REGIONALNA IZBA OBRACHUNKOWA w RZESZOWIE

Transkrypt

1 REGIONALNA IZBA OBRACHUNKOWA w RZESZOWIE Rzeszów, ul. Mickiewicza 10 WK.610-4/4/2009 Rzeszów, dnia 2 marca 2009 r. Pan Edward Pączka Wójt Gminy Przeworsk WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (tekst jednolity: Dz. U. z 2001 r. Nr 55, poz. 577 z późn. zm.), Regionalna Izba Obrachunkowa w Rzeszowie w dniach od 6 stycznia 2009 r. do 12 lutego 2009 r. przeprowadziła kompleksową kontrolę gospodarki finansowej Gminy Przeworsk. Wyniki kontroli zawarte zostały w protokole kontroli, podpisanym w dniu 16 lutego 2009 roku. Przeprowadzona kontrola wykazała nieprawidłowości przede w zakresie gospodarowania majątkiem Gminy, realizacji podatkowych dochodów budżetowych oraz udzielania dotacji jednostką spoza sektora finansów publicznych. Do przyczyn powstania tych nieprawidłowości zaliczyć należy brak procedur prowadzenia i kontroli gospodarki finansowej, oraz niestosowanie i nieprzestrzeganie przez pracowników Urzędu Gminy Przeworsk obowiązujących przepisów prawa. W oparciu o zapisy protokołu kontroli, Regionalna Izba Obrachunkowa w Rzeszowie, działając na podstawie art. 9 ust. 2 powołanej na wstępie ustawy, wskazuje najistotniejsze nieprawidłowości stwierdzone w toku kontroli, osoby za nie odpowiedzialne, oraz wnioski zmierzające do ich usunięcia i usprawnienia badanej działalności: W zakresie gospodarki pieniężnej Nieprawidłowości w zakresie sporządzania raportów kasowych w kasie urzędu, oraz dokonywania wypłat należności z tytułu podróży służbowych pracowników, a w szczególności: - niewykreślanie wolnych miejsc w sporządzanych raportach kasowych, - dokonywanie wypłat należności z tytułu podróży służbowych na podstawie poleceń wyjazdu niesprawdzonych pod względem merytorycznym. Odpowiedzialność za nieprawidłowości ponosi Inspektor Urzędu Miasta wykonujący obowiązki kasjera, oraz z tytułu nadzoru Skarbnik Gminy Przeworsk Pani Małgorzata Wilk. Wniosek nr 1. Prowadząc gospodarkę kasową urzędu: - wolne miejsca w sporządzanych raportach kasowych wykreślać nie pozostawiając miejsc pozwalających na późniejsze dopiski lub zmiany, zgodnie z art. 23 ust. 1

2 2 ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (tekst jednolity: Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn. zm.), - wypłaty należności z tytułu delegacji służbowych dokonywać na podstawie poleceń wyjazdów skontrolowanych pod względem merytorycznym, zgodnie z 6 oraz 8 pkt 4 Instrukcji obiegu dokumentów księgowych przyjętej zarządzeniem Wójta Gminy Przeworsk nr 64/2008 z dnia 15 września 2008 roku. W zakresie dochodów budżetu gminy Przypadki nieterminowego doręczania podatkowych decyzji wymiarowych ustalających wysokość zobowiązania podatkowego, dla osób fizycznych będących podatnikami podatku od nieruchomości i podatku rolnego. Wniosek nr 2. Decyzje ustalające wysokość zobowiązania podatkowego doręczać podatnikom uwzględniając terminy do zapłaty podatków, określone w art. 47 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.). Przypadki nie egzekwowania terminowego rozliczania się sołtysów (inkasentów łącznego zobowiązania pieniężnego) z pobranych podatków gminnych. Wniosek nr 3. Od inkasentów podatków gminnych egzekwować obowiązek rozliczania się z pobieranych podatków zgodnie art. 47 4a ustawy Ordynacja podatkowa. Nieprzeprowadzanie w latach kontroli podatkowych bezpośrednio u osób prawnych podatników podatku od nieruchomości, w zakresie rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania, oraz niewielka liczba kontroli w tym zakresie przeprowadzana u osób fizycznych podatników tego podatku. Wniosek nr 4. Kontrole podatkowe, mające na celu sprawdzanie poprawności wywiązywania się podatników z obowiązków prawa podatkowego, przeprowadzać zgodnie z art i 2, oraz art. 282 Ordynacji podatkowej. Przypadki niewszczynania postępowania windykacyjnego w stosunku do podatników zalegających z zapłatą należnych gminie podatków. Wniosek nr 5. W stosunku podatników zalegających z zapłatą należnych gminie podatków podejmować czynności zmierzające do wszczęcia postępowania egzekucyjnego wynikającego z przepisów art. 3a i art ustawy z dnia 17 czerwca 1966 roku o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity: Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz z późn. zm.), oraz 3 i 5 ust. 1 rozporządzenia z dnia 22 listopada 2001 r. o wykonaniu niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Nr 137, poz z późn. zm.). Niezamieszczenie daty wpływu na deklaracjach podatkowych, oraz informacjach w sprawie podatku od nieruchomości oraz podatku rolnego przedkładanych do organu podatkowego przez osoby fizyczne, co uniemożliwia ustalenie terminu ich złożenia. Wniosek nr 6. Na deklaracjach oraz informacjach podatkowych, przekazywanych do Urzędu Gminy, zamieszczać datę wpływu stosownie do przepisu 6 ust. 11 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 1999 r. w sprawie instrukcji kancelaryjnej dla organów gmin i związków międzygminnych (Dz. U. Nr 112, poz z późn. zm.).

3 3 Nieegzekwowanie od osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej podatników podatku od nieruchomości korygujących deklaracje podatkowe, obowiązku dołączenia pisemnego wyjaśnienia przyczyny składanej korekty. Wniosek nr 7. W przypadkach przekładania przez podatników osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej korekt uprzednio składanych deklaracji podatkowych, egzekwować obowiązek dołączenia pisemnego uzasadnienia przyczyn korekty, zgodnie z art ustawy Ordynacja podatkowa. Nieprawidłowe zaliczenie wpłaty zaległości podatkowej, nie pokrywającej w całości kwot zaległości i odsetek w podatku od nieruchomości i podatku rolnym od osób prawnych, oraz podatku od środków transportowych podatników wymienionych w protokole kontroli, w całości na należność główną. Wniosek nr 8. Wpłaty podatku nie pokrywające kwoty zaległości podatkowej z odsetkami za zwłokę zaliczać proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości podatkowej oraz kwoty odsetek za zwłokę zgodnie z art Ordynacji podatkowej. Przypadek nie podejmowania czynności wobec podatnika podatku od środków transportowych, mających na celu wyegzekwowane obowiązku sporządzenia deklaracji podatkowej w sprawie podatku od środków transportowych, oraz terminowego jej przedłożenia do organu podatkowego, a także nie wydanie decyzji organu podatkowego określającej wysokość zobowiązania podatkowego. Wniosek nr 9. Od podatników podatku od środków transportowych, egzekwować obowiązek składania deklaracji podatkowych, zgodnie z art. 9 ust. ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 121, poz. 844 z późn. zm.). Żądać złożenia wyjaśnień w sprawie przyczyn niezłożenia deklaracji i wzywać do jej złożenia, jeżeli deklaracja nie została złożona mimo takiego obowiązku, zgodnie z art. 274a 1 ustawy Ordynacja podatkowa. Wszczynać postępowanie podatkowe oraz wydawać decyzje w stosunku do podatników niewpłacających podatków w terminie, określając wysokość zobowiązania podatkowego zgodnie z art pkt 1, 2 i 3 w trybie art. 207 i art. 210 Ordynacji podatkowej. Nieprawidłowe naliczanie opłat za wydawanie zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych spowodowane przyjętym sposobem naliczania za okresy miesięczne, zamiast za poszczególne dni obowiązywania ważności zezwolenia. Wniosek nr 10. Wysokość opłat z tytułu wydanych zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych ustalać zgodnie z art. 11 ust. 8 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. (tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz.473 z późn. zm.). Odpowiedzialność za nieprawidłowości dotyczące pozyskiwania dochodów podatkowych Gminy ponoszą pracownicy Urzędu Gminy, zatrudnieni na stanowiskach Inspektorów ds. wymiaru podatków i opłat oraz ds. księgowości podatkowej, a także z tytułu nadzoru Skarbnik Gminy Przeworsk, oraz Wójt Gminy jako organ podatkowy.

4 4 W zakresie wydatków budżetowych Przyznawanie dodatku specjalnego Skarbnikowi Gminy Przeworsk, oraz Sekretarzowi Gminy Przeworsk, bez wskazania okoliczności uzasadniających ich przyznanie. Odpowiedzialność za powstanie w/w nieprawidłowości ponosi Pan Edward Pączka Wójt Gminy Przeworsk. Wniosek nr 11. Dodatek specjalny przyznawać pracownikom urzędu wskazując okoliczności uzasadniające przyznanie takiego dodatku, zgodnie z art. 36 ust. 5 ustawy z dnia 21 listopada 2008 roku o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458). Nieprawidłowości w zakresie delegowania do podróży służbowych, oraz rozliczania należności z tytułu podróży służbowych radnych gminy, a w szczególności: - określenie miejsca i terminu wykonywania podróży służbowej radnego gminy przez Wójta Gminy Przeworsk, - naliczaniu diety z tytułu podróży służbowej radnego na podstawie przepisów dotyczących pracowników zatrudnionych w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej. Odpowiedzialność za nieprawidłowości ponosi Inspektor Urzędu Gminy dokonujący formalno-rachunkowej kontroli poleceń wyjazdów służbowy radnych gminy, oraz z tytułu nadzoru Wójt Gminy Przeworsk i Skarbnik Gminy Przeworsk. Wniosek nr 12. Przestrzegać kompetencji w zakresie delegowania radnych gminy w podróże służbowe, określonych w 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2000 r. w sprawie sposobu ustalania należności z tytułu zwrotu kosztów podróży służbowych radnych gminy (Dz. U. Nr 66, poz. 800 z późn. zm.). Naliczać diety z tytułu podróży służbowych radnych zgodnie z 4 w/w rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie sposobu ustalania należności z tytułu zwrotu kosztów podróży służbowych radnych gmin. Nieustalenie procedur związanych z udzielaniem zamówień na zakupy, roboty, dostawy, których wartość nie przekracza wyrażonej w złotych równowartości euro i do których nie stosuje się przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych. Wniosek nr 13. Ustalić procedury związane z udzieleniem zamówień publicznych na dostawy, roboty i zakupy, których wartość nie przekracza wyrażonej w złotych równowartości euro i do których nie stosuje się przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych, zgodnie z art. 47 ust. 3 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz z późn. zm.). Nieuchwalenie przez Radę Gminy Przeworsk rocznych programów współpracy z organizacjami pozarządowymi. Wniosek nr 14. Podjąć działania zmierzające do uchwalania przez Radę Gminy rocznych programów współpracy z organizacjami pozarządowymi zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.).

5 5 Nieprawidłowości dotyczące otwartego konkursu ofert na realizację zadania publicznego pn. Zorganizowanie wypoczynku dla dzieci i młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych z terenu Gminy Przeworsk z uwzględnieniem programu profilaktycznego w 2007 roku polegające na: - niezamieszczeniu w ogłoszeniu o konkursie informacji o realizowanych przez Gminę Przeworsk w roku ogłoszenia konkursu ofert i w roku poprzednim zadaniach publicznych tego samego rodzaju i związanych z nimi kosztami, ze szczególnym uwzględnieniem przekazanych dotacji, - nieopublikowaniu ogłoszenia o konkursie ofert w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim lub lokalnym, oraz Biuletynie Informacji Publicznej. Odpowiedzialność za nieprawidłowość ponosi Inspektor Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Przeworsku, a z tytułu nadzoru Barbara Oleksiewicz Kierownik GOPS. Wniosek nr 15. Przeprowadzając otwarte konkursy ofert na realizację zadań publicznych: - zamieszczać w ogłoszeniu o konkursie ofert, informacje o realizowanych przez Gminę w roku ogłoszenia konkursu ofert i w roku poprzednim zadaniach publicznych tego samego rodzaju i związanych z nimi kosztami, ze szczególnym uwzględnieniem przekazanych dotacji zgodnie art. 13 ust. 2 pkt 7 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, - przekazywać do publikacji ogłoszenia o konkursie ofert, w zależności od rodzaju zadania, w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim lub lokalnym oraz w Biuletynie Informacji Publicznej zgodnie z art. 13 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Dokonanie rozliczenia dotacji Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, przekazanej z budżetu gminy na realizację zadania publicznego pn. Zorganizowanie wypoczynku dla dzieci i młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych z terenu Gminy Przeworsk z uwzględnieniem programu profilaktycznego w 2007 r. na podstawie przedstawionych przez dotowanego faktur (rachunków) nie opatrzonych na odwrocie pieczęcią organizacji, niezawierających informacji z jakich środków wydatkowana kwota została pokryta oraz jakie było przeznaczenie zakupionych towarów, usług lub innego rodzaju opłaconej należności podpisanych przez osobę odpowiedzialną za sprawy dotyczące rozliczeń finansowych organizacji. Odpowiedzialność za nieprawidłowość ponosi Inspektor Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Przeworsku, a z tytułu nadzoru Barbara Oleksiewicz Kierownik GOPS. Wniosek nr 16. Egzekwować obowiązek przedstawiania do rozliczenia, oraz rozliczać przekazane na realizację zadań publicznych dotacje na podstawie faktur (rachunków) opatrzonych na odwrocie pieczęcią organizacji, zawierających informacje z jakich środków wydatkowana kwota została pokryta oraz jakie było przeznaczenie zakupionych towarów, usług lub innego rodzaju opłaconej należności podpisanych przez osobę odpowiedzialną za sprawy dotyczące rozliczeń finansowych organizacji, zgodnie z pkt 3 Pouczenia do załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 grudnia 2005 r. w sprawie wzoru oferty realizacji zadania publicznego, ramowego wzoru umowy o wykonanie zadania publicznego i wzoru sprawozdania z wykonania tego zadania (Dz. U. Nr 264, poz. 2207). Zawarcie umowy nr 2/2007 z dnia 27 czerwca 2007 r. o dotację w wysokości ,00 zł z Towarzystwem Przyjaciół Dzieci Oddział Okręgowy w Przemyślu na realizację zadania publicznego pn. Zorganizowanie wypoczynku dla dzieci i młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych z terenu Gminy Przeworsk z uwzględnieniem pro-

6 6 gramu profilaktycznego oraz przekazanie dotacji na realizację tego zadania w kwocie ,00 zł w dniu 24 lipca 2007 r., to jest przed ustaleniem w budżecie gminy przez Radę Gminy planu wydatków na wymienioną dotację. Odpowiedzialność za powstanie nieprawidłowości ponosi Pan Wawrzyniec Wojtas Zastępca Wójta Gminy Przeworsk, który zawarł umowę o dotację, oraz Skarbnik Gminy Przeworsk, która powyższą umowę kontrasygnowała. Wniosek nr 17. Zobowiązania pieniężne budżetu zaciągać do wysokości kwot wydatków określonych w zatwierdzonym planie finansowym oraz dokonywać wydatków w granicach kwot określonych w planie finansowym, zgodnie z art. 193 ustawy o finansach publicznych oraz art. 138 pkt 3, w związku z art. 189 ustawy o finansach publicznych. Nieegzekwowanie od wykonawcy budowy Sali gimnastycznej (Przedsiębiorstwa Usługowo - Budowlanego HOŁYSZKO Sp. z o.o. w Przeworsku) obowiązku załączenia do faktur nr 9/UB/2008 z dnia 6 marca 2008 r. na kwotę ,89 zł, oraz nr 18/UB/2008 z 14 kwietnia 2008 r. na kwotę ,50 zł, kosztorysów powykonawczych wymaganych umową o roboty budowlane z dnia 2 marca 2007 roku. Odpowiedzialność za powstanie w/w nieprawidłowości ponoszą inspektorzy nadzoru inwestorskiego potwierdzający wykonanie robót, oraz Inspektor ZEASiP w Przeworsku sprawdzający faktury pod względem merytorycznym. Wniosek nr 18. Od wykonawców robót budowlanych egzekwować obowiązek przedstawienia wszystkich dokumentów niezbędnych do prawidłowego rozliczania wartości wykonach robót, zgodnie z postanowieniami umów o wykonawstwo. Niepodanie do publicznej wiadomości poprzez ogłoszenie w prasie lokalnej oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, a także na stronach internetowych Urzędu Gminy, informacji o wywieszeniu wykazu nieruchomości gminnych przeznaczonych do sprzedaży obejmujących działkę 4415/4 w Gorliczynie. Odpowiedzialność za powstanie nieprawidłowości ponosi Kierownik Referatu Obsługi Inwestycji Urzędu Gminy Przeworsk zajmujący się sprzedażą nieruchomości gminnych. Wniosek nr 19. Informację o wywieszeniu wykazu nieruchomości przeznaczonych do sprzedaży podawać do publicznej wiadomości przez ogłoszenie w prasie lokalnej, oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, a także na stronach internetowych urzędu zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity: Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz z późn. zm.). Zawarcie przez Wójta Gminy Przeworsk w dniu 21 maja 2008 roku umowy najmu lokalu użytkowego o pow. 34 m 2 położonego w Urzejowicach, na czas nieokreślony, bez przeprowadzenia przetargu, oraz bez zgody Rady Gminy Przeworsk. Wniosek nr 20. Umowy najmu gminnych lokali użytkowych na czas dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony zawierać po przeprowadzeniu przetargu zgodnie z art. 37 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami, oraz po uzyskaniu zgody Rady Gminy wyrażonej w formie stosownej uchwały zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. a ustawy o samorządzie gminnym.

7 7 Przyjęcie do ewidencji środków trwałych programu komputerowego Microsoft Office Basic jako trwałego elementu składowego sprzętu komputerowego, oraz przyjęcie do ewidencji wartości niematerialnych i prawnych systemów operacyjnych stanowiących integralne części komputerów (osprzętu), które nie mogą pracować bez tego oprogramowania. Odpowiedzialność za powstanie w/w nieprawidłowości ponosi Skarbnik Gminy Przeworsk, której powierzono prowadzenie rachunkowości. Wniosek nr 21. Programy komputerowe wprowadzać do ewidencji wartości niematerialnych i prawnych zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 14 ustawy o rachunkowości. Systemy operacyjne stanowiące integralne części komputera przyjmować do ewidencji środków trwałych według cen nabycia środka trwałego, zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o rachunkowości. Nieustalanie stanu materiałów ujmowanych bezpośrednio w koszty na koniec roku, oraz niekorygowanie kosztów danego roku o wartość tego stanu. Odpowiedzialność za nieprawidłowość ponosi Skarbnik Gminy Przeworsk, której powierzono prowadzenie rachunkowości. Wniosek nr 22. Ustalać stan materiałów ujmowanych bezpośrednio w koszty na dzień ich zakupu, oraz korygować koszty o wartość tego stanu nie później niż na dzień bilansowy zgodnie z art. 17 ust. 2 pkt 4 ustawy o rachunkowości. Przeprowadzenie inwentaryzacji środków trwałych i pozostałych środków trwałych według stanu na dzień 30 czerwca 2006 roku. Odpowiedzialność za powstanie nieprawidłowości ponosi Wójt Gminy Przeworsk. Wniosek nr 23. Inwentaryzację środków trwałych i pozostałych środków trwałych przeprowadzać z zachowaniem terminów i częstotliwości określonych w art. 26 ust. 1 i ust. 3 pkt 1 ustawy o rachunkowości. Brak zgody Rady Gminy w Przeworsku na zawarcie porozumienia z Gminą Miasto Rzeszów dotyczącego ustalenia współpracy w zakresie prowadzenia Izby Wytrzeźwień w Rzeszowie. Wniosek nr 24. Przed zawarciem porozumienia w sprawie współdziałania z innymi jednostkami samorządu terytorialnego uzyskiwać zgodę Rady Gminy wyrażoną w formie stosownej uchwały, zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 12 ustawy o samorządzie gminnym. Nie przekazanie Zakładowi Gospodarki Komunalnej w Przeworsku, będącemu zakładem budżetowym gminy, informacji o kwotach przychodów i wydatków zakładu oraz wysokości wpłat do budżetu na 2008 rok. Wniosek nr 25. Zakładowi Gospodarki Komunalnej w Przeworsku, funkcjonującemu jako zakład budżetowy gminy, przekazywać w terminie 21 dni od uchwalenia uchwały budżetowej informacje o ostatecznych kwotach dochodów i wydatków zakładu, oraz wysokości dotacji i wpłat do budżetu, zgodnie z art. 186 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych.

8 8 W oparciu o zapisy protokołu kontroli, Regionalna Izba Obrachunkowa w Rzeszowie, działając na podstawie art. 9, ust. 2 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych, wnosi o wykorzystanie przedstawionych sposobów usunięcia nieprawidłowości. Jednocześnie, na podstawie art. 9, ust. 3 powołanej na wstępie ustawy, Izba oczekuje przedłożenia w terminie 30 dni od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia, informacji o wykonaniu wniosków w nim zawartych, bądź o przyczynach ich niewykonania. Do wniosków zawartych w niniejszym wystąpieniu przysługuje prawo zgłoszenia zastrzeżeń do Kolegium Izby, za pośrednictwem Izby, w terminie 14 dni od dnia otrzymania wystąpienia pokontrolnego. Podstawą zgłoszenia zastrzeżeń może być tylko zarzut naruszenia prawa, poprzez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie. Do wiadomości: Rada Gminy Przeworsk