Spis treści. Wykaz skrótów 7 Wprowadzenie 9

Transkrypt

1

2

3 Spis treści Wykaz skrótów 7 Wprowadzenie 9 USTAWA z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz ze zm.) ROZDZIAŁ 1. Przedmiot opłaty skarbowej (art. 1 4) 11 Art. 1 [Zakres przedmiotowy opłaty skarbowej] 11 Art. 2 [Wyłączenia z zastosowania regulacji opłaty skarbowej] 48 Art. 3 [Wyłączenia z art. 3] 81 Art. 3a [Wyłączenie z opłaty skarbowej w związku z czynnościami konsula] 90 Art. 4 [Umieszczenie regulacji w załączniku] 95 ROZDZIAŁ 2. Obowiązek zapłaty opłaty skarbowej oraz podmioty zwolnione od opłaty skarbowej (art. 5 7) 102 Art. 5 [Obowiązek zapłaty opłaty skarbowej] 102 Art. 6 [Moment powstania obowiązku zapłaty opłaty skarbowej] 123 Art. 7 [Zwolnienia od opłaty skarbowej] 142 ROZDZIAŁ 3. Zapłata i zwrot opłaty skarbowej (art. 8 11) 165 Art. 8 [Zapłata opłaty skarbowej] 165 Art. 9 [Zwrot opłaty skarbowej] 174 Art. 10 [Delegacja ustawowa] 183 Art. 11 [Obowiązek notyfikacyjny] 192 ROZDZIAŁ 4. Właściwość organów podatkowych (art. 12) 197 Art. 12 [Właściwość rzeczowa i miejscowa] 197 ROZDZIAŁ 5. Zmiany w przepisach obowiązujących (art ) 202 ROZDZIAŁ 6. Przepisy przejściowe i końcowe (art ) 203 5

4 Spis treści Załącznik do ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej 205 Bibliografia 241 Wykaz aktów prawnych 243

5 Wykaz skrótów Biul. Skarb. Biuletyn Skarbowy Ministerstwa Finansów BOSA Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych Dz.Urz. Woj.Opol. Dziennik Urzędowy Województwa Opolskiego Dz.Urz. Woj.Wielk. Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Fin. Kom. Finanse Komunalne k.c. ustawa z 23 kwiet nia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 121 ze zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwiet nia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) k.p.a ustawa z 14 czerw ca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.) k.p.c. ustawa z 17 lis topada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 101 ze zm.) Lex System Informacji Prawnej Wolters Kluwer Polska Lexis.pl Serwis Prawniczy Lexis Nexis Polska NSA Naczelny Sąd Administracyjny o.p. ustawa z 29 sierp nia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) OSNAPiUS Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Administracyjna, Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych PPLiFS Przegląd Podatków Lokalnych i Finansów Samorządowych pr. en. ustawa z 10 kwiet nia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz ze zm.) pr. telekom. ustawa z 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 243) rozporządzenie rozporządzenie Ministra Finansów z 28 wrześ nia 2007 r. w sprawie zapłaty opłaty skarbowej (Dz.U. Nr 187, poz. 1330) u.d.j.s.t. ustawa z 13 lis topada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 1115) u.d.p.p.w. ustawa z 24 kwiet nia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 1118) 7

6 Wykaz skrótów u.f.p. u.l. u.o.p. u.o.s. u.p.c.c. u.p.r. u.p.s. u.p.t.u. u.s.d.g. u.s.u.s. WSA ZNSA ustawa z 27 sierp nia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 885 ze zm.) ustawa z 28 wrześ nia 1991 r. o lasach (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz ze zm.) ustawa z 16 kwiet nia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 627 ze zm.) ustawa z 16 lis topada 2006 r. o opłacie skarbowej (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz ze zm.) ustawa z 9 wrześ nia 2000 o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 ze zm.) ustawa z 15 lis topada 1984 r. o podatku rolnym (tekst jedn. Dz.U r., poz ze zm.) ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 182 ze zm.) ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz ze zm.) ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 672 ze zm.) ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz ze zm.) wojewódzki sąd administracyjny Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego Uwaga: artykuły podawane bez oznaczenia to artykuły ustawy z 16 lis topada 2006 r. o opłacie skarbowej.

7 Wprowadzenie Komentarz do ustawy z 16 lis topada 2006 r. o opłacie skarbowej (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz ze zm.) przedstawia w sposób analityczny po szczególne regulacje prawne składające się na konstrukcję normatywną tej daniny publicznej. Sposób prezentowania po szczególnych unormowań prowadzi czytelnika od ogólnych zagadnień dotyczących istoty danej regulacji i jej znaczenia dla całej konstrukcji opłaty skarbowej do szczegółowych rozwiązań prawnych. Dla przejrzystości opracowania autorzy wprowadzają śródtytuły w ramach analizy danej regulacji prawnej, wskazując kierunek rozważań, a także sposób interpretacji. Cechą charakterystyczną rozważań zawartych w tym opracowaniu jest konfrontowanie teorii z praktyką. Chodzi bowiem, po pierwsze, o dostrzeżenie przez poglądy doktryny istoty danej regulacji tworzącej konstrukcję prawną opłaty skarbowej, a po drugie wskazanie na funkcjonowanie po szczególnych unormowań w praktyce na podstawie bogatego orzecznictwa wojewódzkich sądów administracyjnych i Naczelnego Sądu Administracyjnego, jak również przykładów uchwał Regionalnej Izby Obrachunkowej, decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego czy rozstrzyg nięć nadzorczych wojewody. Autorzy przywiązują także wagę do wskazywania funkcjonowania konkretnych regulacji opłaty skarbowej w praktyce przez interpretacje indywidualne lub pisma Ministerstwa Finansów. Z tego względu oddawany właś nie do rąk czytelników komentarz jest adresowany nie tylko do przedstawicieli praktyki (pracowników organów podatkowych zarówno pierwszej, jak i drugiej instancji, doradców podatkowych, sędziów, adwokatów, radców prawnych zajmujących się sprawami podatkowymi w zakresie opłaty skarbowej, 9

8 Wprowadzenie podatników), lecz także do przedstawicieli doktryny prawa podatkowego i studentów. Autorzy, dostrzegając i prezentując syntetycznie problemy pojawiające się w praktyce na tle stosowania przepisów ustawy o opłacie skarbowej, wskazują również błędy, które pojawiają się w konstrukcji tej daniny publicznej, postulując przyjęcie eliminujących je rozwiązań.

9 USTAWA z dnia 16 lis topada 2006 r. o opłacie skarbowej (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 1282; zm.: z 2012 r., poz. 1448, 1512; z 2013 r., poz. 21, 455, 1650; z 2014 r., poz. 312, 1101) Rozdział 1 Przedmiot opłaty skarbowej Art. 1. ZAKRES PRZEDMIOTOWY OPŁATY SKARBOWEJ Art Opłacie skarbowej podlega: 1) w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej: a) dokonanie czynności urzędowej na podstawie zgłoszenia lub na wniosek, b) wydanie zaświadczenia na wniosek, c) wydanie zezwolenia (pozwolenia, koncesji); 2) złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii w sprawie z zakresu administracji publicznej lub w postępowaniu sądowym. 2. Opłacie skarbowej podlega również dokonanie czynności urzędowej, wydanie zaświadczenia oraz zezwolenia (pozwolenia) przez podmiot inny niż organ administracji rządowej i samorządowej, w związku z wykonywaniem zadań z zakresu administracji publicznej, a także złożenie w takim podmiocie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii. Paweł Borszowski 11

10 Art. 1 Ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej UWAGI OGÓLNE 1. Przepis art. 1 okreś la zakres przedmiotowy opłaty skarbowej. W pewnym uproszczeniu można przyjąć, że wyraża on odpłatność jako cechę opłaty skarbowej w odróżnieniu od podatku, który jest pozbawiony tej cechy. W doktrynie podkreś la się, że cechą odróżniającą opłatę od podatku jest odpłatność zakładająca wzajemne świadczenie lub zachowanie się ze strony podmiotu publicznoprawnego na rzecz wnoszącego opłatę (E. Ruśkowski, w: Finanse publiczne. Komentarz praktyczny, red. E. Ruśkowski, J.M. Salachna, Gdańsk 2013, s. 69; na cechę odpłatności wskazuje także m.in. J. Gliniecka, Opłaty publiczne, w: System Prawa Finansowego, t. III, Prawo daninowe, red. L. Etel, Warszawa 2010, s. 885). Cechy tej nie należy identyfikować z ekwiwalentnością (E. Ruśkowski, w: Finanse publiczne, s. 69, jak również W. Nykiel, Pojęcie i konstrukcja podatku, w: System Prawa Finansowego, t. III, Prawo daninowe, red. L. Etel, Warszawa 2010, s. 29). Cecha ekwiwalentności charakteryzuje bowiem stosunki prawne w obszarze prawa prywatnego, gdzie podmioty-strony od momentu kreacji tych stosunków mają wpływ na ich kształt normatywny. Stąd też ekwiwalentność jest konsekwencją ich wzajemnych relacji i swobody wpływu na kształt danego zobowiązania. W prawie podatkowym regulującym stosunki publicznoprawne, gdzie regułą jest funkcjonowanie w zobowiązaniu podatkowym organu podatkowego, podmiot ten realizuje prawem przyznane kompetencje, dlatego jego pozycja ustrojowa i organizacyjna jest wyznaczona normami prawa publicznego, bez możliwości bezpośredniego wpływu na kreowanie danego stosunku prawnego. 2. Przy analizie odpłatności wzajemności w unormowaniu opłaty skarbowej należy mieć na względzie konsekwencje, jakie wynikają z norm prawa publicznego. Jeżeli zatem podmiot uiszcza opłatę skarbową w zamian za dokonanie czynności urzędowej, cecha odpłatności pojawia się niewątp liwie w postaci okreś lonego świadczenia, tj. np. czynności urzędowej. Jednakże jest to świadczenie, które możemy kwalifikować w ramach wzajemności, a nie ekwiwalentności, gdyż wielkość tych dwóch świadczeń, tj. z jednej strony świadczenia podmiotu zobowiązanego do uiszczenia opłaty skarbowej, z drugiej zaś organu ad 12

11 Rozdział 1. Przedmiot opłaty skarbowej Art. 1 ministracji publicznej realizującego okreś loną czynność, jest narzucona z góry. Podmioty realizujące okreś lone świadczenie (podmiot zobowiązany opłatę skarbową, podmiot mający status organu okreś lone czynności) nie mają wpływu na tę cechę, przyjmując pewną wycenę wzajemności narzuconą przez ustawodawcę. Należy także podkreś lić, że ustawodawca zgodnie z przepisem art. 1 ust. 2 dopuszcza realizację okreś lonych świadczeń przez podmiot inny niż organ administracji rządowej i samorządowej. Warto zauważyć, że nie w każdym przypadku wzajemność świadczenia będzie dostrzegalna. Trudno ją bowiem uchwycić w przypadku, gdy chodzi o złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii w sprawie z zakresu administracji publicznej lub w postępowaniu sądowym. Można w tym zakresie przywołać także wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 27 stycznia 2010 r., III SA/Po 608/09 (Lexis.pl nr ), w którym przyjęto, że: 1. Z charakteru prawnego opłaty skarbowej od zaświadczenia wynika, że jest to danina publicznoprawna, charakteryzująca się cechami podobnymi do podatków i ceł. Z tym jednak, że w przeciwieństwie do podatków i ceł jest świadczeniem odpłatnym, co oznacza, że jest związana z wzajemnym obliczalnym i konkretnym świadczeniem ze strony państwa, czyli z ekwiwalentem. 2. Wartość opłaty skarbowej nie jest związana z wartością towaru, a stanowi koszt czynności dokonanej przez organ. Wydaje się, że Wojewódzki Sąd Administracyjny użył pewnego uproszczenia, łącząc wzajemność z ekwiwalentnością, gdyż dostrzegł problem różnicy między ekwiwalentnością a wzajemnością, wskazując na brak związku wysokości opłaty skarbowej z wartością towaru. Cecha ekwiwalentności wymuszałaby dokonanie wyceny kosztu dokonywanej czynności urzędowej i powiązanie jej w sensie ekonomicznym (jako odpowiednika) z wysokością opłaty skarbowej. 3. Problem charakteru prawnego opłaty (za wydanie zaświadczenia) poruszył także Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 13 marca 2012 r., II FSK 1805/10 (Lexis.pl nr ). Sąd stwierdził, że: 1. Opłata skarbowa uiszczona za wydanie zaświadczenia VAT-25 nie jest podatkiem. 2. Uiszczając opłatę za wydanie zaświadczenia, można Paweł Borszowski 13

12 Art. 1 Ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej oczekiwać konkretnego, wymiernego świadczenia ekwiwalentnego, rozumianego w ten sposób, że wartość świadczenia administracyjnego odpowiada wysokości pobranej opłaty. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku tym zdaje się dostrzegać problem relacji między ekwiwalentnością a wzajemnością, podkreś lając brak ekwiwalentności opłaty skarbowej do wartości świadczenia organu administracji publicznej, uznał bowiem, że: Nawet jeśli opłata skarbowa nie jest ekwiwalentna do wartości świadczenia administracyjnego, to fakt, że została ona uregulowana w odrębnej ustawie i dotyczy wyłącznie okreś lonych w niej czynności i dokumentów, zaś jej przedmiot, stawkę i zwolnienia prawodawca zawarł w załączniku do ustawy, oznacza, że ma ona moc przepisu rangi ustawowej. Tym samym przedmiot i stawki opłaty skarbowej wiążą podmioty stosujące prawo. W takiej sytuacji organy jak i sądy administracyjne nie są władne do tego, by kwestionować przedmiot czy zasady ustalenia wysokości opłaty skarbowej. Rozważając problem odpłatności i ekwiwalentności, należałoby ponadto poddać analizie cele, jakie zamierza zrealizować ustawodawca, wprowadzając okreś lone stawki opłaty skarbowej (na temat funkcji danin publicznych W. Wójtowicz, Daniny publiczne, w: System Prawa Finansowego, t. III, Prawo daninowe, red. L. Etel, Warszawa 2010, s ). Ustalenie tych stawek nie powinno opierać się wyłącznie na realizacji celów fiskalnych i ich odniesieniu do celów gospodarczych w sensie rodzajów czynności dotyczących szeroko rozumianego obrotu gospodarczego. Problem ekwiwalentności otwiera ewentualną dyskusję co do kształtu nie tylko opłaty skarbowej, lecz także innych opłat publicznoprawnych. Warto zastanowić się nad wprowadzeniem pewnych mechanizmów uelastyczniających wysokość stawek opłaty skarbowej. Zasadniczym problemem byłoby tu rozważenie zakresu udziału podmiotu zobowiązanego do uiszczenia tej opłaty. PODSTAWOWY ZAKRES PRZEDMIOTOWY 4. Podstawowy zakres przedmiotowy został wyrażony w przepisie art. 1 ust. 1 komentowanej ustawy. Okreś lając sytuacje podlegające obowiązkowi opłaty skarbowej, ustawodawca posługuje się dwiema metodami. Z jednej strony wskazuje indywidualne sprawy z zakresu ad 14

13 Rozdział 1. Przedmiot opłaty skarbowej Art. 1 ministracji publicznej, w ramach których obowiązkowi opłaty skarbowej podlegają okreś lone działania-czynności (celowo unikam sformułowania czynności, ze względu na to, że ustawodawca posługuje się pojęciem czynności urzędowe ). Z drugiej strony wskazuje konkretne działania-czynności, odnosząc je do indywidualnej sprawy z zakresu administracji publicznej bądź postępowania sądowego. Rozważając podstawowy zakres przedmiotowy opłaty skarbowej, należy podkreś lić, że jest on także kształtowany przez wyłączenia z art. 2, 3 i 3a ustawy o opłacie skarbowej (zob. uwagi do tych regulacji). DOKONANIE CZYNNOŚCI URZĘDOWEJ NA PODSTAWIE ZGŁOSZENIA LUB NA WNIOSEK 5. W pierwszej kolejności opłacie skarbowej poddaje ustawodawca w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej dokonanie czynności urzędowej na podstawie zgłoszenia lub na wniosek. Jest to stosunkowo szeroko okreś lony obszar sytuacji podlegających obowiązkowi opłaty skarbowej. Pojęcie bowiem sprawy indywidualnej rozstrzyganej w drodze decyzji, należącej do organów administracji publicznej, pojawia się w przepisach ustawy z 14 czerw ca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.), która rozszerza zakres zastosowania do spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji pozostającej we właściwości innych organów państwowych oraz przed innymi podmiotami, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania tych spraw. Należy przy tym zauważyć, że ustawodawca podatkowy wprowadza tu jednak pojęcie sprawa indywidualna z zakresu administracji publicznej, różniące się od pojęcia, którym posługuje się Kodeks postępowania administracyjnego. Niewątp liwie chodzi o sprawy dotyczące konkretnego podmiotu, przez to mające wymiar spraw indywidualnych, które mieszczą się w szeroko zakreś lonym obszarze administracji publicznej. W literaturze przyjmuje się, że pojęcie sprawy indywidualnej z zakresu administracji publicznej w obszarze regulacji opłaty skarbowej należy rozumieć szerzej niż w Kodeksie postępowania administracyjnego, kwalifikując nie tylko decyzje, lecz także Paweł Borszowski 15