Kierunek: OCHRONA ŚRODOWISKA
EKOLOGIA Kierunek: OCHRONA ŚRODOWISKA Studia stacjonarne licencjackie II rok, semestr zimowy Wykład 45 godzin W. 1. Wprowadzenie i pojęcia podstawowe. Ziemia jako środowisko życia. 1. Wprowadzenie 2. Definicje
MSOŚ - Gospodarka leśna a ochrona środowiska Organizacja zajęć kameralnych w semestrze 4.
MSOŚ - Gospodarka leśna a ochrona środowiska Organizacja zajęć kameralnych w semestrze 4. Osoby prowadzące: Dr inż. Stanisław Drozdowski - kierownik przedmiotu, wykłady (pokój 51A) Mgr inż. Leszek Gawron
WYMAGANIA EDUKACYJNE I KRYTERIA OCENIANIA Z GEOGRAFII. Klasa V
WYMAGANIA EDUKACYJNE I KRYTERIA OCENIANIA Z GEOGRAFII Ocena dopuszczająca Klasa V wyjaśnia znaczenie terminów: mapa, skala, legenda mapy wymienia elementy mapy wyjaśnia znaczenie terminów: wysokość bezwzględna,
77 Co to jest mapa? Orientacja w terenie, szkic, plan, mapa. 78 Wielkie odkrycia geograficzne. Orientacja w terenie, szkic, plan, mapa
Plan wynikowy Przedmiot nauczania: Przyroda Klasa VI Miesiąc: Kwiecień / Maj / Czerwiec Opracował: mgr Jarosław Garbowski Nazwa programu nauczania: Na tropach przyrody Wydawnictwo Nowa Era 19 Nr lekcji
Znaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego. Krzysztof Kujawa
Znaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego Krzysztof Kujawa Różnorodność biologiczna Zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na Ziemi
Warunki rozwoju rolnictwa. Czynniki wpływające na rolnictwo
Warunki rozwoju rolnictwa Czynniki wpływające na rolnictwo PRZYRODNICZE WARUNKI KLIMATYCZNE UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI GLEBY STOSUNKI WODNE POZAPRZYRODNICZE WŁASNOŚĆ ZIEMI WIELKOŚĆ GOSPODARSTW POZIOM MECHANIZACJI
DZIAŁ BOTANIKA. Różnorodność świata roślin
DZIAŁ BOTANIKA Różnorodność świata roślin Zajęcia prowadzone od wiosny do jesieni umożliwiają poznanie pospolitych gatunków roślin. Wprowadzane lub systematyzowane są podstawy morfologii. Celem zajęć jest
ZAŁĄCZNIK 17 Lotnicza Pogoda w pytaniach i odpowiedziach
GLOBALNA CYRKULACJA POWIETRZA I STREFY KLIMATYCZNE Terminu klimat używamy do opisu charakterystycznych cech/parametrów pogody dla danego obszaru geograficznego. W skład tych parametrów wchodzą: temperatura,
OFERTA WSPARCIA ZWIERZĄT W GDAŃSKIM OGRODZIE ZOOLOGICZNYM
OFERTA WSPARCIA ZWIERZĄT W GDAŃSKIM OGRODZIE ZOOLOGICZNYM W Gdańskim Ogrodzie Zoologicznym zamieszkuje ponad 1000 zwierząt reprezentujących blisko 200 gatunków z całego świata, także te szczególnie zagrożone
ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 12 BIORÓśNORODNOŚĆ I KULTURA c.d.
ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 12 BIORÓśNORODNOŚĆ I KULTURA c.d. 1 (zagroŝenia róŝnorodności gatunkowej) WYMIERANIA HOLOCEŃSKIE Dodo (Raphus cucullatus) 1598-1662 Gołąb
Konspekt lekcji biologii. Temat: Zasięgi geograficzne organizmów. Uczestnicy zajęć: III lub II klasie LO, poziom podstawowy lub rozszerzony
Renata Stoczkowska MSCDN Wydział w Warszawie Konspekt lekcji biologii Uczestnicy zajęć: III lub II klasie LO, poziom podstawowy lub rozszerzony czas trwania zajęć: 45 min Temat: Zasięgi geograficzne organizmów
Rozkład gatunkowy - ilościowa ocena szczątków
Archeozoologia Metody badawcze: Rozkład gatunkowy Rozkład anatomiczny Struktura wieku Sezonowość Struktura płci Odtwarzanie morfologii Traseologia: ocena śladów pokonsumpcyjnych, rzemieślniczych, zmian
Edukacja Ekologiczna - Tematy zajęć [1]
[1] DZIAŁ BOTANIKA Różnorodność świata roślin Zajęcia prowadzone od wiosny do jesieni umożliwiają poznanie pospolitych gatunków roślin. Wprowadzane lub systematyzowane są podstawy morfologii. Celem zajęć
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII DLA KLASY 5 W ROKU SZKOLNYM 2018/2019. Wymagania na poszczególne oceny rozszerzające (ocena dobra)
konieczne (ocena dopuszczająca) 1. Mapa Polski wyjaśnia znaczenie terminów: mapa, skala, legenda mapy wymienia elementy mapy wyjaśnia znaczenie terminów: wysokość bezwzględna, wysokość względna odczytuje
Ekologia. martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja. Rozmieszczenie materii organicznej (t/ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii
Ekologia martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja Ryszard Laskowski www.eko.uj.edu.pl/laskowski 1/34 Rozmieszczenie materii organicznej (t/ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii 121 160
Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Stan populacji rysia eurazjatyckiego (Lynx lynx) w Polsce (opracowany
Genetyka populacji. Efektywna wielkość populacji
Genetyka populacji Efektywna wielkość populacji DRYF GENETYCZNY Przypadkowe zmiany częstości alleli szczególnie ważne w małych populacjach 2015-10-22 2 DRYF GENETYCZNY Wybieramy z dużej populacji o p=q=0,5