Bariery technologiczne dla instalacji oddziaływujących na środowisko. dr Witold Lenart

Transkrypt

1 Bariery technologiczne dla instalacji oddziaływujących na środowisko dr Witold Lenart

2 Zasięg barier Ziemia/Kosmos Dziś i jutro Wszelka działalność człowieka, także ściśle prywatna Wszelkie wytwory technologiczne i techniczne ludzkości Absolutna wolność działań dla fauny i flory ATACMS/M270

3 Zasada główna zrównoważonej działalności gospodarczej Opłata za nadwyżkę emisyjną i zasobową ponad przeciętny standard obywatela Ziemi Płacimy tylko za korzystanie bez uruchamiania zagrożeń Czy jest przyzwolenie na odpłatność za powodowanie zagrożeń? Jeśli tak, to jak powinny być regulowane stawki? Jednostka wyjściowa: ludzkie życie warte ca 1 mln USD???

4 Czy istnieją technologie nie oddziaływujące na środowisko? Oddziaływania emisyjne, imisyjne i immisyjne bezpośrednie i pośrednie a także wtórne, przeniesione, skumulowane, synergiczne i desynergiczne, psychologiczne i prawdopodobne Oddziaływania i wpływ na wdrażanie rozwoju zrównoważonego, w tym: - Na zczerpywanie zasobów - Utratę przestrzeni i jej jakości - Obniżanie różnorodności biologicznej - Na jakość życia - Na rozwój technologii prośrodowiskowych

5 Podejście instalacyjne Eliminacja procesów, substancji i zrzutów Ograniczenia produkcji i produktów zbędnych i wątpliwych Lista dopuszczalnych technologii i technik Lista preferowanych technologii i technik Lista zakazanych technologii i technik Mechanizmy ekonomiczno-techniczne

6 Podejście terytorialne Filozofia stref o obniżonych standardach środowiskowych Koncepcja obszarów funkcjonalnych, w tym ochronnych Demokratyczna polityka przestrzenna, wielostopniowa Polityka wewnętrzna państwa i międzynarodowa

7 Podejście chorologiczne Zasada stałej ewaluacji i modernizacji metodami LCA, CE/GOZ, CSR etc problem cezur i kontroli Eliminacja dobrowolna i korporacyjna Promocja innowacji Retardacja Branże wyłączone/specjalne Norma AA 1000.(AccountAbility 1000) stworzona w 1999 roku odnosi się do ogólnych standardów promujących odpowiedzialność w kontekście biznesu zrównoważonego również dotyczy tak zwanej odpowiedzialności korporacyjnej. Obejmuje wsparcie zarządzania przedsiębiorstwem na poziomie relacji z innymi uczestnikami rynku. Zgodnie z zasadami normy, przedsiębiorstwo działające na określonym rynku powinno odpowiadać za wszystkie działania (nie tylko swoje), na które może mieć wpływ. Dotyczy to takich obszarów funkcjonowania jak: selekcja i dobór kontrahentów (z uwzględnieniem kryteriów dotyczących społecznej odpowiedzialności biznesu) [. AA 1000 wykorzystywany jest do strategicznych analiz organizacji. Służy on samodoskonaleniu się przedsiębiorstw poprzez zewnętrzną ocenę organizacji w kwestii CSR oraz etyki. Zasady AA 1000 : odpowiedzialności, uczestnictwa, zupełności, wymierności, regularności, zapewnienia jakości, dostępności, porównywalności, wiarygodności, istotności, zrozumiałości, kompleksowości, ciągłej poprawy

8 Najskuteczniejsze dzisiejsze rozwiązanie IPPC/IED BAT & Bref s, Bref Conclusion Ograniczenia Egzekucja Przyszłość Techniczne Grupy Robocze od 2002 r

9 TGR/ konkluzje Bref/ poradniki BAT (polskie i sewilskie) Przemysł metali nieżelaznych Wytwórnie płyt drewnopochodnych Rafinerie Papiernie i celulozownie Przemysł chloro-alkaiczny Przemysł cementowo-wapienniczy Przemysł garbarski Przemysł szklarski Hutnictwo żelaza i stali Chów świń i drobiu Przemysł mleczarski Chłodnictwo Oczyszczalnie ścieków

10 REACH filozofia i procedura Redukcja substancji i tym samym technologii Metoda bottom up jako zgodna z zasadami demokracji i konsyliarności Kaskadyzacja list Możliwość powrotu do pochopnie uziemionych technologii Społeczna kontrola KTO JEST GOTÓW NA PRZJĘCIE DYREKTYWY REACH W PEŁNYM WYMIARZE? JAK MA WYGLĄDAĆ MIĘDZYNARODOWA KONTROLA STOSOWANIA SIĘ DO OGRANICZEŃ TYPU REACH? Czy to jest przyszłość ETC? (po zmianie Ch na T) Registration, Evaluation and Autortization of Chemicals, 2007 ECHA, Helsinki, Annankatu 18

11 Przemysł mleczarski Uciążliwy i trudny do zastąpienia

12 W Polsce jest prawie 400 mleczarni różnych wielkości w tym podlegających PZ /IED, to znaczy powyżej 200 ton mleka/d Przerabiamy blisko 2 mld l mleka rocznie. Produkujemy mleko spożywcze, w proszku, sery miękkie i podpuszczkowe, śmietanę, masło, jogurt, kefir i inne napoje mleczne, kazeinę Stosujemy odwirowywanie, pasteryzowanie, sterylizowanie (UHT), standaryzowanie, homogenizowanie, odpowietrzanie, chłodzenie, wzbogacanie dodatkami, pakowanie Parametry fizyko-chemiczne tych procesów są bardzo różne Surowcem podstawowym jest mleko świeże schłodzone, bywa jednak mleko wstępnie przerobione, serwatka, maślanka, mleko w proszku

13 Zalecenia BAT dotyczą obecnie: delimitacji emisyjnej, obniżania wskaźników zużycia wody (cel 1/1) i energii, ograniczenia użycia środków chłodniczych (amoniak), poprawy składu ścieków, eliminacji odpadów odzyskiwalnych, recyklingu odpadów opakowaniowych, zagospodarowania odpadów biodegradowalnych Fundamentalna kwestia zachowania czystości. CIP (clean in place) poprzez CSM Zasada działania systemu polega na wydzieleniu w zakładzie urządzeń służących do mycia i dezynfekcji jako osobnego zespołu, usytuowanego tak, aby zapewnić jak najkrótszą drogę przewodom odprowadzającym i doprowadzającym środki myjące ze stacji CIP do przeznaczonych do mycia poszczególnych linii produkcyjnych i urządzeń. W skład wyposażenie stacji zbiorniki na robocze roztwory myjące (alkaliczne i kwaśne) i dezynfekcyjne, zbiorniki na stężone roztwory środków myjących i dezynfekcyjnych wraz z pompami dozującymi, urządzenia płytowe do ogrzewania wody i roztworów roboczych, pompy, zawory regulujące ciśnienie i kierunki przepływu oraz przewody łączące ze sobą urządzenia stacji, jak tez stacje z obiektami przeznaczonymi do mycia.

14 Woda Według informacji z pozostałych krajów członkowskich zużycie wody kształtuje się w granicach 1 do 5 l wody/ kg przetworzonego mleka. Według informacji zebranych w ramach prac Technicznej Grupy Roboczej przy Ministrze Środowiska zakłady funkcjonujące w Polsce charakteryzują się zużyciem wody w tym samym przedziale wielkości. Według analizy sektorowej polskiego sektora mleczarskiego (FAPA, 1998) jednostkowe zużycie wody waha się od 3 do 20 l na litr przetwarzanego mleka, a przeciętnie wynosi 6l/l. Aktualnie za technicznie osiągalne, choć niezbyt często spotykane, uznaje się wartości 0,8 do 1,1 l wody / kilogram przetwarzanego mleka. Wykorzystanie odsiąków do celów pomocniczych Pełne wykorzystanie serwatki Wprowadzenie obiegu zamkniętego wody w obiegu chłodniczym, w obiegu grzewczym oraz w poszczególnych etapach mycia: redukcja zużycia do 90% (w porównaniu ze zużyciem wody w analogicznym pod względem wielkości i profilu produkcji zakładem, który nie stosowałby obiegów zamkniętych) Wprowadzenie systemu CIP: redukcja zużycia do 60% (w porównaniu ze zużyciem wody w analogicznym pod względem wielkości i profilu produkcji zakładem, który nie stosowałaby systemu CIP) i optymalizacja systemu CIP: redukcja zużycia do 30% Wprowadzenie czyszczenia pod ciśnieniem: redukcja zużycia do 20% Automatyczne odcięcie wody: redukcja zużycia do 15% (w porównaniu ze zużyciem wody w analogicznym pod względem wielkości i profilu produkcji zakładem, w którym woda odcinana jest ręcznie) minimalizacja zużycia wody poprzez optymalną konfigurację i łączny projekt pasteryzatora, wirówki i jednostki homogenizacyjnej (wspólny układ ogrzewania i chłodzenia) Wprowadzanie napojów wodooszczędnych

15 Substancje chemiczne W obiegach wody i środków myjących stosowane jest także dodawanie czynników chelatujących (takich jak np. EDTA), które zapobiegają wytrącaniu i osadzaniu się wapnia i magnezu, a zarazem wspomagają działanie środków bakteriobójczych. Nie stwierdzono dotychczas bezpośredniego negatywnego oddziaływania EDTA na zdrowie ludzi, jednakże wiadomo że substancja ta może powodować uwalnianie metali ciężkich z osadów, a tym samym negatywnie oddziaływać na środowisko wodne. Należy jednak podkreślić, że dotychczas nie znaleziono równie skutecznego środka chelatującego, a próby zastąpienia EDTA przez inne czynniki chelatujące lub substancje enzymatyczne nie powiodły się. EDTA lub kwas etylenodiaminotetraoctowy jest stosowany w chelatacji. Jest on stosowany jako środek konserwujący i stabilizator w żywności i ochrony barwienie napojów. EDTA jest uważane za bezpieczne na poziomach stosowanych w żywności, ale może stanowić zagrożenie dla zdrowia, jeżeli jest spożywany w większych ilościach. Ryzyko zużycia EDTA u osób zdrowych jest niska, ale wysokie dawki substancji mogą mieć toksyczne działanie, które jest szkodliwe dla wątroby i nerek. EDTA redukuje również ważne związki mineralne, takie jak wapń, potas i mangan. Nadmierne spożycie EDTA może prowadzić do powikłań w cukrzycy, gruźlicy, arytmię serca, hipokalcemię i astmę. EDTA może wchodzić w interakcje z insuliną, zakłócając zarządzanie cukrem we krwi. Po przejściu gruźlicy należy unikać EDTA, ponieważ może ona uwolnić wcześniej nieaktywne bakterie wewnątrz płuc. EDTA jest zanieczyszczenie organicznym, które nie podlega biodegradacji i jest trudne do usunięcia przy użyciu środków chemicznych. Kumuluje się, nie są znane następstwa kumulacji.

16 Ścieki Odzysk lub wykorzystanie serwatki znacznie wpływa na obniżenie BZT i ChZT ścieków oraz obniża zawartość w ściekach tłuszczów i związków azotu. Zarazem możliwość wykorzystania serwatki zależy w znacznym stopniu od lokalnego popytu na ten, stosunkowo nietrwały, produkt. Należy także uwzględnić np. dodatkowe zużycie energii konieczne dla utrwalenie produktu (wyjątkowo energochłonne jest np. suszenie serwatki). Stosowanie technologii CIP w znaczący sposób obniża zużycie wody, jednak powoduje powstawanie ścieków wyraźnie zasadowych i wyraźnie alkalicznych, z kolejnych cykli mycia. Stężenie zanieczyszczeń w ściekach zależy nie tylko od profilu produkcji, ale także od sposobu zarządzania wodą (obiegi zamknięte, monitorowanie szczelności instalacji). Należy pamiętać, że stosowanie wodooszczędnych technologii skutkuje mniejszą ilością ścieków, lecz zarazem wyższym stężeniem zanieczyszczeń w ściekach ograniczanie rozlania przy podłączaniu i rozłączaniu instalacji wyposażenie zbiorników i wanien w czujniki przelania szybkie wykrywanie i natychmiastowe usuwanie przecieków w instalacjach surowcowych i produktowych (mleko i przetwory mleczne) zapewnienie odpowiednich spadków sprzyjających spływowi grawitacyjnemu (co skutkuje lepszym opróżnieniem instalacji i ograniczeniem ładunku ścieków) zapobieganie odprowadzaniu drobnych odpadów produktu do ścieków (traktowanie ich jako surowiec paszowy lub odpady stałe) przetwarzanie lub wykorzystanie serwatki (a nie odprowadzanie jej do ścieków) odsalanie ścieków słonych przed odprowadzeniestosowanie przedmuchiwania sprężonym powietrzem przed płukaniem (co zwiększa efektywność opróżniania instalacji, a tym samym ogranicza ładunek zanieczyszczeń odprowadzanych do ścieków) wykorzystanie automatycznego pomiaru mętności do zminimalizowania strat produktu w cyklach CIP (precyzyjne określenie momentu zakończenia płukania) maksymalne odzyskanie rozcieńczonego, ale nie zanieczyszczonego produktu z pierwszego płukania cyklu CIP (o ile pierwsze płukanie wykonywane jest czystą wodą) wykorzystanie wody z ostatniego płukania do pierwszego płukania w kolejnym cyklu zastosowanie pośredniego ogrzewania parowego do produkcji produktów sterylizowanych (udoskonalenie procesu zwracania skroplin); wykorzystanie skroplin z procesu chłodzenia, z wyparek oraz suszenia np. jako wody kotłowej zmniejszenie zapotrzebowania na wodę do chłodzenia w procesie UHT poprzez optymalizację regulacji temperatur i odzyskiwania ciepła z produktu wykorzystanie podgrzanej wody z procesu chłodzenia do mycia (w tym w procesie CIP) stosowanie do mycia urządzeń ciśnieniowych i dysz oraz automatycznych wyłączników wody na dyszach (co pozwala na skuteczne czyszczenie przy znacznym zmniejszeniu zużycia wody) m ich do kanalizacji

17 Podstawowe działania pozwalające na spełnienie wymagań BAT ograniczanie rozlewania i nieszczelności w produkcji zaprojektowanie i wykonanie instalacji z uwzględnieniem samospływu wyposażenie zbiorników w systemy pomiarowe i alarmowe (przepełnienie, nieszczelności) opracowanie i stosowanie procedury opróżniania zbiorników i przewodów przed rozłączeniem segregowanie u źródła odpadów, które mogą być wykorzystane jako pasza dla zwierząt zapobieganie ponownemu dostawaniu się do ścieków części stałych oddzielonych w procesie przetwarzania poprawa wstępnego oczyszczania surowca (ograniczenie częstości mycia wirówek) gospodarka materiałowa nastawiona na ograniczenie zużycia wody minimalizowanie strat surowca i produktu przy każdorazowym napełnianiu instalacji stosowanie ciągłego procesu pasteryzowania jako obniżającego wodo- i energochłonność stosowanie automatycznego i ciągłego procesu czyszczenia wydzielanie odpadów słonych ze strumienia pozostałych odpadów stosowanie procedur i opomiarowania minimalizujących ilość produktów pozostających w instalacji przed cyklem CIP maksymalizowanie odzysku rozcieńczonych lecz nie zanieczyszczonych produktów z początkowej fazy CIP ponowne wykorzystanie wód chłodniczych i kondensatów optymalizacja procesu pod kątem zużycia energii na podgrzewanie i chłodzenie stosowanie mechanicznego lub termicznego sprężania oparów maksymalne odparowanie wody przy produkcji mleka w proszku (mniejsze zużycie energii w wyparkach niż w suszarkach) stosowanie fluidalnych złóż suszących emisje z suszenia mleka poniżej 5 mg/m3 (możliwe od osiągnięcia poziomy emisji sięgają 0,028 g/t mleka w proszku )

18 Uciążliwości do szybkiego wykluczenia: odory, hałas (sprężarki, transport), gryzonie, nieład

19 Inne systemy kontroli i selekcji technologii Kontrola inspekcyjna planowana i interwencyjna Procedury typu OOS/EIA oraz EIS Procedury SOOS Przeglądy ekologiczne obowiązkowe i dobrowolne Plany miejscowe Dokumenty strategiczne w różnych skalach Certyfikacje Mechanizmy fiskalne, podatkowe, celne i promocje Aktywność korporacyjna, obywatelska i prywatna

20 Zasady i kryteria Wyzwania współczesne Dobre sąsiedztwo Walka z konsumeryzmem Permisyjność Siłownie wiatrowe pływające? EJ, a może małe elektrociepłownie jądrowe? Produkcja wodoru?