RÓŻNORODNOŚĆ BIOSFERY WBNZ 845

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "RÓŻNORODNOŚĆ BIOSFERY WBNZ 845"

Transkrypt

1 RÓŻNORODNOŚĆ BIOSFERY WBNZ 845 (Biogeografia ekologiczna i ewolucyjna) WYKŁAD 8 BIOMY LĄDOWE SAWANNY STEPY TROPIKALNE LASY i STEPY UMIARKOWANE

2 STRATEGIA TRAWY - SAWANNA - STEP - PRERIA - PAMPA - LLANOS - PUSZTA - VELDT - PÓŁPUSTYNIA - PUSTYNIA rycina Albrechta Dürera

3 STRATEGIA TRAWY Szybko rosnąca bylina (rzadziej jednoroczna); Wiele źdźbeł z 1 węzła; Wiatropylność (czasem samozapylenie); Przetrwanie niekorzystnej pory w pęczku korzeni pod ziemią (hemikryptofit, geofit); Odrastanie po odgryzieniu; Gatunki odporne na suszę.

4 BIOMY TRAWIASTE ŚWIATA (UDZIAŁ TRAW) Procent pokrycia murawą Brak danych

5 SAWANNA TROPIKALNA

6 ROZMIESZCZENIE SAWANN NA ŚWIECIE Diagramy klimatyczne (temperatura, suma opadów) wskazują na wyraźną sezonowość.

7 Cecha Wartość Uwagi Śr. temp. roczna Suma opadów Pory roku C mm/rok Stan biomasy 1.5 kg/m 2 Produkcja pierwotna g m -2 rok -1 Producenci Roślinożercy Drapieżne Destruenci Gleby BIOM: SAWANNA TROPIKALNA. Wyraźne (jedna pora sucha, jedna deszczowa) Przewaga fotosyntezy C4 dominują trawy i krzewy Liczne duże ssaki (przeżuwacze), gryzonie Duże ssaki drapieżne (kotowate, psowate); ssaki mrówko- i termitożerne duży udział termitów i mrówek; pożary

8 ZALEŻNOŚĆ STOPNIA ZADRZEWIENIA SAWANNY OD ILOŚCI OPADÓW Pokrycie roślinnością drzewiastą (%) Średnia suma roczna opadów (mm) Opady określają maksymalne zadrzewienie w danym klimacie; rzeczywiste zadrzewienie zależy od innych czynników (pożary, spasanie, żyzność).

9 ŚWIATOWE ROZMIESZCZENIE SAWANN I STEPÓW Z PRZEWAGĄ ROŚLIN C4 Beerling & Osborne 2006, Global Change Biology, 12,

10 FOTOSYNTEZA C 4 komórka miękiszu komórka pochwy okołowiązkowej Układ C 4 stanowi pompę CO 2, dzięki czemu fotosynteza C 3 działa w środowisku nasyconym CO 2 Wydajność procesu fotosyntezy C 4 nie zależy ani od temperatury, ani od stężenia CO 2 wydajność Osborne & Beerling, Phil. Trans. R. Soc. B (2006) temperatura liścia

11 Zawartość węgla 13 C w glebie Produktywność roślin C4 (%) Zawartość węgla 13 C w emalii zębowej słoniowatych i koniowatych = konsumpcja roślin C4 (% diety) Zawartość tlenu 18 O w glebie Obfitość Globigerinoides bulloides w Morzu Arabskim (sygnał upwellingu monsunów) Typ roślinności (udział traw i drzew), wg. analizy pyłkowej Sadza ZMIANY KLIMATU (miocen/pliocen), PRODUKTYWNOŚCI I KONSUMPCJI ROŚLIN C4 Osborne & Beerling, Phil. Trans. R. Soc. B (2006)

12 Pożar w parku narodowym Kalahari sierpień-wrzesień 2008 spłonęło km 2 buszu NASA; MODIS (Aqua & Terra)

13 Pożary buszu w Mozambiku wrzesień 2008 NASA; MODIS (Terra)

14 ODMIANY SAWANNY sucha sawanna afrykańska zdegradowana sawanna Sahelu sawanna trawiasta (np. Serengeti w Tanzanii) cerrado (Brazylia) sawanny australijskie sawanny zalewowe llanos (Wenezuela, Kolumbia) Pantanal (Brazylia, Boliwia, Paragwaj) delta Okavango (Botswana)

15 jw Akacja żółtokora Acacia xanthophloea; Nakuru, Kenia

16 Baobaby (Adansonia digitata) na sawannie (Tanzania)

17 jw Akacja parasolowa (Acacia tortilis); Samburu, Kenia zasięg akacji parasolowej

18 jw Żyrafa siatkowana Giraffa camelopardalis reticulata; Samburu, Kenia

19 jw Termitiera; Samburu, Kenia

20 jw Żyrafy siatkowane i antylopy impala (Aepceros melampus); Samburu, Kenia

21 jw Zebra Grevy ego (Equus grevyi); Samburu, Kenia

22 jw Antylopa gerenuk (Litocranius walleri) Samburu, Kenia

23 jw Antylopa gerenuk (Litocranius walleri) Samburu, Kenia

24 jw Impala (Aepyceros melampus); Samburu, Kenia

25 jw Gazela Granta (Gazella granti) Masai Mara, Kenia

26 Topi (Damaliscus lunatus) Bawolec (Alcelaphus buselaphus)

27 jw Gnu (Connochaetes taurinus) Masai Mara, Kenia

28 jw Oryks beisa (Oryx gazella beisa) Samburu, Kenia

29 jw Kob śniady (Kobus ellipsiprymnus) Samburu, Kenia

30 jw Bawół kafryjski (Syncerus caffer) Masai Mara, Kenia

31 PRZEŻUWACZE (wg Hoffmann,1973) wcześniejszy etap ewolucji: pokarm skoncentrowany, mały żwacz PRZEDŻOŁĄDKI jw Dik-dik (Madoqua kirkii) 4 kg adaptacja zaawansowana: trawożernść, pokarm objętościowy jw Bawół kafryjski (Syncerus caffer) kg

32 selektywne, pokarm skoncentrowany pośrednie trawożerne, pokarm objętościowy GNU GERENUK GAZELA GRANTA KONGONI TOPI ŻYRAFA GAZELA THOMSONA BOHOR DIK-DIK BONGO ORYKS KOB ŚNIADY BUSHBOCK IMPALA (wg. Hoffmann,1973) BAWÓŁ

33 nieparzystokopytne Zebra Grevy ego (Equus grevyi) Samburu, Kenia Zebra Burchella (Equus burchelli) Masai Mara, Kenia

34 jw Nosorożec biały (Ceratotherium simum); Nakuru, Kenia

35 STRATEGIE POKARMOWE SAWANNOWYCH NOSOROŻCÓW AFRYKAŃSKICH wiki Nosorożec biały (po lewej) jest trawożerny, szeroki pysk ułatwia zagarnianie trawy. Nosorożec czarny ma pysk zakończony ruchliwymi, wydłużonymi wargami, co ułatwia wybiórcze żerowanie (zioła, liście krzewów) ZASIĘGI NOSOROŻCÓW AFRYKAŃSKICH wiki Nosorożec biały (Ceratotherium simum) Nosorożec czarny (Diceros bicornis) pomarańcz. wytępiony; zielony, brąz. zasięg pierwotny; bordo reintrodukowany; czerwony - introdukowany brąz zasięg pierwotny, bordo reintrodukowany; czerwony - inrodukowany, pomarańcz prawdopodobnie wymarły

36 DYGRESJA: INNE NOSOROŻCE

37 Nosorożec indyjski (Rhinoceros unicornis) Około 2,5 tys osobników w rezerwatach płn. Indii i Nepalu Ogrody zoologiczne różowy: zasięg pierwotny czerwone kropki: obecny wiki

38 LEŚNE NOSOROŻCE AZJATYCKIE Nosorożec sumatrzański (Dicerorhinus sumatrensis) Krytycznie zagrożony. populacja < 250 osobników Nosorożec jawajski (Rhinoceros sondaicus) Prawie wytępiony: populacja ok. 50 osobników

39 jw Step masajski (Masai Mara, Kenia); Słoń afrykański (Loxodonta africana), Wilczomlecz kandelabrowy (Euphorbia candelabrum)

40 jw Step masajski (Masai Mara, Kenia); Słoń afrykański (Loxodonta africana)

41 jw Słoń afrykański (Loxodonta africana); Masai Mara, Kenia

42 jw Whistling accacia, Acacia drepanolobium Masai Mara, Kenia

43 Acacia drepanolobium (domicium) Mrówka Crematogaster nigriceps wiki

44 jw Pawian masajski (Papio cynosephalus); Samburu, Kenia

45 PTAKI SAWANNY jw Perlica zwyczajna (Numida meleagris) Samburu, Kenia

46 jw Perlica sępia Acryllium vulturinum Samburu, Kenia

47 jw Dzioboróg kafryjski (Bucorvus leadbeateri); Masai Mara, Kenia

48 jw Dropie Otididae Dropik czarnobrzuchy (Lissotis melanogaster) Samburu, Kenia

49 Koronnik szary (Balearica regulorum); Samburu, Kenia jw

50 Struś afrykański Struthio camelus jw Massai Mara, Kenia

51 jw Lew (Panthera leo), Masai Mara, Kenia

52 jw

53 SPADEK LICZEBNOŚCI DUŻYCH DRAPIEŻNIKÓW W CHRONIONYCH TERENACH AFRYKI jw Craigie et al. / Biological Conservation 143 (2010)

54 SAWANNA ZALEWOWA Ameryka Pd.

55 Caatinga zasięg pierwotny Caatinga: sucha Sawanna drzewiasta lub krzaczasta Biomas do Brasil, 2005

56 Cerrado (zasięg pierwotny) Cerrado gradient albo sukcesja

57 LLANOS (Wenezuela, Kolumbia)

58

59 Kapibara (Hydrochoerus hydrochaeris); Los llanos, Wenezuela

60

61 Los llanos; Hato Cedral, Venezuela

62 jw Sawanna zalewowa cerrado, Pantanal, Brazylia

63 jw Sawanna zalewowa cerrado, Pantanal, Brazylia

64 jw Sawanna zalewowa cerrado, Pantanal, Brazylia

65 jw Sawanna zalewowa cerrado, palma bacuri (Attalea phalerata) Pantanal, Brazylia

66 jw Carunda (Copernicia alba; Arecaceae) Pantanal, Brazylia

67 jw Nadrzewna termitiera Pantanal, Brazylia

68 Mrówkojad tamandua (Tamandua tetrodactyla) Los llanos, Wenezuela

69 wiki Mrówkojad wielki (Myrmecophaga tridactyla)

70 Mrównik kapski (Orycteropus afer)

71 jw Pancernik (Dasypus novemcinctus). Pantanal, Brazylia

72 jw Sępnik różowogłowy Cathartes aura; Pantanal, Brazylia

73 jw Ślimakojad Rostrhamus sociabilis; Pantanal, Brazylia

74 jw Dzięcioł łąkowy (Colaptes campestris) Pantanal, Brazylia

75 jw Kapibara (Hydrochoerus hydrochaeris); Pantanal, Brazylia

76 jw Wydra olbrzymia (Pteronura brasiliensis). Pantanal, Brazylia

77 jw Kajman okularowy (Caiman crocodilus); Pantanal, Brazylia

78 Krokodyl z Orinoko Crocodylus intermedius

79 Krokodyl z Orinoko Crocodylus intermedius jw

80 Kajman okularowy (Caiman crocodilus); Pantanal, Brazylia jw

81 Czwarty ząb żuchwy wchodzi do zewnętrznego zagłębienia W górnej szczęce; jest widoczny przy zamkniętym pysku. = Fam. Crocodylidae Czwarty ząb żuchwy wchodzi do dołka w górnej szczęce, i znika przy zamkniętym Pysku = Fam. Alligatoridae

82 GAWIAL (Gavialis gangeticus) wiki

83 jw Żabiru amerykański Jabiru mycteria; Pantanal, Brazylia

84 jw Warzęcha rózowa (Ajaia ajaja), Czapla biała (Ardea alba), Dławigad (Mycteria americana) Pantanal, Brazylia

85 jw Żarek (Pyrocephalus rubinus, Tyrannidae) Pantanal, Brazylia

86 jw Nandu szare (Rhea americana) Pantanal, Brazylia

87 jw Bydło zebu; Pantanal, Brazylia

88

89 BIOMY TRAWIASTE KLIMATU UMIARKOWANEGO

90 BIOMY TRAWIASTE: STEP, PRERIA, PAMPA Cecha Wartość Uwagi Śr. temp. roczna 3-12 o C Suma opadów mm rok -1 Pory roku wyraźna sezonowość Stan biomasy 0,2 5 kg m -2 Produkcja pierwotna 500 g s.m. m -2 rok -1 Producenci Roślinożercy Drapieżne trawy, zioła, małe krzewy; wiatro- i owadopylne owady (prostoskrzydle), gryzonie, duże kopytne ssaki i ptaki drapieżne, owady Destruenci mikroorgamizmy dekompozycja może nie nadążać za produkcją Gleby czarnoziemy; kasztanowe

91 GLOBALNE POKRYCIE ROŚLINNOŚCIĄ TRAWASTĄ (ZIELONY) The images were produced by NASA using data obtained from Terra/MODIS/Land Cover at a 1 km resolution. (Images courtesy of nasa/goddard Space Flight Center. Scientific Visualization Studio.)

92 STEP AZJATYCKI (MONGOLIA)

93 Step karaganowy, Mongolia jw

94 Suchy step połunowo-ostnicowy, Mongolia zasięg hodowli baktriana zasięg dzikich populacji baktriana jw

95

96 Koń Przewalskiego (Equus przewalskii) gatunek restytuowany wiki

97 Suhak (Saiga tatarica) Ty śpisz, sumaku! ty śpisz, sumaku! Między błyszczące rosą czahary; A tutaj strzelce w stepach Budziaku Otoczą wkrótce knieje i jary. Sumak nie słyszy! sumak nie słyszy! Bo milcząc strzelce idą na łowy.... I oto śmiga Sumak zbudzony; Ledwo kopytem Dotyka trawy, Charty wyściga I przez zagony Przed szybką smyczą Sadzi przez doły; Gończe skowyczą, Kraczą sokoły. wiki Żmija Pieśń I - Sumak Juliusz Słowacki

98 wiki Dawny i współczesny zasięg suhaka

99 PAMPA

100 wiki

101 Cold Patagonian steppe near Fitz Roy, Argentina

102 Jeleń pampasowy Ozotoceros bezoarticus

103 PRERIA

104 wiki Tallgrass prairie

105 Tallgrass prairie BLUEGRASS STATES: Kentucky Tennessee wiki blue grass Poa (pratensis) [wiechlina łąkowa]

106 jw Preria, Wyoming, USA

107 wiki Bizon amerykański (Bison bison)

108 wiki Antylopa widłoroga (Antilocapra americana)

109 Nieświszczuk (piesek preriowy), Cynomys ludovicianus jw Preriokur dwuczuby (cietrzew preriowy) Tympanuchus cupido

110 jw Pójdźka ziemna (sowa ziemna, sówka ziemna) (Athene cunicularia; syn. Speotyto cunicularia)

111 PUSZTA

112 jw Puszta, Europa środkowa

113 PUSTYNIA

114 BIOM: PUSTYNIE TROPIKALNE Cecha Wartość Uwagi Śr. temp. roczna o C silna amplituda dobowa Suma opadów <200 mm r -1 Pory roku (półpustynie: krótka pora deszczowa) Stan biomasy znikomy Produkcja pierwotna g m -2 Producenci Roślinożercy Drapieżne Rośliny C4, CAM; zoogamia, zoochoria bezkręgowce; gryzonie podziemne m.in. gady Destruenci Gleby mrówki, termity pustynne; szaroziemy; zasolone

115 ROZMIESZCZENIE PUSTYŃ NA ŚWIECIE

116 nasa SAHARA

117 jw Pustynia Wschodnia, Egipt

118 Pustynia Iracka (oaza)

119 jw Pustynia Synaj, Egipt

120 jw Pustynia Synaj, Egipt

121 wiki Pustynia Gobi; Mongolia

122 jw Pustyna Mojave (Kalifornia) Jukka krótkolistna (Yucca brevifolia), Joshua tree

123 jw Pustynia kaktusowa; Paraguana, Venezuela

124 jw

125 jw

126 Grand Canyon, Arizona, USA jw

127 jw Pustynia Sonora (Saguaro Natl. Park), Arizona, USA

128 wiki Tilcara, Argentyna

129 wiki Euphorbia resinifera Maroko

130 KONWERGENCJA SKOCZKÓW PUSTYNNYCH Jerboa (Allactaga elater) Dipodidae Azja, pn. Afryka RODENTIA Heteromyidae Ameryka Pn. Muridae Australia Ord's Kangaroo Rat (Dipodomys ordii) wiki Hopping mouse (Notomys alexis)

131 PUSTYNIE I STEPY AUSTRALIJSKIE

132 Triodia basedoweii and T. pungens (porcupine grasses) Hummock grassland Step tufurowy Temperate tussock grassland Step kępkowy

133 Macropus giganteus KANGURY: SKACZĄCE KROWY wiki

134 DZIKI WIELBŁĄD AUSTRALIJSKI (Camelus dromedarius) ok osobników wiki

135 PARAMO I PUNA

136 jw Paramo. Trzemięta (Espeletia sp.)

137 jw Paramo. Cordiliera de Merida, Wenezuela

138 Paramo Andy, Cordiliera de Merida, Venezuela jw

139 Paramo Andy, Cordiliera de Merida, Venezuela jw

140 jw Paramo Andy, Cordiliera de Merida, Venezuela

141 Senecio sp. Mt. Kenia

142 Lobelia Senecio Mt. Kenia 12.5

143 PUNA Der Chimborazo, gesehen von der Hochebene von Tapia A. v. Humbold, Ansichten der Natur

144 Ecuador; Chimborazo from north-west

145 Puna (Peru)

146 Guanaco (Lama guanicoe) wiki

147 Vicuña (Vicugna vicugna) wiki

148 Lama, Lama glama wiki

149 Alpaka (Vicugna pacos)

150 LAS LIŚCIASTY STREFY UMIARKOWANEJ

151 BIOM: LAS LIŚCIASTY UMIARKOWANY Cecha Wartość Uwagi Śr. temp. roczna latem > 12 o C, zimą < 0 o C Suma opadów mm rok -1 Pory roku wyraźne 4 pory roku Stan biomasy kg m -2 Produkcja pierwotna do 1200 g s.m. m -2 rok -1 Producenci Roślinożercy Drapieżne Drzewa i krzewy liściaste zapylanie i rozsiewanie:wiatr + zwierzęta owady liścio- i drewnojady; kopytne ptaki i saki owadożerne; bezkręgowce drap. Destruenci Gleby mikroorganizmy, fauna glebowa brunatne

152 Fot. Jacques Budinot Las liściasty wieczniezielony - Notofagus (Patagonia)

153 jw PUSZCZA NIEPOŁOMICKA

154 jw ŻUBRY W PUSZCZY BIAŁOWIESKIEJ

155 jw Las liściasty Am. Pn. (klony czerwone i klony cukrowe)

156 jw Pola uprawne na Spiszu

157 jw Pole pszenicy okolice Krakowa

158 jw Pole słoneczników, Słowacja

159 LASY DESZCZOWE STREFY UMIARKOWANEJ Olympic Penninsula, USA

160 Redwood National Park; Sequoia sempervirens wiki

161 Rekordowe wymiary największych osobników sekwoi (Sequoia sempervirens) Nazwa (ranga) wysokość [m] Hyperion (1) Helios (2) Apex (10) średnica [m] objętość [m 3 ] Lost Monarch [1] Melkor [2] Lluvator [3] Adventure Tree [10]

162 PORÓWNANIE WYSOKOŚCI NAJWIĘKSZYCH SEKWOI (na rysunku są inne konkretne osobniki) 114,6 m 115,6 m 100 m

163 PORÓWNANIE WYSOKOŚCI NAJWĘKSZYCH SEKWOI (na rysunku są inne konkretne osobniki) 114,6 m 115,6 m 100 m 82 m 69 m

164 ZAROŚLA ŚRÓDZIEMNOMORSKIE (TWARDOLISTNE) MAQUIS, GARIGUE, CHAPARRAL, FYNBOS, QUONGAN

165 BIOM: ZAROŚLA ŚRÓDZIEMNOMORSKIE Cecha Wartość Uwagi Śr. temp. roczna 15 o C Suma opadów mm rok -1 Pory roku deszczowa zima, suche gorące lato Stan biomasy 26 kg m -2 Produkcja pierwotna kg m -2 rok -1 Producenci krzewy, małe drzewa zoogamia, zoogamia Roślinożercy Drapieżne owady, małe kopytne ptaki owadożerne, gady, małe ssaki drap. itd. Destruenci Gleby mikroorganizmy, ogień terra rosa (luvisol) Bardzo wysoka różnorodność gatunkowa

166 jw Macchia śródziemnomorska - Chorwacja

167 Maquis, Malta

168 jw Garigue, Malta

169 jw Kapar ciernisty (Capparis spinosa); Malta

170 jw Opuntia cylindrica

171 jw

172 wiki Chapparal (California)

173 jw Chapparal (Texas)

174 wiki Fynbos, RPA

175 Nie można obecnie wyświetlić tego obrazu. Protea cynaroides Proteaceae Banksia serrata Proteaceae wiki wiki Fynbos, RPA

176 TAJGA

177 Cecha Wartość Uwagi Śr. temp. roczna latem > 10 o C, zimą < 0 o C Suma opadów mm rok -1 Pory roku bardzo wyraźnie wegetacja 3-5 mies. Stan biomasy kg m -2 Produkcja pierwotna 800 g s.m. m -2 rok g m -2 rok -1 Producenci Drzewa iglaste wiatropylne, wiatrosiewne Roślinożercy Drapieżne BIOM: TAJGA gryzonie, kopytne, kuraki, owady xylocambiofagi, liściożerne (masowe pojawy) duże ssaki; łasicowate; ptaki drap. i sowy Destruenci Gleby mikroorganizmy, grzyby bielicowe

178 wiki MAPA ZASIĘGU LASÓW BOREALNYCH (TAJGI)

179 NPP lasów borealnych Typ lasu n ANPP BNPP NPP BNPP/ NPP drzewa podszyt g SM m -2 rok -1 Picea sp ±67 Pinus sp ±38 Brzoza, olcha, topola, modrzew ± ± ±29 24 ± ± ± ± ±

180 jw Tajga mongolska górna granica lasu w górach Chentej

181 Tajga w górach Chentej (Mongolia) jw

182 wiki Tajga nad Bajkałem wiki

183 wiki Tajga norweska

184 Tajga na Alasce ecoregions/50607.htm

185 Sosna syberyjska Pinus sibirica Сиби рский кедр, или сосна сиби рская кедро вая wiki

186 Pirofity Pinus contorta, Pinus radiata i in.

187 TUNDRA

188

189 jw Zmarzlina

190 BIOM: TUNDRA Cecha Wartość Uwagi Śr. temp. roczna >0 o C w okresie wegetacyjnym Suma opadów mm rok -1 Pory roku bardzo ostre wegetacja 14 dni 3 mies. Stan biomasy 22 kg m kg m -2 Produkcja pierwotna 140 g m -2 rok g m -2 rok -1 Producenci Roślinożercy Drapieżne Destruenci krzewinki, zioła, mchy, porosty; owadopylne ptaki (kuraki, brodzące) i ssaki (gryzonie, renifery, woły piżmowe) ssaki (lis polarny, wilk, niedźwiedż), praki (sowy) dekompozycja powolna Gleby glej wieczna zmarzlina Mała bioróżnorodność; pojawy masowe

191 NPP Arktyki (Roy et al. 2001) NPP (g m -2 rok -1 ) Materia organ. (kg m -2 ) Świat Nadz. Podz. Razem Rośliny Gleba Razem kg krzewy krzewinki turzyce wilg półpust tundra pólp pust Suma [Sucha masa]

192 wiki Piżmowół, wół piżmowy (Ovibos moschatus)

193 Renifer, karibu (Rangifer tarandus) Podgatunki tundrowe i leśne; wędrowne (5000 km/rok) Podgatunek ze Spitsbergenu (R. tarandus platyrhynchus)

194 GÓRY

195

196 PIĘTRA ROŚLINNOŚCI W TATRACH

197 Piętrowość roślinności w Alpach (Hohe Tauern)

198

199

200 BIOMY ZAGROŻONE BIOMY ANTROPOGENICZNE

201 ANTROPOGENICZNE PRZEKSZTAŁCENIE BIOMÓW W OKRESIE 1700 DO 2000 anthropogenic biomes = anthromes Anthropogenic transformation of the biomes, 1700 to 2000 E.C. Ellis, K. K. Goldewijk, S. Siebert, D. Lightman, N. Ramankutty, 2010

202 BIOMY ANTROPOGENICZNE WG. ELLISA et al. 2010

203 Frakcja zmienionej powierzchni ŚRÓDZIEMNOMORSKIE LASY. ZADRZEWIENIA I ZAROŚLA UMIARKOWANY LAS, STEP I ZAROŚLA UMIARKOWANY LAS LIŚCIASTY I MIESZANY TROPIKALNY I SUBTROPIKALNY SUCHY LAS LIŚCIASTY SAWANNY I STEPY ZALEWOWE TROPIKALNE I SUBTROPIKALNE STEPY. SAWANNY I ZAROŚLA TROPIKALNE I SUBTROPIKALNE LASY IGLASTE PUSTYNIE PRZEKSZTAŁCENIA PIERWOTNYCH BIOMÓW GÓRSKIE MURAWY I ZAROŚLA TROPIKALNY I SUBTROPIKALNY, WILGOTNY LAS LIŚCIASTY UMIARKOWANY LAS IGLASTY TAJGA Millenium Ecosystem Assessment TUNDRA Przekształcenie pierwotnych biomów Utracone przed 1950 Utracone między 1950 a 1990 Spodziewana utrata do 2050

204 Siedliska zmienione Umiarkowane murawy, sawanny, krzewiaste Śródziemnomorskie lasy i zakrzewienia Lasy liściaste tropikalne lasy liściaste i mieszane umiarkowane Subtropikalne lasy iglaste Siedliska chronione UDZIAŁ SIEDLISK ZMIENIONYCH I OBJĘTYCH OCHRONĄ W 13 BIOMACH LĄDOWYCH Tropikalne lasy wilgotne Tropikalne/subtropikalne murawy, sawanny Sawanny zalewowe Pustynie i półpustynie Murawy i zakrzewienia górskie Lasy iglaste umiarkowane Tajga Tundra CRI - conservation risk index = zmienione/chronione % powierzchni biomu % powierzchni biomu Hoekstra & al. 2005

205 Udział siedlisk chronionych w ekoregionie, % UDZIAŁ SIEDLISK ZMIENIONYCH I OBJĘTYCH OCHRONĄ W 810 EKOREGIONACH LĄDOWYCH 20% pow. zmienione CRI > 2 40% pow. zmienione CRI > 10 50% pow. zmienione CRI > 25 Udział siedlisk zmienionych w ekoregionie, % Hoekstra & al. 2005

206 MAPA EKOREGIONÓW WRAŻLIWYCH (vulnerable), ZAGROŻONYCH (endangered) I KRYTYCZNIE ZAGROŻONYCH (critical) Hoekstra & al. 2005

207

ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 3.1. UTRATA KOMPATYBILNOŚCI?

ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 3.1. UTRATA KOMPATYBILNOŚCI? ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 3.1. UTRATA KOMPATYBILNOŚCI? HANPP 10 55% TerrNPP (4 18% NPP) Pg C HUMAN APPROPRIATION OF NPP Nature, VI.2004 Pg = 10 15 g = 1 billion

Bardziej szczegółowo

Biomy nieleśne zdominowane przez trawy, których strategia determinuje charakter całego ekosystemu. Wiele typów ekosystemów trawiastych, o różnych

Biomy nieleśne zdominowane przez trawy, których strategia determinuje charakter całego ekosystemu. Wiele typów ekosystemów trawiastych, o różnych 1 Biomy nieleśne zdominowane przez trawy, których strategia determinuje charakter całego ekosystemu. Wiele typów ekosystemów trawiastych, o różnych nazwach. 2 3 Obszary trawiaste zajmują duże obszary na

Bardziej szczegółowo

Test nr 4 Strefy klimatyczne, roślinność, gleby

Test nr 4 Strefy klimatyczne, roślinność, gleby Zadanie 1: Wykresy oznaczone literami od A do H przedstawiają 8 podstawowych typów klimatów: podrównikowy, równikowy wilgotny, polarny, subpolarny, podzwrotnikowy, zwrotnikowy suchy oraz umiarkowany morski

Bardziej szczegółowo

Biomy nieleśne zdominowane przez trawy, których strategia determinuje charakter całego ekosystemu. Wiele typów ekosystemów trawiastych, o różnych

Biomy nieleśne zdominowane przez trawy, których strategia determinuje charakter całego ekosystemu. Wiele typów ekosystemów trawiastych, o różnych 1 Biomy nieleśne zdominowane przez trawy, których strategia determinuje charakter całego ekosystemu. Wiele typów ekosystemów trawiastych, o różnych nazwach. 2 3 Obszary trawiaste zajmują duże obszary na

Bardziej szczegółowo

EKOLOGIA OGÓLNA WBNZ 884

EKOLOGIA OGÓLNA WBNZ 884 EKOLOGIA OGÓLNA WBNZ 884 Wykład 6 Gleby Biomy Ekosystemy Życie biosfery = cykl redoks węgla DEPOZYCJA (ocean, osady) energia CO 2 energia REDUKCJA tylko żywe organizmy UTLENIANIE organizmy: szybko procesy

Bardziej szczegółowo

EKOLOGIA OGÓLNA WBNZ 884. Wykład 13 EKOLOGIA OSOBNIKA: BIOENERGETYKA I STECHIOMETRIA

EKOLOGIA OGÓLNA WBNZ 884. Wykład 13 EKOLOGIA OSOBNIKA: BIOENERGETYKA I STECHIOMETRIA EKOLOGIA OGÓLNA WBNZ 884 Wykład 13 EKOLOGIA OSOBNIKA: BIOENERGETYKA I STECHIOMETRIA ALOKACJA ZASOBÓW METABOLIZM I SYNTEZA WZROST REZERWY REPRODUKCJA ZDOBYCIE ZASOBÓW NAPRAWY OBRONA organizm neodarwinowski

Bardziej szczegółowo

Las jako zjawisko geograficzne. (Biomy leśne)

Las jako zjawisko geograficzne. (Biomy leśne) Las jako zjawisko geograficzne (Biomy leśne) Dlaczego lasy na Ziemi w Europie, Afryce, Ameryce, Azji są takie a nie inne? Są pochodną klimatu zmieniającego się w przestrzeni i czasie Lasy (ekosystemy,

Bardziej szczegółowo

Strefa klimatyczna: równikowa

Strefa klimatyczna: równikowa Charakterystyka stref klimatycznych i typów klimatów kuli ziemskiej z uwzględnieniem gleb i szaty roślinnej analiza wykonana na podstawie prac uczniów klas I Dane liczbowe oraz przykładowe diagramy dla

Bardziej szczegółowo

Typowe gatunki roślin. Formacja roślinna. wilgotny las równikowy. kauczukowiec, hebanowiec, epifity (np. liany), paprocie drzewiaste, storczyki

Typowe gatunki roślin. Formacja roślinna. wilgotny las równikowy. kauczukowiec, hebanowiec, epifity (np. liany), paprocie drzewiaste, storczyki Strefa klimatyczna Wybrane typy klimatu równikowa równikowy wybitnie wilgotny podrównikowy wilgotny podrównikowy suchy Charakterystyka stref klimatycznych i typów klimatu >20ºC, małe amplitudy temperatury

Bardziej szczegółowo

III KRAJOBRAZY ŚWIATA

III KRAJOBRAZY ŚWIATA III KRAJOBRAZY ŚWIATA Zadanie 1. Na Ziemi istnieje 5 stref oświetlenia. Podaj ich nazwy. A B LITERY A B NAZWA STREFY D E D E Zadanie 2. Na konturowej mapie świata zaznacz obszary występowania: WL wilgotnych

Bardziej szczegółowo

RÓŻNORODNOŚĆ KRAJOBRAZÓW ZIEMI

RÓŻNORODNOŚĆ KRAJOBRAZÓW ZIEMI Strefy klimatyczne zależą od: RÓŻNORODNOŚĆ KRAJOBRAZÓW ZIEMI szerokości geograficznej, oddalenia od morza (klimat morski), oddalenia od rozległego lądu (klimat kontynentalny), prądów morskich, wysokości

Bardziej szczegółowo

Klimat. Gleba. Organizmy żywe. Budowa geologiczna

Klimat. Gleba. Organizmy żywe. Budowa geologiczna DEFINICJE: Co to jest ekologia? Ekologia (gr. oíkos - dom + gr. lógos - słowo, wiedza, nauka) to nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami, a

Bardziej szczegółowo

Środowiska naturalne i organizmy na Ziemi. Dr Joanna Piątkowska-Małecka

Środowiska naturalne i organizmy na Ziemi. Dr Joanna Piątkowska-Małecka Środowiska naturalne i organizmy na Ziemi Dr Joanna Piątkowska-Małecka Ukształtowanie towanie powierzchni Ziemi Podstawy ekologii Ekologia nauka zajmująca się badaniem czynników w rządz dzących rozmieszczeniem

Bardziej szczegółowo

10 przyrodniczych cudów świata

10 przyrodniczych cudów świata 10 przyrodniczych cudów świata Afryka, Ameryka Południowa a może Australia? Zastanawiasz się, czasem gdzie mieszka najwięcej gatunków zwierząt, a przyroda wręcz tętni życiem? Naukowcy mają dla Ciebie odpowiedź!

Bardziej szczegółowo

TRADYCYJNA MEDYCYNA CHIŃSKA ( TCM) A ZWIERZĘTA

TRADYCYJNA MEDYCYNA CHIŃSKA ( TCM) A ZWIERZĘTA TRADYCYJNA MEDYCYNA CHIŃSKA ( TCM) A ZWIERZĘTA Tradycyjna medycyna chińska jest praktykowana od ponad 3000 lat, a całe pokolenia polegały na niej w celu zachowania zdrowia i leczenia chorób. Jednakże,

Bardziej szczegółowo

Plan testu dwustopniowego z przyrody kl. VI dział - krajobrazy Ziemi

Plan testu dwustopniowego z przyrody kl. VI dział - krajobrazy Ziemi Opracowała: mgr Danuta Słaboń. Plan testu dwustopniowego z przyrody kl. VI dział - krajobrazy Ziemi Wymagania programowe Cele nauczania. Zakres materiału. Podstawowe (P) Rozszerzające (R) Waga materiału.

Bardziej szczegółowo

Ekologia 10/16/2018 NPP = GPP R. Produkcja ekosystemu. Produkcja pierwotna. Produkcja wtórna. Metody pomiaru produktywności. Ekosystemy produktywność

Ekologia 10/16/2018 NPP = GPP R. Produkcja ekosystemu. Produkcja pierwotna. Produkcja wtórna. Metody pomiaru produktywności. Ekosystemy produktywność Ekologia Ekosystemy produktywność Ryszard Laskowski www.cyfronet.edu.pl/~uxlaskow 1/24 Produkcja pierwotna Produkcja ekosystemu brutto (GPP, ang. Gross Primary Production) całkowita ilość energii związana

Bardziej szczegółowo

Strefy Klimatyczne Ziemi

Strefy Klimatyczne Ziemi Strefy Klimatyczne Ziemi Strefa klimatyczna to obszar kuli ziemskiej, przyjmujący zazwyczaj postać równoleżnikowego pasa, w obrębie którego podobny przebieg mają elementy klimatu wybrane jako podstawa

Bardziej szczegółowo

EKOSYSTEM PUSZCZY. January Weiner Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego

EKOSYSTEM PUSZCZY. January Weiner Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego EKOSYSTEM PUSZCZY January Weiner Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego Wykład inauguracyjny na Wydziale Biologii i nauk o Ziemi UJ, 3.10.2016 CO TO JEST PUSZCZA? CO TO JEST PUSZCZA? puszcza

Bardziej szczegółowo

Las jako zjawisko geograficzne

Las jako zjawisko geograficzne Las jako zjawisko geograficzne (Biomy leśne) (Las w biosferze) Lasy (ekosystemy, formacje leśne, biomy) występują wszędzie tam, gdzie: - odpowiedni klimat - odpowiednia gleba - zanieczyszczenie środowiska

Bardziej szczegółowo

Leśnictwo. Lesistość według kontynentów 2016-04-13. Poziom rozszerzony

Leśnictwo. Lesistość według kontynentów 2016-04-13. Poziom rozszerzony Leśnictwo Poziom rozszerzony Funkcje przyrodnicze lasów Pochłanianie dwutlenku węgla i produkcja tlenu w procesie fotosyntezy (wpływ na wartość efektu cieplarnianego) Redukcja zanieczyszczeń gazowych i

Bardziej szczegółowo

Widoki natury (Ansichten der Natur)

Widoki natury (Ansichten der Natur) Widoki natury (Ansichten der Natur) Na zdjęciu tytułowym okładka współczesnego wydania książki Alexandra von Humboldta pk. Ansichten der Natur co znaczy Widoki przyrody. Na okładce część oryginalnej ilustracji

Bardziej szczegółowo

Rośliny z różnych stron świata. Opracowała: Anna Kimak-Cysewska

Rośliny z różnych stron świata. Opracowała: Anna Kimak-Cysewska Rośliny z różnych stron świata Opracowała: Anna Kimak-Cysewska 1. Podstawa programowa : a) 1.9. rozpoznaje i nazywa niektóre rośliny (w tym doniczkowe) zawierające substancje trujące lub szkodliwe dla

Bardziej szczegółowo

ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 5 OBLICZA BIOSFERY: BIOMY

ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 5 OBLICZA BIOSFERY: BIOMY ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 5 OBLICZA BIOSFERY: BIOMY Energia promieniowania słonecznego ROZKŁAD ŚREDNICH TEMPERATUR POWIERZCHNI LĄDÓW I OCEANÓW [NASA] Cyrkulacja atmosferyczna

Bardziej szczegółowo

Wykład 2 23/02/2011 ver. 1 (24/02/2011)

Wykład 2 23/02/2011 ver. 1 (24/02/2011) Wykład 2 23/02/2011 ver. 1 (24/02/2011) Ciąg dalszy - od jakich czynników zależy rozmieszczenie biomów na świecie. (Było już, że od klimatu i od gleby). Większość biomów ma charakter zonalny występują

Bardziej szczegółowo

Typy strefy równikowej:

Typy strefy równikowej: Strefa równikowa: Duży dopływ energii słonecznej w ciągu roku, strefa bardzo wilgotna spowodowana znacznym parowaniem. W powietrzu występują warunki do powstawania procesów konwekcyjnych. Przykładem mogą

Bardziej szczegółowo

RÓŻNORODNOŚĆ BIOSFERY WBNZ 845

RÓŻNORODNOŚĆ BIOSFERY WBNZ 845 RÓŻNORODNOŚĆ BIOSFERY WBNZ 845 (Biogeografia ekologiczna i ewolucyjna) WYKŁAD 1 January Weiner INOŚ ORGANIZACJA KURSU OK. 15 SPOTKAŃ: WYKŁADY OBECNOŚĆ NIE JEST OBOWIĄZKOWA, ALE ZALECANA JEDNO ZADANIE DOMOWE

Bardziej szczegółowo

STOPIEŃ SZKOLNY klucz odpowiedzi Wojewódzki Konkurs Geograficzny dla uczniów szkół podstawowych województwa wielkopolskiego

STOPIEŃ SZKOLNY klucz odpowiedzi Wojewódzki Konkurs Geograficzny dla uczniów szkół podstawowych województwa wielkopolskiego STOPIEŃ SZKOLNY klucz odpowiedzi Wojewódzki Konkurs Geograficzny dla uczniów szkół podstawowych województwa wielkopolskiego CZĘŚĆ I Prawidłowe odpowiedzi: (0-10) Numer zadania 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Odpowiedzi

Bardziej szczegółowo

KOSACIEC SYBERYJSKI OBUWIK ARNIKA GÓRSKA

KOSACIEC SYBERYJSKI OBUWIK ARNIKA GÓRSKA Białowieski Park Narodowy położony jest w województwie podlaskim, a jego wschodnia granica jest naszą granicą państwową z Białorusią. Park obejmuje 10,5 tys.ha Puszczy Białowieskiej z tego 9,6 tys.ha zajmują

Bardziej szczegółowo

Znaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników

Znaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników Znaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników Krzysztof Schmidt Instytut Biologii Ssaków PAN, Białowieża Duże ssaki drapieżne występujące w Polsce Fot. H. Schmidt Fot.

Bardziej szczegółowo

Nieliczne organizmy mają rozmieszczenie rzeczywiście kosmopolityczne.

Nieliczne organizmy mają rozmieszczenie rzeczywiście kosmopolityczne. 1 Nieliczne organizmy mają rozmieszczenie rzeczywiście kosmopolityczne. 2 Wszystkie zasięgi są ograniczone, a wiele jest ograniczonych do niewielkiego obszaru pochodzenia danego taksonu (endemizm) takie

Bardziej szczegółowo

Klimaty kuli ziemskiej Klimaty kuli ziemskiej

Klimaty kuli ziemskiej Klimaty kuli ziemskiej Klimaty kuli ziemskiej 1 Zadanie Rysunki przedstawiają roczny rozkład temperatury i opadów w wybranych stacjach klimatycznych świata. Podpisz rysunki właściwymi dla nich nazwami klimatów, wybranymi spośród

Bardziej szczegółowo

Oblicz różnicę czasu strefowego między Kairem (30 N, E) a Toronto (43 4 N, W). Obliczenia: (wykonaj wszystkie potrzebne działania)

Oblicz różnicę czasu strefowego między Kairem (30 N, E) a Toronto (43 4 N, W). Obliczenia: (wykonaj wszystkie potrzebne działania) 2 Zadanie 1 (0 2) Oblicz różnicę czasu strefowego między Kairem (30 N, 31 17 E) a Toronto (43 4 N, 79 22 W). Obliczenia: (wykonaj wszystkie potrzebne działania) Wynik: Zadanie 2 (0 2) Wykonaj poniższe

Bardziej szczegółowo

Ekologia ogólna. wykład 11 Energia i materia w ekosystemie

Ekologia ogólna. wykład 11 Energia i materia w ekosystemie Ekologia ogólna wykład 11 Energia i materia w ekosystemie Slajdy http://www.biol.uw.edu.pl/ze/ wykład 11/2 Druga zasada termodynamiki W układzie termodynamicznie izolowanym istnieje funkcja stanu, która

Bardziej szczegółowo

Jak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000

Jak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000 Jak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000 Żubr (Łac. Bison bonasus) jest największym ssakiem Europy, pomimo dużej wagi dochodzącej w przypadku samców niekiedy do 900 kg, żubry potrafią

Bardziej szczegółowo

2006-06-28. Ochrona przyrody w Botswanie (południowa Afryka) Grzegorz Kopij

2006-06-28. Ochrona przyrody w Botswanie (południowa Afryka) Grzegorz Kopij Chrońmy PRZYRODĘ OJCZYSTĄ FORUM http://www.iop.krakow.pl/iop/iop.asp?0403 2006-06-28 Ochrona przyrody w Botswanie (południowa Afryka) Grzegorz Kopij Akademia Rolnicza ul. Kożuchowska 5b, 51-631 Wrocław

Bardziej szczegółowo

Spis elementów multimedialnych zawartych w multibooku (cz. 2)

Spis elementów multimedialnych zawartych w multibooku (cz. 2) 6 Spis elementów multimedialnych zawartych w multibooku (cz. 2) Pokazy prezentują dodatkowe zdjęcia i informacje wzbogacające treść lekcji służą utrwalaniu wiedzy i umiejętności poszerzają wiedzę i rozbudzają

Bardziej szczegółowo

RÓŻNORODNOŚĆ BIOSFERY WBNZ 845

RÓŻNORODNOŚĆ BIOSFERY WBNZ 845 RÓŻNORODNOŚĆ BIOSFERY WBNZ 845 (Biogeografia ekologiczna i ewolucyjna) WYKŁAD 1 January Weiner INOŚ ORGANIZACJA KURSU OK. 15 SPOTKAŃ: WYKŁADY OBECNOŚĆ NIE JEST OBOWIĄZKOWA, ALE ZALECANA JEDNO ZADANIE DOMOWE

Bardziej szczegółowo

Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP. Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym

Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP. Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym Zagadnienia wprowadzające czyli przypomnienie - po trochę o wszystkim

Bardziej szczegółowo

KARTA PRACY Z PRZYRODY NR 1 KLASA VI MIESIĄC: wrzesień DZIAŁ: Ziemia częścią Wszechświata (podręcznik str.8 20).

KARTA PRACY Z PRZYRODY NR 1 KLASA VI MIESIĄC: wrzesień DZIAŁ: Ziemia częścią Wszechświata (podręcznik str.8 20). KARTA PRACY Z PRZYRODY NR 1 MIESIĄC: wrzesień DZIAŁ: Ziemia częścią Wszechświata (podręcznik str.8 20). 1. Wymieniam różnice między geocentryczną, a heliocentryczną teorią budowy wszechświata. 2. Wyjaśniam

Bardziej szczegółowo

Lasy w Polsce. Agata Konefeld. Klasa 6a

Lasy w Polsce. Agata Konefeld. Klasa 6a Lasy w Polsce Agata Konefeld Klasa 6a Spis treści Co to właściwie jest las?... 3 Piętrowa budowa lasu, pospolite zwierzęta oraz rośliny w nich występujące... 4 NajwaŜniejsze funkcje lasu... 6 Las naturalny,

Bardziej szczegółowo

Spis treści. 2. Życie biosfery Biogeneza i historia biosfery Przedmowa Wstęp... 15

Spis treści. 2. Życie biosfery Biogeneza i historia biosfery Przedmowa Wstęp... 15 Spis treści Przedmowa........................................... 11 1. Wstęp............................................ 15 1.1. Czego czytelnik powinien się spodziewać po tej książce?............. 15

Bardziej szczegółowo

Sukcesja ekologiczna na lądzie kończy się zazwyczaj klimaksem w postaci formacji leśnej Lasy są najpotężniejszymi ekosystemami lądowymi

Sukcesja ekologiczna na lądzie kończy się zazwyczaj klimaksem w postaci formacji leśnej Lasy są najpotężniejszymi ekosystemami lądowymi Las w krajobrazie Sukcesja ekologiczna na lądzie kończy się zazwyczaj klimaksem w postaci formacji leśnej Lasy są najpotężniejszymi ekosystemami lądowymi Zajmują: - 8 % powierzchni całego globu - 30 %

Bardziej szczegółowo

FunDivEurope: znaczenie różnorodności biologicznej dla funkcjonowania i produktywności ekosystemów leśnych Europy. Bogdan Jaroszewicz

FunDivEurope: znaczenie różnorodności biologicznej dla funkcjonowania i produktywności ekosystemów leśnych Europy. Bogdan Jaroszewicz Białowieska Stacja Geobotaniczna FunDivEurope: znaczenie różnorodności biologicznej dla funkcjonowania i produktywności ekosystemów leśnych Europy Bogdan Jaroszewicz Seminarium Ochrona różnorodności biologicznej

Bardziej szczegółowo

Silny ruch niepodległościowy i zbrojne powstanie (1952-1956) doprowadziły w 1963 r. do uzyskania przez Kenię niepodległości.

Silny ruch niepodległościowy i zbrojne powstanie (1952-1956) doprowadziły w 1963 r. do uzyskania przez Kenię niepodległości. KENIA Republika Kenii to państwo we wschodniej Afryce nad Oceanem Indyjskim. Graniczy od północy z Somalią, Etiopią i Sudanem Południowym, od zachodu z Ugandą, a od południa z Tanzanią. Stolicą Kenii jest

Bardziej szczegółowo

Historia Utworzony został w 1960 r. Wtedy zajmował obszar 4844 ha. Przez włączenie w 1996 r. do obszaru parku wód morskich i wód Zalewu

Historia Utworzony został w 1960 r. Wtedy zajmował obszar 4844 ha. Przez włączenie w 1996 r. do obszaru parku wód morskich i wód Zalewu Historia Utworzony został w 1960 r. Wtedy zajmował obszar 4844 ha. Przez włączenie w 1996 r. do obszaru parku wód morskich i wód Zalewu Szczecińskiego oraz archipelagu przybrzeżnych wysp stał się pierwszym

Bardziej szczegółowo

ARKTYKA TOPNIEJĄCE KRÓLESTWO NIEDŹWIEDZIA POLARNEGO

ARKTYKA TOPNIEJĄCE KRÓLESTWO NIEDŹWIEDZIA POLARNEGO Geografia (SP, kl. 5) ARKTYKA TOPNIEJĄCE KRÓLESTWO NIEDŹWIEDZIA POLARNEGO Czas realizacji tematu 45 min Cele lekcji Uczeń: przedstawia układ stref krajobrazowych na półkuli północnej; określa położenie

Bardziej szczegółowo

Typy pustyń: 1. Kamienista (wsch. Tien-Szan) 2. Żwirowa (Mongolska) 3. Piaszczysta (pn. Sahara) 4. Pylasta (Szatt al- Dżarid) (1) (2) (3) (4)

Typy pustyń: 1. Kamienista (wsch. Tien-Szan) 2. Żwirowa (Mongolska) 3. Piaszczysta (pn. Sahara) 4. Pylasta (Szatt al- Dżarid) (1) (2) (3) (4) Pustynia teren o znacznej powierzchni, pozbawiony zwartej szaty roślinnej wskutek małej ilości opadów i przynajmniej okresowo wysokich temperatur powietrza, co sprawia, że parowanie przewyższa ilość opadów.

Bardziej szczegółowo

OBSZARY PRZYRODNICZE. tundra pustynia step. las deszczowy

OBSZARY PRZYRODNICZE. tundra pustynia step. las deszczowy OBSZARY PRZYRODNICZE tundra pustynia step las deszczowy 1 Obszary przyrodnicze Na planecie Ziemi jest dużo życia zarówno w powietrzu, na lądzie, jak i w oceanach i morzach. Miejsca te nazywamy biosferą.

Bardziej szczegółowo

Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Wymagania wykraczające. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa

Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Wymagania wykraczające. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa PLAN WYNIKOWY 1. Geograficzny punkt widzenia 2. Orientacja na mapie i globusie wyjaśnić pojęcie geografia ; powiedzieć, co to jest środowisko przyrodnicze i środowisko geograficzne; wymienić sfery ziemskie;

Bardziej szczegółowo

Tajga, lasy borealne

Tajga, lasy borealne TAJGA CO TO JEST TAJGA? Tajga, lasy borealne formacja roślinna klimatu umiarkowanego chłodnego na półkuli północnej występujące w północnej części Europy, Azji oraz Ameryki Północnej (Kanada). Na północy

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI: TUNDRA SYBERIA LASOTUNDRA KRAINY GEOGRAFICZNE TAJGA RZEKI LASOSTEP JEZIORA INNE ZWIERZĘTA FLORA I FAUNA SYBERII

SPIS TREŚCI: TUNDRA SYBERIA LASOTUNDRA KRAINY GEOGRAFICZNE TAJGA RZEKI LASOSTEP JEZIORA INNE ZWIERZĘTA FLORA I FAUNA SYBERII SYBERIA SPIS TREŚCI: SYBERIA TUNDRA KRAINY GEOGRAFICZNE LASOTUNDRA RZEKI TAJGA JEZIORA LASOSTEP FLORA I FAUNA SYBERII INNE ZWIERZĘTA PUSTYNIE ARKTYCZNE KRAJOBRAZ KAMCZATKA BIBLIOGRAFIA SYBERIA kraina geograficzna

Bardziej szczegółowo

Konkurs przyrodniczy. Odkrywamy tajemnice świata zwierząt. I etap eliminacje

Konkurs przyrodniczy. Odkrywamy tajemnice świata zwierząt. I etap eliminacje Konkurs przyrodniczy Odkrywamy tajemnice świata zwierząt I etap eliminacje... Data Liczba punktów.. Imię i nazwisko.. Klasa Ocena 1 Pierwszy etap konkursu składa się z 21 pytań testowych. Na rozwiązanie

Bardziej szczegółowo

KARTA PRACY - SAWANNA klasa IV-VI

KARTA PRACY - SAWANNA klasa IV-VI Imie i nazwisko kl. 1. Uzupe³nij poni szy tekst wyrazami z ramki. Gnu to jedna z najliczniejszych antylop afrykañskiej.... yje w du ych.... Wystêpuje najczêœciej z zebrami, yrafami i innymi gatunkami antylop.

Bardziej szczegółowo

Czy można budować dom nad klifem?

Czy można budować dom nad klifem? Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej [PUGP] Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym Zagadnienia wprowadzające czyli przypomnienie - po trochę o wszystkim

Bardziej szczegółowo

ŚRODOWISKO AFRYKI. 7. Na mapie zakreskowano jeden z wielkich regionów Afryki. Podaj jego nazwę własną i określ, jaka strefa krajobrazowa tam występuje

ŚRODOWISKO AFRYKI. 7. Na mapie zakreskowano jeden z wielkich regionów Afryki. Podaj jego nazwę własną i określ, jaka strefa krajobrazowa tam występuje ŚRODOWISKO AFRYKI 1. Na mapie zakreskowano część obszaru Afryki. Określ, jaki kierunek szerokości i długości geograficznej mają wszystkie punkty na zakreskowanym obszarze 7. Na mapie zakreskowano jeden

Bardziej szczegółowo

Południk Godzina czasu strefowego Godzina czasu słonecznego 10 W 25 E

Południk Godzina czasu strefowego Godzina czasu słonecznego 10 W 25 E 1 1. (0 2p.) Zegary na południku 0 wskazują godzinę 12.00. Wpisz do tabeli godzinę czasu strefowego i słonecznego dla południków 10 W i 25 E. Do wykonania zadania wykorzystaj poniższy rysunek. 15 0 15

Bardziej szczegółowo

Projekt Nr. Prace terenowe. Prace laboratoryjne Opracowanie wyników

Projekt Nr. Prace terenowe. Prace laboratoryjne Opracowanie wyników Projekt Nr Temat Cel Sprzęt Prace terenowe Prace laboratoryjne Opracowanie wyników Produkcja pierwotna nadziemna: drzewa (metoda dendrometryczna) Ocena biomasy stojącej drzew (zawartość węgla i energii)

Bardziej szczegółowo

Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa

Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa 1. Geograficzny punkt widzenia 2. Orientacja na mapie i globusie powiedzieć, czym jest geografia; powiedzieć, co to jest środowisko przyrodnicze i geograficzne; wymienić sfery ziemskie. wskazać na mapie

Bardziej szczegółowo

Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa

Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA GEOGRAFIA KLASA 5 1. Geograficzny punkt widzenia 2. Orientacja na mapie i globusie powiedzieć, czym jest geografia; powiedzieć, co to jest środowisko przyrodnicze i geograficzne;

Bardziej szczegółowo

Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa

Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca. Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA 1. Geograficzny punkt widzenia 2. Orientacja na mapie i globusie powiedzieć, czym jest geografia; powiedzieć, co to jest środowisko przyrodnicze i geograficzne; wymienić sfery

Bardziej szczegółowo

PROCESY BIOGEOCHEMICZNE NA LĄDACH

PROCESY BIOGEOCHEMICZNE NA LĄDACH PROCESY BIOGEOCHEMICZNE NA LĄDACH Ekosystemy lądowe Ekosystemy wodne Ekosystemy lądowe Ekosystemy wilgotne Ekosystemy wodne Ekosystemy lądowe Ekosystemy wilgotne Ekosystemy wodne skała macierzysta Wietrzenie

Bardziej szczegółowo

Ekologia. martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja. Rozmieszczenie materii organicznej (na ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii

Ekologia. martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja. Rozmieszczenie materii organicznej (na ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii Ekologia martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja Ryszard Laskowski 1/32 Rozmieszczenie materii organicznej (na ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii Duvigneaud i Denayer-De Smet, 1970

Bardziej szczegółowo

Uprawa roślin na świecie. Zboża. Pszenica 2016-01-27. Rodzaje roślin uprawnych ze względu na przeznaczenie:

Uprawa roślin na świecie. Zboża. Pszenica 2016-01-27. Rodzaje roślin uprawnych ze względu na przeznaczenie: Uprawa roślin na świecie Rodzaje roślin uprawnych ze względu na przeznaczenie: Żywieniowe (alimentacyjne) Paszowe (pastewne) Przemysłowe Używki Zboża Kolejność malejąca głównych zbóż według powierzchni

Bardziej szczegółowo

Nieliczne organizmy mają rozmieszczenie rzeczywiście kosmopolityczne.

Nieliczne organizmy mają rozmieszczenie rzeczywiście kosmopolityczne. 1 Nieliczne organizmy mają rozmieszczenie rzeczywiście kosmopolityczne. 2 Wszystkie zasięgi są ograniczone, a wiele jest ograniczonych do niewielkiego obszaru pochodzenia danego taksonu (endemizm) takie

Bardziej szczegółowo

Tundra na mapie świata

Tundra na mapie świata Tundra na mapie świata Tundra bezleśne zbiorowisko roślinności w zimnym klimacie strefy arktycznej i subarktycznej. Charakteryzuje się występowaniem gleb tundrowych, stale zamarzniętym podglebiem i bardzo

Bardziej szczegółowo

Geografia Klasa 5 WYMAGANIA EDUKACYJNE. Temat lekcji. Ocena dopuszczająca. Ocena dostateczna. Ocena dobra. Ocena bardzo dobra.

Geografia Klasa 5 WYMAGANIA EDUKACYJNE. Temat lekcji. Ocena dopuszczająca. Ocena dostateczna. Ocena dobra. Ocena bardzo dobra. WYMAGANIA EDUKACYJNE Temat lekcji Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca Uczeń potrafi: Dział 1. Mapa 1. Geograficzny punkt widzenia powiedzieć, czym jest geografia;

Bardziej szczegółowo

Interakcje pomiędzy roślinami i zwierzętami

Interakcje pomiędzy roślinami i zwierzętami Interakcje pomiędzy roślinami i zwierzętami Rośliny: energia dla wyższych poziomów troficznych Zwierzęta zależne pośrednio (drapieżniki, pasożyty) lub bezpośrednio: rośliny jako pokarm: liście, łodygi,

Bardziej szczegółowo

Zadanie 6. (1 pkt) Podkreśl dwa regiony (spośród wymienionych), które charakteryzują się stosunkowo dużym udziałem żyznych gleb w Polsce.

Zadanie 6. (1 pkt) Podkreśl dwa regiony (spośród wymienionych), które charakteryzują się stosunkowo dużym udziałem żyznych gleb w Polsce. Zadanie 4. (2 pkt) Poniżej przedstawiono opisy czterech zbiorowisk leśnych. Wskaż, który z opisanych typów lasu występuje na Wieżycy A. Gatunki zasiedlające to wierzba, topola, olsza, jesion; występuje

Bardziej szczegółowo

Czerwona księga gatunków zagrożonych to publikowana przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN) lista zagrożonych wyginięciem

Czerwona księga gatunków zagrożonych to publikowana przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN) lista zagrożonych wyginięciem Czerwona księga gatunków zagrożonych to publikowana przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN) lista zagrożonych wyginięciem gatunków organizmów. Ukazała się po raz pierwszy w 1963

Bardziej szczegółowo

Zespół Szkół Nr3 im. Władysława Grabskiego w Kutnie

Zespół Szkół Nr3 im. Władysława Grabskiego w Kutnie Zespół Szkół Nr3 im. Władysława Grabskiego w Kutnie Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych zajęć edukacyjnych ( kształcenie zawodowe)

Bardziej szczegółowo

EKOLOGIA OGÓLNA WBNZ 884

EKOLOGIA OGÓLNA WBNZ 884 EKOLOGIA OGÓLNA WBNZ 884 Wykład 7 EKOSYSTEM Przykłady : jezioro; las; step; ocean Ekosystem Microsoftu jest niespójny, bezsensownie ograniczony i absurdalnie drogi Graffiti & Street-art since 1999 QUIZ

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie populacjami zwierząt. Efektywna wielkość populacji Wykład 3

Zarządzanie populacjami zwierząt. Efektywna wielkość populacji Wykład 3 Zarządzanie populacjami zwierząt Efektywna wielkość populacji Wykład 3 DRYF GENETYCZNY Przypadkowe zmiany częstości alleli szczególnie ważne w małych populacjach DRYF GENETYCZNY Wybieramy z dużej populacji

Bardziej szczegółowo

Czytanie pobocza Z: Forman et al. 2003

Czytanie pobocza Z: Forman et al. 2003 Wykład 4 R.T.T Forman, D. Sperling, J. Bissonette, A.P. Clevenger, C. Cutshall, V. Dale, L. Fahrig, R. France, C. Goldman, K. Heanue, J. Jones, F. Swanson, T. Turrentine, T. Winter Mapy Polski Rozwój dróg

Bardziej szczegółowo

Geografia Wymagania edukacyjne na pierwsze półrocze dla klasy 5. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca

Geografia Wymagania edukacyjne na pierwsze półrocze dla klasy 5. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca Geografia Wymagania edukacyjne na pierwsze półrocze dla klasy 5 Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca powiedzieć, czym jest geografia; powiedzieć, co to jest

Bardziej szczegółowo

komputer z dostępem do internetu i rzutnik multimedialny

komputer z dostępem do internetu i rzutnik multimedialny 4 Rozkład materiału 1 Rozkład materiału i plan dydaktyczny Planeta Nowa dla klasy 5 Nr Temat Treści nauczania Główne cele w postaci 1. Czym zajmuje się geografia? przedmiot badań geografii źródła informacji

Bardziej szczegółowo

Czy uczymy, że sarna nie jest żoną jelenia?

Czy uczymy, że sarna nie jest żoną jelenia? Czy uczymy, że sarna nie jest żoną jelenia? Dr inż. Krzysztof Klimaszewski Warszawa, 10.09.2014 r. Projekt "O bioróżnorodności dla przyszłości - czyli jak uczyć, że sarna nie jest żoną jelenia" korzysta

Bardziej szczegółowo

Chów zwierząt na świecie

Chów zwierząt na świecie Cele chowu zwierząt Chów zwierząt na Zakres rozszerzony Mięso, mleko, jajka, tłuszcz, Skóra, futro, pierze, wełna, kości, rogi Siła pociągowa i zwierzęta juczne Doświadczenia naukowe Miód, wosk, jedwab

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowe zasady oceniania z geografii w klasie 5 szkoły podstawowej.

Przedmiotowe zasady oceniania z geografii w klasie 5 szkoły podstawowej. Przedmiotowe zasady oceniania z geografii w klasie 5 szkoły j. mapa, skala, legenda mapy wymienia elementy mapy wysokość bezwzględna, wysokość względna odczytuje wysokość bezwzględną obiektów na mapie

Bardziej szczegółowo

Scenariusz zajęć dla klasy III wycieczka do lasu. (oprac. Urszula Silarska PSP w Lewinie Brzeskim)

Scenariusz zajęć dla klasy III wycieczka do lasu. (oprac. Urszula Silarska PSP w Lewinie Brzeskim) Scenariusz zajęć dla klasy III wycieczka do lasu. (oprac. Urszula Silarska PSP w Lewinie Brzeskim) Cele zajęć: Wiadomości: - znajomość poszczególnych warstw lasu - znaczenie ściółki dla życia roślin leśnych

Bardziej szczegółowo

Ekologia. martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja. Rozmieszczenie materii organicznej (na ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii

Ekologia. martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja. Rozmieszczenie materii organicznej (na ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja Ryszard Laskowski 1 Rozmieszczenie materii organicznej (na ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii Duvigneaud i Denayer-De Smet, 1970 2 Rozmieszczenie

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI GEOGRAFIA JAKO NAUKA 9

SPIS TREŚCI GEOGRAFIA JAKO NAUKA 9 GEOGRAFIA JAKO NAUKA 9 I PLANETA ZIEMIA. ZIEMIA JAKO CZĘŚĆ WSZECHŚWIATA 1. Pierwotne wyobrażenia o kształcie Ziemi i ich ewolucja 11 2. Wszechświat. Układ Słoneczny 12 3. Ruch obrotowy Ziemi i jego konsekwencje

Bardziej szczegółowo

Od autora Przedmowa do drugiego wydania Od Wydawnictwa Część pierwsza. Wprowadzenie w problematykę ekologii lasu I. Las jako system ekologiczny A.

Od autora Przedmowa do drugiego wydania Od Wydawnictwa Część pierwsza. Wprowadzenie w problematykę ekologii lasu I. Las jako system ekologiczny A. Od autora Przedmowa do drugiego wydania Od Wydawnictwa Część pierwsza. Wprowadzenie w problematykę ekologii lasu I. Las jako system ekologiczny A. Pojęcie i zakres poznawczy ekologii B. Zagadnienia autekologii

Bardziej szczegółowo

EKOLOGIA Kierunek: OCHRONA ŚRODOWISKA

EKOLOGIA Kierunek: OCHRONA ŚRODOWISKA EKOLOGIA Kierunek: OCHRONA ŚRODOWISKA Studia stacjonarne licencjackie II rok, semestr zimowy Wykład 45 godzin W. 1. Wprowadzenie i pojęcia podstawowe. Ziemia jako środowisko życia. 1. Wprowadzenie 2. Definicje

Bardziej szczegółowo

MSOŚ - Gospodarka leśna a ochrona środowiska Organizacja zajęć kameralnych w semestrze 4.

MSOŚ - Gospodarka leśna a ochrona środowiska Organizacja zajęć kameralnych w semestrze 4. MSOŚ - Gospodarka leśna a ochrona środowiska Organizacja zajęć kameralnych w semestrze 4. Osoby prowadzące: Dr inż. Stanisław Drozdowski - kierownik przedmiotu, wykłady (pokój 51A) Mgr inż. Leszek Gawron

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE I KRYTERIA OCENIANIA Z GEOGRAFII. Klasa V

WYMAGANIA EDUKACYJNE I KRYTERIA OCENIANIA Z GEOGRAFII. Klasa V WYMAGANIA EDUKACYJNE I KRYTERIA OCENIANIA Z GEOGRAFII Ocena dopuszczająca Klasa V wyjaśnia znaczenie terminów: mapa, skala, legenda mapy wymienia elementy mapy wyjaśnia znaczenie terminów: wysokość bezwzględna,

Bardziej szczegółowo

77 Co to jest mapa? Orientacja w terenie, szkic, plan, mapa. 78 Wielkie odkrycia geograficzne. Orientacja w terenie, szkic, plan, mapa

77 Co to jest mapa? Orientacja w terenie, szkic, plan, mapa. 78 Wielkie odkrycia geograficzne. Orientacja w terenie, szkic, plan, mapa Plan wynikowy Przedmiot nauczania: Przyroda Klasa VI Miesiąc: Kwiecień / Maj / Czerwiec Opracował: mgr Jarosław Garbowski Nazwa programu nauczania: Na tropach przyrody Wydawnictwo Nowa Era 19 Nr lekcji

Bardziej szczegółowo

Znaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego. Krzysztof Kujawa

Znaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego. Krzysztof Kujawa Znaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego Krzysztof Kujawa Różnorodność biologiczna Zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na Ziemi

Bardziej szczegółowo

Warunki rozwoju rolnictwa. Czynniki wpływające na rolnictwo

Warunki rozwoju rolnictwa. Czynniki wpływające na rolnictwo Warunki rozwoju rolnictwa Czynniki wpływające na rolnictwo PRZYRODNICZE WARUNKI KLIMATYCZNE UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI GLEBY STOSUNKI WODNE POZAPRZYRODNICZE WŁASNOŚĆ ZIEMI WIELKOŚĆ GOSPODARSTW POZIOM MECHANIZACJI

Bardziej szczegółowo

DZIAŁ BOTANIKA. Różnorodność świata roślin

DZIAŁ BOTANIKA. Różnorodność świata roślin DZIAŁ BOTANIKA Różnorodność świata roślin Zajęcia prowadzone od wiosny do jesieni umożliwiają poznanie pospolitych gatunków roślin. Wprowadzane lub systematyzowane są podstawy morfologii. Celem zajęć jest

Bardziej szczegółowo

ZAŁĄCZNIK 17 Lotnicza Pogoda w pytaniach i odpowiedziach

ZAŁĄCZNIK 17 Lotnicza Pogoda w pytaniach i odpowiedziach GLOBALNA CYRKULACJA POWIETRZA I STREFY KLIMATYCZNE Terminu klimat używamy do opisu charakterystycznych cech/parametrów pogody dla danego obszaru geograficznego. W skład tych parametrów wchodzą: temperatura,

Bardziej szczegółowo

OFERTA WSPARCIA ZWIERZĄT W GDAŃSKIM OGRODZIE ZOOLOGICZNYM

OFERTA WSPARCIA ZWIERZĄT W GDAŃSKIM OGRODZIE ZOOLOGICZNYM OFERTA WSPARCIA ZWIERZĄT W GDAŃSKIM OGRODZIE ZOOLOGICZNYM W Gdańskim Ogrodzie Zoologicznym zamieszkuje ponad 1000 zwierząt reprezentujących blisko 200 gatunków z całego świata, także te szczególnie zagrożone

Bardziej szczegółowo

ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 12 BIORÓśNORODNOŚĆ I KULTURA c.d.

ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 12 BIORÓśNORODNOŚĆ I KULTURA c.d. ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 12 BIORÓśNORODNOŚĆ I KULTURA c.d. 1 (zagroŝenia róŝnorodności gatunkowej) WYMIERANIA HOLOCEŃSKIE Dodo (Raphus cucullatus) 1598-1662 Gołąb

Bardziej szczegółowo

Konspekt lekcji biologii. Temat: Zasięgi geograficzne organizmów. Uczestnicy zajęć: III lub II klasie LO, poziom podstawowy lub rozszerzony

Konspekt lekcji biologii. Temat: Zasięgi geograficzne organizmów. Uczestnicy zajęć: III lub II klasie LO, poziom podstawowy lub rozszerzony Renata Stoczkowska MSCDN Wydział w Warszawie Konspekt lekcji biologii Uczestnicy zajęć: III lub II klasie LO, poziom podstawowy lub rozszerzony czas trwania zajęć: 45 min Temat: Zasięgi geograficzne organizmów

Bardziej szczegółowo

Rozkład gatunkowy - ilościowa ocena szczątków

Rozkład gatunkowy - ilościowa ocena szczątków Archeozoologia Metody badawcze: Rozkład gatunkowy Rozkład anatomiczny Struktura wieku Sezonowość Struktura płci Odtwarzanie morfologii Traseologia: ocena śladów pokonsumpcyjnych, rzemieślniczych, zmian

Bardziej szczegółowo

Edukacja Ekologiczna - Tematy zajęć [1]

Edukacja Ekologiczna - Tematy zajęć [1] [1] DZIAŁ BOTANIKA Różnorodność świata roślin Zajęcia prowadzone od wiosny do jesieni umożliwiają poznanie pospolitych gatunków roślin. Wprowadzane lub systematyzowane są podstawy morfologii. Celem zajęć

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII DLA KLASY 5 W ROKU SZKOLNYM 2018/2019. Wymagania na poszczególne oceny rozszerzające (ocena dobra)

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII DLA KLASY 5 W ROKU SZKOLNYM 2018/2019. Wymagania na poszczególne oceny rozszerzające (ocena dobra) konieczne (ocena dopuszczająca) 1. Mapa Polski wyjaśnia znaczenie terminów: mapa, skala, legenda mapy wymienia elementy mapy wyjaśnia znaczenie terminów: wysokość bezwzględna, wysokość względna odczytuje

Bardziej szczegółowo

Ekologia. martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja. Rozmieszczenie materii organicznej (t/ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii

Ekologia. martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja. Rozmieszczenie materii organicznej (t/ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii Ekologia martwa materia organiczna w ekosystemach i dekompozycja Ryszard Laskowski www.eko.uj.edu.pl/laskowski 1/34 Rozmieszczenie materii organicznej (t/ha) w ekosystemie las liściasty w Belgii 121 160

Bardziej szczegółowo

Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska

Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Stan populacji rysia eurazjatyckiego (Lynx lynx) w Polsce (opracowany

Bardziej szczegółowo

Genetyka populacji. Efektywna wielkość populacji

Genetyka populacji. Efektywna wielkość populacji Genetyka populacji Efektywna wielkość populacji DRYF GENETYCZNY Przypadkowe zmiany częstości alleli szczególnie ważne w małych populacjach 2015-10-22 2 DRYF GENETYCZNY Wybieramy z dużej populacji o p=q=0,5

Bardziej szczegółowo