1. Identyfikacja/informacje wstępne

Transkrypt

1

2

3 SPIS TREŚCI: 1. Identyfikacja/informacje wstępne Przegląd realizacji programu operacyjnego Realizacja i analiza postępów Informacje na temat postępów rzeczowych programu operacyjnego Informacje finansowe Informacja na temat podziału wykorzystania funduszy wg kategorii interwencji Pomoc w podziale na grupy docelowe Pomoc ponownie wypłacona lub wykorzystana Analiza jakościowa (poziom programu) System realizacji programu Analiza postępu finansowego i rzeczowego Rekomendacje Komisji Europejskiej Rekomendacje Instytucji Zarządzającej i innych instytucji Instrumenty Inżynierii Finansowej Realizacja założeń Strategii EU Strategia UE dla Regionu Morza Bałtyckiego Informacja na temat zgodności z przepisami wspólnotowymi Zasada równości szans Zasada partnerstwa Zgodność realizowanych operacji z prawem wspólnotowym w zakresie ochrony środowiska Zgodność realizowanych operacji z prawem wspólnotowym w zakresie prawa zamówień publicznych Zgodność realizowanych operacji z prawem wspólnotowym w zakresie pomocy publicznej Działania w zakresie społeczeństwa informacyjnego Działania kontrolne służące zapewnieniu przestrzegania polityk wspólnotowych Napotkane znaczące problemy oraz podjęte środki zaradcze Zmiany w kontekście realizacji programu operacyjnego Zmiany w ustawodawstwie krajowym mające wpływ na wdrażanie Programu Opis głównych tendencji społeczno-gospodarczych w 2011 r Zasadnicze modyfikacje w rozumieniu art. 57 rozporządzenia (WE) nr 1083/ Komplementarność pomocy z innymi instrumentami wsparcia Wpływ działalności KM/PKM, instytucji i grup na zapewnienie koordynacji i komplementarności wsparcia Informacje na temat stosowanych mechanizmów i narzędzi służących zapewnieniu koordynacji i komplementarności wsparcia oraz ich oceny Cross-financing Koordynacja i komplementarność jako przedmiot badań ewaluacyjnych Przykłady projektów komplementarnych Mechanizmy unikania podwójnego finansowania działań realizowanych w ramach Polityki Spójności z działaniami realizowanymi w ramach Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej Kontrole krzyżowe w zakresie odpowiedzialności Instytucji Zarządzającej Monitorowanie i ocena Realizacja w podziale na Priorytety, postęp wdrażania Programu wg Priorytetów Priorytet 1. Wzrost konkurencyjności dolnośląskich przedsiębiorstw (Przedsiębiorstwa i Innowacyjność) Osiągniecie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi Priorytet 2. Rozwój społeczeństwa informacyjnego na Dolnym Śląsku (Społeczeństwo informacyjne) Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi Priorytet 3. Rozwój infrastruktury transportowej na Dolnym Śląsku (Transport) Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi Priorytet 4. Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz bezpieczeństwa ekologicznego i przeciwpowodziowego Dolnego Śląska (Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne) Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu)

4 3.4.2 Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi Priorytet 5. Regionalna infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku (Energetyka) Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi Priorytet 6. Wykorzystanie i promocja potencjału turystycznego i kulturowego Dolnego Śląska (Turystyka i Kultura) Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi Priorytet 7. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury edukacyjnej na Dolnym Śląsku (Edukacja) Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi Priorytet 8. Modernizacja infrastruktury ochrony zdrowia na Dolnym Śląsku (Zdrowie) Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi Priorytet 9. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich na terenie Dolnego Śląska (Miasta) Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi Priorytet 10. Pomoc Techniczna Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi Programy EFS: spójność i koncentracja Programy EFRR/FS: Duże projekty Pomoc Techniczna Promocja i Informacja Oświadczenie Instytucji Zarządzającej WYKAZ ZAŁĄCZNIKÓW: załącznik nr I Tabela 1. Postęp fizyczny RPO WD. załącznik nr II Tabela 2. Osie priorytetowe w podziale na źródło finansowania (w euro). załącznik nr III Tabela 3. Podział kumulatywny przyznanego wkładu wspólnotowego wg kategorii. załącznik nr IV Tabela 4. Postęp fizyczny wg Priorytetów RPO WD. załącznik nr V Tabela 5. Wskaźniki kontekstowe. załącznik nr VI Tabela 6. EU załącznik nr VII Tabela 7. SUE RMB. załącznik nr VIII Tabela 8. Wskaźniki kluczowe (core indicators) załącznik nr IX Tabela 9. Matryca instrumentów finansowych załącznik nr X Formularz dotyczący informacji i promocji. załącznik nr X a Postęp rzeczowy działań informacyjnych, promocyjnych i szkoleniowych. załącznik nr XI Przykłady projektów realizujących cele Strategii EU załącznik nr XII Opis sytuacji społeczno-gospodarczej województwa dolnośląskiego w 2012 r. załącznik nr XIII Przykłady projektów komplementarnych. załącznik nr XIV Mapa projektów drogowych. 3

5 1. Identyfikacja/informacje wstępne PROGRAM OPERACYJNY ROCZNE SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI Cel Konwergencja Obszar kwalifikowalny Polska/Województwo Dolnośląskie (NUTS2) Okres programowania Numer programu (nr CCI) 2007PL161PO005 Nazwa programu Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata Rok sprawozdawczy 2012 Data zatwierdzenia rocznego sprawozdania przez Komitet Monitorujący Uchwała nr z dnia r. 4

6 2. Przegląd realizacji programu operacyjnego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata został zatwierdzony przez Komisję Europejską w dniu 4 września 2007 r. Zmiana Programu nastąpiła dn r. Celem Programu jest podniesienie poziomu życia mieszkańców Dolnego Śląska oraz poprawa konkurencyjności regionu przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego przeznaczone na współfinansowanie projektów w ramach Programu podzielono na 10 Priorytetów. Środki te służą rozwojowi gospodarczo - społecznemu obszarów zidentyfikowanych do wsparcia w województwie dolnośląskim oraz przeznaczone są na wsparcie techniczne Instytucji Zarządzającej oraz Dolnośląskiej Instytucji Pośredniczącej. Do celów sprawozdawczych zastosowano kurs 1 EUR = 4,0968 PLN Europejskiego Banku Centralnego z dn r. 2.1 Realizacja i analiza postępów Informacje na temat postępów rzeczowych programu operacyjnego Informacja na temat postępów rzeczowych Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata , przedstawiona została w Tabeli 1. Postęp fizyczny Regionalnego Programu Operacyjnego w załączniku nr I do sprawozdania. Opis w zakresie postępów wskaźników rzeczowych celu głównego i celów szczegółowych przedstawiony został w punkcie Analiza postępu finansowego i rzeczowego sprawozdania. Wskaźniki kontekstowe zawiera Tabela 5 w załączniku nr V do sprawozdania. Wskaźniki kluczowe (core indicators) zawiera Tabela 8 w załączniku nr VIII do sprawozdania. 5

7 2.1.2 Informacje finansowe Tabela 2. Osie priorytetowe w podziale na źródła finansowania (w EUR) - w danym roku oraz narastająco - tabela została przedstawiona jako załącznik nr II do sprawozdania. Wartość wydatków kwalifikowanych ujętych w deklaracjach do Komisji Europejskiej w okresie sprawozdawczym wyniosła ,51 EUR, w tym ,19 EUR stanowiły środki publiczne. Narastająco od początku uruchomienia Programu wartość wydatków kwalifikowalnych ujętych w deklaracjach do Komisji Europejskiej wyniosła ,29 EUR, w tym ,44 EUR stanowiły środki publiczne. Priorytet Wydatki publiczne wykazane w poświadczeniach i deklaracjach wydatków skierowanych do KE Środki wspólnotowe i krajowe (zgodnie z zał. II do sprawozdania) % alokacji [EUR] Procent wykorzystania alokacji z EFRR w płatnościach na rzecz beneficjentów Przedsiębiorstwa i Innowacyjność ,79 60,02% 59,73% Społeczeństwo informacyjne ,23 25,20% 27,46% Transport ,32 56,44% 44,60% Środowisko i bezpieczeństwo ,55 63,26% 60,24% ekologiczne Energetyka ,99 4,17% 2,70% Turystyka i Kultura ,46 92,18% 72,37% Edukacja ,54 110,41% 80,46% Zdrowie ,08 82,78% 81,44% Miasta ,81 60,02% 54,14% Pomoc Techniczna ,67 50,40% 53,69% RPO WD ,44 62,61% 55,26% Łączna wartość płatności otrzymanych od KE od uruchomienia Programu wynosi ,38 EUR (co stanowi 59,7% alokacji Programu), w tym ,93 EUR w roku Zastosowanie mechanizmu cross- financing zostało przewidziane w ograniczonym zakresie w Priorytetach: Priorytet 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność, Priorytet 2 Społeczeństwo Informacyjne, Priorytet 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne, Priorytet 7 Edukacja oraz Priorytet 9 Miasta. Łącznie wydatki te stanowiły ,37 EUR, tj. 0,04% wydatków kwalifikowalnych wykazanych w poświadczeniach i deklaracjach skierowanych do KE, tj. Priorytet ,22 EUR, Priorytet ,48 EUR, Priorytet ,67 EUR. Szczegółowe informacje odnośnie zastosowania mechanizmu cross-financingu zostały zamieszczone w punkcie Cross-financing sprawozdania Informacja na temat podziału wykorzystania funduszy wg kategorii interwencji Od uruchomienia Programu w ramach Priorytetów 1 10 zawarto/wydano umów/decyzji o dofinansowaniu, w których wartość dofinansowania z EFRR wynosi ,49 EUR ( ,99 PLN). W wyniku powyższych działań odnotowano 127 kombinacji kodów reprezentujących 5 kategorii interwencji. Dane w formie tabelarycznej zostały przedstawione w załączniku nr III do sprawozdania Tabela 3 Podział kumulatywny przyznanego wkładu wspólnotowego wg kategorii. 1) Kryterium Priorytetowy obszar tematyczny wystąpiło 41 rodzajów kategorii interwencji. Poniższa tabela przedstawia realizację Programu w podziale na kategorie interwencji oraz wykorzystanie alokacji przeznaczonej na poszczególne obszary (alokacja wg RPO). Wyróżnione zostały kategorie, w których wykorzystanie alokacji jest najwyższe. 6

8 Priorytetowy obszar tematyczny Numer Działania RPO WD Liczba projektów Wartość dofinansowania z EFRR (w tys. EUR) % alokacji Programu 02 Infrastruktura B+RT oraz specjalistyczne ośrodki kompetencji technologicznych ,26 0,06% 03 Transfer technologii i udoskonalanie sieci współpracy ,01 0,45% 04 Wsparcie na rzecz rozwoju B+RT, w szczególności w MŚP ,85 0,00% 05 Usługi w zakresie zaawansowanego wsparcia dla przedsiębiorstw i grup przedsiębiorstw 1.2,1, ,25 8,02% 06 Wsparcie na rzecz MŚP w zakresie promocji produktów i procesów przyjaznych dla ,97 - środowiska * 07 Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związane z dziedziną badań i innowacji ,46 1,42% 08 Inne inwestycje w przedsiębiorstwa 1.1, ,31 10,18% 09 Inne działania mające na celu pobudzanie badań, innowacji i przedsiębiorczości w MŚP ,86 0,04% 10 Infrastruktura telekomunikacyjna (w tym sieci szerokopasmowe) ,31 0,57% 11 Technologie informacyjne i komunikacyjne (dostęp, bezpieczeństwo, interoperacyjność, 2.2, 6.4, 6.5, zapobieganie zagrożeniom, badania, innowacje, ,85 2,00% treści cyfrowe itp.) 13 Usługi i aplikacje dla obywateli (e-zdrowie, 2.2,6.4, 6.5, e-administracja, e-edukacja, e-integracja itp.) 7.1, ,44 2,60% 16 Kolej ,41 1,22% 18 Tabor kolejowy ,70 0,56% 23 Drogi regionalne/lokalne ,98 15,86% 33 Energia elektryczna ,93 0,74% 35 Gaz ziemny ,79 0,13% 41 Energia odnawialna: biomasa ,09 0,10% 42 Energia odnawialna: hydroelektryczna, geotermiczna i pozostałe ,02 0,08% 43 Efektywność energetyczna, produkcja skojarzona (kogeneracja), zarządzanie energią ,70 0,17% 44 Gospodarka odpadami komunalnymi i przemysłowymi ,87 1,02% 45 Gospodarka i zaopatrzenie w wodę pitną ,61 0,92% 46 Oczyszczanie ścieków ,02 4,17% 47 Poprawa jakości powietrza ,00 0,00% 50 Rewaloryzacja obszarów przemysłowych i rekultywacja skażonych gruntów ,85 0,19% 51 Promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym NATURA 2000) ,43 0,53% 52 Promowanie czystego transportu miejskiego ,16 2,93% 53 Zapobieganie zagrożeniom (w tym opracowanie i wdrażanie planów i instrumentów zapobiegania i zarządzania zagrożeniami 4.4, ,03 1,38% naturalnym i technologicznym) 54 Inne działania na rzecz ochrony środowiska i zapobiegania zagrożeniom ,19 0,03% 55 Promowanie walorów przyrodniczych ,50 0,53% 57 Inne wsparcie na rzecz wzmocnienia usług 6.1,6.2,6.3,6. turystycznych 4, ,61 4,55% 58 Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego ,16 2,11% 59 Rozwój infrastruktury kulturalnej ,12 0,57% 7

9 Priorytetowy obszar tematyczny Numer Działania RPO WD Liczba projektów Wartość dofinansowania z EFRR (w tys. EUR) % alokacji Programu 60 Inne wsparcie dla poprawy usług kulturalnych ,53 0,08% 61 Zintegrowane projekty na rzecz rewitalizacji obszarów miejskich i wiejskich ,07 6,43% 73 Działania na rzecz zwiększenia udziału w kształceniu i szkoleniu przez całe życie * ,09 0,03% 75 Infrastruktura systemu oświaty 7.1, ,52 7,62% 76 Infrastruktura ochrony zdrowia ,29 3,99% 77 Infrastruktura opiekuńczo-wychowawcza ,98 0,20% 78 Infrastruktura mieszkalnictwa 9.1, ,68 1,28% 79 Pozostała infrastruktura społeczna ,83 0,07% 85 Przygotowanie, realizacja, monitorowanie i kontrola ,59 1,80% 86 Ocena, badania/ekspertyzy, informacja i komunikacja ,27 0,24% Razem ,57 84,85% *IZ dokona w 2013 r. korekty kategorii interwencji z uwagi na ich nieprawidłowe przyporządkowanie w projektach. 2) Kryterium Forma finansowania - wystąpiły 2 rodzaje kategorii interwencji. Dla kategorii interwencji 01 pomoc bezzwrotna wartość dofinansowania z EFRR wynikająca z podpisanych umów o dofinansowanie wynosi ,84 EUR ( ,34 PLN), co stanowi 83,55% alokacji EFRR przewidzianej w Regionalnym Programie Operacyjnym dla Województwa Dolnośląskiego na lata na tę formę pomocy. Dla kategorii interwencji 02 pomoc (pożyczka, dotacja na spłatę oprocentowania, gwarancje) wartość dofinansowania z EFRR wynikająca z 1 podpisanej umowy o dofinansowanie wynosi ,65 EUR ( ,65 PLN), co stanowi 99,76% alokacji EFRR przewidzianej w Regionalnym Programie Operacyjnym dla Województwa Dolnośląskiego na lata na tę formę pomocy. 3) Kryterium Obszar realizacji wystąpiły 4 rodzaje kategorii interwencji. Dla kategorii interwencji 00 nie dotyczy wartość dofinansowania z EFRR wynikająca ze 142 podpisanych umów wynosi ,66 EUR ( ,23 PLN), co stanowi 63,50% całkowitej alokacji EFRR przewidzianej dla tej kategorii interwencji w Regionalnym Programie Operacyjnym dla Województwa Dolnośląskiego na lata *. Dla kategorii interwencji 01 obszar miejski wartość dofinansowania z EFRR wynikająca z podpisanych umów wynosi ,51 EUR ( ,58 PLN), co stanowi 87,96% całkowitej alokacji EFRR przewidzianej dla tej kategorii interwencji w Regionalnym Programie Operacyjnym dla Województwa Dolnośląskiego na lata Dla kategorii interwencji 02 obszar górski wartość dofinansowania z EFRR wynikająca z 20 podpisanych umów wynosi ,21 EUR ( ,33 PLN), co stanowi 98,68% całkowitej alokacji EFRR przewidzianej dla tej kategorii interwencji w Regionalnym Programie Operacyjnym dla Województwa Dolnośląskiego na lata Dla kategorii interwencji 05 obszary wiejskie (poza obszarami górskimi, wyspami lub o niskiej i bardzo niskiej gęstości zaludnienia) wartość dofinansowania z EFRR wynikająca ze 345 podpisanych umów wynosi ,11 EUR ( ,85 PLN), co stanowi 95,33% całkowitej alokacji EFRR przewidzianej dla tej kategorii interwencji w Regionalnym Programie Operacyjnym dla Województwa Dolnośląskiego na lata Wartości osiągnięte dla danego obszaru zostały opisane przy poszczególnych Priorytetach w sprawozdaniu w pkt. 3 Realizacja w podziale na Priorytetu, postęp wdrażania Programu wg. Priorytetów. *Ze środków RPO utworzono fundusz wspierający przedsiębiorców w ramach Inicjatywy JEREMIE. Projekt ten przyporządkowano do kategorii interwencji Obszar realizacji do kategorii 00 nie dotyczy, ze względu na możliwość skorzystania ze wsparcia przez wnioskodawców z obszaru całego województwa. 8

10 4) Kryterium Rodzaj działalności gospodarczej wystąpiło 18 rodzajów kategorii interwencji. Wyróżniono kategorie interwencji o najwyższej wartości alokacji w skali Programu. Rodzaj działalności gospodarczej Numer Działania RPO WD Liczba projektów Wartość dofinansowania z EFRR [w tys. EUR] % alokacji RPO 03 produkcja produktów żywnościowych i napojów 1.1, ,28 0,45% 04 wytwarzanie tekstyliów i wyrobów włókienniczych 1.1, ,24 0,02% 06 nieokreślony przemysł wytwórczy 1.1, ,93 2,91% 08 wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej, gazu i ciepła 5.1,5.2,5.3, ,28 1,20% 09 pobór, uzdatnianie i rozprowadzanie wody ,40 0,97% 10 poczta i telekomunikacja ,29 0,02% 11 transport 3.1,3.2,3.3, ,60 21,35% 12 budownictwo 1.1,1.2,9.1, ,99 1,46% 13 handel hurtowy i detaliczny 1.1, ,03 0,17% 14 hotele i restauracje 1.1, ,75 4,22% 15 pośrednictwo finansowe ,50 7,99% 16 obsługa nieruchomości, wynajem i prowadzenie działalności gospodarczej 1.1, ,69 1,52% 17 administracja publiczna ,86 2,05% 18 edukacja 1.1,7.1,7.2, ,03 8,55% 19 działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego ,88 0,12% 20 opieka społeczna, pozostałe usługi komunalne, społeczne i indywidualne ,96 0,00% 21 działalność związana ze środowiskiem naturalnym 1.1,4.1,4.2,4.4,4.5, 4.6, ,42 7,51% 22 inne niewyszczególnione usługi 1.1,1.2,1.4,2.1,2.2, 6.1,6.2,6.3,6.4,6.5, 8.1, ,43 24,35% Razem ,57 84,85% Szczegółowa analiza zawartych w powyższych tabelach danych została przedstawiona w pkt Analiza postępu finansowego i rzeczowego (analiza jakościowa) sprawozdania. Opis obszarów wiejskich i małych miast Instytucja Zarządzająca RPO WD zaplanowała w 4 Priorytetach skierowanie wsparcia na obszary wiejskie i małe miasta, wyznaczając poziom 38% alokacji danego Priorytetu (jedynie w Priorytecie 7 Edukacja wyznaczono limit w wysokości 15% alokacji). Limity te w poszczególnych Priorytetach zostały przekroczone Pomoc w podziale na grupy docelowe Informacje w podziale na grupy docelowe, sektory lub obszary zostały zamieszczone w pkt Analiza jakościowa Pomoc ponownie wypłacona lub wykorzystana W 2012 r. w związku z nieprawidłowościami powstałymi w trakcie realizacji projektów odzyskano od beneficjentów kwotę EFRR w wysokości ,49 EUR ( ,38 PLN). Ponadto odzyskano środki wynikające z przyczyn innych niż nieprawidłowości (m.in. rozwiązane umowy) z EFRR w wysokości ,14 EUR ( ,68 PLN). Odzyskane od beneficjentów środki EFRR ponownie wliczane są do alokacji Programu i są przeznaczone ma realizację innych projektów w ramach danego Działania. Środki te rozdysponowane są na nowe nabory, podpisanie umów dla projektów, które znajdują się na liście rezerwowej bądź przeznaczone są na zwiększenie dofinansowania w projektach już realizowanych, które w pierwotnej kontraktacji, ze względu na brak środków w Działaniu, uzyskały niższe dofinansowanie niż wnioskowane we wniosku aplikacyjnym. Jest to zgodne z 98 ust. 2 i 3 Rozporządzanie Rady WE nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne 9

11 dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności Analiza jakościowa (poziom programu) System realizacji programu Zmiany w dokumentach programowych Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata (Uszczegółowienie RPO WD) W okresie sprawozdawczym IZ RPO WD sześciokrotnie dokonywała zmian w Uszczegółowieniu RPO WD. Przedmiotowe zmiany dotyczyły, m.in wprowadzenia nowego Działanie 5.4 Zwiększanie efektywności energetycznej, wprowadzenia nowych typów projektów dotyczących rekultywacji obszarów poprzemysłowych i powojskowych oraz inwestycji skierowanych na realizację potrzeb imigrantów, mniejszości narodowych i mniejszości etnicznych oraz uchodźców (Działanie 9.1 Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców), większenia z 50 tys. do 200 tys. PLN minimalnej całkowitej wartości projektu dla projektów partnerskich (Działania 2.2 Rozwój usług elektronicznych). Ponadto, w związku ze zmianami w linii demarkacyjnej: zniesiono górne limity kwotowe dla przedsięwzięć dotyczących różnorodności gatunkowej, ochrony siedlisk oraz projektów z zakresu dystrybucji energii elektrycznej, realizowanych w ramach RPO WD (Działanie 4.7 Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna oraz Działanie 5.2 Dystrybucja energii elektrycznej i gazu), zwiększono maksymalną wartość projektu z 400 tys. PLN do poniżej 2 mln PLN wydatków kwalifikowanych w przypadku dotacji inwestycyjnych dla przedsiębiorstw w zakresie prowadzenia działalności B+R (Działanie 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw), zwiększono maksymalną wartość projektu z 4 mln PLN do poniżej 20 mln PLN wydatków kwalifikowanych - w przypadku wsparcia jednostek naukowych, centrów doskonałości (Działanie 1.4 Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie). W 2012 r. dokonano również zamian alokacji środków EFRR pomiędzy poszczególnymi Działaniami, wynikające także z decyzji Komisji Europejskiej z dnia r., które obrazuje poniższa tabela. Priorytet/Działanie 10 Alokacja z EFRR wg stanu na dzień r. [w EUR] Alokacja z EFRR wg stanu na dzień r. [w EUR] Realokacje EFRR w 2012 r. [w EUR] Priorytet 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność Działanie 1.1. Inwestycje dla przedsiębiorstw Działanie 1.2. Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla instytucji otoczenia biznesu Działanie 1.3. Wsparcie odnawialnych instrumentów finansowych dla MŚP Działanie 1.4. Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie Priorytet 2 Społeczeństwo informacyjne Działanie 2.1. Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego Działanie 2.2. Rozwój usług elektronicznych Priorytet 3 Transport Działanie 3.1. Infrastruktura drogowa Działanie 3.2. Transport i infrastruktura kolejowa Działanie 3.3. Transport miejski i podmiejski Priorytet 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne Działanie 4.1. Gospodarka odpadami Działanie 4.2. Infrastruktura wodno-ściekowa Działanie 4.3. Poprawa jakości powietrza Działanie 4.4. Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom

12 Priorytet/Działanie Alokacja z EFRR wg stanu na dzień r. [w EUR] Alokacja z EFRR wg stanu na dzień r. [w EUR] Realokacje EFRR w 2012 r. [w EUR] Działanie 4.5. Rekultywacja obszarów zdegradowanych Działanie 4.6.Wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem środowiska naturalnego Działanie 4.7.Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna Priorytet 5 Energetyka Działanie 5.1. Odnawialne źródła energii Działanie 5.2. Dystrybucja energii elektrycznej Działanie 5.3. Ciepłownictwo i kogeneracja Działanie 5.4 Zwiększenie efektywności energetycznej Priorytet 6 Turystyka i Kultura Działanie 6.1. Turystyka uzdrowiskowa Działanie 6.2. Turystyka aktywna Działanie 6.3. Turystyka biznesowa Działanie 6.4. Turystyka kulturowa Działanie 6.5. Działania wspierające infrastrukturę turystyczna i kulturową Priorytet 7 Edukacja Działanie 7.1. Rozwój infrastruktury szkolnictwa wyższego Działanie 7.2. Rozwój infrastruktury placówek edukacyjnych Priorytet 8 Zdrowie Działanie 8.1. Poprawa jakości opieki zdrowotnej Priorytet 9 Miasta Działanie 9.1. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców Działanie 9.2. Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie mieszkalnictwa w miastach poniżej 10 tysięcy mieszkańców Priorytet 10 Pomoc Techniczna Działanie 10.1 Pomoc Techniczna Razem Indykatywny Wykaz Indywidualnych Projektów Kluczowych 1) W dniu r. Instytucja Zarządzająca wprowadziła zmiany w liście projektów indywidualnych, w wyniku których: 1. Usunięto z listy projekty: Modernizacja regionalnej linii kolejowej nr 311 Jelenia Góra - Szklarska Poręba Górna oraz Modernizacja regionalnej linii kolejowej nr 309 Kłodzko Nowe - Kudowa Zdrój na odcinku Duszniki Zdrój - Kudowa Zdrój, w związku z negatywnym wynikiem oceny formalnej 2. Przeniesiono z listy rezerwowej na listę podstawową projekt: Centrum Konferencyjno - Wystawiennicze w Zamku Książąt Głogowskich w Głogowie wnioskodawca - Gmina Miejska Głogów 3. Nastąpiła aktualizacji danych dla projektów znajdujących się na liście. 2) W dniu r. Instytucja Zarządzająca wprowadziła zmiany w liście projektów indywidualnych, w wyniku których: 1. Usunięto z listy rezerwowej projekt: Budowa drogi wojewódzkiej Żerniki Wrocławskie - Siechnice (od ronda w ciągu drogi wojewódzkiej nr 395 do drogi krajowej nr 94) wnioskodawca Samorząd Województwa Dolnośląskiego 2. Nastąpiła aktualizacji danych dla projektów znajdujących się na liście. W wyniku dokonanych zmian w wykazie znajduje się 56 projektów kluczowych, w tym 54 na liście podstawowej oraz 2 na liście rezerwowej. Łączna szacunkowa wartość projektów wynosi ,10 EUR, ( ,49 PLN), w tym projektów z listy rezerwowej ,48 EUR ( ,03 PLN). 11

13 Łączna szacunkowa kwota dofinansowania z EFRR dla projektów indywidualnych wynosi ,13 EUR ( ,63 PLN), w tym dla projektów z listy rezerwowej ,24 EUR ( ,52 PLN). Wartość środków EFRR stanowi 20,68% alokacji Programu. Zmiany systemu instytucjonalnego Opis Systemu Zarządzania i Kontroli Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata (OSZiK) W okresie sprawozdawczym sześciokrotnie zmieniano Opis Systemu Zarządzania i Kontroli Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata (OSZiK). Zmiany OSZIK spowodowane były, m.in.: zmianami w strukturze organizacyjnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego oraz Dolnośląskiej Instytucji Pośredniczącej, zmianą Wytycznych w zakresie warunków certyfikacji oraz przygotowania prognoz wniosków o płatność do Komisji Europejskiej w Programach Operacyjnych w ramach Narodowych Strategicznych ram Odniesienia na lata , aktualizacją wkładu Instytucji Certyfikującej do opisów systemu zarządzania i kontroli programów operacyjnych. Zestaw Instrukcji Wykonawczych (ZIW) W 2012 r. dokonano 24 zmiany poszczególnych instrukcji wykonawczych w Zestawie Instrukcji Wykonawczych, które wynikały, m.in. z: dostosowania zapisów instrukcji wykonawczych do uwag i zaleceń Instytucji Pośredniczącej w Certyfikacji, zmiany Zarządzenia Marszałka Województwa Dolnośląskiego w sprawie szczegółowego zakresu zadań Departamentu Marszałka w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Dolnośląskiego, zmian w ustawie z dnia 29 sierpnia1997 r. o ochronie danych osobowych, zmian Wytycznych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w zakresie jednolitego systemu zarządzania i monitorowania projektów indywidualnych, zmian Wytycznych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w zakresie warunków certyfikacji oraz przygotowania prognoz wniosków o płatność do Komisji Europejskiej w Programach Operacyjnych w ramach NSRO na lata , obowiązku zapewnienia kontroli krzyżowej projektów PT RPO WD z projektami PROW oraz z uwzględniania Działań 1.1, 1.2, 5.1 i 5.3 RPO WD w procedurze kontroli krzyżowej Programu oraz kontroli horyzontalnej z projektami PROW i PO RYBY w związku z uwagami IK NSRO. Wytyczne Instytucji Zarządzającej W okresie sprawozdawczym Instytucja Zarządzająca zatwierdziła nowe wytyczne: Wytyczne programowe Instytucji Zarządzającej RPO WD w zakresie monitorowania projektów realizowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata w okresie trwałości oraz zasad przeprowadzania kontroli trwałości (z wyłączeniem Działań wdrażanych przez Dolnośląską Instytucję Pośredniczącą oraz Priorytetu 10), Wytyczne Instytucji Zarządzającej Regionalnym Programem Operacyjnym dla Województwa Dolnośląskiego na lata dotyczące dochodów w projekcie, Wytyczne dla Wnioskodawców w ramach RPO WD w ramach Priorytetu 1 Wzrost konkurencyjności dolnośląskich przedsiębiorstw, Działanie 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw, Schemat 1.1.A1 Dotacje inwestycyjne dla MSP wspierające innowacyjność produktową i procesową na poziomie regionalnym zgodną z Regionalną Strategią Innowacji (z wyjątkiem projektów z zakresu turystyki), Wytyczne dla wnioskodawców w ramach RPO WD dotyczące naborów wniosków o dofinansowanie prowadzonych przez Dolnośląską Instytucję Pośredniczącą w zakresie: - dotacji inwestycyjnych dla przedsiębiorstw związanych z prowadzeniem działalności badawczo-rozwojowej, - projektów inwestycyjnych zwiększających atrakcyjność turystyczną regionu (z wykluczeniem projektów z zakresu tworzenia centrów pobytowych EURO 2012), - dotacji inwestycyjnych dla przedsiębiorstw prowadzących działalność uzdrowiskową zlokalizowanych w miejscowościach uzdrowiskowych, - nawiązywania kontaktów gospodarczych (targi, misje), - odnawialnych źródeł energii - ciepłownictwa i Kogeneracji. 12

14 Ponadto w okresie sprawozdawczym Instytucja Zarządzająca dokonała zmian następujących wytycznych obowiązujących w ramach Programu: Wytyczne programowe Instytucji Zarządzającej RPO WD w zakresie ogólnych zasad udzielania zamówień i wyboru wykonawców w transakcjach nieobjętych przepisami ustawy Prawo Zamówień Publicznych w projektach realizowanych w ramach Priorytetów 1-9 RPO WD (z wyłączeniem Działania 1.3), Wytyczne programowe Instytucji Zarządzającej RPO WD w zakresie ogólnych zasad udzielania zamówień i wyboru wykonawców w transakcjach nieobjętych przepisami ustawy Prawo Zamówień Publicznych w projektach realizowanych w ramach Priorytetu 10 RPO WD, Wytyczne programowe Instytucji Zarządzającej RPO WD dotyczące zasad dofinansowania projektów w ramach Priorytetu 8 Modernizacja infrastruktury ochrony zdrowia na Dolnym Śląsku RPO WD, Wytyczne programowe Instytucji Zarządzającej RPO WD w zakresie ogólnych zasad przeprowadzania audytu zewnętrznego projektu w ramach RPO WD, Wytyczne dotyczące przygotowania Lokalnego Programu Rewitalizacji jako podstawy udzielania wsparcia z RPO WD. Prace nad kryteriami wyboru projektów W okresie sprawozdawczym Uchwałą nr 69/12 z dnia 13 marca 2012 r. Komitet Monitorujący zatwierdził zmiany w Kryteriach wyboru operacji finansowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata Wprowadzone zmiany wynikały z konieczności zapewnienia prawidłowej weryfikacji zgodności projektów przeciwpowodziowych z Ramową Dyrektywą Wodną (2000/60/WE). Zaktualizowano również zawarty w rozdziale IV dokumentu wykaz preferencji programowych poprzez wprowadzenie preferencji dotyczących nowego działania 5.4 Zwiększanie efektywności energetycznej. Ponadto wprowadzono zmiany w Przewodniku po kryteriach (m.in. wynikające ze zmian dokonanych w Kryteriach), które zostały przyjęte przez Instytucję Zarządzającą w dniach r., r., r., r. W okresie sprawozdawczym nie przeprowadzono badań ewaluacyjnych dotyczących prac nad kryteriami wyboru Analiza postępu finansowego i rzeczowego Cel Programu Celem głównym Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata jest Podniesienie poziomu życia mieszkańców Dolnego Śląska oraz poprawa konkurencyjności regionu przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Istotna jest zatem poprawa jakości życia mieszkańców przy jednoczesnym poszanowaniu warunków środowiska przyrodniczego. Poprawa konkurencyjności regionu przez podniesienie poziomu gospodarczego i społecznego musi uwzględniać użytkowanie zasobów naturalnych zgodnie z zasadami ekorozwoju. Realizacja wskazanego celu głównego wiąże się nierozerwalnie z realizacją celów szczegółowych Programu. Pierwszym z nich jest Wzrost aktywności gospodarczej opartej o wiedzę i innowacyjność. Jego istota sprowadza się do stymulowania sfery gospodarczej, rozwoju osiągnięć sektora B+R oraz rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Pierwszy cel szczegółowy realizowany jest przez wdrażanie Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność oraz Priorytetu 2 Społeczeństwo informacyjne. Na realizację celu głównego wpływa też realizacja drugiego celu szczegółowego Rozwój infrastruktury służącej poprawie jakości środowiska, warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Niezwykle istotna jest eliminacja luki infrastrukturalnej szczególnie w sferze wodno - kanalizacyjnej, gospodarki odpadami, komunikacyjnej oraz energetycznej. Opisywany cel został ukierunkowany na tworzenie korzyści zewnętrznych dla środowiska i gospodarki z uwzględnieniem możliwości infrastrukturalnych w połączeniu z eksponowaniem walorów turystycznych regionu. Drugi cel szczegółowy jest realizowany przez wdrażanie Priorytetu 3 Transport, Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne, Priorytetu 5 Energetyka oraz Priorytetu 6 Turystyka i Kultura. Na osiągnięcie celu głównego Programu wpłynie ponadto realizacja trzeciego celu szczegółowego Poprawa bytu mieszkańców i wzrost konkurencyjności regionu poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury społecznej. Dotyczy on poprawy warunków bytowych mieszkańców w aspekcie dostępności i jakości usług edukacyjnych, zdrowotnych oraz poprawy warunków mieszkaniowych. Trzeci cel szczegółowy realizowany jest dzięki wdrażaniu Priorytetu 7 Edukacja, Priorytetu 8 Zdrowie i Priorytetu 9 Miasta. 13

15 14

16 Według stanu na dzień r. w ramach Programu podpisano/wydano umów/decyzji o dofinansowanie (w tym 412 w okresie sprawozdawczym) o wartości dofinansowania z EFRR ,49 EUR ( ,99 PLN), co stanowi 84,85% alokacji Programu. Na rzecz beneficjentów dokonano płatności o wartości dofinansowania z EFRR ,65 EUR ( ,69 PLN), co stanowi 55,26% alokacji. W ramach RPO WD według stanu na dzień r. zakończyła się realizacja 890 projektów. Wartość dofinansowania z EFRR w przypadku zakończonych projektów wynosi ,94 EUR ( ,95 PLN), co stanowi 25,81% alokacji Programu. Nabory w trybie konkursowym i systemowym Tryb konkursowy i systemowy (Priorytety 1-9) W roku 2012 w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego ogłoszono 24 konkursy w zakresie Priorytetów 1-9, w tym 6 naborów odbyło się w trybie systemowym, zaś 18 w trybie konkursowym (7 konkursów ogłosiła Dolnośląska Instytucja Pośrednicząca). 15

17 Łącznie od początku uruchomienia Programu ogłoszono 110 naborów. Wartość alokacji zaangażowana w ramach ogłoszonych naborów stanowi blisko 83% alokacji Programu. Tryb naboru Liczba uruchomionych naborów* (narastająco do ) Liczba uruchomionych naborów (w roku 2012) Kwota alokacji zaangażowana w naborach [mln EUR]* (narastająco do ) Kwota alokacji zaangażowana w naborach [mln EUR]** (w roku 2012) w trybie konkursowym ,76 95,49 w trybie systemowym ,63 58,92 ogółem ,39 154,41 *uwzględniono daty rozpoczęcia naboru przez IZ RPO WD i daty ogłoszenia naboru przez DIP **wartość alokacji uwzględnia kwoty podane w ogłoszeniach o naborach, w zaproszeniach do składania propozycji projektów/wniosków o dofinansowanie, aktualizowane na etapie wyboru projektów do dofinansowania przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego oraz na etapie podpisywania umów. Tryb właściwy dla Pomocy Technicznej (Priorytet 10) W ramach Priorytetu 10 Pomoc Techniczna ogłoszono w roku 2012 jeden nabór Planów Działań (wniosków o dofinansowanie). Łącznie od początku wdrażania Programu przeprowadzono 13 naborów w ramach Pomocy Technicznej. Nabory planowane W przyszłym okresie sprawozdawczym (rok 2013), zgodnie z obowiązującym Ramowym Planem Realizacji RPO dla Priorytetów 1-9 z dnia r. planowane jest przeprowadzenie 8 naborów wniosków o dofinansowanie, z czego 7 w trybie konkursowym (w tym Dolnośląska Instytucja Pośrednicząca - 2 nabory) i 1 w trybie systemowym. W ramach Priorytetu 10 Pomoc Techniczna w przyszłym okresie sprawozdawczym planowany jest 1 nabór wniosków o dofinansowanie (planów działań). Tryb naboru Priorytety 1-9 RPO WD Liczba planowanych naborów w roku 2013 Alokacja przeznaczona na planowane nabory w roku 2013[w EUR] w trybie konkursowym w trybie systemowym ogółem Tryb indywidualny W roku 2012 r. Instytucja Zarządzająca dokonała aktualizacji Indykatywnego Wykazu Indywidualnych Projektów Kluczowych dla Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata Obecnie na liście znajduje się 56 projektów indywidualnych, w tym 2 na liście rezerwowej. Łączna szacunkowa wartość projektów wynosi ,10 EUR, w tym projektów z listy podstawowej ,62 EUR. Łączna szacunkowa kwota dofinansowania z EFRR dla projektów indywidualnych wynosi ,13 EUR, w tym dla projektów z listy podstawowej ,89 EUR. Wartość środków EFRR projektów z listy podstawowej stanowi 20,68% alokacji Programu. W przypadku 4 projektów (z listy podstawowej IWIPK) do dnia r. nie podpisano dotąd umów o dofinansowanie. Według stanu na dzień r. wnioski o dofinansowanie 4 wskazanych powyżej projektów znajdowały się w trakcie oceny: projekt pn. Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa dolnośląskiej sieci szkieletowej wnioskodawca Województwo Dolnośląskie znajdował się w trakcie oceny merytorycznej. Ocena opisywanego projektu zakończyła się w styczniu 2013 r. W tym samym miesiącu projekt pn Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa dolnośląskiej sieci szkieletowej został wybrany do dofinansowania. Umowa o dofinansowanie została podpisana r. projekt pn. Odbudowa zniszczeń popowodziowych przy ul. Waryńskiego w Bogatyni wnioskodawca Gmina Bogatynia został wybrany do dofinansowania r. Planowana data podpisania umowy o dofinansowanie to r. 16

18 projekt pn. Lipki - Oława - modernizacja obwałowań, gm. Oława i Jelcz - Laskowice. Modernizacja wału W-1(OM) wnioskodawca Województwo Dolnośląskie reprezentowane przez Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych we Wrocławiu znajdował się w trakcie oceny merytorycznej. W styczniu 2013 r. opisywany projekt został wybrany do dofinansowania. Planowany termin podpisania umowy o dofinansowanie to r. projekt pn. Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze w Zamku Książąt Głogowskich w Głogowie wnioskodawca Gmina Miejska Głogów znajdował się w trakcie oceny formalnej. Planowany termin podpisania umowy o dofinansowanie to r. Informacje na temat celowości wybranych projektów indywidualnych, uzasadnienie ich realizacji oraz postęp w ich realizacji, zostały zamieszczone przy opisie poszczególnych Priorytetów. Nabory cieszące się najmniejszym i największym zainteresowaniem wnioskodawców (przeprowadzone w okresie sprawozdawczym) Nabory cieszące się najmniejszym zainteresowaniem: a. Instytucja Zarządzająca Działanie 1.4 Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie (Badania i Rozwój) złożono 3 wnioski o dofinansowanie, poziom wykorzystania alokacji 20,54%, Działanie 4.3 Poprawa jakości powietrza złożono 16 propozycji projektów, poziom wykorzystania alokacji na etapie propozycji projektów wyniósł 52,73%, b. Dolnośląska Instytucja Pośrednicząca Działanie 5.3 Ciepłownictwo i Kogeneracja - złożono 7 wniosków o dofinansowanie, poziom wykorzystania alokacji 35,39%. W okresie sprawozdawczym największym zainteresowaniem cieszyły się nabory: a. Instytucja Zarządzająca Działanie 1.4 Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie (Parki, inkubatory, transfer technologii) złożono 20 wniosków o dofinansowanie, poziom wykorzystania alokacji 182,95%, Działanie 2.2 Rozwój usług elektronicznych (platformy e-usług) złożono 3 wnioski o dofinansowanie, poziom wykorzystania alokacji 196,94%, Działanie 3.3 Transport miejski i podmiejski złożono 20 propozycji projektów, poziom wykorzystania alokacji na etapie propozycji projektów wyniósł 469,66%, Działanie 4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom złożono 5 propozycji projektów, poziom wykorzystania alokacji na etapie propozycji projektów wyniósł 446,49%, Działanie 5.4 Zwiększanie efektywności energetycznej złożono 28 propozycji projektów, poziom wykorzystania alokacji na etapie propozycji projektów wyniósł 408,7%, b. Dolnośląska Instytucja Pośrednicząca Działanie 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw Podschemat 1.1.D1.a Projekty inwestycyjne zwiększające atrakcyjność turystyczną regionu (z wykluczeniem projektów z zakresu tworzenia centrów pobytowych EURO 2012) złożono 159 wniosków o dofinansowanie, poziom wykorzystania alokacji wyniósł 329,64%, Działanie 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw Schemat 1.1 C (III) Dotacje inwestycyjne dla przedsiębiorstw związane z prowadzeniem działalności badawczo-rozwojowej złożono 47 wniosków o dofinansowanie, poziom wykorzystania alokacji wyniósł 246,56%. 17

19 Wnioski o dofinansowanie według Priorytetów Według stanu na dzień r. w ramach Programu złożono wniosków o dofinansowanie ocenionych pozytywnie pod względem formalnym. Wartość ogółem złożonych wniosków wynosi ,88 EUR ( ,97 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR ,95 EUR ( ,32 PLN). Stanowi to 124,63% alokacji z EFRR. W okresie sprawozdawczym złożono 547 wniosków o dofinansowanie poprawnych pod względem formalnym. Wartość ogółem tych wniosków wyniosła ,88 EUR ( ,86 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR ,28 EUR ( ,97 PLN). W porównaniu z rokiem 2011 wartość dofinansowania z EFRR w przypadku wniosków poprawnych pod względem formalnym wzrosła o 21,52%. Pomoc w podziale na grupy docelowe, rozkład terytorialny i typy beneficjentów Umowy o dofinansowanie Według stanu na dzień r. w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego podpisanych zostało umów o dofinansowanie o łącznej wartości ,54 EUR ( ,60 PLN) i wartości dofinansowania ,18 EUR ( ,91 PLN), w tym EFRR ,49 EUR ( ,99 PLN), co stanowi 84,85% alokacji. W ramach Priorytetów 1 9 podpisano umów o dofinansowanie o łącznej wartości ,14 EUR ( ,23 PLN) i wartości dofinansowania ,03 EUR ( ,06 PLN), w tym EFRR ,34 EUR ( ,14 PLN). W ramach Priorytetu 10 podpisano 108 umów o dofinansowanie o łącznej wartości ,40 EUR ( ,37 PLN), w tym wartość dofinansowania z EFRR ,15 EUR ( ,85 PLN). W porównaniu ze stanem na dzień roku, nastąpił zdecydowany postęp w zakresie zakontraktowanych umów o dofinansowanie. Na koniec 2011 roku w ramach RPO podpisano umów, w tym 108 z Priorytetu 10 Pomoc Techniczna. Poniższa tabela przedstawia przyrost podpisanych umów w porównaniu do 2011 roku (w EUR). Zakontraktowane umowy w ramach RPO Wartość ogółem projektów [EUR] Dofinansowanie ogółem [EUR] Dofinansowanie z EFRR [EUR] Liczba umów Stan na , , , Stan na , , , Przyrost podpisanych umów w 2012 roku 20,36% 16,81% 16,38% 26,20% Wykorzystanie alokacji EFRR na podstawie podpisanych umów z podziałem na poszczególne Priorytety przedstawia poniższa tabela. Priorytet Alokacja z EFRR [EUR] Wartość dofinansowania z EFRR [EUR] Liczba umów Wartość podpisanych umów w stosunku do alokacji (w %) 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność , , ,01% 2 Społeczeństwo informacyjne , , ,47% 3 Transport , , ,41% 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne , , ,59% 5 Energetyka , , ,02% 6 Turystyka i Kultura , , ,86% 7 Edukacja , , ,38% 8 Zdrowie , , ,86% 9 Miasta , , ,24% 10 Pomoc Techniczna , , ,21% RAZEM , , ,85% 18

20 Dane na temat przyrostu liczby i wartości umów o dofinansowanie w poszczególnych latach w ramach RPO WD przedstawiają poniżej zamieszczone wykresy. Rozkład terytorialny projektów Projekty, które otrzymały wsparcie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego są realizowane na obszarze całego województwa. 19

21 Rozkład projektów realizowanych w ramach RPO WD w podziale na obszar realizacji ilustruje poniżej zamieszczona tabela. Obszar realizacji Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] Liczba umów w Priorytetach 1-10 udział % w wartości dofinansowania z EFRR Obszar miejski , , , ,24% Obszar wiejski , , , ,16% Nie dotyczy , , , ,64% Obszar górski , , , ,97% RAZEM , , , ,00% Duży udział kategorii Nie dotyczy wynika z zaklasyfikowania do niej wszystkich projektów z Priorytetu 10 Pomoc Techniczna, projektu Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego (Inicjatywa JEREMIE) oraz innych projektów (np. o charakterze promocyjnym w ramach Priorytetu 6 Turystyka i Kultura) realizowanych na terenie całego Dolnego Śląska. Bliższych informacji na temat rozkładu terytorialnego projektów w ramach Programu dostarcza poniżej zamieszczone zestawienie. Dane dotyczą Priorytetów 1-9 RPO WD. Powiat Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % powiatu w wartości dofinansowania z EFRR Liczba umów w Priorytetach 1-9 Powiat bolesławiecki , , ,79 1,40% 41 Powiat dzierżoniowski , , ,98 3,22% 71 Powiat głogowski , , ,63 0,99% 20 Powiat górowski , , ,27 0,35% 8 Powiat jaworski , , ,08 1,20% 38 Powiat jeleniogórski , , ,81 3,67% 66 Powiat kamiennogórski , , ,83 1,33% 26 Powiat kłodzki , , ,93 7,33% 129 Powiat legnicki , , ,79 1,26% 25 Powiat lubański , , ,53 1,29% 39 Powiat lubiński , , ,07 1,47% 28 Powiat lwówecki , , ,40 0,45% 22 Miasto Jelenia Góra , , ,79 3,32% 53 Miasto Legnica , , ,91 3,33% 33 Miasto Wrocław , , ,29 20,09% 317 Powiat milicki , , ,12 1,04% 25 Powiat oleśnicki , , ,84 2,03% 54 Powiat oławski , , ,45 1,81% 49 Powiat polkowicki , , ,52 0,93% 18 Powiat strzeliński , , ,59 0,84% 22 Powiat średzki , , ,71 1,02% 31 Powiat świdnicki , , ,10 4,51% 94 Powiat trzebnicki , , ,40 2,47% 63 Powiat wałbrzyski , , ,52 4,82% 139 Powiat wołowski , , ,68 0,94% 29 20

22 Powiat Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % powiatu w wartości dofinansowania z EFRR Liczba umów w Priorytetach 1-9 Powiat wrocławski , , ,86 3,76% 70 Powiat ząbkowicki , , ,61 1,55% 36 Powiat zgorzelecki , , ,06 1,25% 33 Powiat złotoryjski , , ,77 0,96% 36 Dolnośląski Fundusz Powierniczy , , ,65 9,64% 1 województwo dolnośląskie* , , ,40 11,75% 44 Razem , , ,34 100,00% * jako województwo dolnośląskie zaklasyfikowano projekty realizowane na terenie co najmniej 2 powiatów We wszystkich powiatach regionu realizowane są projekty, które otrzymały wsparcie w ramach RPO WD. Rozłożenie terytorialne projektów wydaje się być względnie równomierne, poza przewagą Miasta Wrocław, które ze względu na rolę w regionie i położenie zdecydowanie dominuje pod względem ilości i wartości realizowanych na jego terenie projektów. W powyższym zestawieniu zwraca uwagę także znaczny udział w wartości dofinansowania projektów realizowanych na terenie powiatu kłodzkiego, świdnickiego, wałbrzyskiego, jeleniogórskiego, dzierżoniowskiego oraz Miasta Legnica i Miasta Jelenia Góra. 21

23 Znając rozkład terytorialny projektów realizowanych w ramach RPO WD można zaprezentować zestawienie ilustrujące rozkład projektów według podregionów województwa dolnośląskiego. Poniższa tabela dotyczy Priorytetów 1-9 RPO WD. Podregion Liczba ludności Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym dofinansowanie z EFRR [EUR] Udział % podregionu w wartości dofinansowania z EFRR Liczba realizowanych projektów legnicko - głogowski , , ,18 8,32% 132 wrocławski , , ,64 13,91% 343 jeleniogórski , , ,04 14,84% 354 wałbrzyski , , ,14 21,43% 469 m. Wrocław , , ,29 20,09% 317 całe województwo (w tym DFP)* , , ,04 21,39% 45 Razem , , ,34 100,00% * jako całe województwo ujęto projekty realizowane na terenie co najmniej 2 powiatów, w tym Dolnośląski Fundusz Powierniczy W powyższym zestawieniu nie ujęto projektów z zakresu Priorytetu 10 Pomoc Techniczna ze względu na ich specyficzny charakter (108 projektów). Największym wyzwaniem dla regionu legnicko - głogowskiego jest wzmocnienie połączeń transportowych ze stolicą regionu (Wrocław), przy jednoczesnym wzmocnieniu potencjału edukacyjnego. W podregionie legnicko - głogowskim realizowanych jest obecnie 9 projektów transportowych, których wartość dofinansowania z EFRR stanowi blisko 32% wartości projektów tam wdrażanych. W dziedzinie edukacji realizowanych jest 13 projektów. Ponadto w podregionie legnicko-głogowskim wśród 132 projektów realizowanych jest łącznie 16 projektów z zakresu transportu i kanalizacji. Wartość dofinansowania z EFRR przypadająca na wskazanych typ projektów stanowi 42,5% wartości dofinansowania wszystkich projektów realizowanych w podregionie. Blisko 1/3 projektów realizowana jest przez przedsiębiorców. Na terenie podregionu realizowane są ponadto projekty z innych istotnych dziedzin, takich jak edukacja, zdrowie, informatyka, telekomunikacja. Dzięki temu możliwy jest względnie równomierny rozwój całego regionu. W przypadku podregionu wrocławskiego najwięcej projektów realizowanych jest w dziedzinie zdrowia (30 projektów) oraz edukacji (26 projektów), co jest szczególnie istotne biorąc pod uwagę rozwój podregionu. Budowie spójności terytorialnej sprzyjają projekty z zakresu transportu i kanalizacji (łącznie 31 projektów), których wartość dofinansowania z EFRR stanowi 34% wartości wszystkich projektów wdrażanych w okręgu wrocławskim. Na wskazanym obszarze realizowane są ponadto projekty przez przedsiębiorców z wielu różnych sektorów (poligrafia, budownictwo, obróbka metali itp.). Na wysoką aktywność przedsiębiorców w tym podregionie wskazuje fakt, że realizują oni ponad 130 projektów. W przypadku podregionu jeleniogórskiego największym wyzwaniem jest poprawa warunków gospodarowania oraz wzrost poziomu innowacyjności, połączona z wykorzystywaniem mocnej strony obszaru, jaką jest oferta turystyczna i potencjał uzdrowiskowy. Wzmocnienia wymaga także system połączeń transportowych z resztą województwa. W podregionie jeleniogórskim realizowanych jest 16 projektów transportowych, których wartość dofinansowania z EFRR stanowi około 24% wartości wszystkich realizowanych na tym obszarze projektów. Poprawie jakości życia sprzyja 13 projektów z zakresu poboru i uzdatniania wody (11% wartości realizowanych w podregionie projektów), natomiast poprawie sytuacji społecznej sprzyjają projekty z dziedziny usług zdrowotnych (37 projektów). Zdecydowanym liderem pod względem liczby projektów jest jednak sektor turystyki, w połączeniu z projektami z zakresu hotelarstwa i gastronomii (90 projektów, 24,5% wartości dofinansowania). W podregionie jeleniogórskim oprócz poprawy spójności terytorialnej i systemu połączeń transportowych z resztą województwa umacniany jest rozwój turystyki. Wykorzystuje się w ten sposób mocne strony regionu wskazane, m.in. w Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego oraz w analizie SWOT Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego, tj. rozwiniętą lecz zaniedbaną bazę uzdrowiskową i turystyczno - wypoczynkową, atrakcyjne położenie przygraniczne i zróżnicowane ukształtowanie terenu (teren górski). 22

24 W przypadku podregionu wałbrzyskiego, podobnie jak w podregionie jeleniogórskim, największym wyzwaniem jest poprawa warunków gospodarowania oraz poziomu innowacyjności w połączeniu z mocną stroną obszaru, jaką jest baza turystyczna i potencjał uzdrowiskowy. Wzmocnienia wymaga system połączeń transportowych z resztą województwa. W podregionie wałbrzyskim realizowane są 23 projekty transportowe, których wartość dofinansowania z EFRR stanowi ponad 32% wartości wszystkich realizowanych na tym obszarze projektów. Na poprawę jakości życia wpływa realizacja 11 projektów z zakresu poboru i uzdatniania wody. Poprawie warunków społecznych sprzyjają projekty z dziedziny rewitalizacji obszarów miejskich (151 projektów). Podobnie, jak w przypadku podregionu jeleniogórskiego, uwagę zwraca duża liczba projektów z dziedziny turystyki, gastronomii i hotelarstwa (100). Poziom rozwoju podregionu szczególnie w zakresie marginalizacji i braku miejsc pracy może zostać wzmocniony dzięki inwestycjom w parki przemysłowe i technologiczne. Aż 11 z 18 projektów tego typu jest realizowanych na terenie powiatu dzierżoniowskiego, kłodzkiego, wałbrzyskiego i świdnickiego (powiaty o wysokim poziomie bezrobocia). Podregion wałbrzyski oprócz poprawy systemu połączeń transportowych z resztą województwa i spójności terytorialnej wzmacnia rozwój turystyki. W ten sposób wykorzystuje mocne strony regionu wskazane, m.in. w Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego oraz w analizie SWOT Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego, tj. rozwiniętą ale zaniedbaną bazę uzdrowiskową i turystyczno - wypoczynkową, atrakcyjne położenie przygraniczne i zróżnicowane ukształtowanie terenu (teren górski). W przypadku Miasta Wrocław najwięcej projektów realizują przedsiębiorcy (128 projektów). Bardzo istotne są projekty z zakresu edukacji (22 projekty), w tym dotyczące szkolnictwa wyższego i zdrowia (26 projektów) oraz projekty z zakresu turystyki i kultury (29 projektów). Warto zwrócić ponadto uwagę na projekty oznaczone w powyżej prezentowanym zestawieniu jako całe województwo. Wśród projektów ujętych w tej kategorii są bowiem bardzo ważne projekty mające wpływ na rozwój całego województwa oraz budowanie jego spójności, w tym projekty transportowe (np. Budowa drogi wojewódzkiej od drogi krajowej nr 94 do drogi wojewódzkiej nr 455 wraz z ich węzłami tzw. projekt duży), edukacyjne (np. Modernizacja centrów kształcenia zawodowego na Dolnym Śląsku ) i informatyczne (np. Dolnośląska platforma wymiany informacji o bezpieczeństwie i porządku publicznym ). W ramach wskazanej kategorii mieszczą się ponadto liczne projekty z zakresu turystyki (np. Poprawa standardu infrastruktury bezpieczeństwa, jako element wzmocnienia potencjału turystycznego Dolnego Śląska, czy też Kampania promująca Dolny Śląsk w latach ), co sprzyja budowaniu pozytywnego wizerunku województwa. Do opisywanej kategorii zaklasyfikowano także projekty mające ogromne znaczenie w dziedzinie poprawy bezpieczeństwa mieszkańców i zabezpieczenia przeciwpowodziowego (np. Magazyny przeciwpowodziowe ). Więcej informacji na ten temat dostarcza załącznik nr XII do sprawozdania Opis sytuacji społecznogospodarczej województwa dolnośląskiego w 2011 r. Sektory wsparcia Projekty, które otrzymały wsparcie w ramach RPO WD obejmują wiele sektorów gospodarki. Większość z nich można zaklasyfikować do określonych typów projektów/sektorów wsparcia. Pomocne były w tym kategorie interwencji przyporządkowane do poszczególnych projektów. W wielu przypadkach wymagały one jednak uszczegółowienia (np. kategoria Nieokreślony przemysł wytwórczy ) za pomocą klasyfikacji PKD. Tam, gdzie było to możliwe unikano ogólnych kategorii typowych dla Priorytetu. Wyróżniono m.in. projekty z zakresu turystyki (np. budowa/modernizacja obiektów sportowych, budowa szlaków turystycznych, promocja terenów turystycznych), ale także z zakresu turystyki uzdrowiskowej (np. odnowienie parku zdrojowego), kultury (np. modernizacja kina, teatru, czy też domu kultury) oraz projekty łączące w sobie cechy projektów turystycznych i kulturalnych (np. modernizacja obiektów zabytkowych). 23

25 Poniżej zamieszczone zostało zestawienie ilustrujące poszczególne typy projektów realizowane w Programie Priorytety 1-9. W opisie poszczególnych Priorytetów zaprezentowane zostały w niektórych przypadkach bardziej szczegółowe podziały. Priorytety 1-9 Typ projektu Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % branży w wartości dofinansowania z EFRR Liczba umów w Priorytetach 1-9 targi i misje gospodarcze , , ,77 0,05% 79 meblarstwo - stolarstwo , , ,49 0,11% 8 automatyka, elektromagnetyka , , ,10 0,13% 12 motoryzacja , , ,92 0,15% 11 obróbka kamieni , , ,31 0,51% 16 artykuły spożywcze , , ,36 0,60% 23 poligrafia i reklama , , ,52 0,62% 17 branża chemiczna , , ,31 0,86% 26 turystyka uzdrowiskowa , , ,06 1,03% 11 budownictwo , , ,74 1,22% 46 gospodarka odpadami , , ,31 1,33% 17 inne* , , ,75 1,39% 84 kultura , , ,73 1,40% 12 energetyka i gazownictwo , , ,42 1,45% 34 obróbka metali , , ,99 1,64% 69 park przemysłowy/technologiczny , , ,67 1,91% 18 zapewnienie bezpieczeństwa , , ,84 1,99% 15 turystyka i kultura , , ,27 2,36% 53 turystyka , , ,33 3,75% 80 hotelarstwo i gastronomia , , ,94 5,42% 141 usługi medyczne , , ,62 5,86% 128 informatyka i telekomunikacja , , ,13 6,11% 150 pobór i uzdatnianie wody/ kanalizacja , , ,36 6,14% 52 rewitalizacja , , ,35 9,22% 386 Dolnośląski Fundusz Powierniczy , , ,65 9,64% 1 edukacja , , ,32 10,27% 103 transport , , ,12 24,85% 68 Razem , , ,34 100,00% 1660 *w ramach kategorii Inne zakwalifikowano projekty reprezentujące dziedziny działalności, z których nie jest możliwe na tym etapie stworzenie innego poza wymienionym w tabeli typu projektu. W ramach opisywanej kategorii mieszczą się najczęściej pojedyncze projekty z takich dziedzin jak: doradztwo, fotografia, geodezja itp. Pod względem liczby projektów przeważają przedsięwzięcia z zakresu rewitalizacji miast (386 projektów), które jednak pod względem wartości dofinansowania z EFRR ustępują innym typom projektów. Spośród wyróżnionych sektorów gospodarczych największy udział mają natomiast transport, edukacja, pobór/uzdatnianie wody i kanalizacja, informatyka i telekomunikacja oraz usługi medyczne (w tym projekty z zakresu budowy i modernizacji obiektów infrastruktury zdrowotnej), czyli dziedziny szczególnie istotne, biorąc pod uwagę stabilny i systematyczny rozwój województwa dolnośląskiego. Uwagę zwraca udział procentowy projektu pn. Dolnośląski Fundusz Powierniczy (Inicjatywa JERMIE). 24

26 Duża wartość środków przeznaczonych na transport jest zgodna ze Strategią Rozwoju Województwa Dolnośląskiego, w której wskazano, że infrastruktura transportowa na Dolnym Śląsku wymaga modernizacji i uzupełnienia. Potrzebne jest tworzenie nowych ciągów komunikacyjnych i poprawa dostępności komunikacyjnej. Zakończyły się już inwestycje, które pozwoliły na wybudowanie 24,99 km nowych dróg oraz na zmodernizowanie 54,62 km dróg. Na podstawie podpisanych umów można się spodziewać wybudowania na Dolnym Śląsku 76,72 km nowych dróg oraz zmodernizowania 110,91 km dróg. Typy beneficjentów Za realizowane w ramach RPO WD projekty odpowiadają beneficjenci zaklasyfikowani do różnych typów. Wszystkie występujące w ramach RPO WD typy beneficjentów realizujących projekty zostały zaprezentowane w poniżej zamieszczonej tabeli. Zawiera ona dane na temat Priorytetów 1-9 Programu. Typ beneficjenta administracja rządowa, jednostka państwowa agencje i fundacje rozwoju regionalnego i lokalnego fundacja, stowarzyszenie organizacja społeczna lub organizacja gminna samorządowa pozarządowa jednostka organizacyjna Wartość ogółem [EUR] Priorytet, 1-9 Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % typu beneficjenta w wartości dofinansowania z EFRR Liczba beneficjentów , , ,88 0,54% , , ,49 0,01% , , ,77 0,45% , , ,51 0,02% 3 inny nie wymieniony na liście , , ,97 9,66% 2 instytucja kultury , , ,29 1,41% 46 instytucje otoczenia biznesu , , ,83 1,84% 15 jednostka naukowa lub badawczorozwojowa , , ,98 0,03% 1 jednostka organizacyjna jst , , ,25 0,34% 3 Jednostka samorządu terytorialnego jednostka sektora finansów publicznych , , ,26 52,55% , , ,06 1,30% 5 kościoły i związki wyznaniowe , , ,49 1,14% 23 osoba prawna lub fizyczna będąca organem prowadzącym szkoły i , , ,68 0,22% 3 placówki park narodowy lub krajobrazowy , , ,43 0,03% 1 PGL Lasy Państwowe lub jego jednostka organizacyjna , , ,74 0,05% 2 podmiot działający na zlecenie jst , , ,07 0,04% 2 przedsiębiorca lub przedsiębiorstwo spółdzielnia lub wspólnota mieszkaniowa, TBS , , ,21 19,70% , , ,26 0,47% 108 szkoła wyższa , , ,69 5,38% 34 wojewódzka samorządowa jednostka organizacyjna , , ,53 0,01% 1 zakład opieki zdrowotnej , , ,75 4,03% 72 25

27 zarządca infrastruktury transportowej , , ,22 0,79% 1 Razem , , ,34 100,00% 1660 Największą grupę w ramach typów beneficjentów stanowią jednostki samorządu terytorialnego, które realizują też projekty o największej wartości dofinansowania z EFRR. Jednostki samorządu terytorialnego chętnie aplikują o dofinansowanie w ramach Programu, co sprzyja rozwojowi poszczególnych gmin i powiatów, a co za tym idzie także całego województwa. Drugą największa grupą beneficjentów są przedsiębiorcy, a kolejne miejsca zajmują spółdzielnie, wspólnoty mieszkaniowe i TBS realizujące projekty w zakresie rewitalizacji oraz zakłady opieki zdrowotnej. Warto również wspomnieć o dość dużym zaangażowaniu szkół wyższych i instytucji kultury. Bardziej szczegółowe informacje w zakresie analizy grup docelowych, sektorów wsparcia oraz rozłożenia terytorialnego przyznanego wsparcia w ramach Programu zostały przedstawione w załączniku nr XII do sprawozdania opis sytuacji społeczno-gospodarczej województwa dolnośląskiego w 2012 r. Projekty realizowane w ramach innych programów operacyjnych Na terenie województwa dolnośląskiego realizowane są projekty w ramach innych programów operacyjnych, takich jak POIG, POIS, POKL, PO RYBY oraz PROW. Projekty w sektorach wsparcia przedstawionych w tabeli poniżej realizowane są w trzech programach operacyjnych. Sektor wsparcia Program operacyjny liczba projektów PO IG PO IS PO KL transport B+R społeczeństwo informacyjne środowisko energetyka infrastruktura społeczna* turystyka i kultura kapitał ludzki *uwzględniono projekty realizowane w zakresie edukacji i zdrowia Przedsiębiorczość wspierana jest` w ramach różnych programów operacyjnych. Przedsiębiorcy korzystają z różnych form wsparcia realizując swoje zamierzenia inwestycyjne i szkoleniowe. W ramach POIG przez przedsiębiorców realizowanych jest 670 projektów (w takich sektorach jak gospodarka elektroniczna, wspieranie działalności eksportowej i inne), 50 projektów w ramach POIS (np. w zakresie energetyki), a także 850 projektów w ramach POKL (projekty realizowane we wszystkich Priorytetach z wyjątkiem Priorytetu 4 POKL). Wsparcie udzielane firmom w ramach RPO WD jest uzupełnia wachlarz możliwości jaki dają im fundusze europejskie. Bliższych informacji o liczbie i wartości projektów realizowanych na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych dostarcza załącznik nr XII do sprawozdania opis sytuacji społeczno gospodarczej województwa dolnośląskiego w 2012 r. -punkt 5.2 Projekty realizowane na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych. Wnioski o płatność i płatności na rzecz beneficjentów Wnioski o płatność Od początku realizacji Programu zatwierdzono wniosków o płatność, w których beneficjenci wykazali wydatki kwalifikowalne w wysokości ,89 EUR ( ,56 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR ,13 EUR ( ,54 PLN), co stanowi 56,13% alokacji dla Programu. Wartości odnoszące się do wniosków o płatność zostały wykazane z uwzględnieniem kwot odzyskanych od beneficjentów. 26

28 Liczba wniosków o płatność zatwierdzonych w roku 2012 stanowi blisko 30% wszystkich wniosków o płatność zatwierdzonych do końca 2012 r. W ramach Priorytetów 1-9 w okresie sprawozdawczym zatwierdzono wniosków o płatność na kwotę dofinansowania z EFRR ,08 EUR. Narastająco zatwierdzono wniosków o płatność na kwotę dofinansowania ze środków EFRR ,74 EUR. Wartość dofinansowania z EFRR wynikająca z wniosków o płatność zatwierdzonych w roku 2012 stanowi 28% wartości dofinansowania z EFRR wszystkich zatwierdzonych wniosków o płatność. W ramach Priorytetu 10 Pomoc Techniczna w roku 2012 zatwierdzono 133 wnioski o płatność na kwotę dofinansowania ze środków EFRR ,08 EUR. Od początku realizacji Programu w Priorytecie 10 Pomoc Techniczna zatwierdzono 473 wnioski o płatność na kwotę dofinansowania z EFRR w wysokości ,40 EUR. Do dnia r. najwyższy stopień realizacji pod względem złożonych i zatwierdzonych wniosków o płatność przypadł na Priorytet 8 Zdrowie (ponad 81% alokacji Priorytetu), Priorytet 7 Edukacja (ponad 80% alokacji Priorytetu), Priorytet 6 Turystyka i Kultura (ponad 73% alokacji Priorytetu) oraz Priorytet 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność (ponad 60% alokacji Priorytetu). W pozostałych Priorytetach wartość złożonych i zatwierdzonych wniosków o płatność waha się pomiędzy 2,96% a 54,70% alokacji dla poszczególnych Priorytetów. Wśród zatwierdzonych wniosków o płatność 890 było wnioskami o płatność końcową. Wartość środków EFRR wykazana w tych wnioskach wyniosła ,94 EUR, co stanowi 25,81% alokacji z EFRR Programu. 27

29 Liczba wniosków o płatność końcową zatwierdzonych w 2012 r. stanowi 39% wszystkich wniosków o płatność końcową zatwierdzonych do końca okresu sprawozdawczego. Płatności na rzecz beneficjentów Od początku realizacji Programu dokonano na rzecz beneficjentów płatności o wartości dofinansowania z EFRR ,65 EUR ( ,69 PLN), co stanowi 55,26% alokacji Programu. Wartości odnoszące się do płatności przekazanych na rzecz beneficjentów zostały wykazane z uwzględnieniem kwot odzyskanych od beneficjentów. Wartość płatności (dofinansowanie z EFRR) dokonanych na rzecz beneficjentów w roku 2012 stanowi 27% wartości płatności dokonanych na rzecz beneficjentów od początku realizacji Programu. Instytucja Certyfikująca (MRR) przekazała do Komisji Europejskiej deklaracje na łączną kwotę EFRR ,85 EUR. Komisja Europejska przekazała refundację na łączną kwotę EFRR ,38 EUR, co stanowi 59,70% alokacji z EFRR. Zasada n+3/n+2 dla roku 2012 jest spełniona. Instytucji Zarządzającej RPO WD nie grozi automatyczne anulowane zobowiązań. 28

30 Pozostałe informacje dotyczące certyfikacji oraz refundacji środków z Komisji Europejskiej znajdują się w sprawozdaniu w punkcie Informacje finansowe. Postęp rzeczowy realizacji celów Programu Wskaźniki Jednostka miary Wartość docelowa Szacowana realizacja według umów stan na % realizacji według umów Realizacja według projektów zakończonych stan na % realizacji według projektów zakończonych Wskaźniki realizacji celu głównego Wskaźniki rezultatu Wpływ Programu na poziom PKB w województwie dolnośląskim Liczba utworzonych miejsc pracy brutto % 1,49 0, etat ,94 39,35% 1 396,55 16,69% w tym: kobiety etat ,13 34,53% 558,67 13,35% mężczyźni etat ,81 44,18% 837,88 20,02% Liczba utworzonych miejsc pracy netto szt Wskaźniki realizacji celu głównego Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego tj. Wpływ Programu na poziom PKB w województwie dolnośląskim oraz Liczba utworzonych miejsc pracy netto będą mierzone w roku 2013 i po zakończeniu Programu (rok 2015) za pomocą ewaluacji oraz z wykorzystaniem modelu makroekonomicznego HERMIN. Liczba utworzonych miejsc pracy brutto wartość docelowa etatów, w tym: kobiety etatów mężczyźni etatów szacowana realizacja 3 293,94 etatów 39,35% wartości docelowej, w tym: kobiety 1 445,13 etatów 34,53% wartości docelowej mężczyźni 1 848,81 etatów 44,18% wartości docelowej projekty zakończone 1 396,55 etatów 16,69% wartości docelowej, w tym: kobiety 558,67 etatów 13,35% wartości docelowej mężczyźni 837,88 etatów- 20,02% wartości docelowej W zakresie Priorytetów 1-9 zaplanowano utworzenie miejsc pracy na poziomie etatów (2015). W ramach podpisanych umów na koniec 2012 roku w Priorytetach 1-9 założono utworzenie 3 293,94 miejsc pracy, co stanowi 39,35% założonej w Programie wartości docelowej na 2015 rok. Uwzględniając jednak wartość zakontraktowanych umów w zakresie Priorytetów 1-9, która kształtuje się na poziomie 85,86% w stosunku do alokacji przewidzianej na Program, Instytucja Zarządzająca uważa, że niniejszy wskaźnik nie zostanie zrealizowany na poziomie zakładanej wartości docelowej przewidzianej w Programie. Na dzień 31 grudnia 2012 r. wskaźnik osiągnął wartość 1 396,55 etatów, co stanowi 16,69% zakładanej wartości docelowej. Duży wpływ na nieosiągnięcie tego wskaźnika ma kryzys gospodarczy, co potwierdza m.in. wskaźnik Stopy bezrobocia rejestrowanego, który w 2008 r. wynosił w województwie dolnośląskim 10% (w Polsce 9,5%), w 2011 r. wyniósł 12,5% a w listopadzie 2012 r. 13,0% (wzrost o 3 p.p. w porównaniu z 2008 r.). W Polsce stopa bezrobocia rejestrowanego w listopadzie 2012 r. wyniosła 12,9%. 29

31 Ponadto założenia do Programu powstawały w połowie 2007 r., a punkt wyjścia tworzyły dane statystyczne z 2006 r., gdy gospodarka polska i europejska rozwijały się bez zakłóceń. Zmiany w gospodarce i kryzys gospodarczy mają bezpośredni wpływ na rozwój przedsiębiorstw, w których planowano utworzenie znacznej liczby miejsc pracy. Należy jednak mieć na uwadze, że realizacja projektów w ramach RPO ma wpływ na zachowanie istniejących miejsc pracy oraz spowolnienie ich likwidacji, łagodząc skutki kryzysu gospodarczego w regionie. IZ RPO WD podczas renegocjacji Programu w 2011 r. proponowała zmniejszenie wartości docelowej niniejszego wskaźnika, jednak KE nie wyraziła zgody na tę zmianę. W 2013 r. IZ RPO WD zamierza ponownie wystąpić ze zmiana wskaźników, w tym dotyczących miejsc pracy. Na dzień r. wskaźnik osiągnął wartość 1 396,55 etatu, co stanowi 16,69% zakładanej wartości docelowej. Zauważyć należy dysproporcje pomiędzy miejscami pracy dla kobiet i mężczyzn. W projektach realizowanych w ramach Programu w większości utworzenie miejsc pracy przewidziano dla mężczyzn 1 848,81 etatów (56% wszystkich miejsc pracy zadeklarowanych w umowach) Dysproporcje w tworzeniu miejsc pracy dla kobiet i mężczyzn wynikają przede wszystkim ze struktury wspartych beneficjentów (rodzaju działalności przedsiębiorstw). W ramach Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność projekty realizowane są w branżach, w których zatrudnienie zdominowane jest przez mężczyzn, m.in.: budownictwo, przetwórstwo metali, obróbka kamienia, meblarstwo-stolarstwo, branża chemiczna, branża samochodowa. Natomiast w Priorytecie 6 Turystyka, przeważają miejsca pracy dla kobiet, co również wynika ze specyfiki obszaru wsparcia. Jednak najwięcej miejsc pracy tworzą przedsiębiorcy, którzy realizują projekty w Priorytecie 1. W ramach podejmowanych działań zaradczych IZ przeprowadziła w I półroczu 2013 r. wśród beneficjentów ankietę dotyczącą tworzonych miejsc pracy, które nie są wykazane w realizowanych projektach jako wskaźniki rezultatu. Według stanu na dzień r. Beneficjenci utworzyli łącznie 2 116,69 miejsc pracy w tym: - umowy o pracę 810,94 etaty, - umowy cywilnoprawne (umowy zlecenia, o dzieło) 1213,75 miejsc pracy, - kontrakty menedżerskie/lekarskie 36 miejsc pracy, - inna forma zatrudnienia 56 miejsc pracy. Ponadto w 2012 r. prowadzone było wśród beneficjentów badanie ankietowe dotyczące miejsc pracy tworzonych w ramach Instrumentów Inżynierii Finansowej u odbiorców ostatecznych. Uwzględniając wyniki badania na dzień r. u odbiorców ostatecznych powstało 200 nowych miejsc pracy. Występują problemy z pozyskiwaniem aktualnych danych na temat liczby miejsc pracy tworzonych przez ostatecznych odbiorców wsparcia. W ramach środków zaradczych przy doborze projektów z list rezerwowych IZ bierze pod uwagę liczbę miejsc pracy tworzonych w ramach poszczególnych projektów. Instytucja Zarządzająca planuje dofinansowanie projektów z listy rezerwowej w ramach naboru na projekty z zakresu turystyki dla przedsiębiorców. Pozwoli to na stworzenie nowych miejsc pracy i zniwelowanie różnicy pomiędzy liczbą nowych miejsc pracy dla kobiet i dla mężczyzn. Należy ponadto wskazać, że w naborach dotyczących B+R istniał wymóg tworzenia miejsc pracy w ramach projektów, dla których wnioskodawcy starali się o wsparcie. Poniższa tabela ilustruje tworzone miejsca pracy według sektorów wsparcia Sektor wsparcia Liczba miejsc pracy przewidziana w umowie o dofinansowanie Liczba miejsc pracy utworzona w projektach zakończonych artykuły spożywcze 73,25 29,75 automatyka, elektromagnetyka branża chemiczna budownictwo Dolnośląski Fundusz Powierniczy 17 0 edukacja 265,65 146,32 30

32 Sektor wsparcia Liczba miejsc pracy przewidziana w umowie o dofinansowanie Liczba miejsc pracy utworzona w projektach zakończonych energetyka i gazownictwo 7 1 gospodarka odpadami 37,25 0 hotele - noclegi - restauracje 843,5 152 informatyka i telekomunikacja 133,41 62,75 inne ,5 kultura 23 12,25 meblarstwo - stolarstwo motoryzacja obróbka kamieni obróbka metali park przemysłowy/technologiczny 49 3 pobór i uzdatnianie wody/ kanalizacja poligrafia i reklama 59,42 57,42 rewitalizacja 181,46 24,7 targi i misje gospodarcze 12 3 transport 52 0 turystyka ,1 turystyka i kultura 70,5 24,5 turystyka uzdrowiskowa 6 1 usługi medyczne 317,5 209,26 zapewnienie bezpieczeństwa 1 0 Razem 3 293, ,55 W 2013 r. Instytucja Zarządzająca planuje rozpocząć ewaluację pn. Ocena stanu realizacji Priorytetu 1 RPO WD "Przedsiębiorstwa i Innowacyjność" ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie B+R+I, wsparcia instytucji otoczenie biznesu wspierających przedsiębiorczość i innowacyjność, wsparcia udzielanego w ramach Inicjatywy JEREMIE oraz stopnia osiągnięcia wskaźnika dot. tworzenia nowych miejsc pracy, w której m.in. przeprowadzona zostanie analiza dotycząca zróżnicowania tworzonych miejsc pracy ze względu na płeć wraz ze wskazaniem działań wyrównujących tą dysproporcję. Data zakończenia ewaluacji planowana jest na III kwartał 2013 r. Wyniki ewaluacji posłużą IZ do wprowadzenia ewentualnych środków zaradczych w celu zniwelowania różnic w tworzonych miejscach pracy ze względu na płeć. Cel szczegółowy: Wzrost aktywności gospodarczej opartej o wiedzę i innowacyjność Wskaźniki Jednostka miary Wartość docelowa Szacowana realizacja według umów stan na % realizacji według umów Realizacja według projektów zakończonych stan na % realizacji według projektów zakończonych Cel szczegółowy: Wzrost aktywności gospodarczej opartej o wiedzę i innowacyjność Wskaźniki produktu Liczba projektów dotyczących współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a jednostkami szt ,56% ,78% 31

33 Wskaźniki Jednostka miary Wartość docelowa Szacowana realizacja według umów stan na % realizacji według umów Realizacja według projektów zakończonych stan na % realizacji według projektów zakończonych badawczymi (Działanie 1.1 i 1.2) Wskaźniki rezultatu Liczba utworzonych miejsc pracy w zakresie B+R (Działanie 1.1 i 1.4) etat ,91 98,64% 32,75 40,94% w tym: kobiety etat ,25 55,63% 7,75 19,38% mężczyźni etat ,66 141,65% 25,00 62,50% Dodatkowe inwestycje indukowane w MŚP (Działanie 1.1) euro ,26% ,11% Liczba projektów dotyczących współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a jednostkami badawczymi wartość docelowa 90 szt. szacowana realizacja 149 szt. 165,56% wartości docelowej projekty zakończone 106 szt. 117,78% wartości docelowej Wskaźnik wykazany został w umowach na poziomie 149 szt., co stanowi 165,56% wartości docelowej dla roku 2015, w projektach zakończonych ukształtował się na poziomie 106 szt. (117,78%). Przekroczenie wartości docelowej na poziomie zakontraktowanych umów wynika z faktu, że wielu przedsiębiorców wykazuje chęć współpracy z jednostkami badawczymi, co potwierdzają dostarczone już na etapie aplikowania o dofinansowanie kopie porozumień o współpracy. Liczba utworzonych miejsc pracy w zakresie B+R wartość docelowa 80 etatów, w tym: kobiety 40 etatów mężczyźni 40 etatów szacowana realizacja 78,91 etatów 98,64% wartości docelowej kobiety 22,25 etatu 55,63% wartości docelowej mężczyźni 56,66 etatu 141,65% wartości docelowej projekty zakończone 32,75 etatu 40,94% wartości docelowej kobiety 7,75 etatu 19,38% wartości docelowej mężczyźni 25 etatów 62,50% wartości docelowej Na podstawie podpisanych umów wskaźnik kształtuje się na poziomie 78,91 etatów, co stanowi 98,64% wartości docelowej dla roku W projektach zakończonych wskaźnik osiągnął pułap 40,94% tj. 32,75 etatu. Miejsca pracy dla kobiet w podpisanych umowach kształtują się na poziomie 22,25 etatów, tj. 55,63%, natomiast w zakończonych projektach utworzono dla kobiet 7,75 etatu, tj. 19,38% zakładanej wartości docelowej. Dla mężczyzn w podpisanych umowach założono utworzenie 56,66 miejsc pracy, co stanowi 141,65% wartości docelowej, natomiast w wyniku zakończenia projektów utworzono dla mężczyzn 25 etatów, co stanowi 62,50% wartości docelowej. W I półroczu 2013 r. zaplanowany został nabór w zakresie dotacji inwestycyjnych dla MŚP wspierających innowacyjność produktową i procesową na poziomie regionalnym zgodną z Regionalną Strategią Innowacji dla 32

34 Dolnego Śląska na lata (z wyłączeniem projektów z zakresu turystyki). W związku z powyższym ocena zrealizowania wskaźnika będzie możliwa w kolejnych okresach sprawozdawczych. Dodatkowe inwestycje indukowane w MŚP wartość docelowa euro. szacowana realizacja euro 140,26% wartości docelowej projekty zakończone euro 48,11% wartości docelowej Na podstawie podpisanych umów szacuje się osiągnięcie wskaźnika na poziomie 140,26% wartości docelowej dla 2015 roku, natomiast w zakończonych projektach kształtuje się on na poziomie 48,11%. Biorąc pod uwagę wartość zakontraktowanych umów w ramach Działania Inwestycje dla przedsiębiorstw kształtującą się na poziomie 86,85% oraz zakończone projekty (32,24%), można przypuszczać, że wartość wskaźnika wzrośnie. Przekroczenie wartości docelowej, spowodowane jest tym, że do realizacji projektów beneficjenci wnoszą większy wkład własny niż zakładano na etapie programowania. Większa liczba projektów niż zakładano pierwotnie jest realizowana przez małe i średnie przedsiębiorstwa, które dysponują większym wkładem własnym niż mikroprzedsiębiorstwa. To przekłada się na przekroczenie wartości opisywanego wskaźnika. Z uwagi na różnice kursowe wartość wskaźnika Dodatkowe inwestycje indukowane w MŚP liczonego w euro uległa zmianie w porównaniu z wartością tego wskaźnika wykazaną w sprawozdaniu za 2011 r. Cel szczegółowy: Rozwój infrastruktury służącej poprawie jakości środowiska, warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej Szacowana Realizacja realizacja według Wartość docelowa według projektów Wskaźniki umów zakończonych Jednostka miary stan na % realizacji według umów stan na % realizacji według projektów zakończonych Cel szczegółowy: Rozwój infrastruktury służącej poprawie jakości środowiska, warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej Wskaźniki produktu Liczba projektów dotyczących poprawy dostępności komunikacyjnej terenów inwestycyjnych i atrakcji turystycznych (Działanie 3.1) szt ,00% 19 76,00% Wskaźniki rezultatu Ilość oczyszczanych ścieków w wyniku realizacji projektów (Działanie 4.2) Liczba osób zabezpieczonych przed powodzią w wyniku realizacji projektów (Działanie 4.4) m ,99% ,57% osoby ,73% ,45% Wartości docelowe wskaźników rzeczowych realizujące cel związany z rozwojem infrastruktury służącej poprawie jakości środowiska, warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej, na podstawie zakontraktowanych umów zostały już osiągnięte lub przekroczone. Liczba projektów dotyczących poprawy dostępności komunikacyjnej terenów inwestycyjnych i atrakcji turystycznych wartość docelowa 25 szt. szacowana realizacja 25 szt. 100,00% wartości docelowej projekty zakończone 19 szt. 76,00% wartości docelowej 33

35 Na podstawie podpisanych umów zakłada się realizację wskaźnika w pełnej wysokości. 19 projektów zostało już zakończonych. Ilość oczyszczanych ścieków w wyniku realizacji projektów wartość docelowa m3 szacowana realizacja m3 181,99% wartości docelowej projekty zakończone m3 67,57% wartości docelowej Na podstawie podpisanych umów wskaźnik osiągnął pułap 181,99% wartości docelowej. W projektach zakończonych wskaźnik ukształtował się na poziomie m 3, co stanowi 67,57% wartości docelowej. Przekroczenie wartości docelowej wskaźnika dla 2015 r. wynika z dużego zainteresowania beneficjentów projektami dotyczącymi oczyszczalni ścieków, a w mniejszym zakresie projektami z zakresu kanalizacji. Ponadto IZ RPO zwiększyła pierwotną alokację przewidzianą na realizację Działania 4.2. Infrastruktura wodnościekowa, co miało istotny wpływ na przekroczenie wartości wskaźnika. Liczba osób zabezpieczonych przed powodzią w wyniku realizacji projektów wartość docelowa osób szacowana realizacja osób 713,73% wartości docelowej projekty zakończone osób 11,45% wartości docelowej Wartość wskaźnika na etapie zakontraktowanych umów wynosi 713,73% wartości dla 2015 roku. W projektach zakończonych wskaźnik wynosi osób, co stanowi 11,45% zakładanej wartości docelowej. Należy zaznaczyć, że na osiągniętą wartość wskaźnika znaczący wpływ miał projekt indywidualny pn. Magazyny przeciwpowodziowe - modernizacja, woj. dolnośląskie, w którym założono, że dzięki realizacji projektu 973 tys. os. będzie zabezpieczonych przed powodzią, co nie było przewidziane na etapie programowania. Instytucja Zarządzająca RPO WD dokona modyfikacji wartości realizacji wskaźnika w następnym okresie sprawozdawczym. IZ RPO WD przeprowadziła analizę projektu po jego zakończeniu- ze względu na błędną interpretację definicji wskaźnika zostanie dokonana korekta. Cel szczegółowy: Poprawa bytu mieszkańców i wzrost konkurencyjności regionu poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury społecznej Wskaźniki Jednostka miary Wartość docelowa Szacowana realizacja według umów stan na % realizacji według umów Realizacja według projektów zakończonych stan na % realizacji według projektów zakończonych Cel szczegółowy: Poprawa bytu mieszkańców i wzrost konkurencyjności regionu poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury społecznej Wskaźniki rezultatu Liczba studentów kierunków inżynieryjno-technicznych, matematycznych (w tym informatycznych i przyrodniczych) korzystających z efektów projektów (Działanie 7.1) Liczba zakładów opieki zdrowotnej podlegających Samorządowi Województwa objętych konsolidacją lub procesem konsolidacji w wyniku realizacji Programu (Działanie 8.1) Liczba osób zamieszkujących obszary objęte rewitalizacją (Działanie 9.1) osoby ,81% ,38% szt ,00% 3 75,00% osoby ,17% 0 0,00% 34

36 Liczba studentów kierunków inżynieryjno-technicznych, matematycznych (w tym informatycznych i przyrodniczych) korzystających z efektów projektów wartość docelowa osób szacowana realizacja osób 110,81% wartości docelowej projekty zakończone osób 41,38% wartości docelowej Wartość docelowa wskaźnika dla 2015 roku na podstawie zakontraktowanych umów została nieznacznie przekroczona i stanowi 110,81% wartości docelowej. Na przekroczenie wartości tego wskaźnika mają wpływ projekty realizowane przez dwie duże dolnośląskie uczelnie Politechnikę Wrocławską i Uniwersytet Przyrodniczy. Liczba zakładów opieki zdrowotnej podlegających Samorządowi Województwa objętych konsolidacją lub procesem konsolidacji w wyniku realizacji Programu wartość docelowa 4 szt. szacowana realizacja 4 szt. 100,00% wartości docelowej projekty zakończone 3 szt. 75,00% wartości docelowej Wskaźnik w zakontraktowanych umowach kształtuje się na poziomie 100%. Na podstawie projektów zakończonych realizacja wskaźnika stanowi 75% wartości docelowej przewidzianej dla Programu. Liczba osób zamieszkujących obszary objęte rewitalizacją wartość docelowa osób szacowana realizacja osoby 93,17% wartości docelowej projekty zakończone 0 osób 0,00% wartości docelowej Na podstawie podpisanych umów zakłada się, że wskaźnik zostanie osiągnięty na poziomie 93,17%, ze względu na fakt, że w ramach wszystkich Lokalnych Programów Rewitalizacji realizowane są już projekty w ramach RPO WD. Wartość tego wskaźnika może ulec nieznacznej zmianie, ponieważ beneficjenci w wyniku uzyskanych oszczędności poszerzają obszary wsparcia objęte Lokalnymi Programami Rewitalizacji. Brak wykazania wartości wskaźnika w kolumnie Realizacja według projektów zakończonych wynika z tego, że w ramach jednego LPR wykazana jest liczba osób, która zostanie objęta rewitalizacją poprzez realizację od kilku do kilkudziesięciu projektów. Wartość wskaźnika zostanie wykazana po zakończeniu wszystkich projektów realizowanych w ramach danego LPR. Wnioski do dalszej realizacji Programu Wnioski do dalszej realizacji Programu, w tym dotyczące planowanych realokacji znajdują się w opisie poszczególnych Priorytetów w pkt. 3 sprawozdania - Realizacja w podziale na Priorytety, postęp wdrażania Programu wg Priorytetów Rekomendacje Komisji Europejskiej W dniu r. Komisja Europejska przedstawiła rekomendacje do sprawozdania za rok 2011 z realizacji RPO WD, a w dniu r. uwagi po spotkaniu rocznym w sprawie przeglądu Programu. 1. Ocena jakościowa interwencji EFRR w infrastrukturę edukacyjną i zdrowia, wykazująca w jakim zakresie EFRR przyczynił się do poprawy jakości i dostępu do usług społecznych Efekty rzeczowe realizacji oraz wpływ interwencji na infrastrukturę edukacyjną i zdrowia zostały przedstawione w sprawozdaniu w pkt.3.7 Priorytet 7 oraz pkt.3.8 Priorytet 8 Osiągnięcie celów i analiza postępów - Realizacja zaleceń i rekomendacji Komisji Europejskiej odnoszących się do Priorytetu. 2. Ocena wsparcia dla środowiska biznesu w regionie, z oceną wartości dodanej z punktu widzenia przedsiębiorców, określająca w szczególności w jaki sposób istniejące instytucje otoczenia biznesu (wsparte ze środków UE) odpowiedziały na potrzeby przedsiębiorstw Efekty interwencji EFRR zostały przedstawione w sprawozdaniu w pkt. 3.1 Priorytet 1 Osiągnięcie celów i analiza postępów. 3. Wpływ RPO WD na zmniejszenie ubóstwa, poprzez koncentrację funduszy w szczególnie zaniedbanych obszarach i grupach docelowych 35

37 Szczegółowe informacje na ten temat znajdują się w sprawozdaniu w pkt. 3.6 Priorytet 6, pkt. 3.7 Priorytet 7, pkt. 3.8 Priorytet 8 oraz pkt. 3.9 Priorytet 9 Osiągnięcie celów i analiza postępów - Realizacja zaleceń i rekomendacji Komisji Europejskiej odnoszących się do Priorytetu. 4. Wpływ imprez (działań informacyjno-promocyjnych) współfinansowanych z funduszy UE, na zainteresowanie i/lub postęp w realizacji RPO i na jakość uzyskanych rezultatów Działania informacyjne i promocyjne podejmowane w ramach RPO WD na lata były poddane badaniom w roku 2008, czego wynikiem był szczegółowy raport,,ewaluacja dotychczasowych działań informacyjno-promocyjnych przeprowadzonych przez Instytucję Zarządzającą RPO WD na lata , służąca przygotowaniom do wdrażania Planu Komunikacji Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata Kolejna szczegółowa ewaluacja działań informacyjno-promocyjnych w ramach RPO WD planowana jest przez IZ w 2014 r.. Zostaną w niej poddane dokładnym badaniom m.in. grupy docelowe komunikacji uwzględnione w Planie Komunikacji RPO, w tym także potencjalni beneficjenci i beneficjenci Programu. Tematem badań będzie m.in. wypełnianie potrzeb potencjalnych beneficjentów w zakresie dostępu do informacji i środków, na tej podstawie oceniony zostanie stopień osiągnięcia założonych celów tych działań. W okresie pomiędzy tymi szczegółowymi badaniami ewaluacyjnymi prowadzony jest bieżący monitoring efektów działań informacyjno-promocyjnych polegający m.in. na obserwacji ilości odsłon i odwiedzin strony internetowej W tym czasie dwukrotnie strona ta była przebudowywana. Przy ostatniej przebudowie strony, przeprowadzonej pod koniec 2012 roku, pod uwagę wzięto m.in. wyniki ankiety przeprowadzonej wśród dotychczasowych beneficjentów RPO WD, dotyczące jakości przekazywanych informacji. Skuteczność działań informacyjno-promocyjnych oceniana jest także na bieżąco m.in. na podstawie bezpośrednich kontaktów potencjalnych beneficjentów z konsultantami pracującymi w punktach konsultacyjnoinformacyjnych w regionie oraz w siedzibie IZ RPO WD. Ponadto w każdym badaniu ewaluacyjnym przeprowadzonym na zlecenie IZ RPO WD, analizowana jest skuteczność podejmowanych działań informacyjno-promocyjnych. Więcej informacji na ten temat znajduje się w załączniku nr X do sprawozdania Formularz dotyczący informacji i promocji. 5. Ewaluacje i inne działania lepiej wyjaśniające osiągnięcie wszystkich celów w programie i poprawa ustalenia celów w przyszłości W każdym przeprowadzonym przez IZ RPO badaniu ewaluacyjnym poszczególnych priorytetów badane są wskaźniki w szczególności w zakresie zagrożenia osiągnięcia wskaźników programowych oraz powodów ewentualnych problemów w osiągnięciu założonych wartości. IZ RPO chce w ten sposób uzyskać odpowiedź, jakie działania powinna podjąć aby zniwelować zagrożenie nieosiągnięcia wskaźników. Badane są również zagadnienia, w jakim stopniu i czy w ogóle projekty objęte badaniem przyczyniają się do osiągnięcia celów RPO WD oraz celów badanych priorytetów. Więcej informacji w sprawozdaniu w pkt.2.7 Monitorowanie i ocena 6. Poprawa organizacji i planowania posiedzeń Komitetu Monitorującego IZ RPO WD w celu zapewnienia faktycznego dialogu podczas posiedzeń Komitetu, przestrzega zalecanego terminu przekazywania materiałów członkom oraz obserwatorom KM RPO WD. Zgodnie z zapisami Regulaminu prac KM RPO WD Informacje o czasie, miejscu i projekcie porządku obrad, a także niezbędna dokumentacja powinna zostać przekazana do wszystkich członków Komitetu na 14 dni kalendarzowych przed posiedzeniem drogą elektroniczną. Tylko w uzasadnionych przypadkach Przewodniczący może zwołać posiedzenie i przekazać członkom materiały do rozpatrzenia bez konieczności zachowania powyższego terminu. Ponadto na początku każdego roku kalendarzowego opracowywany jest przez IZ RPO WD roczny harmonogram zaplanowanych posiedzeń Komitetu Monitorującego (wraz z orientacyjną listą poruszanych spraw). Harmonogram rozsyłany na początku roku drogą elektroniczną do wszystkich członków KM RPO WD. Dodatkowo Instytucja Zarządzająca kilkukrotnie, w odpowiedzi na postulaty zgłaszane przez członków KM RPO WD przygotowywała specjalne analizy i opracowania dotyczące wdrażania Programu. Więcej informacji na ten temat w sprawozdaniu w pkt. 2.7 Monitorowanie i ocena 36

38 7. Poprawa kontraktacji i poziomu płatności dla właściwych osi priorytetowych (Priorytet 2 i Priorytet 5) Informacje na temat działań Instytucji Zarządzającej RPO WD podjętych w celu przeciwdziałania opóźnieniu w realizacji Priorytetów 2 i 5 zawarta została w sprawozdaniu w pkt. 3.2 Priorytet 2 oraz pkt. 3.5 Priorytet 5 Osiągnięcie celów i analiza postępów - Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi 8. Wzmocnienie zdolności oceny aspektów pomocy państwa w projektach IZ RPO WD od początku wdrażania Programu przykładała dużą wagę do oceny projektów pod kątem występowania pomocy publicznej. W zasadzie tylko w bardzo nielicznych przypadkach problem pomocy publicznej nie był poruszany przy ocenie projektów (np. projekty dot. budowy/modernizacji dróg publicznych, projekty z zakresu infrastruktury przeciwpowodziowej). W części konkursów (w których realizowane są projekty typowo komercyjne, a więc np. z zakresu przedsiębiorczości, B+R, energetyki itp.) występowanie pomocy publicznej było założone przez IZ RPO odgórnie (na etapie ogłoszenia o naborze), wraz ze wskazaniem właściwego/ych programów pomocowych. W pozostałych przypadkach występowanie pomocy publicznej w danym projekcie, każdorazowo badane było indywidualnie. Dotyczy to przede wszystkim projektów infrastrukturalnych, w przypadku których powstawała wątpliwość odnośnie ich ew. gospodarczego/komercyjnego wykorzystania (np. projekty z zakresu turystyki, kultury, edukacji). IZ RPO WD przy ocenie ew. występowania pomocy publicznej w projektach bardzo często korzystała z opinii specjalnie do tego celu wybranej kancelarii prawnej. W przypadku oceny skutkującej stwierdzeniem występowania pomocy publicznej w danych projektach, musiał on spełniać warunki zawarte we właściwym programie pomocowym (np. dot. poziomu intensywności wsparcia, kwalifikowalności wydatków, spełniania efektu zachęty, warunku nowej inwestycji itp.). Duże ryzyko wystąpienia pomocy publicznej przy niektórych typach projektów, skutkowało rezygnacją części potencjalnych beneficjentów z ubiegania się o wsparcie (główny powód to znacznie obniżony poziom dofinansowania). Sytuacja ta dotyczyła np. konkursu szkół wyższych w zakresie kształcenia zawodowego, gdzie przede wszystkim ze względu na duże prawdopodobieństwo objęcia projektów pomocą publiczną nie wpłynął żaden wniosek szkoły wyższej (jedyni potencjalni beneficjenci). Innym podobnym przykładem jest stosunkowo bardzo małe zainteresowanie konkursami dotyczącymi wsparcia infrastruktury badawczej (przeznaczonej na prowadzenie działalności gospodarczej) w jednostkach naukowych, szkołach wyższych, wynikające przede wszystkim z relatywnie niskiego poziomu dofinansowania, wynikającego z programu pomocowego. Weryfikacja projektów pod kątem występowania pomocy publicznej odbywa się w IZ RPO WD na poziomie oceny formalnej i merytorycznej wniosków o dofinansowanie (na podstawie zatwierdzonych przez Komitet Monitorujący RPO WD kryteriów wyboru projektów) oraz ponownie przed podpisaniem umowy o dofinansowanie (np. weryfikacja pułapu uzyskanej przez beneficjenta pomocy de minimis, celem nie przekroczenia dopuszczalnej kwoty wsparcia). W pewnych obszarach wsparcia stosowano szczególne zasady związane z badaniem intensywności udzielonej pomocy publicznej. Do obszarów tych zalicza się m.in. infrastrukturę publicznej służby zdrowia, infrastrukturę gospodarki odpadami oraz transportu zborowego. IZ RPO WD przykłada bardzo dużą wagę do skrupulatnego oceniania projektów (zwłaszcza infrastrukturalnych) pod kątem możliwości występowania pomocy publicznej. Dodatkowe informacje zostały przedstawione w sprawozdaniu w pkt Zgodność realizowanych operacji z prawem wspólnotowym w zakresie pomocy publicznej. 9. Zapewnienie zgodności z dyrektywami środowiskowymi Informacje na ten temat znajdują się w sprawozdaniu w pkt. 3.4 Priorytet 4 Osiągnięcie celów i analiza postępów - Realizacja zaleceń i rekomendacji Komisji Europejskiej odnoszących się do Priorytetu oraz pkt Zgodność realizowanych operacji z prawem wspólnotowym w zakresie ochrony środowiska Rekomendacje Instytucji Zarządzającej i innych instytucji W okresie sprawozdawczym Instytucja Zarządzająca, jak i Komitet Monitorujący nie wydali rekomendacji w zakresie realizacji Programu oraz przyszłego okresu programowania. Mając na względzie niski poziom wykorzystania środków z EFRR przypadających na jednego mieszkańca w niektórych powiatach Dolnego Śląska (m.in. w wyniku sugestii członka KM RPO WD) IZ RPO WD na początku 2012 r. zleciła firmie zewnętrznej przeprowadzenie dogłębnej analizy wybranych powiatów Dolnego Śląska pod kątem przyczyn niskiej absorpcji środków, której celem była identyfikacja przyczyny mniejszego zainteresowania aplikowaniem potencjalnych beneficjentów na danym terenie o środki w ramach RPO WD oraz 37

39 wskazanie środków zaradczych i mobilizujących. Analizie poddano 6 powiatów z województwa dolnośląskiego charakteryzujących się szczególnie niskim poziomem absorpcji wśród podmiotów działających na ich obszarze (powiaty: górowski, polkowicki, głogowski, lwówecki, zgorzelecki oraz wołowski). W celu zidentyfikowania, m.in. warunków sprzyjających/motywujących do aplikowania o środki, analizie poddano dwa powiaty jeleniogórski oraz dzierżoniowski charakteryzujące się szczególnie wysokim poziomem absorpcji środków z RPO WD. Więcej informacji na temat przeprowadzonego badania znajduje się w pkt. 2.7 Monitorowanie i ocena. Działania usprawniające wdrażanie Programu W okresie sprawozdawczym IZ podejmowała działania usprawniające wdrażanie Programu. W 2012 r. sześciokrotnie zatwierdzano zmiany w Uszczegółowieniu RPO WD. Szczegółowe informacje na ten temat znajdują się w sprawozdaniu w pkt System realizacji Programu Instrumenty Inżynierii Finansowej Inicjatywa JEREMIE realizowana jest w ramach Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i innowacyjność, Działanie 1.3 Wsparcie odnawialnych instrumentów finansowych dla MŚP Projekt pn. Dolnośląski Fundusz Powierniczy Beneficjent: Bank Gospodarstwa Krajowego jako Menedżer Funduszu Umowa została podpisana dnia r. Wartość całkowita: ,99 EUR ( ,65 PLN) Dofinansowanie z EFRR: ,99 EUR ( ,65 PLN) 100% Wkład EFRR został przekazany do Menedżera w pełnej wysokości dnia r. Strategia inwestycyjna W ramach realizacji projektu pn. Dolnośląski Fundusz Powierniczy, zgodnie z założeniami przyjętymi w Strategii Inwestycyjnej, aktualnej na dzień r., Menedżer planuje wsparcie pośredników finansowych w formie następujących produktów finansowych: - reporęczenie dla funduszy poręczeniowych - pożyczka globalna - poręczenie portfelowe - linia finansowa - wsparcie kapitałowe funduszy transferu technologii - wsparcie kapitałowe funduszy typu mezzanine. W okresie sprawozdawczym, dnia r. Instytucja Zarządzająca RPO zatwierdziła aktualizację Strategii Inwestycyjnej. Wprowadzone zmiany wynikały z konieczności dostosowania założeń przyjętych w Strategii Inwestycyjnej do stanu realizacji projektu i dotyczyły między innymi: modyfikacji założeń przyjętych dla produktu finansowego pożyczka globalna (nazwa produktu, wysokość udziału własnego Pośrednika Finansowego w powiązaniu z wielkością pożyczki, rozszerzenie katalogu Pośredników Finansowych uprawnionych do ubiegania się o wsparcie w ramach produktu) oraz wartości alokacji na produkty finansowe w poszczególnych latach realizacji projektu (dostosowanie alokacji do wartości wynikających z umów podpisanych z Pośrednikami Finansowymi w ramach już ogłoszonych konkursów). Wdrażanie Inicjatywy JEREMIE I. Produkt finansowy Reporęczenie Pierwszy konkurs Reporęczenie dla Funduszu Poręczeniowego Menedżer Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego podpisał 3 umowy operacyjne I stopnia, a wartość przyznanego pośrednikom finansowym wsparcia wynosi ,63 EUR ( ,00 PLN). Drugi konkurs Reporęczenie W dniu r. Menedżer Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego ogłosił konkurs dla pośredników finansowych na produkt finansowy Reporęczenie. Łączna kwota wsparcia przewidziana do przyznania w konkursie wynosi ,68 EUR ( ,00 PLN). Konkurs ma formułę otwartą, wnioski można składać w terminie od r. do r. W ramach produktu finansowego Reporęczenie pośrednicy finansowi podpisali 265 umów z MŚP. Łączna kwota poręczonych kredytów udzielonych dla MŚP wyniosła ,90 EUR ( ,86 PLN), 38

40 w tym wartość reporęczeń ze środków Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego wyniosła ,34 EUR ( ,64 PLN). II. Produkt finansowy Pożyczka globalna Pierwszy konkurs Pożyczka Globalna dla Funduszu Pożyczkowego W ramach ogłoszonego w 2010 r. konkursu na Produkt Finansowy Pożyczka Globalna dla Funduszu Pożyczkowego wsparcie o łącznej wartości ,31 EUR ( ,00 PLN) przyznano 4 Pośrednikom Finansowym. Drugi konkurs Pożyczka Globalna W ramach konkursu ogłoszonego w sierpniu 2011 r. Menedżer Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego podpisał z pośrednikami finansowymi 7 umów operacyjnych I stopnia o łącznej wartości wsparcia ,58 EUR ( ,00 PLN). Trzeci konkurs Pożyczka Globalna W dniu r. Menedżer Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego ogłosił kolejny konkurs dla pośredników finansowych na produkt finansowy Pożyczka Globalna. Łączna kwota wsparcia przewidziana do przyznania w konkursie wyniosła ,21 EUR ( ,00 PLN). Konkurs miał formułę otwartą, wnioski można było składać w terminie od r. do r. Według stanu na r. złożonych zostało 7 wniosków na łączną wartość ,74 EUR ( ,00 PLN). Menedżer DFP dokonał pozytywnej oceny 5 wniosków o wartości ,85 EUR ( ,00 PLN), z czego do końca 2012 r. podpisane zostały 3 umowy operacyjne I stopnia o łącznej wartości ,17 EUR ( PLN). Czwarty konkurs Pożyczka Globalna Kolejna edycja konkursu na produkt finansowy Pożyczka Globalna planowana jest w II kw r. Łącznie w ramach produktu finansowego Pożyczka Globalna do końca okresu sprawozdawczego podpisano 14 umów operacyjnych I stopnia o łącznej wartości wsparcia ,08 EUR ( ,00 PLN). W ramach produktu finansowego Pożyczka Globalna podpisanych zostało 708 umów z MŚP na łączną wartość ,03 EUR ( ,07 PLN), w tym wartość środków z Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego wynosi ,11 EUR ( ,48 PLN). III. Produkt finansowy Poręczenie Portfelowe Pierwszy konkurs Poręczenie Portfelowe W wyniku ogłoszonego w czerwcu 2011 r. konkursu Menedżer Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego podpisał z pośrednikami finansowymi 2 umowy operacyjne I stopnia o wartości wsparcia ,66 EUR ( ,00 PLN). Drugi konkurs Poręczenie Portfelowe W drugim konkursie ogłoszonym w marcu 2012 r. złożono 2 wnioski, które zostały pozytywnie ocenione i zaakceptowane do wsparcia na łączną wartość ,67 EUR ( ,00 PLN). Wnioski te zostały ocenione pozytywnie o zaakceptowane. Umowy z Pośrednikami podpisane zostaną w I kw r. Łącznie w ramach produktu finansowego Poręczenie Portfelowe uwzględniając wyniki drugiego konkursu podpisane będą 4 umowy operacyjne I stopnia o łącznej wartości wsparcia ,33 EUR ( PLN). W ramach produktu finansowego Poręczenie Portfelowe podpisane zostały 243 umowy z MŚP na łączną wartość ,43 EUR ( ,54 PLN), w tym wartość środków z Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego wynosi ,37 EUR ( ,54 PLN). IV. Podsumowanie produktów finansowych Od początku realizacji projektu do końca okresu sprawozdawczego w ramach ogłoszonych przez Menedżera DFP konkursów podpisanych zostało łącznie 19 umów z Pośrednikami Finansowymi o wartości ,37 EUR ( ,00 PLN), tj. 52,0% środków z EFRR przeznaczonych na realizację Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego. 39

41 Ze względu na typ ostatecznego odbiorcy przeważa wsparcie dla firm mikro (wsparcie uzyskało przedsiębiorców): - mikro przedsiębiorstwa szt. (87,6%), wartość wsparcia: ,04 EUR ( ,46 PLN), co stanowi 77,0%, - małe przedsiębiorstwa 136 szt. (11,2%), wartość wsparcia: ,49 EUR ( ,20 PLN), co stanowi 19,4%, - średnie przedsiębiorstwa 15 szt. (1,2%), wartość wsparcia: ,29 EUR ( ,00 PLN), co stanowi 3,6%. Łączna wartość wsparcia udzielonego przedsiębiorstwom wynosi ,37 EUR ( ,47 PLN), w tym ze środków EFRR ,83 EUR ( ,66 PLN). Efektywność udzielonego wsparcia Według stan na dzień r. w ramach realizacji projektu Dolnośląski Fundusz Powierniczy wsparcie otrzymało przedsiębiorstw, które działają w 18 sekcjach, tj.: - handel hurtowy i detaliczny 29,44% wspartych MŚP, - budownictwo 14,64% wspartych MŚP, - przetwórstwo przemysłowe 12,83% wspartych MŚP, - działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 8,31% wspartych MŚP, - działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 6,99% wspartych MŚP, - transport i gospodarka magazynowa 5,59% wspartych MŚP, - opieka zdrowotna i pomoc społeczna 4,85% wspartych MŚP, - pozostałe branże 17,35% wspartych MŚP. Postęp rzeczowy projektu Wskaźnik produktu Liczba obrotów kapitału Funduszu Powierniczego: 0,26 Liczba bezpośrednio utworzonych miejsc pracy: 10,4 etatu (w tym dla kobiet - 5,5) Wskaźnik rezultatu Liczba udzielonych pożyczek przez fundusze: 708 sztuk Wartość udzielonych pożyczek dla MŚP: ,03 EUR ( ,07 PLN) Liczba wspartych MŚP przez fundusze pożyczkowe i poręczeniowe: 973 sztuk W 2012 r. na zlecenie Menedżera Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego przeprowadzone zostało badanie w zakresie oceny luki kapitałowej w województwie dolnośląskim pomiędzy ofertą instrumentów inżynierii finansowej a zapotrzebowaniem na nie przez MŚP, na podstawie którego dokonana zostanie aktualizacja Strategii Inwestycyjnej, m.in. w zakresie wartości wskaźników produktu i rezultatu, poprzez dostosowanie ich do realnych efektów realizacji projektu. Proces opiniowania zmian do Strategii został rozpoczęty, a planowany termin ich zatwierdzenia przez IZ RPO to I kwartał 2013 r. Termin osiągnięcia docelowej wartości wskaźników przewidziany został na rok 2015 r. Problemy we wdrażaniu JEREMIE Dolnośląski Fundusz Powierniczy pomoc publiczna W związku z wejściem w życie Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego w sprawie udzielania pomocy ze środków instrumentów inżynierii finansowej w ramach regionalnych programów operacyjnych z dnia r., pojawił się problem dotyczący obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w formie poręczeń, tj. metodologii wyliczania ekwiwalentu dotacji brutto. Menedżer Dolnośląskiego Fundusz Powierniczego podjął działania konsultacje m.in. z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), zmierzające do wypracowania jednolitego stanowiska w tej sprawie. UOKiK po konsultacji z Komisją Europejską, pismem z dnia r. przedstawił stanowisko Urzędu w przedmiotowej sprawie i na jego podstawie Menedżer Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego w dniu r. wydał informację wraz z rekomendacjami dla pośredników finansowych wskazując wzór, według którego należy obliczać ekwiwalent dotacji brutto pomocy de minimis w formie gwarancji. 40

42 Dolnośląski Fundusz Powierniczy nakładanie się finansowania Zgodnie z postanowieniami Umowy o dofinansowanie, Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) jako Menedżer Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego zobowiązany jest do zapewnienia, aby w toku realizacji projektu nie nastąpiło nakładanie się finansowania przyznawanego z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, z innych funduszy, programów, środków i instrumentów Unii Europejskiej, a także innych źródeł pomocy krajowej i zagranicznej. Analogiczne obowiązki, na mocy Umów Operacyjnych I Stopnia, nałożono na wybieranych w ramach konkursów ogłaszanych przez BGK pośredników finansowych oraz ostatecznych beneficjentów, tj. MŚP. W toku praktycznej realizacji Projektu pojawiły się liczne wątpliwości dotyczące zakresu ww. zakazu (czy dotyczy on jedynie wsparcia udzielonego w postaci de minimis, czy jednostkowych projektów, a może jedynie pojedynczych wydatków w ramach danego projektu). W celu wyjaśnienia wszelkich wątpliwości Menedżer rozpoczął proces uzgodnień z właściwymi organami, w tym Ministerstwem Rozwoju Regionalnego oraz Komisją Europejską. Po uzyskaniu wiążącej interpretacji Menedżer opracuje stosowne informacje i rekomendacje dla wszystkich pośredników finansowych. Działania informacyjno-promocyjne w ramach projektu Od początku realizacji projektu Menedżer Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego prowadzi szereg czynności w zakresie promocji i informacji. Przyjmują one formę spotkań o charakterze informacyjno-szkoleniowopromocyjnym, m.in.: spotkania i konferencje promujące Dolnośląski Fundusz Powierniczy oraz szkolenia dla pracowników Punktów Informacyjno-Kontaktowych ds. Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata i pracowników Punktów Informacyjnych Funduszy Europejskich dotyczące zasad funkcjonowania Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego. Ponadto w 2011 r. i 2012 r. przeprowadzone zostały ogólnopolska i regionalne kampanie reklamowe dla Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego z wykorzystaniem telewizji, radia, prasy i internetu. Kampanie skierowane były bezpośrednio do ostatecznych beneficjentów MŚP. Wydrukowano również materiały reklamowe (ulotki i plakaty) dla Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego. Działania Grupy Roboczej w zakresie Inicjatywy JEREMIE W odbywających się cyklicznie spotkaniach Ponadregionalnej Grupy Roboczej ds. JEREMIE uczestniczą przedstawiciele Banku Gospodarstwa Krajowego oraz 5 województw zaangażowanych we wdrażanie Inicjatywy JEREMIE (dolnośląskie, łódzkie, pomorskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie). Spotkania poświęcone są bieżącym sprawom operacyjnym, do których należą głównie kwestie związane z konkursami dotyczącymi wyboru Pośredników Finansowych, Strategii Inwestycyjnej, sprawozdawczości oraz promocji. Kontrole i nieprawidłowości W okresie sprawozdawczym, w dniu r. przeprowadzona została przez IZ RPO kontrola sprawdzająca w zakresie wykonania zaleceń pokontrolnych., wydanych po kontroli na miejscu w trakcie rzeczowo-finansowej realizacji projektu, która przeprowadzona została w dniach r. w siedzibie Menedżera Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego w Warszawie. W wyniku kontroli sprawdzającej stwierdzono, że zalecenia pokontrolne wykonane zostały w całości, tj. Menedżer zintensyfikował działania związane z wdrażaniem projektu. W dniach r. w siedzibie IZ RPO oraz w dniach r. w siedzibie Menedżera Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego w Warszawie przeprowadzona została przez IZ kontrola na miejscu w trakcie rzeczowo-finansowej realizacji projektu. Zalecenia pokontrolne nie zostały wydane. W okresie od października 2011 r. do marca 2012 r. przez Urząd Kontroli Skarbowej przeprowadzony był audyt w celu weryfikacji skutecznego funkcjonowania systemu zarządzania i kontroli w zakresie Instrumentów Inżynierii Finansowej w ramach RPO WD. W wyniku audytu u Pośrednika Finansowego wydano rekomendacje w zakresie doprecyzowania opisu procedur dotyczących monitorowania prawidłowości dokonywania spłat kredytu w odniesieniu do poręczeń udzielanych ze środków Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego. Termin wykonania zalecenia ustalony został na r. Rekomendacje zostały zrealizowane przez Pośrednika Finansowego w wyznaczonym terminie, a ich wdrożenie zostanie zweryfikowane w ramach kolejnego audytu zarządzania i kontroli. W trakcie 2012 r. Menedżer przeprowadził kontrole u pośredników finansowych oraz pośrednicy finansowi kontrolowali ostatecznych beneficjentów. W wyniku przeprowadzonych kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości. 41

43 Rekomendacje KE Inżynieria finansowa: przestrzeganie procedur zamówień publicznych, pomocy publicznej oraz wprowadzenie monitoringu i kontroli jakościowej (pismo KE z dnia r.) Zgodnie z zapisami umowy o dofinansowanie projektu pn. Dolnośląski Fundusz Powierniczy z dnia r. zawartej z Bankiem Gospodarstwa Krajowego, bank jest zobowiązany m.in. do zapewnienia zachowania i przestrzeganie zasad obiektywizmu i bezstronności oraz konkurencyjności przy wyborze pośredników finansowych, do stosowania przepisów o zamówieniach publicznych w zakresie, w jakim ustawa Prawo zamówień publicznych i przepisy prawa wspólnotowego mają zastosowanie dla beneficjenta i projektu, a także przestrzegania przepisów dotyczących pomocy publicznej, jak również zobowiązanie do tego pozostałych podmiotów Dane na temat inżynierii finansowej w SFC 2007 w formie matryc zostały zamieszczone w załączniku nr IX Tabela 9 do sprawozdania Realizacja założeń Strategii EU 2020 STRATEGIA LIZBOŃSKA Poniższa tabela przedstawia wartość umów realizujących cele Strategii Lizbońskiej z podziałem na poszczególne kategorie interwencji Numer Kategorii interwencji Nazwa Kategorii interwencji 42 Alokacja EFRR w EUR* Wartość dofinansowania w podpisanych umowach w EUR % realizacji 02 Infrastruktura B+RT (w tym wyposażenie w sprzęt, oprzyrządowanie i szybkie sieci informatyczne łączące ośrodki badawcze) oraz specjalistyczne ośrodki kompetencji technologicznych ,83 11,90% Transfer technologii i udoskonalanie sieci współpracy między MŚP, między MŚP a innymi przedsiębiorstwami, uczelniami, wszelkiego rodzaju 03 instytucjami na poziomie szkolnictwa ,48 55,37% pomaturalnego, władzami regionalnymi, ośrodkami badawczymi oraz biegunami naukowymi i technologicznymi 04 Wsparcie na rzecz rozwoju B+RT, w szczególności w MŚP (w tym dostęp do usług związanych z B+RT ,22 33,85% w ośrodkach badawczych) 05 Usługi w zakresie zaawansowanego wsparcia dla przedsiębiorstw i grup przedsiębiorstw ,69 99,65% Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związane z dziedziną badań i innowacji 07 (innowacyjne technologie, tworzenie ,62 50,97% przedsiębiorstw przez uczelnie, istniejące ośrodki B+RT i przedsiębiorstwa, itp.) 08 Inne inwestycje w przedsiębiorstwa ,63 86,90% 09 Inne działania mające na celu pobudzanie badań, innowacji i przedsiębiorczości w MŚP ,77 26,39% 10 Infrastruktura telekomunikacyjna (w tym sieci szerokopasmowe) ,66 14,51% 11 Technologie informacyjne i komunikacyjne (dostęp, bezpieczeństwo, interoperacyjność, zapobieganie zagrożeniom, badania, innowacje, treści cyfrowe, ,19 96,67% itp.) 13 Usługi i aplikacje dla obywateli (e-zdrowie, e- administracja, e-edukacja, e-integracja itp.) ,12 91,64% 16 Kolej ,61 126,37% 41 Energia odnawialna: biomasa ,13 62,12% 42 Energia odnawialna: hydroelektryczna, geotermiczna i pozostałe ,52 6,58%

44 Numer Kategorii interwencji Nazwa Kategorii interwencji Alokacja EFRR w EUR* Wartość dofinansowania w podpisanych umowach w EUR % realizacji 43 Efektywność energetyczna, produkcja skojarzona (kogeneracja), zarządzanie energią ,43 27,82% 52 Promowanie czystego transportu miejskiego ,55 66,05% Ogółem ,45 74,32% *alokacja zgodnie z Tabelą Indykatywny podział wkładu funduszu (EFRR) w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Dolnośląskiego zaangażowanego w realizację Strategii Lizbońskiej wg kategorii interwencji (w euro) Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych RPO WD z dnia r. KRAJOWY PROGRAM REFORM W ramach RPO WD realizowane są działania wynikające z Krajowego Programu Reform realizujące cele Strategii Europa W ramach Krajowego Programu Reform Aktualizacja 2012/2013 przyjętego przez Radę Ministrów r. można wyróżnić 3 obszary tematyczne, na które ma wpływ wsparcie udzielane w ramach RPO WD: I Infrastruktura dla wzrostu zrównoważonego Działania zaplanowane w obszarze Infrastruktura dla wzrostu zrównoważonego bezpośrednio wpisują się w realizację celu strategii Europa 2020 w zakresie klimatu i energii oraz pośrednio pozostałych celów, tj. dotyczących zatrudnienia, nakładów na B+R, edukacji i przeciwdziałania ubóstwu. Dodatkowo wpisują się one w nurt inicjatyw flagowych: Europa efektywnie korzystająca z zasobów oraz Europejska agenda cyfrowa. Wdrożenie działań zaplanowanych w tym obszarze przyczyni się także do realizacji zaleceń Rady UE skierowanych do Polski w lipcu 2011 r.: Zalecenie 6. Podjęcie środków służących poprawie zachęt dla inwestycji w moce wytwórcze w sektorze energii, mających na celu wspieranie niskoemisyjnych technologii, a także środków służących dalszemu rozwojowi transgranicznych międzysystemowych połączeń elektroenergetycznych sieci przesyłowych. Opracowanie wieloletniego planu inwestycji w infrastrukturę kolejową i wdrożenie centralnego planu dotyczącego transportu kolejowego. II Innowacyjność dla wzrostu inteligentnego Działania zaplanowane w obszarze Innowacyjność dla wzrostu inteligentnego bezpośrednio wpisują się w realizację celu strategii Europa 2020 w zakresie zwiększania nakładów na B+R oraz w zakresie edukacji. Ponadto, ich realizacja pośrednio wpłynie na osiągnięcie celów dotyczących energii i klimatu, zatrudnienia oraz przeciwdziałaniu ubóstwu. Podejmowane działania wpisują się w nurt inicjatyw flagowych: Unia Innowacji, Europejska agenda cyfrowa, Polityka przemysłowa w erze globalizacji i Mobilna młodzież. Wdrożenie działań zaplanowanych w tym obszarze przyczyni się także do realizacji zaleceń Rady UE skierowanych do Polski w lipcu 2011 r.: Zalecenie 4. Wprowadzenie proponowanej strategii uczenia się przez całe życie. Rozszerzenie programów praktyk zawodowych i specjalnych programów kształcenia i szkolenia zawodowego dla pracowników w starszym wieku i o niskich kwalifikacjach. Wzmocnienie powiązań pomiędzy środowiskiem naukowym i przemysłem poprzez wdrażanie programu Budujemy na wiedzy. Wdrożenie reformy szkolnictwa wyższego (program Partnerstwo dla wiedzy ), tak aby lepiej dostosować ofertę edukacyjną do potrzeb rynku pracy. III Aktywność dla wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu Działania zaplanowane w obszarze Aktywność dla wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu bezpośrednio wpisują się w realizację celu strategii Europa 2020 w zakresie zatrudnienia i przeciwdziałania ubóstwu oraz pośrednio przyczyniają się do osiągnięcia celu dotyczącego edukacji. Dodatkowo ich realizacja wpisuje się w nurt inicjatyw flagowych: Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia, Mobilna młodzież oraz Europejski program walki z ubóstwem. Wdrożenie działań zaplanowanych w tym obszarze przyczyni się także do realizacji zaleceń Rady UE skierowanych do Polski w lipcu 2011 r.: Zalecenie 4. Wprowadzenie proponowanej strategii uczenia się przez całe życie. Rozszerzenie programów praktyk zawodowych i specjalnych programów kształcenia i szkolenia zawodowego dla pracowników w starszym wieku i o niskich kwalifikacjach. Wzmocnienie powiązań pomiędzy środowiskiem naukowym i przemysłem poprzez wdrażanie programu Budujemy na wiedzy. Wdrożenie reformy szkolnictwa wyższego (program Partnerstwo dla wiedzy ), tak aby lepiej dostosować ofertę edukacyjną do potrzeb rynku pracy. 43

45 Zalecenie 5. Zwiększenie udziału kobiet w rynku pracy poprzez podjęcie działań w celu zapewnienia stabilnego finansowania placówek opieki nad dziećmi w wieku przedszkolnym oraz w celu zwiększenia wskaźnika przyjmowania do tych placówek dzieci poniżej 3 lat. Poniższa tabela określa Działania KPR realizowane przez Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego (zaznaczono kolorem szarym). Obszar I KPR Infrastruktura dla wzrostu zrównoważonego Obszar II KPR Innowacyjność dla wzrostu inteligentnego Obszar III KPR Aktywność dla wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu Cele szczegółowe RPO Priorytet RPO / Obszar Działanie KPR Działanie 1.2. Rozwój i modernizacja infrastruktury ochrony środowiska Działanie 1.3. Rozwój i modernizacja infrastruktury transportowej Działanie 1.4. Rozwój i modernizacja infrastruktury energetycznej Działanie 1.5. Rozwój i modernizacja infrastruktury teleinformatycznej i telekomunikacyjne Działanie 1.6. Rozwój i modernizacja infrastruktury B+R Działanie 1.7. Rozwój i modernizacja infrastruktury społecznej Działanie 2.1 Otoczenie prawno instytucjonalne Działanie 2.2. Dostęp do finansowania Działanie 2.4. Kapitał intelektualny dla innowacyjności Działanie 3.2. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu Cel 1 RPO Wzrost aktywności gospodarczej opartej o wiedzę i innowacyjność Priorytet 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność Priorytet 2 Społeczeństwo informacyjne Priorytet 3 Transport Cel 2 RPO Rozwój infrastruktury służącej poprawie jakości środowiska, warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej Priorytet 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne Priorytet 5 Energetyka Priorytet 6 Turystyka i Kultura Cel 3 RPO Poprawa bytu mieszkańców i wzrost konkurencyjności regionu poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury społecznej Priorytet 7 Edukacja Priorytet 8 Zdrowie Priorytet 9 Miasta 44

46 STRATEGIA EUROPA 2020 Dokument. Europa Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu wyznacza trzy powiązane ze sobą i wzajemnie się wspierające priorytety, tj. inteligentny (smart), zrównoważony (sustainable) oraz sprzyjający włączeniu społecznemu (inclusive) wzrost. Strategia wyznacza 5 głównych obszarów/celów dla całej Unii Europejskiej, w których prowadzone mają być działania zmierzające do ich rozwoju i poprawy funkcjonowania, a są to: 1. zatrudnienie, 2. badania i rozwój oraz innowacje, 3. klimat i efektywność energetyczna, 4. edukacja, 5. ubóstwo/włączenie społeczne, oraz dwa dodatkowe obszary/cele społeczeństwo informacyjne oraz konkurencyjność, wynikające z inicjatyw flagowych UE (inicjatywy przewodnie). Uzupełnieniem Strategii, zawierającym katalogi i opisy działań, które mają umożliwić implementację celów stanowią inicjatywy flagowe, tj. Unia innowacji Młodzież w drodze, Europejska agenda cyfrowa, Europa efektywnie korzystająca z zasobów, Polityka przemysłowa w erze globalizacji, Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia, Europejski program walki z ubóstwem. Realizacja projektów w ramach RPO odbywa się w ramach wszystkich trzech priorytetów Strategii Europa Rozwój inteligentny (ang. smart growth), czyli rozwój oparty na wiedzy i innowacjach W ramach tego priorytetu Strategii w RPO są wspierane przedsięwzięcia w obszarze: badań i rozwoju, innowacji, otoczenia biznesu Priorytet 1 Przedsiębiorczość i Innowacje, społeczeństwa informacyjnego Priorytet 2 Społeczeństwo informacyjne Priorytet 6 Turystyka i Kultura (e-usługi), Priorytet 7 Edukacja (e-usługi), Priorytet 8 Zdrowie(e-usługi), edukacji Priorytet 7 Edukacja. W porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym nastąpił postęp w realizacji obszaru badań, rozwoju i innowacji. W ramach RPO WD realizowanych jest 115 projektów z dziedziny B+R oraz 149 projektów dotyczących współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami, a jednostkami badawczymi. W 2013 roku zaplanowane został nabór na innowacyjność produktową i procesową na poziomie regionalnym. W zakresie społeczeństwa informacyjnego realizowane są projekty z zakresu informatyzacji administracji, z zakresu e-zdrowia, e-kultury czy e-edukacji (m.in. platformy informacyjne). Ponadto realizowanych jest na razie11 projektów z zakresu infrastruktury społeczeństwa informacyjnego, które dotyczą m.in. budowy i wdrożenia bezpiecznego systemu transmisji danych, rozbudowy światłowodowej sieci szkieletowej i sieci dostępowej, budowy nieodpłatnego, bezprzewodowego dostępu do internetu. Projekty te mają też wpływ na realizację jednego z celów Europejskiej agendy cyfrowej mówiący o finansowaniu m.in. poprzez środki EFRR szybkiego dostępu szerokopasmowego. Ponadto cel ten będzie realizowany poprzez projekt indywidualny pn. Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa dolnośląskiej sieci szkieletowej oraz projekty w ramach, których nie podpisano jeszcze umów z naboru ogłoszonego w 2012 r. Najbardziej zaawansowana jest realizacja projektów w obszarze edukacji, w którym alokacja została wykorzystana w blisko 100%. W edukacji dofinansowaniem zostały objęte projekty z zakresu szkolnictwa wyższego, średniego i podstawowego. Realizowane inwestycje dotyczą przede wszystkim poprawy warunków kształcenia dzieci i młodzieży poprzez budowę i modernizację infrastruktury edukacyjnej, ale także wyposażenie specjalistycznych pracowni, zapewnienie odpowiedniej infrastruktury dla rozwoju fizycznego, czy też stworzenia nowoczesnych centrów naukowo-dydaktycznych na uczelniach wyższych. 45

47 2. Rozwój zrównoważony (ang. sustainable growth), czyli transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, efektywnie korzystającej z zasobów i konkurencyjnej. W ramach tego priorytetu Strategii w RPO są wspierane przedsięwzięcia w obszarze: klimat, energia, mobilność Priorytet 3 Transport, Priorytet 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne, Priorytet 5 Energetyka. W obszarze klimat, energia, mobilność najbardziej zaawansowane działania dotyczą ochrony środowiska oraz transportu. Główne działania podejmowane w ramach projektów dofinansowanych z RPO WD obejmują zapobieganie powstawaniu oraz redukcję zanieczyszczeń przedostających się do środowiska naturalnego, zmniejszenia obciążenia środowiska odpadami (poprzez tworzenie systemów odzysku i unieszkodliwienia odpadów komunalnych, likwidację dzikich wysypisk ) oraz ochrony wód. Prowadzi to do efektywniejszego korzystania z zasobów naturalnych, co jest celem określonym w inicjatywie przewodniej Europa efektywnie korzystająca z zasobów. W ramach RPO WD zaplanowane zostały także działania związane z efektywnością energetyczną, m.in. poprzez wspieranie projektów dotyczących wytwarzania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Wsparcie koncentrować się będzie na energii pozyskiwanej z wody oraz biomasy. W ramach RPO realizowane były na dzień r. 2 projekty dotyczące budowy, modernizacji jednostek wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych opartych o energię wodną (w tym geotermalną) oraz 1 projekt dotyczący budowy, modernizacji jednostek wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych opartych o biomasę. W ramach kolejnego naboru w Działaniu 5.1 Odnawialne źródła energii wybrano do dofinansowania 9 projektów. Umowy o dofinansowanie zostaną podpisane w 2013 r. W RPO WD realizowane są projekty w zakresie zapewnienia odpowiednich środków transportu zbiorowego, charakteryzujących się niskim obciążeniem dla środowiska naturalnego. Większość działań beneficjentów w zakresie transportu będzie koncentrować się jednak na inwestycjach dotyczących poprawy jakości połączeń i infrastruktury drogowej, co wpłynie na poprawę dostępności komunikacyjnej regionu, w tym szczególnie do ośrodków rozwoju gospodarczego i atrakcji turystycznych oraz usprawni przejazdy przez miasta (budowa obwodnic). Stworzenie alternatywy dla indywidualnego transportu samochodowego, odciążającego układ komunikacyjny miast i miejscowości oraz ograniczającej negatywny wpływ na otoczenie jest jednym z celów Priorytetu 3 Transport i także Strategii Europa Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu (ang. inclusive growth), czyli wspieranie gospodarki charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. W ramach tego priorytetu Strategii w RPO są wspierane przedsięwzięcia w obszarze: walka z ubóstwem Priorytetu 7 Edukacja, Priorytetu 8 Zdrowie, Priorytetu 9 Miasta. W obszarze zatrudnienie i umiejętności z uwagi na charakter tego obszaru oraz możliwości dofinansowania projektów środkami EFRR w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego nie są realizowane żadne projekty. Celem Strategii Europa 2020, realizowanym przez RPO jest zagwarantowanie edukacji dzieciom, zwłaszcza w rodzinach dotkniętych lub zagrożonych ubóstwem. W RPO WD realizowane są projekty dotyczące tworzenia przedszkolnych placówek edukacyjnych oraz placówek uwzględniających specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży (w tym niedosłyszących, niedowidzących). Projekty dotyczą utworzenia placówek przedszkolnych w zdecydowanej większości na obszarach wiejskich oraz małych miast. Z uwagi na wzrastający udział osób starszych w społeczeństwie coraz ważniejszym zagadnieniem staje się system opieki zdrowotnej. W celu utrzymania liczby osób aktywnych zawodowo na rynku pracy w ramach RPO WD realizowane są projekty mające poprawić jakość opieki zdrowotnej poprzez podniesienie standardu usług medycznych oraz zwiększenie dostępności do usług świadczonych przez zakłady opieki zdrowotnej. Realizacji celu Strategii Europa 2020 w odniesieniu do zachowania spójności społecznej i terytorialnej sprzyja realizacja projektów w ramach Priorytetu 9 Miasta. Przeciwdziałanie marginalizacji obszarów miast województwa dolnośląskiego, na których nasilają się negatywne zjawiska społeczne i ekonomiczne oraz ulega 46

48 degradacji stan fizyczny przestrzeni stanowi odpowiedź na założone w Strategii cele. Dla powodzenia procesów rewitalizacyjnych konieczne jest uzupełnienie przedsięwzięć infrastrukturalnych, realizowanych przy wsparciu środków Priorytetu 9 Miasta, odpowiednimi przedsięwzięciami społecznymi. W RPO WD wspierane są projekty infrastrukturalne skierowane na tworzenie instytucji społecznych, takich jak centra rozwoju zawodowego, centra aktywności, centra rehabilitacji społecznej itp. Natomiast projekty realizowane w zakresie mieszkalnictwa nakierowane są przede wszystkim na zapewnienie odpowiednich warunków mieszkaniowych dla gospodarstw domowych o niskich dochodach, osób niepełnosprawnych, mniejszości narodowych i mniejszości etnicznych. Realizacja polityk włączenia społecznego oraz polityk walki z dyskryminacją znajduje swoje odzwierciedlenie w projektach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego. Biorąc pod uwagę alokacje przeznaczone na poszczególne kategorie interwencji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego zauważyć można, iż blisko 89% zaplanowanych wydatków realizuje założone w Strategii Europa 2020 cele (załącznik nr VI do sprawozdania Tabela 6 Matryca priorytetów, obszarów, celów i inicjatyw flagowych Strategii Europa 2020 oraz kategorii interwencji realizowanych w okresie programowania ). Poniżej przedstawiono obszary Strategii Europa 2020 realizowane przez Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego dane dotyczą podpisanych umów o dofinansowanie oraz zatwierdzonych wniosków o płatność (według stanu na dzień r.). Obszary EU 2020 Badania i rozwój, innowacje, przedsiębiorczość Otoczenie Biznesu Kategorie interwencji w podpisanych umowach w RPO WD Liczba umów Umowywartość dofinansowania z EFRR [EUR] Wnioski o płatność wartość dofinansowania z EFRR [EUR] 2,3,4,5,7,8, , ,27 Społeczeństwo informacyjne 10,11, , ,51 Edukacja 75, , ,26 Klimat, energia, mobilność 16,18,23,33,35,41, 42,43,44,45, 46,50,51,52,53, , ,46 Walka z ubóstwem 61,75,76,77,78, , ,14 Przykłady projektów realizujących cele Strategii Europa 2020 zostały zamieszczone w załączniku nr XI do sprawozdania. Poniższa tabela przedstawienia Działania RPO, które wpisują się w KPR oraz obszary/cele Strategii UE 2020 Priorytety Strategii UE 2020 Rozwój inteligentny - rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji smart growth Obszary/cele Startegii UE 2020 stanowiące cel jej głównych działań Badania i rozwój, innowacje, przedsiębiorczość Społeczeństwo informacyjne Obszary Priorytetowe KPR Innowacyjność dla wzrostu inteligentnego Działania RPO wpisujące się w obszary/cele Startegii UE 2020 Działanie 1.1. Inwestycje dla przedsiębiorstw Działanie 1.2. Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla instytucji otoczenia biznesu Działanie 1.3. Wsparcie odnawialnych instrumentów finansowych dla MŚP Działanie 1.4. Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie Działanie 2.1. Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego Działanie 2.2. Rozwój usług elektronicznych Działanie 6.4. Turystyka kulturowa Działanie 6.5. Działania wspierające infrastrukturę turystyczną i kulturową 47

49 Priorytety Strategii UE 2020 Rozwój zrównoważony - wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; suistainable growth Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu - wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. inclusive growth Obszary/cele Startegii UE 2020 stanowiące cel jej głównych działań Edukacja Klimat, energia, mobilność Otoczenie biznesu (+przedsiębiorczość) Zatrudnienie i umiejętności Walka z ubóstwem Obszary Priorytetowe KPR Infrastruktura dla wzrostu zrównoważonego Aktywność dla wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu Działania RPO wpisujące się w obszary/cele Startegii UE 2020 Działanie 7.1. Rozwój infrastruktury szkolnictwa wyższego Działanie 7.2. Rozwój infrastruktury placówek edukacyjnych Działanie 8.1. Poprawa jakości opieki zdrowotnej Działanie 7.1. Rozwój infrastruktury szkolnictwa wyższego Działanie 7.2. Rozwój infrastruktury placówek edukacyjnych Działanie 3.1. Infrastruktura drogowa Działanie 3.2. Transport i infrastruktura kolejowa Działanie 3.3. Transport miejski i podmiejski Działanie 4.1. Gospodarka odpadami Działanie 4.2. Infrastruktura wodno-ściekowa Działanie 4.3. Poprawa jakości powietrza Działanie 4.4. Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom Działanie 4.5. Rekultywacja obszarów zdegradowanych Działanie 4.6.Wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem środowiska naturalnego Działanie 4.7.Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna Działanie 5.1. Odnawialne źródła energii Działanie 5.2. Dystrybucja energii elektrycznej Działanie 5.3. Ciepłownictwo i kogeneracja Działanie 5.4. Zwiększanie efektywności energetycznej Działanie 1.1. Inwestycje dla przedsiębiorstw Działanie 1.2. Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla instytucji otoczenia biznesu Działanie 1.3. Wsparcie odnawialnych instrumentów finansowych dla MŚP Działanie 1.4. Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie nie dotyczy RPO WD Działanie 7.2. Rozwój infrastruktury placówek edukacyjnych Działanie 8.1. Poprawa jakości opieki zdrowotnej Działanie 9.1. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców Działanie 9.2. Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie mieszkalnictwa w miastach poniżej 10 tysięcy mieszkańców Strategia UE dla Regionu Morza Bałtyckiego Strategia UE dla Regionu Morza Bałtyckiego (SUE RMB) w ramach RPO WD wdrażana jest poprzez realizację projektów wpisujących się w poszczególne priorytety Strategii. Województwo dolnośląskie nie realizuje projektów flagowych zidentyfikowanych w Planie działań Strategii. W 2012 r. w ramach realizacji Strategii Bałtyckiej Instytucja Zarządzająca nie podejmowała działań informacyjno-promocyjnych czy szkoleniowych współfinansowanych ze środków Pomocy Technicznej. W systemie wdrażania RPO WD nie wprowadzono szczególnych mechanizmów w ramach wdrażania SUE RMB. IZ RPO prowadzi stały monitoring realizacji projektów wybranych do dofinansowania. Podczas 48

50 procedury oceny i wyboru projektów do dofinansowania istnieją kryteria oceny, które również mają wpływ na wybór projektów przyczyniających się do realizacji Strategii Morza Bałtyckiego. W roku 2012 podpisano łącznie 233 umowy o dofinansowanie projektów realizowanych w ramach kategorii interwencji związanych z SUE RMB o wartości ogółem ,27 EUR, w tym dofinansowanie z EFRR ,36 EUR. Od uruchomienia Programu do dnia r. podpisano ogółem 1093 umów o dofinansowanie projektów realizowanych w ramach kategorii interwencji związanych ze Strategią o wartości ,77 EUR, w tym dofinansowanie z EFRR ,95 EUR. Szczegółowe dane dotyczące Strategii zawiera Załącznik do Sprawozdania nr VII Tabela 7. SUE RMB przedstawiający wpływ projektów realizowanych w ramach RPO WD na Strategię UE dla Regionu Morza Bałtyckiego. Główne obszary priorytetowe narastająco do narastająco do rok 2012 [EUR] Rok 2012 [%] Strategii [EUR] [%] Energia ,89 11, ,42 1,77 B+R, innowacje ,18 8, ,15 2,83 Środowisko ,26 8, ,34 10,46 Transport ,35 44, ,57 25,91 Przedsiębiorczość ,27 18, ,08 26,79 Edukacja, turystyka, zdrowie ,41 8, ,39 32,24 Suma ,36 100, ,95 100,00 Filar I. Region Morza Bałtyckiego jako obszar Zrównoważony W 2012 r. w zakresie Filaru I podpisano w ramach RPO WD łącznie 17 umów o dofinansowanie projektów realizowanych w ramach kategorii interwencji związanych z SUE RMB o wartości całkowitej ,31 EUR, w tym dofinansowanie z EFRR ,26 EUR. Od uruchomienia Programu do dnia r. dla ww. obszaru podpisano ogółem 79 umowy o wartości całkowitej ,09 EUR, w tym dofinansowanie z EFRR ,34 EUR. Wszystkie projekty w tym Filarze realizowane są w ramach Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne. Filar I. Region Morza Bałtyckiego jako obszar Zrównoważony Zachowanie stref przyrodniczych oraz bioróżnorodności, uwzględniając łowiska morskie Redukcja użytkowania oraz wpływu substancji niebezpiecznych Liczba Umowy podpisane rok 2012 Wartość całkowita [EUR] w tym EFRR [EUR] 49 Umowy podpisane narastająco do r. Wartość w tym EFRR Liczba całkowita [EUR] [EUR] , , , , , , , ,86 Razem , , , ,34 W zakresie Priorytetu Zachowanie stref przyrodniczych oraz bioróżnorodności, uwzględniając łowiska morskie w ramach RPO WD projekty realizowane są w Działaniu 4.2 Infrastruktura wodno-ściekowa oraz Działaniu 4.7 Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna. Dotyczą one zachowania naturalnych stref oraz bioróżnorodności biologicznej głównie poprzez budowę sieci kanalizacyjnych, budowę i rozbudowę oczyszczalni ścieków na terenie województwa dolnośląskiego (30 umów) oraz promowania bioróżnorodności i edukacji ekologicznej (23 umowy). W zakresie Priorytetu Redukcja użytkowania oraz wpływu substancji niebezpiecznych, projekty realizowane są w ramach Działania 4.1 Gospodarka odpadami, Działania 4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom oraz Działania 4.6 Wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem środowiska naturalnego. Projekty te dotyczą ograniczenia stosowania i oddziaływania substancji niebezpiecznych

51 najczęściej poprzez rekultywację składowisk odpadów komunalnych, wysypisk śmieci (łącznie podpisano 16 umów) oraz zapobiegania zagrożeniom i innym działaniom na rzecz ochrony środowiska (10 umów). W zakresie pozostałych Priorytetów SUE RMB, tj. Redukcja środków odżywczych w morzu do akceptowalnego poziomu, Region wzorcowy dla czystej żeglugi i transportu morskiego oraz Łagodzenie skutków oraz adaptacji do zmian klimatycznych nie przewiduje się realizacji projektów, ze względu brak w RPO WD kategorii interwencji obejmujących ten zakres. Filar II. Region Morza Bałtyckiego jako obszar Dobrobytu W 2012 r. w zakresie Filaru II w ramach RPO WD podpisano łącznie 159 umów o dofinansowanie projektów realizowanych w ramach kategorii interwencji związanych z SUE RMB o wartości całkowitej ,15 EUR, w tym dofinansowanie z EFRR ,45 EUR. Od uruchomienia Programu do dnia r. dla ww. obszaru podpisano ogółem 599 umów o dofinansowanie projektów o wartości całkowitej ,58 EUR, w tym dofinansowanie z EFRR ,23 EUR. Wszystkie projekty w Filarze II są realizowane w ramach Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i innowacyjność. Filar II. Region Morza Bałtyckiego jako obszar Zrównoważony Wykorzystanie pełnego potencjału regionu w zakresie badań i innowacji Wdrożenie Small Business Act: promocja przedsiębiorczości, wzmocnienie MŚP oraz podniesienie poziomu efektywnego wykorzystania zasobów ludzkich Licz ba Umowy podpisane rok 2012 Wartość całkowita [EUR] w tym EFRR [EUR] Umowy podpisane - narastająco do r. Wartość Licz w tym EFRR całkowita ba [EUR] [EUR] , , , , , , , ,08 Razem , , , ,23 W zakresie Priorytetu Wykorzystanie pełnego potencjału regionu w zakresie badań i innowacji w ramach RPO WD projekty są realizowane w Działaniu 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw, Działaniu 1.2 Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla Instytucji Otoczenia Biznesu oraz Działaniu 1.4 Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość. Projekty dotyczą inwestycji infrastrukturalnych w dziedzinie B+R (3 umowy), transferu technologii i udoskonalenia sieci współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami (5 umów), wsparcia na rzecz rozwoju B+R (2 umowy) oraz inwestycji w przedsiębiorstwa i ośrodki B+R związane z w innowacyjnymi technologiami (77 umów). W zakresie Priorytetu Wdrożenie Small Business Act: promocja przedsiębiorczości, wzmocnienie MŚP oraz podniesienie poziomu efektywnego wykorzystania zasobów ludzkich projekty są realizowane w ramach Działania 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw (391 umów), Działania 1.2 Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla IOB (110 umów), Działania 1.3 Wsparcie odnawialnych instrumentów finansowych dla MŚP (1 umowa), w ramach której wsparto przedsiębiorstw oraz Działania 1.4 Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość (10 umów). Realizowane projekty dotyczą promocji przedsiębiorczości, wzmocnienia MŚP oraz podniesienia poziomu efektywnego wykorzystania zasobów ludzkich. Większość umów związanych jest z rozbudową istniejącego przedsiębiorstwa, rozszerzeniem zakresu działalności gospodarczej, rozpoczęciem w przedsiębiorstwie działań obejmujących dokonywanie zasadniczych zmian produkcji bądź procesu produkcyjnego, zmianą wyrobu lub usługi, w tym także zmianą w zakresie sposobu świadczenia usług, wdrażaniem wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych w zakresie innowacyjności podejmowanych przez przedsiębiorstwa. W zakresie Priorytetu Usuwanie przeszkód w rynku wewnętrznym w regionie Morza Bałtyckiego w tym poprawa współpracy w zakresie ceł i podatków oraz Priorytetu Wzmocnienie zrównoważonego rozwoju rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa nie realizuje się projektów w ramach RPO WD. Filar III. Region Morza Bałtyckiego jako obszar Dostępny i Atrakcyjny W roku 2012 w zakresie Filaru III podpisano w ramach RPO WD łącznie 57 umów o dofinansowanie projektów realizowanych w ramach kategorii interwencji związanych z SUE RMB o wartości całkowitej ,81 EUR, w tym dofinansowanie z EFRR ,65 EUR. 50

52 Od uruchomienia Programu do dnia r. dla ww. obszaru podpisano ogółem 415 umów o dofinansowanie projektów o wartości całkowitej ,10 EUR, w tym dofinansowanie z EFRR ,38 EUR. Filar III. Region Morza Bałtyckiego jako obszar Dostępny i Atrakcyjny Poprawa dostępności, efektywności i bezpieczeństwa rynków energetycznych Wzmocnienie wewnętrznych i zewnętrznych połączeń transportowych Utrzymanie i wzmocnienie atrakcyjności Regionu Morza Bałtyckiego w szczególności poprzez edukację, turystykę i poziom zdrowotności Licz ba Umowy podpisane rok 2012 Wartość całkowita [EUR] w tym EFRR [EUR] Umowy podpisane - narastająco do r. Wartość Licz w tym EFRR całkowita ba [EUR] [EUR] , , , , , , , , , , , ,39 Razem , , , ,38 W zakresie Priorytetu Poprawa dostępności, efektywności i bezpieczeństwa rynków energetycznych w ramach RPO WD projekty są realizowane w Priorytecie 5 Energetyka, Działanie 5.1 Odnawialne źródła energii, Działanie 5.2 Dystrybucja energii elektrycznej i gazu, Działanie 5.3 Ciepłownictwo i kogeneracja oraz Działanie 5.4 Zwiększanie efektywności energetycznej. Dotyczą one inwestycji w jednostkach wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych opartych o energię wodną oraz biomasę (3 umowy), poprawy dostępu do rynków energii poprzez budowę sieci gazowych i przyłączy gazu (26 umów), poprawy efektywności energetycznej i produkcji skojarzonej (5 umów). W zakresie Priorytetu Wzmocnienie wewnętrznych i zewnętrznych połączeń transportowych projekty są realizowane w ramach Priorytetu 3 Transport, Działanie 3.1 Infrastruktura drogowa oraz Działanie 3.2 Transport i infrastruktura kolejowa. Dotyczą one poprawy połączeń drogowych (58 umów), kolejowych (2 umowy) oraz zakupu taboru kolejowego (1 umowa). W zakresie Priorytetu Utrzymanie i wzmocnienie atrakcyjności Regionu Morza Bałtyckiego w szczególności poprzez edukację, turystykę, i poziom zdrowotności projekty są realizowane w ramach następujących Działań RPO WD: Priorytet 2 Społeczeństwo informacyjne: Działanie 2.2 Rozwój usług elektronicznych, Priorytet 6 Turystyka i kultura: Działanie 6.1 Turystyka uzdrowiskowa, Działanie 6.2 Turystyka aktywna, Działanie 6.3 Turystyka biznesowa, Działanie 6.4 Turystyka kulturowa, Działanie 6.5 Działania wspierające infrastrukturę turystyczną i kulturową, Priorytet 7 Edukacja: Działanie 7.1 Rozwój infrastruktury szkolnictwa wyższego, Działanie 7.2 Rozwój infrastruktury placówek edukacyjnych, Priorytet 8 Zdrowie: Działanie 8.1 Poprawa jakości opieki zdrowotnej. Realizowane projekty dotyczą rozwoju i promocji rynku turystycznego, wzrostu liczby turystów, przedsiębiorców, inwestorów, naukowców (154 umowy), zmniejszania różnic w dostępie do podstawowej opieki zdrowotnej w regionie i jej jakości (67 umów), oświaty (60 umów) oraz tworzenia usług i aplikacji dla obywateli poprzez sieci informatyczne i e-usługi w dziedzinach edukacji, turystyki i zdrowia (39 umów). Filar IV. Region Morza Bałtyckiego jako Obszar Bezpieczny W zakresie Filaru IV. Przekształcenie Regionu Morza Bałtyckiego w obszar Bezpieczny i Chroniony nie przewiduje się realizacji projektów w ramach RPO WD. 51

53 Podsumowanie Wraz z postępem wdrażania Programu wzrasta zaangażowanie środków EFRR w realizację Strategii Regionu Morza Bałtyckiego. W 2012 r. podpisane zostały łącznie 233 nowe umowy na kwotę EFRR 117,2 mln EUR. Do końca okresu sprawozdawczego, w stosunku do podpisanych umów (z wyłączeniem Pomocy Technicznej), poziom zgodności realizowanych projektów w obszarach interwencji związanych z SUE RMB wyniósł 82,26%. Od początku Programu największe środki zostały zakontraktowane w SUE RMB w obszarze edukacji, turystyki i zdrowia (łącznie) 32,24% środków odpowiadających kategoriom interwencji, w obszarze przedsiębiorczości 26,79%, transportu 25,91% oraz środowiska 10,46%. W pozostałych obszarach kontraktacja środków Programu jest znacząco niższa i wynosi w przypadku obszaru badań i rozwoju oraz innowacji 2,83%, a energii 1,77%. W 2013 r. Instytucja Zarządzająca planuje nabory projektów w ramach kategorii interwencji realizujących Strategię Bałtycką w następujących obszarach priorytetowych: edukacja, turystyka i zdrowie - 2,9 mln EUR w dziedzinie turystyki uzdrowiskowej (Filar III), środowisko 1,5 mln EUR w dziedzinie gospodarki odpadami (Filar I), B+R i innowacje - 9,8 mln EUR w dziedzinie innowacyjności i infrastruktury IOB (Filar II), energia - 7 mln EUR w dziedzinie odnawialnych źródeł energii oraz termomodernizacji placówek edukacyjnych i ochrony zdrowia (Filar III). Przykłady projektów realizowanych w ramach RPO WD wpisujących się w priorytety Strategii Morza Bałtyckiego Zachowanie stref przyrodniczych oraz bioróżnorodności, uwzględniając Priorytet SRMB łowiska morskie Obszar priorytetowy SRMB Środowisko Projekt flagowy (tak/nie) nie Priorytet, działanie, Priorytet 4. Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne poddziałanie PO Działanie 4.2 Infrastruktura wodno-ściekowa Budowa sieci kanalizacji sanitarnej i wodociągowej wraz z obiektami Tytuł projektu towarzyszącymi dla miejscowości Stara Kamienica, Kromnów i Kopaniec beneficjent Gmina Stara Kamienica Lider projektu flagowego (tak/nie) nie Data podpisania umowy Wartość podpisanej umowy (ogółem) ,01 EUR Wartość podpisanej umowy (dofinansowanie UE) ,74 EUR Okres realizacji projektu Od do Opis projektu, w tym informacja na temat zgodności ze Strategią Projekt polegał na budowie kompleksowej sieci kanalizacji sanitarnej w gminie Stara Kamienica. Realizacja projektu pozwoliła znacznie poprawić stopień skanalizowania obszarów wiejskich gminy, posiadających znaczne braki infrastruktury w zakresie odprowadzania ścieków. Zmniejszenie ilości zanieczyszczeń przedostających się do wód, w tym przede wszystkim do wód powierzchniowych, stanowiących źródło wody pitnej dla mieszkańców aglomeracji jeleniogórskiej, realizacja projektu prowadzi do poprawy poziomu ochrony środowiska naturalnego. W wyniku realizacji projektu wybudowano 24,5 km sieci wodociągowej i 22 km sieci kanalizacyjnej, do których podłączono ponad 2 tys. osób. Projekt jest zgodny z Priorytetem SUE RMB Zachowanie stref przyrodniczych oraz bioróżnorodności, uwzględniając łowiska morskie. Zdjęcia lub wizualizacje - 52

54 Priorytet SRMB Redukcja użytkowania oraz wpływu substancji niebezpiecznych Obszar priorytetowy SRMB Środowisko Projekt flagowy (tak/nie) nie Priorytet, działanie, poddziałanie PO Priorytet 4. Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne Działanie 4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom Tytuł projektu Remont zabudowy regulacyjnej rzeki Kamiennej w km w miejscowości Jelenia Góra beneficjent Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu Lider projektu flagowego (tak/nie) nie Data podpisania umowy Wartość podpisanej umowy (ogółem) ,29 EUR Wartość podpisanej umowy (dofinansowanie UE) ,12 EUR Okres realizacji projektu Od do W ramach projektu wyremontowano istniejące ubezpieczenia brzegowe (w większości murów oporowych) i denne (stopnie, progi korekcyjne), odbudowano zniszczone odcinki ubezpieczeń brzegowych oraz dennych oraz również lokalnie podwyższono ubezpieczenia w newralgicznych miejscach. Realizacja projektu zwiększa bezpieczeństwo przeciwpowodziowe mieszkańców miasta Jelenia Góra i podmiotów gospodarczych, a także Opis projektu, w tym poprawia bezpieczeństwo przeciwpowodziowe mieszkańców Sobieszowa informacja na temat i Cieplic Śląskich. zgodności ze Strategią W wyniku realizacji projektu 2 tys. osób zostało bezpośrednio zabezpieczonych przed powodzią, a powierzchnia terenów objętych ochrona przeciwpowodziową wyniosła 500 ha. Projekt jest zgodny z Priorytetem SUE RMB Redukcja użytkowania oraz wpływu substancji niebezpiecznych. Zdjęcia lub wizualizacje - Priorytet SRMB Wykorzystanie pełnego potencjału regionu w zakresie badań i innowacji Obszar priorytetowy SRMB B+R, innowacje Projekt flagowy (tak/nie) nie Priorytet, działanie, poddziałanie PO Priorytet 1. Przedsiębiorstwa i innowacyjność Działanie 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw Tytuł projektu Realizacja nowej inwestycji w firmie Astol poprzez wdrożenie nowatorskich rozwiązań technologicznych i produktowych beneficjent Astol Fabryka Okien Adam Łabieniec Lider projektu flagowego nie (tak/nie) Data podpisania umowy Wartość podpisanej umowy ,00 EUR (ogółem) Wartość podpisanej umowy ,40 EUR (dofinansowanie UE) Okres realizacji projektu Od do Projekt polegał na zakupie nowatorskiej linii do produkcji stolarki PCV firmy Astol. Nowe okna charakteryzują się wysokimi parametrami ochrony przed hałasem i utratą ciepła, odpornością na zmienne warunki atmosferyczne, Opis projektu, w tym informacja na temat trwałością i długą eksploatacją. Dodatkowo zakupiono specjalistyczne oprogramowanie do zarządzania produkcją. zgodności ze Strategią Realizacja projektu umożliwiła istotny wzrost innowacyjności przedsiębiorstwa, które wyróżnia się teraz w skali całego kraju nowatorską linią produkcyjną i systemem zarządzania produkcją. Przedsięwzięcie zagwarantowało pełną automatyzację produkcji, zwiększenie mocy 53

55 produkcyjnych, wzrost wydajności, efektywniejsze wykorzystanie czasu pracy oraz szybszą realizację zamówień. Projekt wpisuje się w Priorytet SRMB Wykorzystanie pełnego potencjału regionu w zakresie badań i innowacji. Zdjęcia lub wizualizacje - Priorytet SRMB Obszar priorytetowy SRMB Projekt flagowy (tak/nie) Priorytet, działanie, poddziałanie PO Tytuł projektu beneficjent Lider projektu flagowego (tak/nie) Data podpisania umowy Wartość podpisanej umowy ,96 EUR (ogółem) Wartość podpisanej umowy ,64 EUR (dofinansowanie UE) Okres realizacji projektu Od do Opis projektu, w tym informacja na temat zgodności ze Strategią Wdrożenie Small Business Act: promocja przedsiębiorczości, wzmocnienie MŚP oraz podniesienie poziomu efektywnego wykorzystania zasobów ludzkich Przedsiębiorczość nie Priorytet 1. Przedsiębiorstwa i innowacyjność Działanie 1.4 Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie Bielawski Inkubator Przedsiębiorczości Bielawska Agencja Rozwoju Lokalnego sp. z o.o. nie Projekt polegał na adaptacji obiektu poprzemysłowego w Bielawie na inkubator przedsiębiorczości. Dzięki adaptacji powstało m.in. 21 lokali produkcyjno-magazynowych na prowadzenie działalności dla mikro i małych przedsiębiorstw oraz 2 sale konferencyjne na szkolenia dla przedsiębiorców. Przy wsparciu Bielawskiego Inkubatora Przedsiębiorczości utworzono 12 nowych oraz udzielono wsparcia 50 działającym przedsiębiorstwom. Projekt jest zgodny z Priorytetem SUE RMB Wdrożenie Small Business Act: promocja przedsiębiorczości, wzmocnienie MŚP oraz podniesienie poziomu efektywnego wykorzystania zasobów ludzkich. Zdjęcia lub wizualizacje - Priorytet SRMB Poprawa dostępności, efektywności i bezpieczeństwa rynków energetycznych Obszar priorytetowy SRMB Energia Projekt flagowy (tak/nie) nie Priorytet, działanie, poddziałanie PO Priorytet 5 Energetyka Działanie 5.2 Dystrybucje energii elektrycznej i gazu Tytuł projektu Budowa sieci gazowej średniego ciśnienia w miejscowościach Czernica, Jeszkowice, Gajków gmina Czernica, powiat wrocławski beneficjent G.EN. Gaz Energia SA Lider projektu flagowego nie (tak/nie) Data podpisania umowy Wartość podpisanej umowy ,72 EUR (ogółem) Wartość podpisanej umowy ,96 EUR (dofinansowanie UE) Okres realizacji projektu Od do Opis projektu, w tym informacja na temat Projekt polegał na budowie 7,5 km gazociągu dystrybucyjnego średniego ciśnienia wraz z przyłączami łączącego stację gazową w Jelczu-Laskowicach 54

56 zgodności ze Strategią z siecią gazową w Kamieńcu Wrocławskim. W wyniku projektu przyłączono 40 użytkowników Czernicy, Jeszkowic i Gajkowa w gminie Czernica, zamieszkujących tereny sąsiadujące z gazociągiem. Projekt poprawia stan infrastruktury energetycznej regionu poprzez ofertę dostępu mieszkańcom terenów wiejskich do gazu ziemnego, dzięki czemu zmniejszy się wykorzystanie innych, mniej ekologicznych i zanieczyszczających środowisko surowców energetycznych, jak np. węgiel, itp. Projekt wpisuje się w Priorytet SUE RMB Poprawa dostępności, efektywności i bezpieczeństwa rynków energetycznych. Zdjęcia lub wizualizacje - Priorytet SRMB Wzmocnienie wewnętrznych i zewnętrznych połączeń transportowych Obszar priorytetowy SRMB Transport Projekt flagowy (tak/nie) nie Priorytet, działanie, poddziałanie PO Priorytet 3 Transport Działanie 3.1 Infrastruktura drogowa Tytuł projektu Przebudowa ul. Gniewomierskiej jako I etap budowy obwodnicy południowo-wschodniej Legnicy beneficjent Gmina Legnica Lider projektu flagowego nie (tak/nie) Data podpisania umowy Wartość podpisanej umowy ,08 EUR (ogółem) Wartość podpisanej umowy ,75 EUR (dofinansowanie UE) Okres realizacji projektu Od do Projekt jest I etapem budowy obwodnicy Legnicy i polegał na budowie i przebudowie dwóch jezdni dwupasmowych rozdzielonych pasem zieleni wraz z ciągami pieszo-rowerowymi i chodnikami, odwodnieniem, oświetleniem, przepustami i zagospodarowaniem terenów zielonych. W wyniku realizacji projektu wybudowano 0,66 km drogi gminnej i zmodernizowano 1,27 km drogi powiatowej oraz osiągnięto oszczędności czasu w przewozach pasażerskich i towarowych ponad. 340 tys. PLN/rok. W rezultacie całej inwestycji nastąpi skomunikowanie dróg krajowych 94 i 3 Opis projektu, w tym z autostradą A4, stanowiących odcinki sieci TEN-T. Realizacja inwestycji informacja na temat przyczyni się do zdecydowanej poprawy jakości połączeń pomiędzy zgodności ze Strategią Legnicko-Głogowskim Okręgiem Miedziowym a Wrocławskim Obszarem Metropolitalnym, wyprowadzi ciężki ruch tranzytowy z centrum miasta, zmniejszy zagrożenie bezpieczeństwa drogowego, poprawi pogarszający się stan środowiska spowodowany hałasem, drganiami przenoszonymi przez samochody, emisją spalin w mieście. Projekt wpisuje się w Priorytet SUE RMB Wzmocnienie wewnętrznych i zewnętrznych połączeń transportowych. Zdjęcia lub wizualizacje - Priorytet SRMB Utrzymanie i wzmocnienie atrakcyjności Regionu Morza Bałtyckiego w szczególności poprzez edukację, turystykę i poziom zdrowotności Obszar priorytetowy SRMB Edukacja, turystyka i zdrowie Projekt flagowy (tak/nie) nie Priorytet, działanie, poddziałanie PO Priorytet 6 Turystyka i kultura Działanie 6.1 Turystyka uzdrowiskowa Tytuł projektu Przebudowa Parku Zdrojowego w Polanicy Zdroju wraz z dostosowaniem do potrzeb osób niepełnosprawnych 55

57 beneficjent Gmina Miejska Polanica Zdrój Lider projektu flagowego nie (tak/nie) Data podpisania umowy Wartość podpisanej umowy ,63 EUR (ogółem) Wartość podpisanej umowy ,43 EUR (dofinansowanie UE) Okres realizacji projektu Od do Opis projektu, w tym informacja na temat zgodności ze Strategią Projekt polegał na rewitalizacji Parku Zdrojowego w Polanicy Zdroju i przywrócenia mu historycznego układu. Przebudowano 8,5 ha (ponad 65%) parku. Pracami objęto nasadzenie zieleni, budowę ścieżek rowerowych, kładki i punktu widokowego, małej infrastruktury, oświetlenia, fontann, placu zabaw, pawilonu szachowego, oczka wodnego, jak również modernizację muszli koncertowej. Zainstalowano system monitoringu. Zlikwidowano bariery architektoniczne uniemożliwiające dostęp osobom niepełnosprawnym do historycznych obiektów kulturowych. Realizacja projektu umożliwia lepsze wykorzystanie walorów przyrodniczo-kulturowych Parku Zdrojowego, co wpływa na wzrost liczby turystów krajowych i zagranicznych, w tym kuracjuszy uzdrowiska oraz podnosi atrakcyjność turystyczną regionu. W rezultacie powstało 10 dodatkowych miejsc pracy w obszarze turystyki, w tym 7 miejsc pracy dla kobiet, a liczba turystów zwiększyła się z 250 tys. do prawie 280 tys., czyli o ponad 10%. Projekt wpisuje się w Priorytet SUE RMB Utrzymanie i wzmocnienie atrakcyjności Regionu Morza Bałtyckiego w szczególności poprzez edukację, turystykę i poziom zdrowotności. Zdjęcia lub wizualizacje Informacja na temat zgodności z przepisami wspólnotowymi Instytucja Zarządzająca RPO WD przestrzega zasad następujących polityk wspólnotowych: Zasada równości szans Zgodnie z art. 16 Rozporządzenie Rady (WE) 1083/2006 Państwa członkowskie i Komisja podejmują odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną na poszczególnych etapach wdrażania funduszy, a w szczególności w dostępie do nich. Mając powyższe na uwadze zarówno na etapie programowania, wdrażania, monitorowania, jak i ewaluacji RPO WD, uwzględniona została zasada równości szans, w tym sytuacja grup marginalizowanych lub defaworyzowanych, objętych bezpośrednio lub pośrednio efektami realizowanych przedsięwzięć. Analiza SWOT regionu, przeprowadzona na potrzeby RPO WD oraz opracowywania Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 r., w kontekście zasobów ludzkich, równości szans i zagadnień społecznych wskazała jako słabe strony m.in. relatywnie wysoki udział bezrobotnych wśród młodzieży, kobiet i osób niepełnosprawnych. Realizowane w ramach RPO WD projekty mają doprowadzić do równoprawnego uczestnictwa wszystkich mieszkańców w życiu społeczno-gospodarczym, poprzez niwelowania różnic rozwojowych w regionie. Wsparcie otrzymują te działania, które poprzez inwestycje w rozwój sfery przedsiębiorczości oraz poprawę jakości infrastruktury edukacji, przyczynią się do poprawy sytuacji na rynku pracy. Potrzeby mniejszości etnicznych zostały uwzględnione przy tworzeniu i realizacji Lokalnych Programów Rewitalizacji w zakresie adekwatnym do występujących na danych obszarach problemów. W RPO WD wskazane zostały również działania, które poprzez zastosowanie odpowiednich rozwiązań architektonicznych wpłyną na poprawę dostępności dla osób niepełnosprawnych. Dzięki projektom z zakresu e-usług oraz e- learningu ułatwiony zostanie dostęp do administracji publicznej, placówek zdrowia i edukacji dla osób niepełnosprawnych. 56

58 Na etapie programowania/wdrażania Programu Uwzględnienie zasady równości szans w systemie kryteriów wyboru projektów W Kryteriach wyboru operacji finansowanych w ramach RPO przyjęto kryterium kluczowe, tj. Wpływ projektu na polityki horyzontalne. Spełnienie ww. kryterium wymaga co najmniej neutralnego wpływu na politykę równości szans, społeczeństwa informacyjnego czy środowiska - w przeciwnym razie projekt zostaje odrzucony. Ponadto poprzez kryterium dodatkowe oceniany jest wpływ realizacji projektu na politykę równych szans - projekty mające średni lub wysoki wpływ na politykę równych szans otrzymują dodatkowe punkty, co w konsekwencji zwiększa szansę na otrzymanie dofinansowania. Dodatkowo w Priorytecie 9 Miasta preferowane są projekty, które uwzględniają poprawę warunków życia osób niepełnosprawnych, imigrantów, mniejszości narodowych i etnicznych lub uchodźców. Uwzględnienie zasad równości szans w zapisach umowy o dofinansowanie projektu Umowa o dofinansowanie projektu zawiera standardowe zapisy, które obligują beneficjenta do przestrzegania zasad równości szans, niedyskryminacji i równego dostępu osób niepełnosprawnych. Umowa zawiera także klauzulę zezwalającą IZ RPO WD na jej rozwiązanie w przypadku nieprzestrzegania jej zapisów. W czasie realizacji projektu przestrzeganie zasady równych szans jest kontrolowane podczas kontroli na miejscu rzeczowo-finansowej realizacji projektu. Sprawdza się stosowanie polityk wspólnotowych, do których stosowania beneficjent zobowiązuje się w umowie o dofinansowanie. W procedurach kontrolnych przewidziane jest sprawdzenie czy beneficjent zapewnia równość szans i nie dyskryminuje ze względu na płeć, pochodzenie, rasę, sytuację majątkową, niepełnosprawność. Komisja Oceny Projektów Nabór ekspertów I i II stopnia do Komisji Oceny Projektów miał charakter powszechny - ogłoszenia ukazały się w dzienniku regionalnym oraz na stronie internetowej Przy wyborze członków KOP niestosowano kryteriów dyskryminujących, np. ze względu na płeć czy wiek, istotne znaczenie miało posiadanie trzyletniego doświadczenia zawodowego w wybranej dziedzinie, a w przypadku ekspertów II stopnia dodatkowo posiadanie doświadczenia z zakresu analizy ekonomiczno-finansowej oraz zasad finansowania projektów ze środków pochodzących z budżetu UE. Ze względu na niewielką liczbę kobiet, które zgłosiły się do udziału w pracach KOP nie udało się zapewnić równego udziału w składzie, niemniej jednak udział kobiet wśród ekspertów I stopnia wynosi 30,84%, natomiast wśród ekspertów II stopnia 25,50%. Zapewnienie równego dostępu do ogłaszanych konkursów (naborów) Wszyscy potencjalni beneficjenci RPO WD mają równy dostęp do informacji na temat ogłaszanych konkursów, zamieszczanych zarówno na stronie internetowej oraz w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim lub regionalnym. Na etapie monitorowania Programu Respektowanie zasady równości szans w składzie osobowym KM RPO WD Na etapie monitorowania polityka równych szans realizowana jest poprzez powszechny nabór członków Komitetu Monitorującego (ogłoszenie w prasie i na stronach internetowych). Ze względu na niewielką liczbę kobiet udzielającą się w opiniotwórczych instytucjach czy organizacjach, nie udało się zapewnić równego udziału kobiet i mężczyzn w składzie Komitetu. Według stanu na koniec okresu sprawozdawczego w pracach Komitetu uczestniczyło 12 kobiet, co stanowi 26,08% ogólnej liczby członków gremium, z czego najliczniej kobiety reprezentowały stronę rządową (46,15%). Stopień udziału kobiet wśród przedstawicieli partnerów społeczno-gospodarczych wynosił 31,25%, natomiast strony samorządowej jedynie 5,88%. Członkami Komitetu Monitorującego są reprezentanci dwóch organizacji (Demokratyczna Unia Kobiet i Wrocławski Sejmik Osób Niepełnosprawnych), które w swojej działalności zajmują się kwestami związanymi z szeroko rozumianą równością szans. Uwzględnienie zasady równości szans w systemie wskaźników monitoringowych Aspekt równości szans między kobietami i mężczyznami znajduje swoje odzwierciedlenie w jednym z podstawowych wskaźników monitoringowych zapisanych w Programie Liczba utworzonych miejsc pracy brutto, w tym kobiet. W realizowanych projektach dla kobiet przewidziano utworzenie 1 450,13 etatów (34,65% założonej wartości docelowej dla 2015 roku), dla których do końca 2012 r. utworzono 553,67 miejsc pracy (13,23% założonej wartości docelowej). Można wyróżnić również wskaźniki specyficzne dla poszczególnych Priorytetów, które odzwierciedlają sposób w jaki Program reaguje na potrzeby osób niepełnosprawnych. 57

59 Priorytet 6 Liczba obiektów dziedzictwa kulturowego zapewniających dostęp dla osób niepełnosprawnych szacowana realizacja 23 szt. projekty zakończone 9 szt. Liczba obiektów zabytkowych dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych szacowana realizacja 23 szt. projekty zakończone 7 szt. Priorytet 7 Liczba obiektów infrastruktury szkół wyższych/szkół zapewniających dostęp dla osób niepełnosprawnych szacowana realizacja 41 szt. projekty zakończone 32 szt. Liczba obiektów szkół wyższych dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych szacowana realizacja 10 szt. projekty zakończone 4 szt. Liczba obiektów infrastruktury edukacyjnej i specjalnej dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych szacowana realizacja 31 szt. projekty zakończone 28 szt. Liczba studentów niepełnosprawnych korzystających z infrastruktury wspartej w wyniku realizacji projektu szacowana realizacja 231 os. projekty zakończone 170 os. Liczba osób niepełnosprawnych korzystających z dostosowanych do ich potrzeb infrastruktury szacowana realizacja 670 os. projekty zakończone 536 os. Liczba osób niepełnosprawnych korzystających z usług on-line (e-usługi) szacowana realizacja 39 os. projekty zakończone 0 os. Priorytet 8 Liczba obiektów służby zdrowia przystosowanych dla potrzeb osób niepełnosprawnych w wyniku realizacji projektu szacowana realizacja 43 szt. projekty zakończone 28 szt. Liczba osób niepełnosprawnych korzystających z dostosowanych do potrzeb obiektów służby zdrowia szacowana realizacja 30 os. projekty zakończone 30 os. Priorytet 9 Liczba obiektów dziedzictwa kulturowego zapewniających dostęp dla osób niepełnosprawnych szacowana realizacja 8 szt. projekty zakończone 2 szt. Liczba obiektów instytucji kultury zapewniających dostęp dla osób niepełnosprawnych szacowana realizacja 3 szt. projekty zakończone 1 szt. Liczba obiektów dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych 58

60 szacowana realizacja 2 szt. projekty zakończone 1 szt. Liczba dostosowanych obiektów infrastruktury turystyki aktywnej i rekreacji do potrzeb osób niepełnosprawnych szacowana realizacja 2 szt. projekty zakończone 0 szt. Zapewnienie równego dostępu do informacji na temat realizacji Programu Elementem działań związanych z równością szans jest prowadzona przez IZ RPO WD polityka informacyjna (strona internetowa, Punkty Informacyjne, konferencje etc.), która zgodnie z Planem Komunikacji adresowana jest do ogółu społeczeństwa, przeciwdziałając tym samym wszelkiej dyskryminacji. Informacje zawarte na stronie internetowej stanowią źródło pozyskiwania wiedzy potrzebnej beneficjentom do przygotowania wniosku o dofinansowanie, a następnie realizacji projektu. Pod względem technicznym strona została przystosowana również do potrzeb osób niepełnosprawnychniedowidzących. Dzięki zlokalizowanym zarówno w Urzędzie Marszałkowskim we Wrocławiu, jak i innych miastach regionu Punktom Informacyjno-Kontaktowym (7 punktów) zainteresowane osoby, w tym również niepełnosprawne mają możliwość uzyskania informacji w okolicy swojego zamieszkania. W przypadku Punktów Informacyjnych w regionie (Jelenia Góra, Legnica, Trzebnica, Wałbrzych, Lubań, Głogów, Kłodzko) istnieje możliwość wizyty konsultanta w domu osoby niepełnosprawnej. Ponadto można skorzystać z konsultacji telefonicznych oraz poprzez pocztę elektroniczną. Corocznie organizowana jest również konferencja, w której uczestniczą przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego, organizacji pozarządowych, kościołów i związków wyznaniowych, przedsiębiorstw i organizacji zrzeszających przedsiębiorców, instytucji otoczenia biznesu, jednostek naukowych czy szkół wyższych oraz partnerów społecznych i gospodarczych. Zaproszenia rozsyłane są do 500 osób z całego regionu, nie tylko beneficjentów Programu. Za ich pośrednictwem informacje na temat wdrażania trafiają do konkretnych grup (m.in. społecznych czy zawodowych). Na etapie ewaluacji Programu W roku 2012 w ramach RPO WD przeprowadzono badanie ewaluacyjne pn. Ewaluacja wpływu projektów wybranych do dofinansowania przez IZ RPO WD dot. infrastruktury społecznej w zakresie Priorytetu 7 Edukacja i Priorytetu 8 Zdrowie na poprawę warunków bytowych ludności Dolnego Śląska oraz podniesienie konkrecyjności regionu. Jednym z obszarów przedmiotowego badania była analiza wdrażania polityk horyzontalnych, w tym równości szans, zarówno na poziomie instytucjonalnym, jak i przez beneficjenta. Poniżej zamieszczono informacje pochodzące z przeprowadzonego na zlecenie IZ RPO WD badanie ewaluacyjnego. Priorytet 7 Edukacja Powiązania projektów realizowanych w ramach Priorytetu 7 z Politykami horyzontalnymi UE (na podstawie wniosków o dofinansowanie przyjętych do realizacji) obrazuje poniższa tabela. Polityka horyzontalna UE Pozytywne Negatywne Neutralne Równości szans i niedyskryminacji 27 89,99% 0 0% 3 9,99% Ochrony środowiska i zrównoważonego 10 33,33% 0 0% 20 66,66% rozwoju Społeczeństwa informacyjnego 20 66,66% 0 0% 10 33,33% Konkurencji i zamówień publicznych % 0 0% 0 0% Beneficjenci najczęściej uzasadniali realizację polityki równych szans w realizowanych projektach poprzez: - niwelowanie barier architektonicznych, - wyrównanie szans obu płci w korzystaniu/zatrudnieniu w obiekcie, którego dotyczył wniosek, - eliminacja dyskryminacji w ogóle, - inkluzja użytkowania przestrzeni, której dotyczył projekt, z małymi dziećmi, - równy dostęp dla mieszkańców różnych terenów, - zapewnienie dostępu do edukacji na poziomie wyższym osobom niepełnosprawnym, - wykorzystanie technologii e-usług, - stworzenie nowych miejsc pracy i zatrudnianie zgodnie z polityką równości szans. 59

61 Priorytet 8 Zdrowie Powiązania projektów realizowanych w ramach Priorytetu 8 z Politykami horyzontalnymi UE (na podstawie wniosków o dofinansowanie przyjętych do realizacji) obrazuje poniższa tabela. Polityka horyzontalna UE Pozytywne Negatywne Neutralne Równości szans i niedyskryminacji 81 85,1% 0 0% 24 25,0% Ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju 57 59,9% 1 1,1% 47 49,4% Społeczeństwa informacyjnego 57 59,9% 0 0% 48 50,0% Konkurencji i zamówień publicznych % 0 0% 0 0,0% Beneficjenci najczęściej uzasadniali realizację polityki równych szans w realizowanych projektach poprzez: - zwiększenie dostępności do nowoczesnego sprzętu medycznego, - niwelowanie barier architektonicznych - równość dostępu do usług medycznych bez względu na orientację seksualną, płeć czy pochodzenie - wyrównanie standardów usług medycznych na terenach miejskich i wiejskich; - stworzenie nowych miejsc parkingowych przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych; - stworzenie nowych miejsc pracy z uwzględnieniem równości szans; - zapewnienie monitorowania problemu równości szans podczas trwania projektu. Pełna treść rekomendacji i szczegółowe wnioski ich dotyczące zostały zawarte w raporcie z badania ewaluacyjnego, który jest dostępny m.in. na stronie internetowej W zakresie równości szans we wdrażaniu Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata nie mają zastosowania uzgodnienia partnerskie. Stosowanie zasady równości szans w ramach poszczególnych Priorytetów Priorytet 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność W projektach realizowanych w ramach Priorytetu 1 wykazywane jest oddziaływanie na politykę równych szans, w szczególności w aspekcie przystosowania wybudowanych obiektów dla potrzeb osób niepełnosprawnych lub powstawania nowych miejsc pracy, dostępnych zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn. Wśród dotychczas podpisanych umów zakłada się utworzenie nowych miejsc pracy - łącznie powstać ma 2 167,83 etatów, z czego co najmniej 744,75 etatów przeznaczono dla kobiet. Według stanu na dzień r. utworzono 878,67 miejsc pracy, w tym dla kobiety utworzono 220,75 etatów, wszystkie w ramach Działania 1.1. Priorytet 2 Społeczeństwo informacyjne W ramach Priorytetu 2 Społeczeństwo informacyjne realizowane są 69 projekty pozytywnie wpływające na politykę równych szans, w szczególności w aspekcie poprawy dostępu różnych grup społecznych i zawodowych, w tym osób niepełnosprawnych, osób starszych, młodzieży uczącej się, do technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Projekty te dotyczą w szczególności budowy sieci i e-usług. Wśród dotychczas podpisanych umów w wyniku realizacji 16 projektów zakłada się utworzenie nowych miejsc pracy. Łącznie powstaną 38,50 miejsc pracy, w tym 19,50 miejsc pracy dla kobiet. Według stanu na dzień r. utworzono 25,50 miejsc pracy, w tym dla kobiety utworzono 17 etatów. Priorytet 3 Transport W ramach Priorytetu 3 Transport realizowanych jest 48 projektów pozytywnie wpływających na politykę równych szans, w zakresie umożliwienia sprawnego korzystania z infrastruktury drogowej poprzez likwidację barier architektonicznych, dostosowania podjazdów, dróg, krawężników do potrzeb osób niepełnosprawnych. Ponadto dzięki poprawie sieci transportowej, a co za tym idzie skróceniu czasu przejazdu, ułatwiony zostanie dostęp do rynku pracy. Wśród dotychczas podpisanych umów zakłada się utworzenie nowych miejsc pracy - łącznie powstać ma 52 etaty, z czego co najmniej 26 etatów przeznaczono dla kobiet. Według stanu na dzień r. w żadnym z zakończonych projektów nie utworzono nowego miejsca pracy. 60

62 Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne W ramach Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne realizowanych jest 61 projektów pozytywnie wpływających na politykę równych szans, głównie w aspekcie generowania nowych miejsc pracy. Ponadto wśród dotychczas podpisanych umów zakłada się utworzenie nowych miejsc pracy - łącznie powstać ma 81,25 etatów, z czego co najmniej 23,5 etatów przeznaczono dla kobiet. Według stanu na dzień r. w zakończonych projektach utworzono 19 miejsc pracy, w tym dla kobiet utworzono 2 etaty. Priorytet 5 Energetyka W ramach Priorytetu 5 Energetyka realizowanych jest 22 projekty pozytywnie wpływających na politykę równych szans, poprzez równy dostęp mieszkańca regionu do sieci gazowej. W ramach dotychczas podpisanych umów zakłada się utworzenie 7 miejsc pracy, w tym 1,5 etatu dla kobiet. Według stanu na dzień r. w zakończonych projektach utworzono 1 miejsce pracy dla kobiety. Priorytetu 6 Turystyka i Kultura W ramach Priorytetu 6 Turystyka i Kultura realizowanych jest 188 projektów pozytywnie wpływających na politykę równych szans, poprzez promocję szlaków, tras i miejsc dostępnych dla rodzin z dziećmi oraz osób starszych i niepełnosprawnych, a także generowanie nowych miejsc pracy, przyczyniając się tym samym do aktywizacji zawodowej kobiet. Dzięki dostosowaniu miejsc postojowych do potrzeb osób niepełnosprawnych, realizowane projekty przyczynią się do wzrostu dostępności obiektów dziedzictwa kulturowego oraz partycypacji osób niepełnosprawnych w aktywności turystycznej. W ramach Priorytetu realizowane są projekty z zakresu e-usług (Działanie 6.5), z których mogą korzystać osoby niepełnosprawne. Wśród dotychczas podpisanych umów zakłada się utworzenie nowych miejsc pracy - łącznie powstać ma 366,75 etatów, z czego co najmniej 204 etaty przeznaczono dla kobiet. Według stanu na dzień r. w zakończonych projektach utworzono 150,50 miejsc pracy, w tym dla kobiet utworzono 83 etatów. Priorytet 7 Edukacja W ramach Priorytetu 7 Edukacja realizowanych jest 75 projektów pozytywnie wpływające na politykę równych szans, poprzez wzrost dostępności i jakości edukacji elementarnej na obszarach wiejskich, podniesienie standardu jakości nauczania oraz pracy nauczycieli, specjalistyczne wyposażenie sal, a także generowanie nowych miejsc pracy, przyczyniając się tym samym do aktywizacji zawodowej kobiet. Zasada równości szans realizowana jest również poprzez dostosowanie obiektów infrastruktury szkół wyższych, a także edukacyjnej i specjalnej do potrzeb osób niepełnosprawnych. Ponadto osoby niepełnosprawne mogą korzystać z projektów z zakresu e- learningu. Mając na względzie potrzeby edukacyjne osób niepełnosprawnych w ramach Działania 7.2 wyodrębniono pulę środków i w 2008 r. przeprowadzono odrębny nabór dla projektów dotyczących szkół specjalnych. Wśród dotychczas podpisanych umów zakłada się utworzenie nowych miejsc pracy - łącznie powstać ma 239,65 etatów, z czego co najmniej 176,04 etatów przeznaczono dla kobiet. Według stanu na dzień r. w zakończonych projektach utworzono 133,32 miejsca pracy, w tym 103,07 etatów dla kobiet. Priorytet 8 Zdrowie W ramach Priorytetu 8 Zdrowie realizowanych jest 71 projektów pozytywnie wpływających na politykę równych szans, poprzez zmniejszenie dysproporcji w dostępie do wysokiej jakości usług medycznych, a także generowanie nowych miejsc pracy, przyczyniając się tym samym do aktywizacji zawodowej kobiet. Wśród dotychczas podpisanych umów zakłada się utworzenie nowych miejsc pracy - łącznie powstać ma 165,50 etatów, z czego co najmniej 128,25 etatów przeznaczono dla kobiet. Według stanu na dzień r. w zakończonych projektach utworzono 140,76 etatów, w tym 107,75 dla kobiet. Priorytet 9 Miasta W ramach Priorytetu 9 Miasta realizowanych jest 226 projektów pozytywnie wpływających na politykę równych szans, poprzez eliminowanie podziałów społecznych, klasowych, kulturowych, płciowych w dostępie do świadczeń, w tym zatrudnienia. Projekty dotyczą przedsięwzięć z zakresu odnowy zdegradowanych obszarów miejskich, poprawy warunków mieszkaniowych, modernizacji i rozbudowy infrastruktury społecznej. Przedsięwzięcia te zmierzają do poprawy sytuacji społecznej najbardziej zdegradowanych obszarów miejskich, a więc mają na celu niwelowanie różnic w ich rozwoju. W projektach dotyczących modernizacji infrastruktury przestrzeni społecznej uwzględniono konieczność likwidacji barier architektonicznych, co szczególnie ważne jest dla osób niepełnosprawnych. Wśród dotychczas podpisanych umów zakłada się utworzenie nowych miejsc pracy - łącznie powstać ma 180,46 etatów, z czego co najmniej 126,59 etatów przeznaczono dla kobiet. Według stanu na dzień r. w wyniku zakończonych projektów utworzono 23,70 nowych miejsc pracy, w tym 13,50 etatu dla kobiet 61

63 Dodatkowo w Działaniu 9.1 Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców beneficjenci realizują wskaźnik programowy pn. Liczba projektów oferujących usługi promujące równość szans i zapobiegających wykluczeniu społecznemu przedstawicieli mniejszości narodowych i ludzi młodych - 18 projektów. Są to m.in. działania związane z modernizacją lub przebudową budynków z przeznaczeniem na świetlice, miejsca spotkań. Priorytet 10 Pomoc Techniczna Projekty w ramach Priorytetu 10 mają neutralny wpływ na promowania równości szans. W okresie sprawozdawczym nie zidentyfikowano problemów dotyczących realizacji zasady równości szans w projektach RPO WD Zasada partnerstwa Instytucja Zarządzająca, realizuje swoje zadania, zgodnie z wymaganiami art. 11 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 oraz prawa krajowego, we współpracy z władzami regionalnymi, lokalnymi, miejskimi i innymi władzami publicznymi, a także partnerami społeczno-gospodarczymi, w tym podmiotami reprezentującymi społeczeństwo obywatelskie, partnerami zajmujących się zagadnieniami z zakresu środowiska naturalnego oraz organizacjami pozarządowymi i podmiotami odpowiedzialnymi za wspieranie równości kobiet i mężczyzn. Realizacja zasady partnerstwa sprzyja zwiększeniu transparentności rozdziału funduszy europejskich oraz zapobiega nieprawidłowościom w procesie wdrażania programu. W ramach uzgodnień partnerskich Instytucja Zarządzająca opracowała Wytyczne programowe w zakresie ogólnych zasad przygotowania i realizacji projektów w formie partnerstwa w ramach RPO WD na lata , z wyłączeniem Działania 1.1 i 1.2. Ponadto zgodnie z Wytycznymi dot. przygotowania Lokalnych Programów Rewitalizacyjnych, IZ RPO WD rekomenduje realizację przedsięwzięć przy współudziale partnerów społecznych i gospodarczych oraz włączenie do przedsięwzięć zadań realizowanych w formule partnerstwa. Zasadniczym problemem realizacji projektów partnerskich przez beneficjentów jest brak umiejętności zarządzania projektem realizowanym w takiej formule i potencjalne ryzyko związane z zakresem odpowiedzialności lidera projektu, a także ryzyko związane z przepływami finansowymi i rozliczeniem projektu partnerskiego. Łącznie w ramach Programu realizowanych jest 155 projektów w formule partnerstwa. Podejmowane przez IZ RPO WD działania stanowią potwierdzenie realizacji zasady partnerstwa na płaszczyźnie instytucjonalnej (współdziałanie lub współpraca różnych instytucji), na poziomie projektów (realizacja projektów w partnerstwie oraz przez partnerów społeczno-gospodarczych), a także w zakresie wsparcia partnerstwa w Polsce poprzez aktywizację społeczności lokalnej. Zasada partnerstwa uwzględniona została na każdym etapie realizacji Programu: w programowaniu, wdrażaniu, monitorowaniu i ewaluacji. Na etapie programowania/wdrażania Programu Menedżer ds. Środowiska oraz mechanizm konsultacji środowiskowych z organizacjami pozarządowymi W strukturze Instytucji Zarządzającej RPO WD funkcjonuje Menedżer ds. Środowiska, który jest odpowiedzialny za utrzymywanie kontaktów z przedstawicielami organów środowiskowych oraz organizacji ekologicznych, z którymi konsultowane są kwestie środowiskowe dotyczące przygotowania, oceny i realizacji zarówno Programu, jak i poszczególnych Priorytetów. Na etapie oceny projektów planowanych do realizacji w ramach RPO WD, Menedżer ds. Środowiska odpowiada za konsultacje poszczególnych przedsięwzięć z partnerami społecznymi (przedstawicielami organizacji pozarządowych oraz Regionalnym Konserwatorem Przyrody) zajmującymi się zagadnieniami z zakresu środowiska naturalnego. Listy wniosków pozytywnie ocenionych pod względem formalnym w danym naborze przekazywane są na bieżąco do Menadżera ds. Środowiska. Następnie wraz z dokumentacją środowiskową przekazywane są do konsultacji organizacjom pozarządowym oraz Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (RDOŚ). W roku 2012, w wyniku opiniowania projektów, partnerzy zgłosili wiele cennych uwag i sugestii. Dotyczyły one m.in. konieczności uzgadniania terminu wykonywania prac budowlanych lub renowacyjnych budynków we współpracy ze specjalistą ornitologiem i chiropterologiem pod kątem występowania miejsc gniazdowania i schronień zwierząt (ptaków i nietoperzy) prawnie chronionych. Uwagi dotyczyły także zalecenia przeprowadzenia wycinki drzew i krzewów w sezonie pozalęgowym. Konsultacjom poddawane były wszystkie projekty, które przeszły ocenę formalną, z wyjątkiem projektów z zakresu współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej oraz projektów dot. instrumentów finansowych, a także pomocy technicznej. W roku 2012 procedurze konsultacyjnej poddano 310 projektów. W wyniku konsultacji stwierdzono, że ich realizacja nie narusza polityki zrównoważonego rozwoju. 62

64 Uzyskane w wyniku konsultacji z organizacjami pozarządowymi oraz RDOŚ opinie, uwzględniane były podczas strategicznej oceny projektów dokonywanej przez Instytucje Zarządzającą, która na ich podstawie podejmowała decyzję o zgodności projektu z polityką zrównoważonego rozwoju regionu. Zapewnienie projektodawcom informacji mających na celu ułatwienie aplikowania o wsparcie Instytucja Zarządzająca w 2008 r. opracowała Wytyczne w zakresie ogólnych zasad przygotowywania i realizacji projektów w formie partnerstwa w ramach Programu (z wyłączeniem Działania 1.1 i 1.2). Ich celem jest określenia zasad, założeń i rekomendacji istotnych przy przygotowaniu oraz realizacji projektów partnerskich. Dokument dostępny jest na stronie internetowej i omawiany jest podczas szkoleń organizowanych dla potencjalnych beneficjentów. Zapewnienie wsparcia dla partnerów społeczno-gospodarczych jako potencjalnych beneficjentów wsparcia udzielanego w ramach Programu Organizacje pozarządowe i partnerzy gospodarczy są każdorazowo zapraszani na konferencje podsumowujące kolejny rok wdrażania Programu oraz na szkolenia w ramach ogłaszanych naborów wniosków (jeśli odpowiadają kategorii potencjalnych beneficjentów). Ponadto partnerzy społeczno-gospodarczy znajdują wsparcie informacyjne w 7 Punktach Informacyjno-Kontaktowych w regionie. Uczestnictwo przedstawicieli DIP w spotkaniach organizowanych przez partnerów społeczno-gospodarczych W okresie sprawozdawczym pracownicy Dolnośląskiej Instytucji Pośredniczącej uczestniczyli w ponad 15 spotkaniach poświęconych przedsiębiorczości, funduszom unijnym i innowacyjności organizowanym m.in. przez samorządy gospodarcze, uczelnie, parki technologiczne. Podczas spotkań prezentowano informacje dotyczące możliwości uzyskania wsparcia w ramach Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność RPO WD. Współpraca Instytucji Zarządzającej RPO WD z innymi instytucjami Instytucja Zarządzająca RPO WD realizuje zasadę partnerstwa poprzez udział w spotkaniach grup roboczych. Przedstawiciel IZ RPO WD uczestniczył w spotkaniach regionalnych Krajowej Sieci Tematycznej ds. Partnerstwa (KSTP), powołanej w ramach Grupy Roboczej ds. Społeczeństwa Obywatelskiego funkcjonującej przy Komitecie Koordynacyjny Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia. Zadaniem KSTP jest wsparcie członków Komitetów Monitorujących w obszarze merytorycznym i organizacyjnym. Do najważniejszych celów KSTP należą: - upowszechnianie idei partnerstwa wśród członków Komitetów, - wypracowanie systemowych narzędzi realizacji zasady partnerstwa, -wzrost efektywności uczestnictwa przedstawicieli partnerów społeczno-ekonomicznych, strony rządowej i samorządowej m.in. poprzez wymianę informacji o dobrych praktykach. W 2012 r. odbyły się 4 spotkania regionalnych Krajowej Sieci Tematycznej ds. Partnerstwa (KSTP), w tym w dniach lutego 2012 r. we Wrocławiu. Uczestnicy spotkania wysłuchali wykładów m.in. na temat strategii rozwoju regionalnego jako narzędzia realizacji polityki rozwoju oraz realizacji zasady partnerstwa w ramach RPO WD. Dodatkową atrakcją spotkania była wycieczka po kilku projektach, które zrealizowano we Wrocławiu przy wsparciu z RPO WD. W ramach spotkania, w którym wzięło udział ponad 50 osób, odbyły się również warsztaty: Forum Partnerów Społeczno-Gospodarczych Województwa Dolnośląskiego - więcej dla rozwoju regionu, Jak wzmocnić wpływ partnerów społeczno-ekonomicznych na polityki publiczne w regionach. Ponadto od 2010 r. Instytucja Zarządzająca należy do krajowej sieci organów środowiskowych i instytucji zarządzających funduszami unijnymi Partnerstwo: Środowisko dla Rozwoju. IZ RPO WD reprezentowana jest podczas spotkań sieci m.in. przez Menedżera ds. Środowiska. Przedstawiciel IZ RPO uczestniczy w pracach grup roboczych Nowa perspektywa finansowa oraz Gospodarka wodno-ściekowa. Więcej na ten temat w pkt Zgodność realizowanych operacji z prawem wspólnotowym w zakresie ochrony środowiska. Forum Partnerów Społeczno-Gospodarczych Dnia 04 kwietnia 2012 roku zainicjowano działalność Forum Partnerów Społeczno-Gospodarczych. Praca w ramach forum ma na celu wspieranie administracji publicznej w podejmowaniu ważnych i strategicznych decyzji dla rozwoju województwa oraz poprawy jakości życia mieszkańców Dolnego Śląska. Ambicją Forum jest zdobycie zaufania zarówno społecznego, jak i administracji publicznej, poprzez merytoryczny wkład w dyskusję na tematy nierozerwalnie związane z rozwojem Dolnego Śląska. Deklarację przystąpienia do Forum wyraziło 13 podmiotów reprezentujących wszystkie sektory życia społecznogospodarczego, w tym m.in. Dolnośląska Federacja Organizacji Pozarządowych, Dolnośląska Izba Gospodarcza, Sudecki Związek Pracodawców, Dolnośląska Federacja Przedsiębiorstw Odpowiedzialnych Społecznie czy OPZZ. 63

65 Pomysłodawcami stworzenia Forum Partnerów Społeczno-Gospodarczych są przedstawicieli organizacji pozarządowych w Podkomitecie Monitorującym PO KL na Dolnym Śląsku. Porozumienie Forum Partnerów Społeczno-Gospodarczych zostało podpisane podczas Konferencji Dobre prawo dla NGO w dniu 4 kwietnia 2013 r. w Krzyżowej k. Świdnicy. Mając na względzie współpracę nad przyszłą perspektywą finansową na początku 2013 r. zorganizowano spotkanie z przedstawicielami Forum Partnerów Społeczno-Gospodarczych. Podczas spotkania zaproponowano, by przedstawiciel Forum mógł uczestniczyć w roli obserwatora w pracach Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego. Ponadto, dyskutowano o wyzwaniach związanych z przygotowaniami do nowej perspektywy finansowej na lata , w tym konsultowaniu najważniejszych dokumentów. Przedstawiciele Forum zadeklarowali gotowość do stałej współpracy podczas konsultacji społecznych, w tym udostępnianie analiz, raportów, wyników badań o charakterze regionalnym, które mogą być użyteczne podczas tworzenia programu operacyjnego na nową perspektywę finansową. Na etapie monitorowania Programu Udział partnerów społeczno-gospodarczych w pracach Komitetu Monitorującego RPO WD W skład Komitetu Monitorującego RPO WD wchodzi 16 partnerów społeczno- gospodarczych. Reprezentują oni środowisko akademicko-naukowe, Kurię Metropolitarną, organizacje pracowników/związków zawodowych, organizacje pracodawców, izby gospodarcze, izby rzemieślnicze, organizacje pozarządowe - 5 członków (Wrocławski Sejmik Osób Niepełnosprawnych, Stowarzyszenie Ekologiczne Eko-Unia, Związek OSP RP Województwa Dolnośląskiego, Dolnośląska Federacja Sportu, Demokratyczna Unia Kobiet-Klub Wrocławski). Udział partnerów społeczno-gospodarczych w Komitecie Monitorującym RPO zapewnia partycypowanie w najważniejszych decyzjach dotyczących Programu, w szczególności w zakresie kryteriów wyboru projektów do wsparcia czy monitorowania realizacji RPO. Na prośbę przedstawcieli Forum Partnerów Społeczno Gospodarczych na początku 2013 r. Uchwałą nr 79/13 Komitetu Monitorującego RPO WD wprowadzono przedstawiciela Forum na listę obserwatorów w Komitecie Monitorującym RPO WD. W wyniku współpracy sekretariatu Komitetu Monitorującego z innymi instytucjami zajmującymi się tematyką partnerstwa, przedstawicielom partnerów społeczno-gospodarczych przekazywane są informacje dotyczące, m.in. spotkań w aspekcie partnerstwa. Dzięki temu członkowie gremium mają możliwość uczestniczenia w spotkaniach Krajowej Sieci Tematycznej ds. Partnerstwa. Mając na wzlędzie identyfikację i upowszechnianie najlepszych praktyk we wdrażaniu zasady partnerstwa przez krajowe oraz regionalne komitety monitorujące, Krajowa Sieć Tematyczna ds. Partnerstwa wraz z Ministerstwem Rozwoju Regionalnego w ramach Grupy roboczej ds. społeczeństwa obywatelskiego ogłosiła na początku 2012 r. konkurs na najbardziej partnerski komitet monitorujący w 2011 roku. Do konkursu za pośrednictwem członków Komitetu Monitorującego zgłoszony został również KM RPO WD, który obok siedmiu innych komitetów zakwalifikowany został również do drugiego etapu konkursu. Honorowy tytuł Najbardziej Partnerskiego Komitetu Monitorującego roku 2011 zdobył Komitet Monitorujący Regionalny Program Operacyjny Województwa Opolskiego. Przykłady wdrażania dobrych praktyk zwycięskiego komitetu monitorującego będą rekomendowane do stosowania przez komitety monitorujące perspektywy finansowej oraz posłużą jako studia przypadków w materiałach dydaktycznych wykorzystywanych podczas spotkań regionalnych Krajowej Sieci Tematycznej ds. Partnerstwa oraz zostaną udostępnione w folderach Krajowej Sieci Tematycznej ds. Partnerstwa w Bazie Wiedzy Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Zapewnienie na stronach internetowych dostępu do materiałów i informacji dotyczących działalności KM RPO WD, w których uczestniczą przedstawiciele partnerów społecznych i organizacji pozarządowych Wszystkie uchwały podjęte przez członków Komitetu Monitorującego wraz z protokołami ze spotkań każdorazowo zamieszczane są na stronie internetowej: Zawartość strony internetowej oraz jakość protokołów z posiedzeń KM RPO WD została wysoko oceniona w Analizie efektywności funkcjonowania komitetów monitorujących programy operacyjne na lata badanie przeprowadzone przez MRR. Na etapie ewaluacji Programu Podgrupa ds. ewaluacji Partnerzy społeczno-gospodarczy mają możliwość uczestniczenia w pracach podgrupy ds. ewaluacji RPO WD, która od wrześniu 2007 r. funkcjonuje w ramach Grupy Roboczej ds. koordynacji wdrażania RPO WD. 64

66 Działania ww. podgrupy wspierają koordynację procesu ewaluacji RPO WD oraz przyczyniają się do realizacji zasady partnerstwa w procesie zarządzania Programem. Zadania Komitetu Monitorującego w aspekcie ewaluacji Po zakończeniu każdego badania ewaluacyjnego, IZ RPO WD prezentuje członkom KM RPO WD raport końcowy. W 2012 r. zaprezentowano wyniki badania ewaluacyjnego pn. Ewaluacji wpływu projektów wybranych do dofinansowania przez IZ RPO WD dot. infrastruktury społecznej w zakresie Priorytetu 7 Edukacja i Priorytetu 8 Zdrowie na poprawę warunków bytowych ludności Dolnego Śląska oraz podniesienie konkurencyjności regionu. IZ RPO WD przedstawia również KM RPO WD informacje na temat stanu wdrażania rekomendacji z przeprowadzonych wcześniej badań ewaluacyjnych. W okresie sprawozdawczym nie przeprowadzono badań dot. realizacji zasady partnerstwa, w związku z tym nie wydano rekomendacji na kolejny okres realizacji Programu. Partnerstwo na poziomie projektów Ogółem w ramach Programu realizowanych jest 155 projektów w formule partnerstwa, w tym w ramach: - Priorytetu 2 Społeczeństwo Informacyjne - 14 projektów - Priorytetu 3 Transport - 13 projektów - Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne - 7 projektów - Priorytetu 5 Energetyka - 7 projektów - Priorytetu 6 Turystyka i Kultura - 24 projekty - Priorytetu 7 Edukacja - 11 projektów - Priorytetu 8 Zdrowie- 1 projekt - Priorytetu 9 Miasta - 78 projektów Projekty partnerskie ze względu na swoją specyfikę najczęściej realizowane są w Priorytecie 9 Miasta oraz w Priorytecie 6 Turystyka i Kultura. Przykładem realizacji zasady partnerstwa w Priorytecie 6 mogą być projekty realizowane w ramach Działania 6.5 Działania wspierające infrastrukturę turystyczną i kulturową, w których zakładane jest partnerstwo instytucjonalne, angażujące w realizację imprezy kulturalnej różne podmioty np. jednostki samorządu terytorialnego, stowarzyszenia i przedsiębiorców. Podstawą do aplikowania o środki w ramach Priorytetu 9 Miasta było przygotowanie przez poszczególne miasta Lokalnych Programów Rewitalizacji. W procesie przygotowywania LPR niezbędne było zagwarantowanie udziału przedstawicieli środowisk społecznych i gospodarczych, szczególnie z obszaru objętego wsparciem. Miasta zostały zobowiązane do przeprowadzenia konsultacji społecznych powstających dokumentów oraz były zachęcane do realizacji projektów w formule partnerskiej. Konsultacje były warunkiem koniecznym do uzyskania pozytywnej opinii Instytucji Zarządzającej, która stanowiła podstawę otrzymania wsparcia ze środków Programu. W efekcie zgłoszonych zostało wiele projektów, w których liderem jest jednostka samorządu terytorialnego, a partnerami wspólnoty mieszkaniowe. Rozwiązanie to pozwoliło wielu wspólnotom przezwyciężyć problem braku doświadczenia w aplikowaniu o środki europejskie. Ponadto przedsięwzięciom infrastrukturalnym muszą towarzyszyć przedsięwzięcia społeczne, ukierunkowane na osiąganie celów wyznaczonych dla obszaru wsparcia określonym w LPR np. działania zmierzająca do aktywizacji zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, tworzenie świetlic środowiskowych. Projekty realizowane przez partnerów społeczno-gospodarczych Zgodnie z zapisami programowymi potencjalnymi beneficjantami RPO WD są partnerzy społeczno-gospodarczy tj. NGO. Według stanu na koniec okresu sprawozdawczego realizowanych było 13 projektów (o wartości całkowitej ,09 EUR, w tym wartość dofinansowania z EFRR ,44 EUR) przez przedstawicieli organizacji pozarządowych (fundacje i stowarzyszenia). Projekty te są realizowane głównie w Priorytecie 6 Turystyka i Kultura, a także w Priorytecie 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne. Wyżej wymienione działania stanowią potwierdzenie stosowania przez IZ RPO WD dialogu z różnego typu organizacjami i instytucjami, co tym samym stanowi potwierdzenie zachowania zasady partnerstwa na wszystkich etapach realizacji Programu. W okresie sprawozdawczym nie zidentyfikowano problemów dotyczących realizacji zasady partnerstwa w projektach RPO WD. 65

67 2.2.3 Zgodność realizowanych operacji z prawem wspólnotowym w zakresie ochrony środowiska W procesie wdrażania Programu IZ RPO zobligowana jest do respektowania przepisów - dyrektywy 2011/92/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko (dyrektywa OOŚ), dyrektywy Rady nr 92/43/EWG (dyrektywa siedliskowa), - dyrektywy Rady nr 79/409/EWG (dyrektywa ptasia), - dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2001/42/WE (dyrektywa Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko), które zostały zaimplementowanie do prawa krajowego w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Aktem wykonawczym do w/w ustawy Uooś, regulującym kwestie środowiskowe, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, Właściwa implementacja dyrektyw środowiskowych do krajowego porządku prawnego, ma na celu ograniczenie ryzyka błędów w postępowaniach administracyjnych związanych z ochroną środowiska w ramach procesu inwestycyjnego, tj. w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, mogących skutkować zagrożeniem dla przygotowania lub realizacji projektów współfinansowanych w ramach programów operacyjnych (w tym RPO WD). Badanie zgodności projektów ubiegających się o dofinansowanie w ramach RPO WD w zakresie ocen oddziaływania na środowisko odbywa się na etapie oceny formalnej dokonywanej przez pracowników IZ. Ponadto pracownik IZ - Menedżer ds. Środowiska - opiniuje projekty w przypadku wystąpienia wątpliwości odnośnie prawidłowości przeprowadzenia przez wnioskodawców oceny oddziaływania na środowisko. Ponadto Instytucja Zarządzająca zapewnia pomoc beneficjentom w zakresie kluczowych elementów postępowania w sprawie o wydanie decyzji środowiskowej organizując szkolenia w tym zakresie. Na bieżąco są także opiniowane projekty realizowane w ramach Programu w zakresie aspektów środowiskowych przez przedstawicieli partnerów społecznych reprezentowanych w Komitecie Monitorującym RPO WD (ekologiczne organizacje pozarządowe) oraz Regionalnego Konserwatora Przyrody. 1. Opiniowanie projektów w ramach RPO WD w aspekcie środowiskowym W strukturze Instytucji Zarządzającej RPO funkcjonuje Menedżer ds. Środowiska odpowiedzialny za utrzymywanie kontaktów z przedstawicielami organów środowiskowych oraz organizacji ekologicznych, z którymi konsultowane są kwestie środowiskowe dotyczące przygotowania, oceny i realizacji zarówno Programu, jak i poszczególnych Priorytetów. Na etapie oceny projektów planowanych do realizacji w ramach Programu, Menedżer ds. Środowiska odpowiada za konsultacje poszczególnych przedsięwzięć z partnerami społecznymi (przedstawicielami organizacji pozarządowych oraz Regionalnym Konserwatorem Przyrody) zajmującymi się zagadnieniami z zakresu środowiska naturalnego. Listy wniosków pozytywnie ocenionych pod względem formalnym w danym naborze przekazywane są na bieżąco do Menadżera ds. Środowiska. Następnie wraz z dokumentacją środowiskową przekazywane są do konsultacji organizacjom pozarządowym oraz Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. W 2012 r., podczas opiniowania projektów, partnerzy zgłosili uwagi i sugestie dotyczące m.in. konieczności uzgadniania terminu wykonywania prac budowlanych lub renowacyjnych budynków we współpracy ze specjalistą ornitologiem i chiropterologiem pod kątem występowania miejsc gniazdowania i schronień zwierząt (ptaków i nietoperzy) prawnie chronionych. Uwagi dotyczyły także zalecenia przeprowadzenia wycinki drzew i krzewów w sezonie pozalęgowym. Konsultacjom poddawane były wszystkie projekty, które przeszły ocenę formalną, z wyjątkiem projektów z zakresu współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej oraz projektów dotyczących instrumentów finansowych, a także pomocy technicznej. Liczba projektów poddanych procedurze konsultacyjnej w 2012 r. w ramach RPO WD Priorytet 1 Przedsiębiorstwa i innowacyjność 41 Priorytet 2 Społeczeństwo informacyjne 6 Priorytet 3 Transport 13 Priorytet 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne 19 Priorytet 5 Energetyka 49 Priorytet 6 Turystyka i kultura 54 Priorytet 7 Edukacja 1 Priorytet 9 Miasta 127 Razem

68 W wyniku konsultacji stwierdzono, że realizacja projektów nie narusza polityki zrównoważonego rozwoju. Uzyskane w wyniku konsultacji z organizacjami pozarządowymi oraz RDOŚ opinie, uwzględniane były podczas strategicznej oceny projektów dokonywanej przez IZ, która na ich podstawie podejmowała decyzję o zgodności projektu z polityką zrównoważonego rozwoju regionu. Bezpośrednie efekty ekologiczne poszczególnych komponentów środowiska naturalnego uzyskane dzięki projektom realizowanym w ramach RPO WD znajdą odbicie w raportach i sprawozdaniach instytucji monitorujących stan środowiska naturalnego na terenie województwa dolnośląskiego sporządzone w roku kolejnym po roku sprawozdawczym. Należą do nich m.in.: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Państwowy Instytut Geologiczny, Główny Urząd Statystyczny i Wojewódzki Urząd Statystyczny we Wrocławiu, Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza we Wrocławiu, a także organizacje proekologiczne. Ponadto w ramach audytów operacji prowadzonych przez Urząd Kontroli Skarbowej weryfikowana jest zgodność projektu z wymogami dotyczącymi ochrony środowiska. Przedstawiona poniżej analiza dotyczy badania prognozowanego wpływu wymienionych niżej typów projektów poprzez odniesienie do wskaźników monitoringowych określonych w Strategicznej Ocenie Oddziaływania na Środowisko dla RPO (stan na r.). W oparciu o tabelę nr 42 Macierz środowiskowych skutków działań podjętych w ramach Priorytetów RPO WD, zamieszczoną w dokumencie pn. Prognoza oddziaływania na środowisko Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata etap II, przygotowano analizę wpływu na podstawowe komponenty środowiska poszczególnych typów projektów wg ogłaszanych naborów w ramach RPO WD w 2012 r. (w trybie systemowym i konkursowym), a także projektów wybieranych z list rezerwowych oraz projektów indywidualnych, dla których wybór nastąpił w roku Badanie dotyczyło oddziaływania na następujące komponenty środowiska: powietrze, woda, hałas, gospodarka odpadami, krajobraz, zdrowie ludzi, oddziaływanie transgraniczne, przyroda. Prezentowane dane dotyczą realizacji Programu w roku Zgodnie z Dyrektywą 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko, prezentowane oddziaływanie jest analizowane w aspekcie wpływu wtórnego, skumulowanego, synergistycznego, krótko-, średnio- i długoterminowego, stałego i tymczasowego oraz klasyfikowane jako pozytywne i negatywne. Macierz skutków środowiskowych jest syntetycznym zestawieniem oczekiwanych środowiskowych skutków działań podjętych w obszarze poszczególnych interwencji. Konstruując macierz dla RPO WD skupiono się po stronie receptorów na podstawowych komponentach środowiska. Nie oznacza to braku oddziaływania na pozostałe. Mając jednak na uwadze ograniczoną skalę działań inwestycyjnych, jakie mogą uzyskać wsparcie w ramach RPO zrezygnowano z eksponowania w macierzy wszystkich możliwych obszarów potencjalnego oddziaływania. Ponadto badanie aspektów oddziaływania poszczególnych projektów zostało wbudowane rygorystycznie w system kryteriów oceny projektów jako kryterium dostępu (po spełnieniu wszystkich wymagań środowiskowych zgodnych z dyrektywą 2011/92/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko). Priorytet 1 Przedsiębiorstwa i innowacyjność W ramach Priorytetu 1 przeprowadzono nabory na następujące typy projektów: 1. projekty inwestycyjne w zakresie tworzenia i rozwoju infrastruktury wspierającej innowacje, np.: parki naukowo-technologiczne, centra transferu technologii, inkubatory technologiczne, centra innowacji (projekty o wartości do 40 mln zł, w tym infrastruktura jednostek naukowych w zakresie działalności badawczo-rozwojowej do 1 mln euro) Zgodnie z macierzą środowiskową wskaźniki uzyskane w wyniku realizacji powyższego typu projektu mają słabe, średnioterminowe, bezpośrednie i pozytywne oddziaływanie, a w przypadku oddziaływania na hałas - słabe, krótkoterminowe, negatywne bezpośrednie oddziaływanie. Natomiast nie stwierdza się wpływu na krajobraz, przyrodę oraz oddziaływanie transgraniczne. 2. dotyczące bezpośredniego wsparcia finansowego dla jednostek naukowych, centrów doskonałości na inwestycje w zakresie infrastruktury działalności badawczo rozwojowej prowadzonej na rzecz przedsiębiorstw (projekty o wartości do 1 mln euro) Zgodnie z macierzą środowiskową wskaźniki dla powyższego typu projektów mają słabe, średnioterminowe, bezpośrednie aczkolwiek pozytywne oddziaływanie. Natomiast nie stwierdza się wpływu realizowanego typu projektu na oddziaływanie transgraniczne. 67

69 3. projekty inwestycyjne w zakresie tworzenia i rozwoju parków przemysłowych Wskaźniki uzyskane w wyniku realizacji ww. projektów mają słabe, bezpośrednie i długoterminowe pozytywne oddziaływanie na powietrze, wody, hałas, gospodarkę odpadami i krajobraz. Natomiast w przypadku wpływu na zdrowie ludzi, oddziaływanie transgraniczne oraz przyrodę stwierdza się brak oddziaływania. W związku z realizacją tego typu projektów istnieje możliwość wystąpienia również słabego, bezpośredniego, długoterminowego negatywnego oddziaływania na hałas. 4. tworzenie i rozwój inkubatorów przedsiębiorczości Zgodnie z macierzą środowiskową wskaźniki dla ww. projektów mają pozytywne słabe, długoterminowe oddziaływanie. W przypadku oddziaływania na powietrze, wodę, hałas i gospodarkę odpadami możliwy jest efekt synergii z Priorytetem 9. Natomiast nie stwierdza się wpływu na krajobraz, przyrodę oraz oddziaływanie transgraniczne. Priorytet 2 Społeczeństwo informacyjne W ramach Priorytetu 2 przeprowadzono nabory na typy projektów dotyczące: 1. budowy lub rozbudowy regionalnych i lokalnych szerokopasmowych i bezpiecznych sieci, zwłaszcza na obszarach wiejskich i małych miast W przypadku oddziaływania na środowisko wskaźników uzyskanych w wyniku realizacji ww. projektów, zgodnie z macierzą środowiskową na powietrze stwierdza się pozytywny słaby, wtórny i średnioterminowy wpływ przedsięwzięcia. Natomiast na hałas i zdrowie ludzi oddziaływanie jest negatywne słabe, wtórne i średnioterminowe, na krajobraz jest negatywne słabe i długoterminowe, a na pozostałe komponenty środowiska nie stwierdza się wpływu. 2. rozwoju bezpiecznych systemów transmisji danych z wykorzystaniem nowoczesnych technologii Wskaźniki uzyskane w wyniku realizacji ww. projektów mają pozytywny słaby, wtórny i średnioterminowy wpływ na zdrowie ludzi. Nie stwierdza się wpływu na pozostałe komponenty środowiska. Priorytet 3 Transport W ramach Priorytetu 3 przeprowadzono nabory na typy projektów dotyczące: 1. poprawy jakości połączeń drogami wojewódzkimi, powiatowymi i gminnymi (przede wszystkim o dużym natężeniu ruchu) z drogami krajowymi Wskaźniki uzyskane w wyniku realizacji powyższego typu projektów mają stałe, pozytywne i słabe oddziaływanie na powietrze, wtórne, stałe i słabe na wody, długoterminowe wtórne i słabe na gospodarkę odpadami oraz długoterminowe średnie na zdrowie ludzi i hałas. W przypadku oddziaływania na powietrze, wodę, hałas i gospodarkę odpadami możliwy jest efekt synergii z Priorytetem 4 i 6. W przypadku zdrowia ludzi możliwa jest synergia z Priorytetem 8. Nie stwierdza się wpływu na krajobraz i przyrodę. 2. budowy obwodnic miast i miejscowości oraz poprawy połączeń tranzytowych przez miasta, w których występuje duże natężenie ruchu Wskaźniki uzyskane w wyniku realizacji powyższego typu projektu mają stałe, pozytywne, średnie i bezpośrednie oddziaływanie na powietrze, wtórne, stałe i słabe na wody, długoterminowe silne bezpośrednie na hałas z możliwością efektu synergii z Priorytetem 4. Ponadto słabe, wtórne i długoterminowe oddziaływanie występuje w przypadku gospodarki odpadami. Możliwe jest także stałe, pozytywne, słabe i bezpośrednie oddziaływanie na krajobraz lub ewentualnie wystąpienie krótkoterminowego negatywnego słabego oddziaływania. Uzyskane wskaźniki realizacji mogą jednakże negatywnie, ze średnią siłą i w krótkim czasie oddziaływać na przyrodę. W przypadku zdrowia ludzi możliwa jest synergia z Priorytetem poprawy stanu pasażerskiego taboru kolejowego wykorzystywanego do dolnośląskich przewozów regionalnych Wskaźniki uzyskane w wyniku realizacji ww. projektów w przypadku powietrza, wód, krajobrazu, zdrowia ludzi, oddziaływania transgranicznego i przyrody wykazują brak oddziaływania. Stwierdza się pozytywne słabe i długoterminowe oddziaływanie na hałas z efektem synergii z Priorytetem 6. Ponadto w przypadku gospodarki odpadami stwierdza się średni wtórny efekt zewnętrzny oddziaływania ww. projektów. 4. likwidacji ograniczeń (wąskich gardeł) wynikających z braku lub złego stanu infrastruktury kolejowej (wyłącznie projekty o dużym znaczeniu dla regionu) 68

70 Wskaźniki uzyskane w wyniku realizacji powyższego typu projektów w przypadku powietrza i wód wykazują pozytywne słabe i długoterminowe oddziaływanie. Ponadto stwierdza się pozytywne średnie i długoterminowe oddziaływanie na hałas, a w przypadku gospodarki odpadami oddziaływanie słabe, wtórne i długoterminowe. Nie stwierdza się wpływu na pozostałe obszary. 5. zakupu nowych, przyjaznych dla środowiska środków transportu zbiorowego do obsługi istniejących i planowanych linii tramwajowych oraz autobusowych Wskaźniki uzyskane w wyniku realizacji powyższego typu projektów w przypadku hałasu, powietrza, wód i gospodarki odpadami oraz zdrowia ludzi wykazują słabe bądź średnie i długoterminowe oddziaływanie, a ponadto synergiczne z Priorytetem 6 na hałas i powietrze. Nie stwierdza się wpływu na pozostałe obszary. 6. budowy, przebudowy i rozbudowy infrastruktury niezbędnej do uruchomienia nowych linii Zgodnie z macierzą środowiskową stwierdza się pozytywny słaby, średnioterminowy wpływ danego typu projektów na powietrze, wody, hałas i gospodarkę odpadami, w przypadku dwóch ostatnich komponentów środowiska możliwe jest słabe, średniookresowe negatywne oddziaływanie. Ponadto stwierdza się słabe, długoterminowe i wtórne oddziaływanie na zdrowie ludzi. Natomiast nie stwierdza się oddziaływania na pozostałe komponenty środowiska. 7. budowy, przebudowy i rozbudowy stosownej infrastruktury towarzyszącej, np. węzłowe dworce przesiadkowe, zajezdnie, systemy centralnego sterowania ruchem, dystrybucji biletów, informacji oraz monitoringu bezpieczeństwa, podstacje zasilające dla trakcji tramwajowej Wskaźniki uzyskane w wyniku realizacji ww. projektów w przypadku hałasu, powietrza, krajobrazu i zdrowia ludzi wykazują słabe, długoterminowe, wtórne, aczkolwiek pozytywne oddziaływanie, a dodatkowo synergiczne z Priorytetem 6 na hałas i powietrze. Ponadto stwierdza się słabe, krótkoterminowe, negatywne oddziaływanie na gospodarkę odpadami. Nie stwierdza się wpływu w przypadku pozostałych obszarów. Priorytet 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne W ramach Priorytetu 4 przeprowadzono nabory na typy projektów dotyczących: 1. działań przyczyniających się do poprawy jakości powietrza, dzięki obniżeniu wielkości emisji z obiektów użyteczności publicznej poprzez modernizację zlokalizowanych w nich źródeł ciepła Wskaźniki uzyskane w wyniku realizacji ww. projektów wykazują słabe bądź średnie, długotrwałe oddziaływanie na powietrze, wody, hałas, gospodarkę odpadami, krajobraz, zdrowie ludzi i przyrodę, natomiast w odniesieniu do transgraniczności założono brak oddziaływania. 2. ochrony bioróżnorodności w regionie oraz zwiększenia powierzchni obszarów chronionych Wskaźniki uzyskane w wyniku realizacji powyższego typu projektów wykazują stałe średnie bądź silne bezpośrednie oddziaływanie na wszystkie analizowane komponenty środowiska. Jedynie w przypadku transgraniczności wskazano na brak oddziaływania. 3. budowy, odbudowy lub rozbudowy istniejących systemów zabezpieczenia przed zagrożeniami hydrologicznymi przeciwdziałania i zapobiegania skutkom suszy Wskaźniki uzyskane w wyniku realizacji powyższego typu projektów wykazują średnie (w przypadku krajobrazu słabe), stałe i bezpośrednie oddziaływanie na wody, zdrowie ludzi i przyrodę, dla której możliwe jest także stałe, średnie, bezpośrednie i negatywne oddziaływanie. W przypadku pozostałych komponentów środowiska stwierdza się brak oddziaływania. Priorytet 5 Energetyka W ramach Priorytetu 5 przeprowadzono nabory na typy projektów dotyczące: 1. wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych, ze szczególnym uwzględnieniem elektrowni wodnych Zgodnie z macierzą środowiskową stwierdza się pozytywny, bezpośredni, słaby i długoterminowy wpływ projektów na wody, hałas i krajobraz. Pozytywne bezpośrednie, długoterminowe i średnie oddziaływanie występuje na powietrze, gosp. odpadami i oddziaływanie transgraniczne. Natomiast w przypadku zdrowia ludzi i przyrody stwierdza się pozytywny słaby, długoterminowy i wtórny wpływ. 2. przebudowy istniejącej sieci dystrybucji energii elektrycznej średniego napięcia; Zgodnie z macierzą środowiskową stwierdza się pozytywny słaby, wtórny i długoterminowy wpływ wymienionego typu projektów na zdrowie ludzi i gospodarkę odpadami. Natomiast w przypadku 69

71 oddziaływania na pozostałe komponenty środowiska, zgodnie z macierzą środowiskową stwierdza się brak oddziaływania. 3. budowy nowych sieci dystrybucji energii elektrycznej średniego napięcia wyłącznie w celu zapewnienia niezbędnych potrzeb terenów inwestycyjnych oraz społecznego budownictwa mieszkaniowego na obszarach małych miast Zgodnie z macierzą środowiskową stwierdza się pozytywny słaby, wtórny i długoterminowy wpływ typu projektów na zdrowie ludzi, powietrze i gospodarkę odpadami. Dodatkowo w przypadku powietrza i gospodarki odpadami możliwy jest efekt synergii z Priorytetem 1. Natomiast w przypadku oddziaływania na środowisko wskaźników uzyskanych w wyniku realizacji projektów w ramach Priorytetu 5, zgodnie z macierzą środowiskową, nie stwierdza się wpływu w przypadku pozostałych komponentów. 4. budowa ciepłowni oraz ich przebudowy lub rozbudowy oraz wyposażenie w celu poprawy sprawności energetycznej. Preferowane będą ciepłownie wykorzystujące odnawialne i alternatywne źródła energii (np. biomasa, energia geotermalna, gaz) Zgodnie z macierzą środowiskową stwierdza się pozytywny, słaby i długoterminowy wpływ typu projektów na wody, hałas i przyrodę, a w przypadku gospodarki odpadami średni i długoterminowy. Pozytywne długoterminowe, słabe i wtórne oddziaływanie występuje na krajobraz i zdrowie ludzi. Ponadto możliwy jest efekt synergii z Priorytetami 4, 6 i 8. Natomiast nie stwierdza się wpływu realizowanego typu projektu na oddziaływanie transgraniczne. 5. budowa, przebudowa i rozbudowa sieci dystrybucji ciepła Zgodnie z macierzą środowiskową stwierdza się pozytywny, słaby i długoterminowy wpływ typu projektów na wody i hałas. W przypadku powietrza i gosp. odpadami stwierdza się pozytywny średni i długoterminowy wpływ, natomiast pozytywny słaby, wtórny i długoterminowy wpływ przedsięwzięcia na krajobraz i zdrowie ludzi. Natomiast nie stwierdza się wpływu realizowanego typu projektu na oddziaływanie transgraniczne i przyrodę. 6. budowy i rozbudowy sieci dystrybucyjnych gazu w celu większego upowszechniania tego źródła energii, zwłaszcza dla celów grzewczych. Preferowane były inwestycje prowadzące do obniżenia niskiej emisji na terenach atrakcyjnych turystycznie i w uzdrowiskach Zgodnie z macierzą środowiskową stwierdza się pozytywny, średni i długoterminowy wpływ typu projektów na powietrze, ponadto możliwy jest efekt synergii z Priorytetem 1, 6 i 9. Natomiast w przypadku wody, hałasu i przyrody stwierdza się pozytywny słaby i długoterminowy wpływ. W przypadku wpływu na zdrowie ludzi i krajobraz stwierdza się pozytywny słaby, wtórny i długoterminowy wpływ przedsięwzięcia. Nie stwierdza się wpływu realizowanego typu projektu na oddziaływanie transgraniczne. Priorytet 6 Turystyka i kultura W ramach Priorytetu 6 przeprowadzono nabory na następujące typy projektów dotyczące: 1. Produkt Turystyka kulturowa a) dostosowanie do potrzeb turystycznych obiektów dziedzictwa kulturowego wraz z ich udostępnieniem dla ruchu turystycznego (np. punkty informacji turystycznej) Wskaźniki uzyskane w wyniku realizacji ww. projektów mają słabe, średnioterminowe i wtórne oddziaływanie na powietrze, wody, gospodarkę odpadami, natomiast wykazują długoterminowe i pozytywne oddziaływanie na krajobraz. W przypadku pozostałych komponentów środowiska stwierdza się brak oddziaływania. b) przedsięwzięcia promocyjne i kampanie informacyjne propagujące dolnośląskie dziedzictwo kulturowe oraz imprezy, wydarzenia kulturalne i artystyczne o znaczeniu ogólnopolskim i międzynarodowym Wskaźniki uzyskane w wyniku realizacji ww. projektów wykazują brak jakiegokolwiek oddziaływania na poszczególne komponenty środowiska. Priorytet 7 Edukacja W ramach Priorytetu 7 przeprowadzono nabory na projekty dotyczące budowy, rozbudowy i przebudowy obiektów infrastruktury edukacyjnej oraz naukowo-badawczej powiązanej z dydaktyką Możliwe wskaźniki uzyskiwane w wyniku realizacji powyższego działania wykazują słabe, średnioterminowe oddziaływanie w odniesieniu do powietrza, wód, gospodarki odpadami, natomiast dodatkowo jeszcze wtórne na zdrowie ludzi. Nie stwierdza się oddziaływania w przypadku pozostałych komponentów środowiska. 70

72 Priorytet 9 Miasta W ramach Priorytetu 9 przeprowadzono nabór na projekty dotyczące sanacji zdegradowanych obszarów miejskich. Wskaźniki uzyskane w wyniku ich realizacji wykazują słabe bądź średnie, długoterminowe aczkolwiek pozytywne oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska. Nie przewiduje się oddziaływania w przypadku transgraniczności. Wskaźniki uzyskane w wyniku realizacji powyższych typów projektów w ramach poszczególnych Priorytetów wykazały pozytywny wpływ na środowisko. Jedynie nieliczne działania z Priorytetu 3 Transport przedstawiają słabe negatywne oddziaływanie na środowisko. Należy podkreślić, że każda inwestycja została poddana procedurze weryfikacyjnej pod kątem oddziaływania na środowisko. Jeżeli jednak przedmiotem projektu ubiegającego się o dofinansowanie była inwestycja o charakterze nieinfrastrukturalnym (np. zakup sprzętu, urządzeń, taboru) albo tzw. projekt miękki (np. materiały promocyjne, kampanie informacyjne propagujące dolnośląskie dziedzictwo kulturowe oraz wydarzenia kulturalne), projekty takie nie podlegały ocenie oddziaływania na środowisko z racji braku jakiegokolwiek oddziaływania takiego przedsięwzięcia na poszczególne komponenty środowiska. Postępowanie w zakresie oceny oddziaływania na środowisko pozwoliło wyeliminować przedsięwzięcia niekorzystne dla środowiska. 2. Działania na rzecz prowadzenia wspólnych prac na rzecz ochrony środowiska Od grudnia 2010 r. Województwo Dolnośląskie uczestniczy w krajowej sieci organów środowiskowych i instytucji zarządzających funduszami unijnymi Partnerstwo: Środowisko dla Rozwoju. Instytucję Zarządzającą RPO reprezentuje Menedżer ds. Środowiska, który jest członkiem grup roboczych Nowa perspektywa finansowa, Grupa ds. Gospodarki wodno-ściekowej oraz Grupa ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko. W dniach 6-7 grudnia 2012 r. odbyło się czwarte posiedzenie plenarne, na którym dokonano podsumowania pracy całej sieci w 2012 r. oraz zaprezentowano plany na 2013 rok. W ramach grupy Nowa perspektywa finansowa w 2012 r. odbyły się 4 spotkania. W trakcie pracy grupy omawiane były m.in. dokumenty strategiczne pojawiające się w pracach KE oraz inne, jak: Polityka Spójności w Wieloletnich Ramach Finansowych , nasza polisa na życie, nasze dziedzictwo przyrodnicze - strategia różnorodności biologicznej UE do 2020 r. Instrument Finansowy LIFE Plus, harmonogram prac nad nowym okresem programowania, Strategiczne Oceny Oddziaływania na Środowisko, włączenie problematyki zmiany klimatu do unijnej polityki spójności na lata , finansowanie różnorodności biologicznej , Partnerstwa publiczno-prywatne na rzecz różnorodności biologicznej. W ramach Grupy ds. Gospodarki wodno-ściekowej, której głównym celem jest zapewnienie wsparcia dla wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) oraz realizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych, w 2012 r. odbyły się 4 spotkania. Spotkania te w głównej mierze poświęcone były czwartej aktualizacji KPOŚK, która wymaga ścisłej współpracy Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej z urzędami marszałkowskimi. W ramach Grupy ds. Oceny Oddziaływania na Środowisko odbyły się w 2012 r. 4 posiedzenia, w tym 1 w Wielkiej Brytanii. Działalność grupy skupia się na opracowaniu zaleceń/wytycznych dla organów administracji w zakresie prowadzenia postępowań OOŚ i transgranicznych oraz wytycznych metodologicznych do sporządzania raportów o oddziaływaniu na środowisko. 3. Problemy związane z realizacją zagadnień środowiskowych W ramach zidentyfikowanych problemów i utrudnień we wdrażaniu programu operacyjnego niewyjaśnione jest zagadnienie zgodności projektów przeciwpowodziowych i energetyki wodnej z zapisami Ramowej Dyrektywy Wodnej. Pismem z 19 listopada 2010 r. KE zarzuciła Polsce brak implementacji przepisów Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) do przepisów krajowych. Jako przedsięwzięcia problemowe wymieniono wówczas przedsięwzięcia przeciwpowodziowe oraz dot. energetyki wodnej. Wobec zgłoszony zarzutów podjęto szereg działań naprawczych i zapobiegających dofinansowaniu przedmiotowych przedsięwzięć niezgodnych z RDW. W tym celu nawiązano ścisłą współpracę z Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej we Wrocławiu (RZGW), Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska we Wrocławiu (RDOŚ) i Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska we Wrocławiu. Wykorzystano również zalecany pakiet materiałów opracowanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego we współpracy z Ministerstwem Środowiska. Zobowiązano również 71

73 beneficjentów do składania dodatkowych załączników do wniosku o dofinansowanie, tj. list sprawdzających wraz z ekspertyzą zaopiniowanych przez RZGW oraz RDOŚ. Dokumentacja ta ponadto jest badana przez dwóch niezależnych ekspertów zewnętrznych w trakcie oceny projektów. Mimo zastosowanych indywidualnych rozwiązań przez Instytucję Zarządzającą, KE wstrzymała certyfikację wydatków projektów kategorii 53. Wstrzymana została możliwość certyfikacji wydatków dla przedsięwzięć przeciwpowodziowych bez podania terminu ponownego uruchomienia płatności. Projekty realizowane w RPO WD w ramach kategorii 53 nie stanowią nowej inwestycji i dotyczą przede wszystkim regulacji wałów przeciwpowodziowych. Są to więc prace modernizacyjne, remontowe i nie są one związane z budową lub modernizacją zbiorników retencyjnych. Realizacja planowanych inwestycji nie stanowi zagrożenia dla celów środowiskowych RDW i pozostaje bez wpływu na ich osiągnięcie. Projekty z zakresu ochrony przeciwpowodziowej w województwie dolnośląskim traktowane są jako inwestycje priorytetowe. W lutym 2013 r. IZ RPO zwróciła się do Ministerstwa Rozwoju Regionalnego z pismem dot. umożliwienia certyfikacji wydatków związanych z realizacją projektów przeciwpowodziowych po indywidualnej analizie oraz o wskazanie przybliżonego terminu przywrócenia całkowitej możliwości certyfikacji tych wydatków. Przekazywanie dofinansowania na realizację projektów gmin, związanych ze świadczeniem usług publicznych w gospodarce odpadami (Działanie 4.1) odbywało się na podstawie Wytycznych MRR dot. zasad dofinansowania z programów operacyjnych podmiotów realizujących obowiązek świadczenia usług publicznych w ramach zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego w gospodarce odpadami. Stosowanie. Wytycznych zrodziło wiele trudności interpretacyjnych, co doprowadziło do błędów popełnianych przez beneficjentów we wnioskach o dofinansowanie. IZ RPO wypracowała dokument uszczegóławiający pn. Metodologia obliczania rekompensaty dla inwestycji planowanych do realizacji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata dla Działania 4.1 Gospodarka odpadami, przyjęty dnia r. Dnia 31 stycznia 2012 r. (tj. w trakcie oceny formalnej dla naboru) opublikowana została i weszła w życie Decyzja KE z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie stosowania art ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy Państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, przyznanej przedsiębiorstwom zobowiązanym do wykonywania usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym (dalej Decyzja SGEI ). Decyzja SGEI znacznie modyfikowała w niektórych aspektach zasady przyznawania pomocy publicznej przedsiębiorstwom. Implikowało to konieczność aktualizacji tzw. Wytycznych odpadowych, na podstawie których wnioskodawcy przygotowują dokumentację aplikacyjną, a Instytucja Zarządzająca weryfikuje wnioski o dofinansowanie wraz z załącznikami. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego podjęło prace dotyczące dostosowania ww. Wytycznych do aktualnych przepisów prawa. W celu jak najszybszego wznowienia oceny formalnej wniosków, IZ RPO WD zleciła opracowanie aktualizacji Metodologii obliczania rekompensaty dla inwestycji planowanych do realizacji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata dla Działania 4.1 Gospodarka odpadami, która umożliwia wnioskodawcom dostosowanie dokumentacji aplikacyjnej do zapisów nowej Decyzji SGEI, a Instytucji Zarządzającej pozwala na prawidłową ocenę dokumentacji aplikacyjnej. Metodologia obliczania rekompensaty ( ) została zaktualizowana we wrześniu 2012 r. i w tym samym czasie wznowiono ocenę formalną złożonych wniosków. Na prośbę Ministerstwa Rozwoju Regionalnego IZ RPO dokonała w 2012 r. ponownej (pierwszy raz w 2011 r.) analizy projektów z zakresu budowy/modernizacji oczyszczalni ścieków w aglomeracjach od 10 do 15 tys. RLM pod względem zapewnienia zgodności z dyrektywą 91/271/EWG dotyczącą oczyszczania ścieków komunalnych (tzw. dyrektywą ściekową). Czynności te wynikały z podjętej przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej IV aktualizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych i ewentualnej potrzeby dostosowania dofinansowanych projektów do wymogów art. 5.2 dyrektywy ściekowej, tj. zapewnienia podwyższonego stopnia usuwania biogenów. Wobec tego dokonano oceny stanu realizacji zaostrzonych wymagań ww. dyrektywy oraz identyfikacji potrzeb finansowych w tym zakresie. Na podstawie dokumentacji aplikacyjnej zidentyfikowano 7 projektów dotyczących budowy/modernizacji oczyszczalni ścieków w aglomeracjach od 10 do 15 tys. RLM, które podlegały ponownej analizie. W celu oceny ich pod względem spełnienia powyższych warunków nawiązano współpracę z Wydziałem Środowiska UMWD weryfikującym sprawozdania z wykonania KPOŚK za 2011 r. Uzyskano również wyjaśnienia beneficjentów potwierdzające, że wymienione projekty spełniają wymogi dyrektywy ściekowej. Nie zidentyfikowano konieczności podjęcia działań naprawczych w celu dostosowania do zaostrzonych wymogów ww. dyrektywy. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego w sierpniu 2012 r. zwróciło również uwagę na konieczność stosowania przepisów z zakresu ochrony gatunkowej w ramach realizacji przedsięwzięć współfinansowanych ze środków UE. Związane jest to z implementacją do przepisów krajowych zapisów dyrektywy 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (tzw. dyrektywa siedliskowa) oraz dyrektywy 2009/147/EC w sprawie dzikiego ptactwa (tzw. dyrektywa ptasia). Wymagania powyższe są spełnione poprzez realizację przez IZ RPO procedury związanej z opiniowaniem projektów ubiegających się o dofinansowanie 72

74 z przedstawicielami pozarządowych organizacji ekologicznych i Regionalnego Konserwatora Przyrody. Uzyskane opinie pozwalają na wypełnienie przedmiotowych wymogów. Kolejną kwestią są pojawiające się w dalszym ciągu problemy wnioskodawców w dokumentowaniu procedury OOŚ. W 2012 r. wydano 17 opinii dla projektów budzących wątpliwości u osób oceniających projekty na etapie oceny formalnej, w zakresie poprawności ocen oddziaływania na środowisko zgodnie z dyrektywą 2011/92/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko. W ramach środków zaradczych IZ RPO WD prowadziła szkolenia w zakresie przygotowania oceny oddziaływania na środowisko skierowane do wszystkich wnioskodawców (czyt. poniżej). 4. Szkolenia dla beneficjentów Instytucja Zarządzająca zapewnia pomoc beneficjentom w zakresie prawidłowej implementacji prawa środowiskowego w ramach realizowanych projektów. W 2012 r. we współpracy z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w zakresie przygotowania oceny oddziaływania na środowisko IZ RPO przeprowadziła 6 szkoleń dla 258 beneficjentów. Ponadto w ramach 17 szkoleń dotyczących przygotowania wniosków o dofinansowanie dla 337 wnioskodawców przedstawiono informacje dotyczące przygotowania postępowania w sprawie o wydanie decyzji środowiskowej. Łącznie w okresie sprawozdawczym z dziedziny prawa środowiskowego w ramach RPO przeszkolono osoby. Problemy związane z realizacją zagadnień środowiskowych dotyczące zgodności projektów realizowanych w ramach Programu zostały przedstawione w sprawozdaniu w pkt.3.4. Priorytet 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne- Realizacja zaleceń i rekomendacji Komisji Europejskiej odnoszących się do Priorytetu Zgodność realizowanych operacji z prawem wspólnotowym w zakresie prawa zamówień publicznych Instytucja Zarządzająca RPO zapewnia zgodność realizowanych operacji z prawem wspólnotowym w zakresie zamówień publicznych, tzn. prawidłowość stosowania przez beneficjentów, w tym z sektora prywatnego, przepisów dotyczących przestrzegania zasad konkurencyjności i zamówień publicznych. Beneficjenci realizujący zamówienia publiczne powyżej progu EUR zobowiązani są do stosowania przepisów wynikających z ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych. Beneficjenci realizujący procedurę zamówień publicznych w zakresie zamówień poniżej progu EUR zobowiązani są do stosowania Wytycznych IZ RPO w zakresie ogólnych zasad udzielania zamówień i wyboru wykonawców w transakcjach nie objętych przepisami ustawy Prawo zamówień publicznych. Obowiązek stosowania prawa zamówień publicznych lub wytycznych IZ RPO nakłada umowa o dofinansowanie projektu. Na etapie realizacji projektów poprawność stosowania procedur zamówień publicznych sprawdzana jest podczas kontroli ex-ante dokumentacji dotyczącej zamówień publicznych, kontroli problemowej zamówień publicznych na dokumentach, weryfikacji wniosku beneficjenta o płatność oraz podczas kontroli na miejscu realizacji projektu, gdzie przeprowadzana jest szczegółowa kontrola dokumentacji dotycząca udzielanych zamówień w projekcie. Nieprzestrzeganie przez beneficjentów procedur udzielania zamówień publicznych przy wydatkowaniu środków skutkuje nakładaniem korekt finansowych, zwrotem środków, jak i może skutkować wstrzymaniem wypłaty dofinansowania lub rozwiązaniem umowy. W 2012 r. ujawniono 152 nieprawidłowości w zakresie zamówień publicznych w realizowanych projektach w ramach Programu, co stanowi ok. 82% ogólnej liczby wszystkich wykrytych nieprawidłowości. Problemy związane z realizacją zamówień publicznych W 2012 r. nie stwierdzono problemów o charakterze systemowym związanych z zamówieniami publicznymi. Niemniej jednak, kontrole projektów ujawniły błędy popełniane przez beneficjentów w zakresie przeprowadzania postępowań podlegających przepisom prawa zamówień publicznych, głównie w odniesieniu do zachowania uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców, w tym m.in. publikacji w Biuletynie Zamówień Publicznych informacji związanych z procedurą udzielania zamówienia, wyboru trybu zamówienia, wyboru wykonawcy, terminu zawarcia umowy z wykonawcą, dzielenia zamówienia oraz nieprawidłowego ustalanie jego wartości. Niewielka część z tych nieprawidłowości wynikała z niedostosowania prawa polskiego do prawa wspólnotowego w obszarze zamówień publicznych, większość jest jednak wynikiem błędów beneficjentów. Wykrycie tego rodzaju nieprawidłowości przez IZ RPO prowadzi do nałożenia na beneficjenta korekty finansowej i zwrotu części środków. 73

75 Ponadto stwierdzano nieprawidłowości podczas przeprowadzania postępowań podlegających Wytycznym programowym IZ RPO w zakresie ogólnych zasad udzielania zamówień publicznych i wyboru wykonawców w transakcjach nie objętych przepisami ustawy Pzp. Najczęściej beneficjenci nie stosowali się do wymogu prawidłowego określenia kryteriów wyboru oferty, porównania wymaganej ilości ofert pochodzących od różnych wykonawców i obowiązku upublicznienia oferty bądź zachowania właściwego terminu upublicznienia oferty. Środki zaradcze W celu przeciwdziałania problemom zaistniałym w zakresie zamówień publicznych, IZ RPO podjęła w 2012 r. następujące kroki: 1. Zmodyfikowane zostały Wytyczne IZ RPO w zakresie ogólnych zasad udzielania zamówień publicznych i wyboru wykonawców w transakcjach nie objętych ustawą Pzp. Zmiana polegała na złagodzeniu niektórych wymogów stawianych beneficjentom w zakresie udzielania zamówień i wyboru wykonawców w koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi. 2. IZ RPO przeprowadziła 6 szkoleń dla 176 beneficjentów Priorytetów 1-9 z zakresu krajowego i wspólnotowego prawa zamówień publicznych oraz 16 szkoleń dla 182 osób z zakresu sporządzania wniosku o płatność, w trakcie których przedstawiono m.in. stosowanie ustawy Prawo zamówień publicznych. Ponadto w ramach Priorytetu 1 przeprowadzono 5 szkoleń dla 129 przedsiębiorców - beneficjentów Priorytetu 1 w zakresie zamówień publicznych. Łącznie w okresie sprawozdawczym z dziedziny zamówień publicznych w ramach RPO przeszkolono 487 osób. 3. W ramach systemu zarządzania i kontroli IZ RPO wprowadziła nowe narzędzie kontroli, tj.: kontrolę problemową na dokumentach w siedzibie kontrolującego w ramach prawidłowości udzielenia zamówień publicznych zachowania zasady konkurencyjności. Celem kontroli problemowej jest minimalizacja ryzyka certyfikowania wydatków poniesionych z naruszeniem zasady konkurencyjności, w szczególności w stosunku do wydatków poniesionych w ramach zamówień publicznych udzielanych przez beneficjentów. Badaniem objęte są wszystkie projekty w ramach Programu (z wyłączeniem Działań 1.1, 1.2, 5.1, 5.3 realizowanych przez DIP oraz Priorytetu 10 Pomoc Techniczna), co do których pozostają niescertyfikowane wydatki do KE i co do których: - certyfikowano wnioski do KE, - IZ RPO złożyła wniosek o poświadczenie wydatków do Instytucji Pośredniczącej w Certyfikacji, - beneficjenci złożyli wniosek o płatność do IZ RPO. Badanie jest przeprowadzane w oparciu o dokumentację dotyczącą zamówień publicznych będącą w posiadaniu IZ RPO i/lub przedłożoną przez beneficjentów, w sposób niezależny od procedury weryfikacji wniosków o płatność, co jest wynikiem celu jakim jest minimalizowanie ryzyka poświadczenia wydatków poniesionych z naruszeniem prawa. W 2012 r. kontroli problemowej zamówień publicznych poddano 214 projektów - w stosunku do 40% wniosków o płatność związanych z kontrolowanymi projektami dokonano weryfikacji prawidłowości udzielonych zamówień publicznych przed refundacją wniosków. 4. W 2012 r. IZ RPO przeprowadziła Analizę błędów popełnianych przez beneficjentów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata przy udzielaniu zamówień publicznych, tj. nieprawidłowości stwierdzonych podczas weryfikacji wniosków o płatność, kontroli na miejscu i kontroli na dokumentach. Wstępna analiza wyników kontroli i audytów przeprowadzonych wśród beneficjentów RPO WD uwidoczniła, iż najczęstszym powodem nakładania korekt finansowych są błędy popełniane przy udzielaniu zamówień dotyczące naruszeń ustawy Prawo zamówień publicznych oraz zapisów wytycznych IZ RPO WD w zakresie zasad udzielania zamówień publicznych i wyboru wykonawców w transakcjach nie objętych ustawą Pzp (z wyłączeniem Działania 1.3). Dotyczą one bardzo często tych samych obszarów i są powielane przez kolejnych beneficjentów. Przedmiotem badania było zebranie, usystematyzowanie oraz analiza wszystkich wykrytych błędów/nieprawidłowości popełnianych przez beneficjentów w zakresie udzielania zamówień publicznych. Wynikiem badania było stworzenie katalogu najczęściej popełnianych błędów/nieprawidłowości ( złych praktyk ) w zakresie udzielania zamówień wraz z opisem czego dany błąd dotyczył oraz sformułowanie rekomendacji dla beneficjentów wskazujących jak przygotować i przeprowadzić procedurę udzielania zamówienia publicznego, aby uniknąć występowania naruszeń oraz ją usprawnić. Przygotowano również rekomendacje oraz listę kontrolną dla beneficjentów udzielających zamówień. W badaniu stwierdzono, że w przypadku naruszeń ustawy Pzp, błędy popełniane przez beneficjentów zdarzały się praktycznie na wszystkich etapach postępowania o udzielenie zamówienia. Większość 74

76 przypadków była związana z nieprzestrzeganiem zasady zachowania uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców. Ponadto beneficjenci często nie dopełniali obowiązków formalnych związanych z publikacją ogłoszeń, zmian do nich czy też sprostowań. Jeśli chodzi o naruszenia wytycznych IZ RPO w zakresie zasad udzielania zamówień publicznych i wyboru wykonawców w transakcjach nie objętych ustawą Pzp, a także naruszenia prawa wspólnotowego, najwięcej przypadków dotyczyło nieprzestrzegania zasady zachowania uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców. W obu obszarach stanowiły one ponad 50% wszystkich nieprawidłowości. Wyniki analizy będą wykorzystywane podczas szkoleń z beneficjentami w celu wyeliminowania pojawiających się błędów w projektach Zgodność realizowanych operacji z prawem wspólnotowym w zakresie pomocy publicznej Zgodność realizowanych operacji z prawem wspólnotowym w zakresie pomocy publicznej jest realizowana poprzez zapewnienie, że każde wsparcie stanowiące pomoc publiczną udzielane w ramach Programu jest zgodne z przepisami dotyczącymi zasad udzielenia tej pomocy obowiązujące w momencie jej przyznawania. Pomoc publiczna w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata jest przyznawana zgodnie z aktualnymi programami pomocowymi odpowiednimi rozporządzeniami Ministra Rozwoju Regionalnego. IZ RPO od początku wdrażania Programu przykładała dużą wagę do oceny projektów pod kątem występowania pomocy publicznej. W zasadzie tylko w bardzo nielicznych przypadkach problem pomocy publicznej nie był badany przy ocenie projektów (np. projekty dot. budowy/modernizacji dróg publicznych, projekty z zakresu infrastruktury przeciwpowodziowej). W części konkursów, w których realizowane są projekty typowo komercyjne, a więc np. z zakresu przedsiębiorczości, B+R, energetyki itp., występowanie pomocy publicznej było założone odgórnie (na etapie ogłoszenia o naborze), wraz ze wskazaniem właściwego programu pomocowego. W pozostałych przypadkach występowanie pomocy publicznej w danym projekcie, każdorazowo badane było indywidualnie przez IZ RPO WD. Dotyczy to przede wszystkim projektów infrastrukturalnych, w przypadku których powstawała wątpliwość odnośnie ich ewentualnego gospodarczego/komercyjnego wykorzystania (np. projekty z zakresu turystyki, kultury, edukacji). IZ RPO przy ocenie ewentualnego występowania pomocy publicznej w projektach, bardzo często korzystała z opinii specjalnie do tego celu wybranej kancelarii prawnej. W przypadku oceny skutkującej stwierdzeniem występowania pomocy publicznej w danych projektach, musiał on spełniać warunki zawarte we właściwym programie pomocowym (np. dot. poziomu intensywności wsparcia, kwalifikowalności wydatków, spełniania efektu zachęty, warunku nowej inwestycji itp.). Duże ryzyko wystąpienia pomocy publicznej przy niektórych typach projektów, skutkowało rezygnacją części potencjalnych beneficjentów z ubiegania się o wsparcie (główny powód to znacznie obniżony poziom dofinansowania). Sytuacja ta dotyczyła konkursu w zakresie kształcenia zawodowego, gdzie przede wszystkim ze względu na duże prawdopodobieństwo objęcia projektów pomocą publiczną nie wpłynął żaden wniosek o dofinansowanie ze szkoły wyższej. Innym podobnym przykładem jest stosunkowo bardzo małe zainteresowanie konkursami dot. wsparcia infrastruktury badawczej (przeznaczonej na prowadzenie działalności gospodarczej) w jednostkach naukowych, szkołach wyższych, wynikające przede wszystkim z relatywnie niskiego poziomu dofinansowania, wynikającego z programu pomocowego. Weryfikacja projektów pod kątem występowania pomocy publicznej odbywa się na poziomie oceny formalnej i merytorycznej (na podstawie zatwierdzonych przez Komitet Monitorujący RPO WD kryteriów wyboru projektów) oraz ponownie przed podpisaniem umowy o dofinansowanie (dotyczy to m.in. weryfikacji pułapu uzyskanej przez beneficjenta pomocy de minimis, celem nie przekroczenia dopuszczalnej kwoty wsparcia). Każdy beneficjent składający wniosek o dofinansowanie składa oświadczenie - formularz informacji o pomocy publicznej, który następnie jest weryfikowany podczas oceny formalnej wniosku o dofinansowanie. Ponadto podczas kontroli na miejscu sprawdzana jest prawdziwość danych w złożonych przez beneficjentów oświadczeniach. W pewnych obszarach wsparcia IZ RPO stosowała szczególne zasady związane z udzielaniem pomocy publicznej. Do obszarów tych zalicza się m.in. infrastrukturę publicznej służby zdrowia, infrastrukturę gospodarki odpadami oraz transportu zbiorowego. W przypadku gospodarki odpadowej oraz transportu, zastosowanie mają Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie zasad dofinansowania z programów operacyjnych podmiotów realizujących obowiązek świadczenia usług publicznych w transporcie zbiorowym oraz Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie zasad dofinansowania z programów operacyjnych podmiotów realizujących obowiązek świadczenia usług publicznych w ramach zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego w gospodarce odpadami. 75

77 Z dniem r. weszły w życie zapisy Decyzji KE z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie stosowania art ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy Państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, przyznanej przedsiębiorstwom zobowiązanym do wykonywania usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym. Decyzja ta określa warunki, przy spełnieniu których pomoc publiczna w formie rekompensaty za świadczenie usług publicznych przez przedsiębiorstwa, którym powierzono wykonywanie usług w ogólnym interesie gospodarczym, jest zgodna z art. 106 ust. 2 TFUE i nie podlega obowiązkowi notyfikacji do KE. Zagadnienie to dotyczy w szczególności gospodarki odpadami. Wobec tego na etapie oceny formalnej W RPO WD weryfikowane było: - czy rekompensata zostanie przyznana jedynie w celu zapewnienia świadczenia usług stanowiących usługi w ogólnym interesie gospodarczym, - czy operator został specjalnie zobowiązany przez organ publiczny do wykonywania szczególnych usług w ogólnym interesie gospodarczym, - czy zostały określone szczegółowe warunki, które muszą zostać spełnione w odniesieniu do nałożenia zobowiązań z tytułu usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, - czy wyliczona rekompensata nie przekracza kwoty koniecznej do pokrycia kosztów netto poniesionych przez przedsiębiorstwo w ramach wywiązywania się ze zobowiązań z tytułu świadczenia usług publicznych, przy uwzględnieniu odpowiednich wpływów i rozsądnego zysku. Przy ocenie projektów opierano się o zapisy Wytycznych MRR w zakresie reguł dofinansowania z programów operacyjnych podmiotów realizujących obowiązek świadczenia usług publicznych w ramach zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego w gospodarce odpadami, jak również wytycznej IZ RPO WD Metodologia obliczania rekompensaty dla inwestycji planowanych do realizacji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata dla Działania 4.1 Gospodarka odpadami. W zakresie infrastruktury ochrony zdrowia zastosowanie mają wytyczne IZ RPO WD, które przygotowane i uzgodnione zostały m.in. z Ministerstwem Rozwoju Regionalnego oraz Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK). W aspekcie pomocy publicznej przyjęto zasadę (odzwierciedlającą stanowisko UOKiK w tym zakresie), że usługi świadczone przez Zakłady Opieki Zdrowotnej (podmioty lecznicze) na podstawie umowy z instytucją ubezpieczenia zdrowotnego nie mają wpływu na wymianę gospodarczą pomiędzy krajami członkowskimi UE i w związku z tym nie naruszają art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Aby wykluczyć możliwość występowania pomocy publicznej w podmiotach leczniczych działających w publicznym systemie ochrony zdrowia, wnioskodawcy w dokumentacji projektowej przedstawiają zestawienie usług świadczonych na rzecz pacjentów pochodzących z krajów członkowskich Unii Europejskiej. Powyższe zestawienie powinno zawierać informacje na temat ilości usług medycznych (w stosunku do całości świadczonych usług), z których korzystali pacjenci z krajów UE w poprzednim okresie rozliczeniowym, wraz ze wskazaniem ilości usług związanych z przypadkowymi zdarzeniami (np. nagłe zachorowanie, wypadki, urazy, zagrożenie życia lub zdrowia itp.). Zestawienie jest jednym z elementów branych pod uwagę przez IZ RPO WD w trakcie weryfikacji występowania w projekcie pomocy publicznej. Podstawą do obliczenia poziomu dofinansowania są przychody z całości świadczeń zdrowotnych wykonywanych przez wnioskodawcę. W pierwszej kolejności należy obliczyć współczynnik wydatków kwalifikowalnych" ( P ), który stanowi procentową proporcję przychodów jednostki uzyskiwanych na podstawie umowy z instytucją ubezpieczenia zdrowotnego w całości przychodów wnioskodawcy uzyskanych ze świadczeń zdrowotnych w poprzednim okresie rozliczeniowym. Wyliczony w ten sposób współczynnik P jest podstawą do ustalenia wartości wydatków kwalifikowalnych w ramach projektu. Aby obliczyć wartość wydatków kwalifikowalnych mnoży się wartość wydatków spełniających wymagania kwalifikowalności przez współczynnik P. Uzyskana wartość stanowi wartość wydatków kwalifikowanych. Pozostałe wydatki należy uznać za niekwalifikowane. Wartość wydatków kwalifikowanych obliczona z wykorzystaniem współczynnika P jest następnie wykorzystana do obliczenia poziomu dofinansowania zgodnie z art. 55 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. (luka finansowa). Wyliczając lukę finansową bierze się pod uwagę zapisy ust. 2 art. 55 w/w Rozporządzenia. Dodatkowo beneficjenci są zobowiązani do corocznego przedkładania Instytucji Zarządzającej oświadczenia o dalszym funkcjonowaniu w publicznym systemie opieki zdrowotnej, zgodności zrealizowanego projektu z zakresem zakontraktowanych świadczeń oraz utrzymania proporcji przychodów uzyskiwanych w publicznym systemie w stosunku do przychodów z całości świadczeń zdrowotnych na poziomie nie mniejszym niż ten, który został przedstawiony w dokumentacji aplikacyjnej. Instytucja Zarządzająca RPO współpracuje z kancelariami prawnymi świadczącymi usługi doradcze związane z występowaniem pomocy publicznej i zamówień publicznych zwracając się o opinie w przypadku trudności interpretacyjnych przepisów prawnych. Przedstawiciele IZ biorą ponadto udział w pracach grupy roboczej ds. pomocy publicznej przy MRR. Jednym z istotniejszych problemów związanych z efektywnym wdrażaniem Programu jest brak uregulowań kwestii dotyczących pomocy publicznej. Prace związane z tworzeniem i zatwierdzaniem programów 76

78 pomocowych trwały bardzo długo i tym samym opóźniały uruchamianie konkursów w Programie, np. program pomocowy dla sektora B+R, energetyki, społeczeństwa informacyjnego i uzdrowisk wszedł w życie w 2010 r., co wpłynęło na wstrzymywanie i opóźnienia w ogłaszaniu konkursów na tego typu projekty przez IZ. Brak uregulowań dotyczących projektów realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego z zakresu sieci szerokopasmowych powoduje konieczność dokonywania indywidualnych notyfikacji projektów w KE, co jest długotrwałym procesem. W związku z wejściem w życie Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego w sprawie udzielania pomocy ze środków instrumentów inżynierii finansowej w ramach regionalnych programów operacyjnych z dnia r., pojawił się problem dotyczący obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w formie poręczeń, tj. metodologii wyliczania ekwiwalentu dotacji brutto. Menadżer Dolnośląskiego Fundusz Powierniczego podjął działania konsultacje m.in. z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), zmierzające do wypracowania jednolitego stanowiska w tej sprawie. UOKiK po konsultacji z Komisją Europejską, pismem z dnia r. przedstawił stanowisko Urzędu w przedmiotowej sprawie i na jego podstawie Menadżer Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego w dniu r. wydał informację wraz z rekomendacjami dla pośredników finansowych wskazując wzór, według którego należy obliczać ekwiwalent dotacji brutto pomocy de minimis w formie gwarancji. Do dnia r. w ramach Programu objęto pomocą publiczną wraz z pomocą de minimis 814 projektów o wartości środków ,99 EUR ( ,08 PLN). Beneficjentom wypłacono dofinansowanie EFRR w wysokości ,55 EUR ( ,93 PLN). Schematem pomocy publicznej objęty jest również projekt indywidualny z Indykatywnego Wykazu Indywidualnych Projektów Kluczowych pn. Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa dolnośląskiej sieci szkieletowej. Wniosek o dokonanie indywidualnej notyfikacji został przesłany do Komisji w dniu r., a decyzja notyfikacyjna została podjęta przez KE w dniu r. W dniu r. wybrano projekt do dofinansowania i podpisano umowę o dofinansowanie (dofinansowanie z EFRR ,22 PLN). W 2012 r. Instytucja Zarządzająca RPO przeprowadziła 4 szkolenia z zakresu pomocy publicznej. W szkoleniach uczestniczyło łącznie 57 beneficjentów. W roku 2012 nie wykryto nieprawidłowości dotyczących naruszeń przepisów pomocy publicznej Działania w zakresie społeczeństwa informacyjnego Instytucja Zarządzająca RPO wdraża politykę społeczeństwa informacyjnego poprzez wspieranie projektów upowszechniających tworzenie infrastruktury dostępu do informacji. Należą do nich projekty polegające na budowie infrastruktury szerokopasmowego internetu, szczególnie na obszarach wiejskich oraz tworzenia publicznych punktów dostępu do internetu (infokioski). Dofinansowane uzyskały projekty z zakresu e- government oraz projekty wykorzystujące nowoczesne metody informacyjne w biznesie, a także przedsięwzięcia podnoszące konkurencyjność i innowacyjność, zapewniające wysoki poziom, dostępność i atrakcyjność edukacji (e-learning). Ponadto wsparcie uzyskały projekty sprzyjające wymianie doświadczeń i transferu innowacji pomiędzy sferą nauki i gospodarki z wykorzystaniem technologii informacyjnych. Wsparcie otrzmały projekty infrastrukturalne mające na celu rozbudowę systemów kanalizacji teletechnicznej oraz projekty wykorzystujące nowoczesne rozwiązania ICT do monitorowania i zarządzania. Projekty realizowane szczególnie w ramach Priorytetu 2 Społeczeństwo informacyjne muszą zachować zasadę neutralności technologicznej oraz otwartego dostępu. Przestrzeganie zasady polityki społeczeństwa informacyjnego weryfikowane jest we wszystkich projektach realizowanych w ramach Programu. Na etapie oceny formalnej i merytorycznej wniosków o dofinansowanie analizowany i oceniany jest wpływ projektu na zgodność projektu z polityką społeczeństwa informacyjnego. We wniosku o dofinansowanie, wnioskodawca zobowiązany jest określić charakter wpływu danego przedsięwzięcia inwestycyjnego na tę politykę (pozytywny/neutralny/negatywny). Umowa o dofinansowanie zawiera zapisy obligujące beneficjenta do przestrzegania przepisów wspólnotowych w zakresie realizacji polityk horyzontalnych. Analiza dokonywana jest również na etapie rozliczania projektów poprzez weryfikację wniosku beneficjenta o płatność. Formularz wniosku beneficjenta o płatność zawiera informację o zgodności realizacji projektu z zasadami polityk wspólnotowych. Ponadto zgodność projektów z politykami wspólnotowymi oceniana jest na etapie kontroli na miejscu rzeczowo-finansowej realizacji projektu. Podczas wdrażania Programu nie odnotowano problemów w realizowaniu przez beneficjentów polityki społeczeństwa informacyjnego. Poniższa tabela przedstawia udział projektów, w których beneficjenci wykazują we wnioskach aplikacyjnych pozytywny wpływ na politykę społeczeństwa informacyjnego wg stanu na r. 77

79 Priorytet Ogólna liczba projektów Liczba projektów realizujących politykę społeczeństwa informacyjnego Udział projektów wspierających politykę społeczeństwa informacyjnego w ogólnej liczbie projektów Priorytet 1 Przedsiębiorstwa i innowacyjność ,33% Priorytet 2 Społeczeństwo informacyjne ,00% Priorytet 3 Transport ,65% Priorytet 4 Środowisko i bezpieczeństwo ,81% ekologiczne Priorytet 5 Energetyka ,29% Priorytet 6 Turystyka i kultura ,39% Priorytet 7 Edukacja ,86% Priorytet 8 Zdrowie ,33% Priorytet 9 Miasta ,63% Razem ,99% Wg stanu na dzień r., pozytywny wpływ na politykę społeczeństwa informacyjnego wykazuje 614 projektów, co stanowi 36,99% ogólnej liczby realizowanych projektów (z wyłączeniem Priorytetu 10 Pomoc Techniczna). W ramach Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i innowacyjność realizowane są projekty z zakresu unowocześniania technologii, wprowadzenia innowacji, w tym innowacji w zakresie komunikacji i wykorzystywania nowoczesnych technik informatycznych. Przewiduje się również udostępnianie internetu szerokopasmowego w celu rozwoju przedsiębiorstw, a także tworzenie stron internetowych w celu promocji oraz wykorzystanie internetu w procesie świadczenia usług przez przedsiębiorców. Przykład Projekt Karkonoskiego Parku Rozwoju Gospodarczego Sp. z o.o. pn. Utworzenie Parku Przemysłowego wraz z Inkubatorem Przedsiębiorczości w ramach Karkonoskiego Parku Rozwoju Gospodarczego w Piechowicach. W ramach projektu zbudowano sieć teletechniczną w celu zapewnienia projektowanemu obiektowi łączności telefonicznej i informatycznej z sieciami zewnętrznymi. Telefonia i Internet umożliwiają komunikację i dostęp do informacji na bardzo szeroką skalę. Wyposażenie infrastruktury parku i inkubatora w sieć teletechniczną stwarza możliwość szybkiego przekazu informacji bez względu na czas i przestrzeń, daje możliwość komunikowania się wielu różnorodnych podmiotów gospodarczych, prowadzenia narad na odległość i sprzyja tworzeniu warunków konkurencyjności firm na rynku. W efekcie firmy działające w Parku i Inkubatorze będą mogły korzystać z nowoczesnego sposobu organizacji działalności gospodarczej, co wpływa na usprawnienie obrotu i obieg informacji między przedsiębiorstwami i wewnątrz przedsiębiorstw, obniżenie kosztów działalności gospodarczej, wyrównanie szans małych i średnich przedsiębiorstw, ułatwienie i przyspieszenie rozliczeń, możliwość zdalnego zarządzania środkami finansowymi w bankach. Zaproponowane rozwiązania przyczyniają się do wzrostu poziomu informatyzacji społeczeństwa. W ramach Priorytetu 2 Społeczeństwo informacyjne przewiduje się głównie budowę sieci szerokopasmowych, tworzenie e-usług w administracji publicznej i ogólniedostępnych punktów dostępu do internetu (infokioski). W administracji publicznej wprowadzany jest elektroniczny system zarządzania placówkami medycznymi, jak i edukacyjnymi oraz monitoringu postępów nauczania (e-dziennik). Przykład Projekt Uniwersytetu Wrocławskiego pn. "Otwarty Uniwersytet - zwiększenie bezpieczeństwa i dostępności do informacji elektronicznej w Uniwersytecie Wrocławskim" ma pozytywny wpływ na realizację polityki społeczeństwa informacyjnego, ponieważ głównym zamierzeniem jest zwiększenie bezpieczeństwa transmisji danych na Uniwersytecie Wrocławskim poprzez uruchomienie i wdrożenie systemu, wykorzystującego nowoczesne technologie. Wdrożenie projektu przyczynia się do usprawnienia przepływu informacji pomiędzy interesariuszami projektu, pozwoli na rozbudowę istniejącego systemu informatycznego, zwiększy dostęp osób niepełnosprawnych do technologii informacyjnych i komunikacyjnych, jak również doprowadzi do integracji systemów informatycznych w skali regionalnej i krajowej. W ramach Priorytetu 3 Transport realizowane są projekty, których elementem jest budowa sieci informatycznej (sieci światłowodowe budowane w pasie budowanych/modernizowanych dróg), tworzenie sieci do miejskiej informacji komunikacyjnej. Przykład 78

80 Projekt Miejskiego Zakładu Komunikacyjnego sp. z o.o. w Jeleniej Górze pn. Poprawa jakości komunikacji publicznej w aglomeracji jeleniogórskiej poprzez zakup nowych autobusów, wdrożenie systemu informacji pasażerskiej w czasie rzeczywistym oraz budowę nowoczesnej myjni autobusowej polega m.in. na zakupie nowoczesnego systemu informacji pasażerskiej w czasie rzeczywistym, który dostarczy pasażerom informację o rozkładzie jazdy autobusów w każdym miejscu i czasie przez telefon komórkowy lub Internet. Nowe tablice przystankowe będą bieżąco informować o czasie przyjazdu danego autobusu. W pojazdach będą umieszczone nowoczesne autokomputery sterujące informacją wewnątrzpojazdową i komunikujące się z serwerami systemowymi i łączami GPRS. Kierowcy i pracownicy techniczni nabędą umiejętności w zakresie obsługi nowych technologii informatycznych. Nastąpi także informatyzacja stanowisk pracy związanych z obsługą serwerowni i przetwarzania danych systemowych. Projekt umożliwi rozwój nowoczesnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych w życiu codziennym mieszkańców Jeleniej Góry. System ułatwi pracę MZK w zakresie zbierania informacji i monitoringu przejazdu autobusów. W ramach Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne w projektach z zakresu infrastruktury wodnokanalizacyjnej beneficjenci wskazują na wykorzystanie nowoczesnych rozwiązań ICT system automatycznego monitoringu i sterowania procesem technologicznym. Wpływ na politykę społeczeństwa mają również projekty z zakresu edukacji ekologicznej poprzez wprowadzenie informatycznych narzędzi edukacyjnych, jak np. infokiosk czy indywidualne audioprzewodniki. Przykład Projekt Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu pn. Przystosowanie zespołu parkowego Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu do celów edukacji ekologicznej społeczeństwa m.in. wprowadza do użytku dla odbiorców audioprzewodniki - indywidualne urządzenia, w których informacje o obiekcie i treści dydaktyczne podane są w trzech językach. Urządzenia stanowią element nowoczesnych bezprzewodowych przewodnickich systemów zwiedzania tzw. tourguide, które zapewniają wyraźny przekaz informacji o otoczeniu. Techniczne możliwości tych elektronicznych urządzeń stworzyły warunki przekazu o znakomitej jakości, niezakłócającej otoczenia oraz możliwości bezpiecznego przechowywania treści i ich uzupełniania. Urządzenia te umożliwiają synchronizację z innymi multimediami. Zastosowanie audioprzewodników jest przykładem wykorzystania nowoczesnych technologii teleinformatycznych w procesie edukacji ekologicznej społeczeństwa. W ramach Priorytetu 5 Energetyka realizowane projekty przewidują zakup i instalację sprzętu i urządzeń sterujących sieciami energetycznymi i gazowymi wraz ze sprzętem komputerowym i oprogramowaniem. W efekcie następuje rozpropagowanie idei społeczeństwa informacyjnego wśród osób obsługujących sieć energetyczną, dzięki wprowadzeniu nowoczesnych rozwiązań zarządzania siecią. Przykład Projekt TAURON Dystrybucja S.A. pn. Przebudowa 7 stacji GPZ w gminach Ścinawa, Gromadka, Złotoryja, Głogów, Jawor, Legnica przewiduje m.in. wprowadzenie zaawansowanej telemechaniki pozwalającej na zdalny odczyt oraz sterowanie urządzeniami służącymi do dystrybucji energii elektrycznej. W projekcie zastosowane zostaną rozwiązania umożliwiające telesygnalizację, telepomiary oraz telesterowanie. Dla urządzeń wyznaczony zostanie zakres niezbędnych sygnałów, pomiarów i sterowań, umożliwiających ciągłe monitorowanie oraz zdalne zarządzanie procesami. Projekt ma pozytywny wpływ na rozwój społeczeństwa informacyjnego obejmuje wykorzystanie nowoczesnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Jednocześnie projekt wpływa na bieżącą pracę osób zaangażowanych w nadzór, eksploatację oraz naprawy wykorzystywanych urządzeń, umożliwiając im szybką diagnozę stanów awaryjnych oraz rozłączenie pól, które uległy awarii. Dzięki temu zatrudnieni pracownicy zyskują nowe kompetencje w zakresie obsługi zaawansowanych technologii ICT. W ramach Priorytetu 6 Turystyka i Kultura realizowane projekty przewidują monitoring wizyjny, instalację bezpłatnego publicznego bezprzewodowego dostępu do internetu (hotspot), instalację infokiosków z informacją turystyczną, tworzenie stron internetowych promujących turystykę aktywną oraz promocję na portalach internetowych. Przykład W projekcie Gminy Wałbrzych pn. Promocja turystyki rowerowej i tras MTB w Górach Wałbrzyskich o pozytywnym wpływie na politykę społeczeństwa informacyjnego decydował charakter działań podejmowanych w ramach projektu, w którym uwzględnione zostały koszty związane z rozbudową i modernizacją serwisu internetowego poświęconego tematyce turystyki aktywnej. Serwis został rozbudowany i wzbogacony o informację o interaktywnych trasach rowerowych, zostały zastosowane technologie informatyczne z wykorzystaniem łączy teletransmisyjnych. Użytkownikom została udostępniona informacja z wykorzystaniem technik informacyjnych i narzędzi ICT, a tym samym zwiększył się zakres dostępu do wiedzy i jej dystrybucji. Rozbudowany serwis zawiera m.in.: wszelkie istotne informacje 79

81 o organizowanych imprezach rowerowych, przebiegi tras i ich interaktywną wizualizację, galerie i możliwość subskrypcji informacji. W ramach Priorytetu 7 Edukacja beneficjenci realizują projekty dotyczące wyposażenia pracowni szkolnych w sprzęt komputerowy, co zaznajamia uczniów z nowoczesnymi technologiami. Wprowadza się również usługi w zakresie e-learningu na uczelniach wyższych. Przykład Projekt Samorządu Województwa Dolnośląskiego pn. Pracownia przyrodnicza w każdej gminie w znaczącym stopniu realizuje cele polityki społeczeństwa informacyjnego głównie poprzez dostarczenie szkołom nowoczesnej technologii informacyjnej pozwalającej na efektywne wsparcie, a nawet zastąpienie tradycyjnych form i narzędzi kształcenia bogatym wachlarzem e-usług o różnym stopniu interaktywności. Komputerowe i multimedialne wyposażenie pracowni umożliwiło zastosowanie form e-learningowych (wirtualne klasy, koła zainteresowań, kursy uzupełniające i poszerzające wiedzę), poprawiło komunikację pomiędzy nauczycielami, uczniami i ich rodzicami oraz w większym stopniu zindywidualizowało proces kształcenia (elektroniczne systemy sprawdzania wiedzy i oceny postępów uczniów, e-portfolio oraz inne funkcjonalności udostępnionej platformy). Każda pracownia posiada dostęp do internetu oraz wewnętrzną sieć bezprzewodową, pozwalające na łatwe komunikowanie się uczniów oraz moderowanie zajęć przez nauczyciela. Pozwala to również na wykorzystywanie zasobów portalu Scholaris. W ramach Priorytetu 8 Zdrowie realizowane są projekty dotyczące zakupu wysokiej jakości aparatury medycznej wykorzystywanej do zabiegów oraz intensywnej opieki nad pacjentem. Beneficjenci wdrażają również systemy informatyczne i teleinformatyczne, wymianę instalacji, w tym telekomunikacyjnej i komputerowej, co stwarza warunki do wdrożenia nowych technologii informacyjnych służących poprawie jakości usług. Przykład Przedmiotem projektu Powiatu Oleśnickiego pn. Kompleksowa informatyzacja Powiatowego Zespołu Szpitali w Oleśnicy jest poprawa dostępności i jakości usług poprzez kompleksową informatyzację, w tym wdrożenie zintegrowanego systemu informatycznego w celu poprawy zarządzania procesami medycznymi i administracyjnymi oraz obniżenia kosztów działania placówki w zakresie publicznych usług zdrowotnych. Dzięki temu procedury dotyczące usług medyczno-administracyjnych są zautomatyzowane - wpis pacjenta do informatycznej księgi chorych w izbie przyjęć automatycznie uruchamia zmiany w pionie administracyjnym (np. zakwaterowanie, wyżywienie) i w pionie medycznym (np. utworzenie historii choroby, karty zleceń, obserwacji, badań wg potrzeb). Implementacja nowoczesnego oprogramowania ma pozytywny wpływ na realizację polityki informacyjnej. W ramach Priorytetu 9 Miasta realizowane są projekty dotyczące wyposażenia w sprzęt informatyczny szkoły, centra integracji społecznej i muzea. Realizowane są także projekty, w których założono wykorzystanie szeregu rozwiązań z zakresu technik informacyjnych i multimedialnych, m.in. montaż urządzeń służących stworzeniu systemu monitoringu miejskiego, parkometrów, świetlnych tablic informacyjnych, urządzeń do dystrybucji radiowego sygnału internetowego, kiosków multimedialnych. Przykład W ramach projektu Gminy Legnica pn. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w rejonie ul. H. Pobożnego - przebudowa ulicy Libana w Legnicy w pasie drogowym przebudowanej ulicy została położona kanalizacja teletechniczna w ramach realizacji inwestycji Budowa Miejskiej, Szerokopasmowej i Bezpiecznej Sieci Teleinformatycznej LEGMAN w Legnicy. Wyposażenie obszaru rewitalizowanego w infrastrukturę teleinformatyczną zapewniającą powszechny, szerokopasmowy dostęp do internetu stworzy warunki dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz przyczyni się do rozwoju usług świadczonych drogą elektroniczną przez jednostki administracji publicznej na rzecz obywateli i podmiotów gospodarczych. Ponadto pozytywny wpływ projektu na politykę społeczeństwa informacyjnego wynika również z zastosowania nowoczesnych technologii teleinformatycznych w ramach zintegrowanego systemu zarządzania ruchem i transportem publicznym Działania kontrolne służące zapewnieniu przestrzegania polityk wspólnotowych Instytucja Zarządzająca RPO dokłada wszelkich starań mających na celu zapewnienie przestrzegania polityk wspólnotowych, realizuje to przede wszystkim poprzez działania kontrolne na różnych etapach realizacji projektów. 80

82 Na etapie programowania IZ RPO wprowadziła w kryteriach oceny projektów m.in. kryteria związane z wpływem projektu na realizację polityk horyzontalnych zachowania zasady równych szans, ochrony środowiska oraz budowy społeczeństwa informacyjnego. Podczas oceny merytorycznej wniosku o dofinansowanie ocenia się: czy projekt ma co najmniej neutralny wpływ na poniższe polityki horyzontalne, tj. - ochrony środowiska, - społeczeństwa informacyjnego, - równych szans. Na etapie weryfikacji wniosku o płatność i kontroli dokumentacji kontrolę przeprowadza się przy wykorzystaniu list sprawdzających obejmujących pytania: czy realizacja projektu następuje zgodnie z politykami horyzontalnymi, tj.: - ochrony konkurencji i zamówień publicznych, - ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju, - społeczeństwa informacyjnego, - równych szans i niedyskryminacji. czy w przypadku nieprzestrzegania polityk wspólnoty opisano na czym polegały nieprawidłowości oraz wskazano podjęte działania naprawcze. Na etapie wdrażania projektów kontrola przeprowadzana jest w zakresie: weryfikacji, czy projekt został wybrany zgodnie z kryteriami wyboru w programie operacyjnym, czy został wdrożony zgodnie z decyzją przyznającą pomoc oraz czy spełnia stosowne warunki dotyczące jego funkcjonalności, użyteczności i osiąga wyznaczone cele, weryfikacji, czy wydatki deklarowane przez beneficjenta są zgodne z zasadami oraz prawem wspólnotowym i krajowym. Kontrole IZ RPO - systemowe i kontrole projektów Przestrzeganie polityki zamówień publicznych Instytucja Zarządzająca RPO realizuje również poprzez prowadzenie w ramach Programu kontroli systemowych w Dolnośląskiej Instytucji Pośredniczącej (DIP), jak i kontroli projektów (w tym kontroli planowych i doraźnych na miejscu, kontroli ex-ante) w 2012 r.: IZ RPO przeprowadziła w DIP 2 kontrole o charakterze systemowym. W przypadku jednej kontroli, Instytucja Zarządzająca rekomendowała DIP m.in. konieczność: - uwzględniania w listach sprawdzających dotyczących badania procedur zamówień niepodlegających przepisom ustawy Prawo zamówień publicznych pełnego zakresu poddanego kontroli, który pozwoli na dokonanie prawidłowej oceny badanych procedur, Zalecenia zostały wdrożone. Druga kontrola nie została zakończona do końca okresu sprawozdawczego. Przeprowadzono łącznie 281 kontroli na miejscu realizacji projektów (271 kontroli planowych oraz 10 kontroli doraźnych), podczas których badaniu podlegał m.in. stan rzeczowy i dokumentacja dotycząca zamówień publicznych, w tym: - w ramach Priorytetów 1-9 (z wyłączeniem Działań realizowanych przez DIP), IZ RPO przeprowadziła 111 kontroli planowych na miejscu i 5 kontroli doraźnych; razem 116 kontroli, - w ramach Działań 1.1, 1.2, 5.1 i 5.3, DIP przeprowadziła 137 kontroli planowych na miejscu i 5 kontroli doraźnych na miejscu; łącznie 142 kontrole, - w ramach Priorytetu 10, jednostka kontrolna UMWD przeprowadziła 23 kontrole planowe na miejscu. Przeprowadzono łącznie 228 kontroli na dokumentach dotyczących zamówień publicznych, w tym: - 14 kontroli ex-ante zamówień publicznych obejmujących beneficjentów zobowiązanych do stosowania przepisów ustawy Pzp realizujących projekty w ramach Priorytetów 1-9 (z wyłączeniem Działania 1.1, 1.2, 5.1 i 5.3), w których aktualna szacunkowa wartość zamówienia publicznego wyniosła co najmniej 10 mln PLN ( ,50 EUR) dla robót budowlanych lub co najmniej 5 mln PLN ( ,75 EUR) dla dostaw bądź usług i nie przekracza równowartości w złotych polskich kwot 20 mln EUR dla robót budowlanych lub 10 mln EUR dla dostaw bądź usług. Kontrola ex-ante przeprowadzana jest w Wydziale Wdrażania RPO WD w terminie 14 dni od dnia wpływu następujących dokumentów: aktualnej szacunkowej wartości zamówienia publicznego, kompletnej dokumentacji (kserokopii dokumentacji potwierdzonej za zgodność z oryginałem) dotyczącej zamówienia publicznego, tj.: projektu ogłoszenia o zamówieniu publicznym lub projektu 81

83 zaproszenia do negocjacji, albo projektu zaproszenia do składania ofert, bądź projektu zapytania o cenę, projektu specyfikacji istotnych warunków zamówienia (jeżeli dotyczy), istotnych postanowień wprowadzonych do treści projektu umowy z wykonawcą oraz projektu wzoru umowy z wykonawcą lub ogólnych warunków umowy określonych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia, uzasadnienia wyboru trybu przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego innego niż podstawowy. W przypadku, gdy postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego zostało zakończone przed datą zawarcia umowy/porozumienia/podjęcia uchwały o dofinansowanie projektu, kontrola ex-ante udzielanego zamówienia publicznego nie jest przeprowadzana. Wtedy przeprowadzana jest wyłącznie kontrola ex-post zamówień publicznych podczas kontroli projektu na miejscu jego realizacji. Ponadto kontrola ex-post zamówień publicznych dokonywana jest również przez IZ RPO w ramach kontroli problemowej zamówień publicznych kontroli problemowych zamówień publicznych. W ramach systemu zarządzania i kontroli IZ RPO wprowadziła w 2012 roku nowe narzędzie kontroli, tj.: kontrolę problemową na dokumentach w siedzibie kontrolującego w ramach prawidłowości udzielenia zamówień publicznych zachowania zasady konkurencyjności. Kontrolę przeprowadzają pracownicy Wydziału Kontroli IZ RPO. W strukturach IZ nie powołano natomiast odrębnego zespołu, o którym wspomniano w sprawozdaniu za rok 2011, którego zadaniem miało być przeprowadzanie kontroli postępowań o udzielenie zamówienia publicznego. Jednocześnie podkreślić należy, że od I kwartału 2012 r. Wydział Kontroli Zadań RPO, wykorzystując pełne zasoby kadrowe z uwzględnieniem wzrostu zatrudnienia, realizuje dodatkowe zadanie mające na celu przeciwdziałanie ekstrapolacji wyników IA poprzez zwiększenie zakresu zadań, a nie utworzenie zespołu. Realizacja zadań polega na badaniu zamówień publicznych ex-post na części dokumentacji i w części obszarów, a nie poprzez analizę ex-ante pełnej dokumentacji. Celem kontroli problemowej jest minimalizacja ryzyka certyfikowania wydatków poniesionych z naruszeniem zasady konkurencyjności, w szczególności w stosunku do wydatków poniesionych w ramach zamówień publicznych udzielanych przez beneficjentów. Badaniem objęte są wszystkie projekty w ramach Programu (z wyłączeniem Działań realizowanych przez DIP oraz Priorytetu 10 Pomoc Techniczna), co do których pozostają niescertyfikowane wydatki do KE i co do których certyfikowano wnioski do KE, IZ RPO złożyła deklarację wydatków do IPOC, beneficjenci złożyli wniosek o płatność do IZ RPO. Badanie jest przeprowadzane w oparciu o dokumentację dotyczącą zamówień publicznych będącą w posiadaniu IZ RPO i/lub przedłożoną przez beneficjentów, w sposób niezależny od procedury weryfikacji wniosków o płatność, co służy minimalizowaniu ryzyka poświadczenia wydatków poniesionych z naruszeniem prawa. W roku 2012 kontroli problemowej zamówień publicznych poddano 214 projektów, w stosunku do 40% wniosków o płatność związanych z kontrolowanymi projektami dokonano weryfikacji prawidłowości udzielonych zamówień publicznych przed refundacją wniosków. Audyty operacji przeprowadzone przez Instytucję Audytową W ramach audytu systemu RPO WD przeprowadzanego przez Urząd Kontroli Skarbowej, występującego z ramienia Instytucji Audytowej, który ma na celu zbadanie zgodności systemu zarządzania i kontroli Programu z rozporządzeniami wspólnotowymi, przeprowadzane są audyty operacji w IZ RPO i DIP oraz audyt systemu zarządzania i kontroli w zakresie Instrumentów Inżynierii Finansowej. Ponadto weryfikowana jest zgodność projektu z wymaganiami dotyczącymi ochrony środowiska. 1. Od 1 lipca 2011 r. do 30 czerwca 2012 r. trwał audyt operacji w zakresie gospodarowania środkami pochodzącymi z budżetu Unii Europejskiej w ramach RPO WD. Audyt miał na celu weryfikację zadeklarowanych do Komisji Europejskiej poniesionych przez beneficjentów wydatków na wybranej próbie projektów. Audytem objęto wydatki dotyczące 68 wniosków o płatność. W trakcie audytu sprawdzono, czy spełnione zostały m.in. następujące warunki: operacja spełnia kryteria wyboru w ramach właściwego programu operacyjnego, została zrealizowana zgodnie z decyzją o dofinansowaniu oraz jest zgodna ze wszystkimi warunkami dotyczącymi jej przeznaczenia, wykorzystania i zakładanych celów, wydatki zadeklarowane przez beneficjenta są zgodne z zasadami wspólnotowymi i krajowymi, wkład publiczny został wypłacony beneficjentowi zgodnie z Art. 80 Rozporządzenia (WE) nr 1083/

84 W wyniku audytu operacji stwierdzono wydatki niekwalifikowalne na kwotę ,19 PLN ( ,15 EUR), głównie z powodu uchybień w obszarze zamówień publicznych. Instytucja Audytowa nie stwierdziła błędów systemowych, a wartość błędu nie przekracza przyjętego progu istotności wynoszącego 2%. W wyniku audytu wyliczono poziom błędu dla RPO WD na poziomie 1,83% oraz całkowity poziom zapewnienia dotyczącego skuteczności funkcjonowania systemu zarządzania i kontroli wynoszący 95%. 2. Audyt systemu zarządzania i kontroli w zakresie Instrumentów Inżynierii Finansowej został przeprowadzony przez UKS we Wrocławiu działający w imieniu IA w okresie od września 2011 r. do czerwca 2012 r. W trakcie audytu, w Instytucji Zarządzającej oraz u Pośrednika Finansowego w ramach Inicjatywy JEREMIE Banku Gospodarstwa Krajowego, zbadano kluczowe elementy systemu zarządzania i kontroli, w tym również pomoc publiczną. System zarządzania i kontroli w zakresie Instrumentów Inżynierii Finansowej został oceniony dobrze - kategoria nr 1 zgodnie z wytyczną COCOF nr 08/0019/01-EN Guidance document on a common methodology for the assessment of management and control systems in the Member States ( programming period). W następstwie powyższego, w dniu r. Instytucja Audytowa (Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej) przekazała Roczne sprawozdanie audytowe Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego za okres od 1 lipca 2011 r. do 30 czerwca 2012 r. Audytem objęto wszystkie instytucje zaangażowane we wdrażanie Programu, tj.: IZ, DIP, IC oraz IPOC. Instytucja Audytowa przekazała do Komisji Europejskiej opinię, że system zarządzania i kontroli ustanowiony dla RPO WD był zgodny z odpowiednimi wymaganiami art Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 i sekcji 3 Rozporządzenia Komisji (WE) nr 1828/2006 i funkcjonował skutecznie, tak aby dostarczyć racjonalne zapewnienie, że deklaracje wydatków przedstawione Komisji są poprawne, i tym samym racjonalne zapewnienie, ze transakcje będące ich podstawą są zgodne z prawem i prawidłowe. 3. Od sierpnia 2012 r. w IZ RPO (od r.) oraz DIP (od r.) trwa prowadzony przez UKS we Wrocławiu audyt operacji w zakresie gospodarowania środkami pochodzącymi z budżetu Unii Europejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego (audyt z art. 62 ust. 1 lit. b Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r.). Audyt prowadzony jest na podstawie próby wybranej spośród wydatków, które zostały zadeklarowane do Komisji Europejskiej w okresie od 1.01 do r. Audytem objęto wydatki dotyczące 28 projektów w pierwszej próbie. Do końca okresu sprawozdawczego UKS przedstawił następujące podsumowania ustaleń: w IZ RPO: 22 projekty, spośród których do końca 2012 r. UKS przedstawił 9 Podsumowań ustaleń. W 7 przypadkach potwierdzono prawidłowość realizacji projektu. W jednym przypadku stwierdzono naruszenie zasady uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców w ramach prowadzonego zamówienia publicznego i nałożono 5% korektę finansową w wysokości ,92 PLN (14 203,02 EUR). Ponadto stwierdzono uchybienia w udzielonych zamówieniach przeprowadzonych w trybie pozaustawowym i nałożono 5% korektę finansową w wysokości 37,94 PLN (9,26 EUR). W drugim przypadku stwierdzono podobne naruszenia nakładając 5% korektę na roboty budowlane w wysokości ,49 PLN (79 620,55 EUR) oraz 5% na promocję projektu w wysokości 602,14 PLN (146,98 EUR), w DIP: 6 projektów, spośród których do końca 2012 r. UKS przedstawił 4 Podsumowania ustaleń, w których potwierdzono prawidłowość realizacji projektów. Zakończenie audytu przewidywane jest na dzień r. Audyty zewnętrzne projektów W ramach RPO WD beneficjent, którego wartość projektu wynosi co najmniej 20 mln PLN (4, ,01 EUR), po poniesieniu co najmniej 50% wydatków całkowitej wartości projektu a przed terminem zakończenia rzeczowego realizacji projektu, zobowiązany jest do przeprowadzenia audytu zewnętrznego na zasadach określonych w Wytycznych programowych IZ RPO oraz umowie o dofinansowanie projektu. Celem audytu zewnętrznego jest uzyskanie przez audytora racjonalnego zapewnienia o prawidłowości realizowanego projektu, w szczególności w zakresie zgodności realizacji projektu z umową i przepisami prawa oraz wytycznymi RPO WD i wydanie opinii w tym zakresie. W 2012 r. przeprowadzono łącznie 39 audytów zewnętrznych projektów realizowanych w ramach Programu. W 37 przypadkach wydano pozytywną opinię bez zastrzeżeń. W 2 przypadkach wskazano na zastrzeżenia związane z naruszeniem ustawy Pzp w zakresie zasad uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców. W obu przypadkach naruszenia zostały zakwalifikowane przez IZ RPO jako nieprawidłowość i zostały nałożone korekty finansowe, w jednym projekcie środki odzyskano, w drugim trwa opiniowanie 83

85 prawne w związku z protestem beneficjenta. Ponadto w 1 przypadku wskazano na brak osiągnięcia celu projektu. Kontrole Instytucji Pośredniczącej w Certyfikacji (IPOC) - Dolnośląski Urząd Wojewódzki 1. W dniach r. IPOC przeprowadziła w IZ RPO planową kontrolę (nr 1/2012) mającą na celu ocenę prawidłowości wydatkowania środków w ramach poszczególnych Działań RPO oraz uzyskanie przez Instytucję Pośredniczącą w Certyfikacji uzasadnionej pewności, że spełnione są warunki zawarte w art. 61 lit. b) (i) Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006, tj. iż przekazane przez IZ do IC deklaracje wydatków są dokładne, wynikają z wiarygodnych systemów księgowych i są oparte na weryfikowalnej dokumentacji uzupełniającej. Kontrola miała również na celu ocenę funkcjonowania systemu zarządzania i kontroli w ramach RPO poprzez weryfikację istnienia i przestrzegania procedur zawartych w Zestawie Instrukcji Wykonawczych dla Instytucji Zarządzającej w następujących obszarach: systemu weryfikacji wydatków, informowania o nieprawidłowościach, programowania. Zalecenia pokontrolne przedstawione w Ostatecznej informacji pokontrolnej zostały wdrożone. 2. W dniach r. Instytucja Pośrednicząca w Certyfikacji przeprowadziła w IZ RPO planową kontrolę (nr 2/2012) mającą na celu ocenę prawidłowości wydatkowania środków w ramach poszczególnych Działań RPO oraz uzyskanie przez IPOC uzasadnionej pewności, że spełnione są warunki zawarte w art. 61 lit. b) (i) Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006, tj. iż przekazane przez IZ do IC deklaracje wydatków są dokładne, wynikają z wiarygodnych systemów księgowych i są oparte na weryfikowalnej dokumentacji uzupełniającej. Kontrola nr 2/2012 miała na celu ocenę funkcjonowania systemu zarządzania i kontroli w ramach RPO WD poprzez weryfikację istnienia i przestrzegania procedur zawartych w Zestawie Instrukcji Wykonawczych dla Instytucji Zarządzającej RPO WD w obszarze realizacja obowiązków kontrolnych. Sprawdzeniu poddano prawidłowość sporządzania przez IZ RPO poświadczeń i deklaracji wydatków oraz wniosku o płatność od IZ do IC w następującym zakresie: istnienia dokumentów stanowiących podstawę sporządzenia deklaracji wydatków, poprawności wyliczeń dokonywanych przez IZ RPO oraz beneficjentów, poprzez przeliczenie kwot zawartych w dokumentach stanowiących podstawę sporządzenia deklaracji wydatków, jednolitości danych zawartych w systemie KSI (SIMIK 07-13) i systemach księgowych z dostępną dokumentacją źródłową, kwalifikowalności zadeklarowanych wydatków zgodnie z zasadami obowiązującymi w ramach RPO WD. Dodatkowo, w objętym kontrolą obszarze realizacja obowiązków kontrolnych, sprawdzono istnienie podstaw proceduralnych oraz celowości i bezpośredni wpływ na proces certyfikacji wydatków kontroli problemowych przeprowadzanych na dokumentach w siedzibie kontrolującego w trakcie rzeczowofinansowej realizacji projektu w ramach prawidłowości udzielenia zamówień publicznych - zachowania zasady konkurencyjności. Ponadto poddano badaniu funkcjonowanie zespołu kontrolnego, któremu powierzono zadania w zakresie weryfikacji poprawności przeprowadzonych przez beneficjentów postępowań Pzp na podstawie pełnej dokumentacji, a także prowadzenie analizy ex-ante dokumentów dotyczących procedur przetargowych. Zalecenia pokontrolne zostały wdrożone. 2.3 Napotkane znaczące problemy oraz podjęte środki zaradcze Kontrole w zakresie art. 62 ust. 1 lit. b Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. zostały przedstawione w punkcie sprawozdania. Problemy, sytuacje zakłócające lub opóźniające realizację Programu oraz podjęte lub planowane do podjęcia przez Instytucję Zarządzającą, Komitet Monitorujący środki zaradcze Problemy i sytuacje opóźniające wdrażanie Programu i realizację projektów, które wystąpiły na poziomie niektórych Priorytetów RPO, zostały przedstawione w następujących punktach sprawozdania: 84

86 - pkt Instrumenty inżynierii finansowej opis problemu związanego z pomocą publiczną w ramach projektu pn. Dolnośląski Fundusz Powierniczy (Inicjatywa JEREMIE); - pkt w zakresie Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność opis problemu związanego realizacją wskaźnika dotyczącego miejsc pracy oraz opis problemu związanego z umowami rozwiązanymi; - pkt w zakresie Priorytetu 2 Społeczeństwo informacyjne opis problemu związanego z opóźnieniem w realizacji niektórych projektów dotyczących budowy sieci szerokopasmowych oraz opis związanego z tym problemu z osiągnięciem wskaźników; - pkt w zakresie Priorytetu 3 Transport opis problemu związanego z realizacją inwestycji kolejowych - pkt w zakresie Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne opis problemów związanych z dofinansowaniem w oparciu o rekompensaty oraz opis problemów związanych z oddziaływaniem na środowisko; - pkt zakresie Priorytetu 5 Energetyka opis problemu związanego z niskim zainteresowaniem naborami ze strony wnioskodawców oraz opis problemu z osiąganiem wskaźników; - pkt w zakresie Priorytetu 6 Turystyka i Kultura opis problemu związanego z wyborem operatorów do zarządzania projektami; Poniżej przedstawiono problemy wpływające na realizację Programu, jakie wystąpiły w roku Zmiana linii demarkacyjnej 1. Problemem we wdrażaniu Programu było niskie zainteresowanie naborami organizowanymi w Działaniu 1.4 Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie oraz w Priorytecie 5 Energetyka. Brak zainteresowania ze strony wnioskodawców spowodowany był zbyt małą wartością projektów, które mogły być realizowane w ramach RPO WD. Na wniosek IZ RPO WD Komitet Koordynacyjny NSRO wprowadził Uchwałą Nr 71 z dnia 11 maja 2012 r. zmiany w Linii demarkacyjnej pomiędzy Programami Operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej polegające na zwiększeniu dopuszczalnej maksymalnej wartości projektów w zakresie tworzenia i rozwoju infrastruktury jednostek naukowych, centrów doskonałości prowadzących działalność badawczo-rozwojową poniżej 20 mln PLN wydatków kwalifikowalnych (dotychczasowy limit wynosił poniżej 4 mln PLN). IZ RPO WD ogłosiła nabory określające wyższy limit wartości projektów. W naborze dotyczącym tworzenia parków, inkubatorów i transferu technologii wartość dofinansowania złożonych wniosków stanowiła ponad 180% alokacji przeznaczonej na nabór, natomiast w naborze dotyczącym badań i rozwoju wartość dofinansowania wynikająca ze złożonych wniosków nie przekroczyła wartości alokacji przeznaczonej na nabór. 2. Na wniosek IZ RPO WD Komitet Koordynacyjny NSRO wprowadził Uchwałą Nr 65 z dnia 5 kwietnia 2012 r. zmiany w Linii demarkacyjnej pomiędzy Programami Operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej umożliwiające realizację projektów w ramach RPO WD, które dotyczą lokalnej i regionalnej infrastruktury przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej o wartości wyższej niż 20 mln PLN. W naborze dotyczącym dystrybucji energii elektrycznej i gazu ogłoszonym w I półroczu 2012 r., wartość dofinansowania złożonych wniosków stanowiła ponad 130% alokacji przeznaczonej na nabór. 3. W ramach Priorytetu 4 potencjalni beneficjenci projektów z zakresu różnorodności gatunkowej i ochrony siedlisk wykazywali potrzebę realizacji inwestycji o znacznie większej wartości, aniżeli obowiązujące w RPO WD limity 400 tys. PLN. Biorąc pod uwagę charakter projektów w ramach tej kategorii, ze względu na znaczną wielkość obszarów oraz ilość gatunków chronionych, projekty realizowane w województwie dolnośląskim powinny mieć możliwość objęcia większego zakresu zarówno terytorialnego, jak i gatunkowego. IZ RPO WD proponowała zmianę demarkacji kwotowej w tym zakresie, tj. podniesienie maksymalnej wartości projektu z zakresu różnorodności gatunkowej oraz ochrony siedlisk z poniżej 400 tys. PLN do poniżej 2 mln PLN. Ostatecznie jednak w marcu 2012 r. zaproponowano wprowadzenie odstępstwa od obecnie obowiązującej linii demarkacyjnej dla projektów RPO WD. W dniu r. Komitet Koordynacyjny NSRO zatwierdził zmiany w linii demarkacyjnej. Zmiany prawa W przypadku naboru w Działaniu 4.1 Gospodarka odpadami na projekty z zakresu budowy/rozbudowy zakładów unieszkodliwiania odpadów, zakupu wyposażenia takich zakładów oraz dostosowania istniejących składowisk odpadów do obowiązujących przepisów prawnych problemem była zmiana prawa wymuszająca konieczność zawieszenia przez IZ oceny wniosków o dofinansowanie. Dnia 31 stycznia 2012 r. (tj. w trakcie oceny formalnej dla naboru) opublikowana została i weszła w życie Decyzja KE z dnia 20 grudnia 2011 r. 85

87 w sprawie stosowania art ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy Państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, przyznanej przedsiębiorstwom zobowiązanym do wykonywania usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym (dalej Decyzja SGEI ). Decyzja SGEI znacznie modyfikowała w niektórych aspektach zasady przyznawania pomocy przedsiębiorstwom. Implikowało to konieczność aktualizacji tzw. Wytycznych odpadowych, na podstawie których wnioskodawcy przygotowują dokumentację aplikacyjną, a Instytucja Zarządzająca weryfikuje wnioski o dofinansowanie wraz z załącznikami. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego podjęło prace dotyczące dostosowania ww. Wytycznych do aktualnych przepisów prawa. W celu jak najszybszego wznowienia oceny formalnej wniosków, IZ RPO WD zleciła opracowanie aktualizacji Metodologii obliczania rekompensaty dla inwestycji planowanych do realizacji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata dla Działania 4.1 Gospodarka odpadami, która umożliwia wnioskodawcom dostosowanie dokumentacji aplikacyjnej do zapisów nowej Decyzji SGEI, a Instytucji Zarządzającej pozwala na prawidłową ocenę dokumentacji aplikacyjnej. Metodologia obliczania rekompensaty ( ) została zaktualizowana we wrześniu 2012 r. w tym samym czasie wznowiono ocenę formalną złożonych wniosków. Zaktualizowana metodologia została przedstawiona przez wykonawcę w formie prezentacji wnioskodawcom. Wydłużanie okresu podpisywania umów Problemem opóźniającym realizację przez Dolnośląską Instytucję Pośredniczącą powierzonych Działań (Działania 1.1, 1.2 oraz 5.1 i 5.3), jest brak gotowości wnioskodawców do dostarczenia dokumentów niezbędnych do podpisania umowy o dofinansowanie projektu. Wnioskodawcy wydłużają terminy składania dokumentów, co przeciąga proces podpisywania umów. W celu wyeliminowania tego problemu wnioskodawcy na szkoleniach prowadzonych na etapie aplikowania są informowani o niezbędnych dokumentach jakie należy złożyć w celu podpisania umowy. Ponadto na stronie internetowej zamieszczony został wykaz najczęściej popełnianych błędów podczas podpisywania umów. Ponadto beneficjenci zwracają się do Instytucji Zarządzającej z prośbą o przedłużenie terminu składania wniosków o dofinansowanie w ramach przeprowadzanych naborów. Umowy rozwiązane W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego rozwiązano łącznie 105 umów o dofinansowanie o wartości całkowitej projektów ,74 EUR ( ,40 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR ,31 EUR ( ,42 PLN). Kwestia rozwiązywania umów wpływa na proces realizacji Programu, po rozwiązaniu umowy, ponowne zagospodarowanie środków jest długotrwałą procedurą. Wpływa to również na wielkość zakontraktowanych środków i ich wykorzystanie. Umowy zostały rozwiązane w ramach podanych niżej Działań Nazwa Działania Liczba projektów Wartość ogółem projektu (w EUR) Dofinansowanie EFRR (w EUR) 1.1. Inwestycje dla przedsiębiorstw , , Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla Instytucji Otoczenia Biznesu 1.4. Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie , , , , Infrastruktura drogowa , , Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna , , Działania wspierające infrastrukturę turystyczną i kulturową , , Rozwój infrastruktury szkolnictwa wyższego , , Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców , , Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie mieszkalnictwa w miastach poniżej 10 tysięcy , ,76 mieszkańców Pomoc Techniczna , ,62 86

88 Nazwa Działania Liczba projektów Wartość ogółem projektu (w EUR) Dofinansowanie EFRR (w EUR) Łącznie , ,30 Najliczniejsza grupa rozwiązanych umów jest w ramach Działania 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw (75% ogółu rozwiązanych umów, stanowią one 61% wartości dofinansowania wszystkich rozwiązanych umów). Wynika to ze specyfiki Działania, w ramach którego wnioskodawcami są przedsiębiorstwa. Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące liczby i wartości rozwiązanych umów o dofinansowanie w poszczególnych latach. Umowy rozwiązane Rok 2008 Rok 2009 Rok 2010 Rok 2011 Rok 2012 Liczba umów rozwiązanych w tym w ramach Działania 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw Wartość całkowita projektów (w EUR) Dofinansowanie z EFRR (w EUR) , , , , , , , , , ,17 Działanie 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw oraz Działanie 1.2 Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla Instytucji Otoczenia Biznesu (Działania wdrażane przez Dolnośląską Instytucję Pośredniczącą). W ramach Działania 1.1 rozwiązano najwięcej umów o dofinansowanie łącznie 79. W ramach Działania 1.2 rozwiązano 11 umów o dofinansowanie. W przypadku 29 umów zostały one wypowiedziane przez Dolnośląską Instytucję Pośredniczącą. Pozostałe 61 umów rozwiązano na wniosek beneficjenta. Powody rozwiązania umów w przypadku wypowiedzenia przez DIP (29 umów) Lp. Przyczyna rozwiązania umowy Liczba umów rozwiązanych niewywiązywanie się przez beneficjenta z obowiązków nałożonych na mocy umowy o dofinansowanie, w szczególności: nieskładanie w terminie wniosków o płatność bądź uzupełnień pomimo wezwań DIP, niedostarczenie umowy kredytowej/leasingowej, brak zabezpieczenia przez beneficjenta prawidłowej realizacji projektu. w wyniku podjętych czynności kontrolnych DIP stwierdziła nieprawidłowości w realizacji projektu, skutkujące wypowiedzeniem umowy beneficjent złożył wniosek o upadłość 3 87

89 Powody rozwiązania umów w przypadku wniosku beneficjenta (61 umów) Lp. Przyczyna rozwiązania umowy Liczba umów rozwiązanych 1. pogorszenie się sytuacji finansowej beneficjenta, w szczególności: zła kondycja finansowa z uwagi na kryzys gospodarczy dotykający branży, w której działa beneficjent, spadek popytu na oferowane produkty, redukcja zatrudnienia, brak środków finansowych na realizację projektu bądź problemy z ich pozyskaniem problemy z zachowaniem określonego w umowie terminu realizacji projektu 7 3. beneficjenci nie określili przyczyn rezygnacji z realizacji projektu 7 4. zmiana planów inwestycyjnych bądź zmiana zakresu rzeczowego inwestycji, która uzyskała dofinansowanie 5. trudna sytuacja osobista beneficjenta 4 6. brak porozumienia z dostawcami urządzeń i usług 2 7. nierozstrzygnięte kwestie dotyczące ustalenia statusu przedsiębiorstwa 2 8. rozwiązana umowa spółki 2 9. nieprawidłowo realizowany projekt problemy organizacyjne 2 Działania : 1.4, 3.1, 6.5, 7.1, 9.1 (wdrażane przez Instytucję Zarządzającą) W ramach pozostałych Działań rozwiązano 13 umów o dofinansowanie. W 10 przypadkach rozwiązanie umowy o dofinansowanie nastąpiło na wniosek beneficjenta. Trzy umowy zostały wypowiedziane przez Instytucję Zarządzającą. Powody rozwiązania umów w Działaniach wdrażanych przez IZ 7 Lp. Przyczyna rozwiązania umowy Liczba umów rozwiązanych 1. trudna sytuacja finansowa beneficjenta, w szczególności: wycofanie się partnera z realizacji przedsięwzięcia, brak płynności finansowej gwarantującej realizację projektu podjęcie przez beneficjenta decyzji o rezygnacji z realizacji projektu z uwagi na jego nieopłacalność bądź ograniczenia wynikające z zapisów umowy o dofinansowanie problemy beneficjentów z realizacją inwestycji w zakresie prawa zamówień publicznych uznanie przez IZ części kosztów za niekwalifikowane i rezygnacja beneficjenta z realizacji projektu rezygnacja beneficjenta z powodu chęci uniknięcia podwójnego finansowania projektu brak postępów w realizacji projektu 1 Działanie 10.1 Pomoc Techniczna W ramach Działania Instytucja Zarządzająca rozwiązała 2 umowy o dofinansowanie. Powodem był brak poniesionych wydatków w projektach (projekty nie były realizowane). 88

90 2.4 Zmiany w kontekście realizacji programu operacyjnego Zmiany w ustawodawstwie krajowym mające wpływ na wdrażanie Programu Jednym z czynników mających wpływ na proces wdrażania RPO WD w roku 2012 były zmiany ogólnych zasad wdrażania programów operacyjnych, a także zmiany w ustawodawstwie krajowym. W 2012 r. weszły w życie zmiany do następujących horyzontalnych Wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego Wytyczne w zakresie reguł dofinansowania z programów operacyjnych podmiotów realizujących obowiązek świadczenia usług publicznych w ramach zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego w gospodarce odpadami (obowiązują od dnia r.), Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie warunków certyfikacji oraz przygotowania prognoz wniosków o płatność do Komisji Europejskiej w Programach Operacyjnych w ramach Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata (obowiązują od dnia r.), Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie procesu kontroli w ramach obowiązków Instytucji Zarządzającej Programem Operacyjnym (obowiązują od dnia r.), Wytyczne w zakresie jednolitego systemu zarządzania i monitorowania projektów indywidualnych (obowiązują od r.), Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie korzystania z pomocy technicznej (obowiązywały od dnia r.). Z związku z wprowadzonymi przez MRR zmianami konieczne było wprowadzenie przez IZ RPO WD odpowiednich zmian w dokumentach programowych RPO WD m.in. w Uszczegółowieniu RPO WD, Zestawie Instrukcji Wykonawczych IZ RPO WD/ IP RPO WD, w celu dostosowania ich treści do wytycznych horyzontalnych. W roku 2012 nie było znaczących zmian w ustawodawstwie krajowym, które miałyby wpływ na wdrażanie Programu Opis głównych tendencji społeczno-gospodarczych w 2011 r. Instytucja Zarządzająca zamieściła odpowiedni opis odnośnie tego punktu sprawozdania w załączniku nr XII opis sytuacji społeczno-gospodarczej województwa dolnośląskiego w 2012 r. 2.5 Zasadnicze modyfikacje w rozumieniu art. 57 rozporządzenia (WE) nr 1083/2006 W okresie sprawozdawczym, nie wystąpiły przypadki, w których stwierdzono znaczące modyfikacje na mocy art. 57 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/ Komplementarność pomocy z innymi instrumentami wsparcia Komplementarność jest jedną z zasad przyznawania wsparcia przez Unię Europejską państwom członkowskim UE, określoną w Rozporządzeniu Rady (WE) Nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającym przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i uchylające Rozporządzenie (WE)1260/1999. Art. 9 pkt. 2 powyższego rozporządzenia stanowi: Fundusze zapewniają pomoc, która uzupełnia działania krajowe, w tym działania na poziomie regionalnym i lokalnym, włączając do nich priorytety Wspólnoty. Komisja i państwa członkowskie zapewniają zachowanie spójności pomocy funduszy z Działaniami, politykami i priorytetami Wspólnoty oraz jej komplementarności z innymi wspólnotowymi instrumentami finansowymi. Ta spójność i komplementarność jest przede wszystkim wskazana w strategicznych wytycznych Wspólnoty dla spójności, w narodowych strategicznych ramach odniesienia i programach operacyjnych. Podobnie komplementarność rozumiana jest w kluczowych dokumentach programowych, takich jak Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia, w których podkreślono, że Programy operacyjne zostały skonstruowane tak, by wzajemnie uzupełniały podejmowane działania. Komplementarność wyklucza dublowanie się przedsięwzięć. Zapisy Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata wskazują, iż działania podejmowane w ramach programu będą komplementarne zarówno z programami realizowanymi w ramach NSRO (PO IŚ, PO IG, PO KL, EWT), jak również z innymi programami finansowanymi z funduszy UE (PROW, PO RYBY). W w celu maksymalizacji efektów synergicznych interwencje podejmowane na 89

91 Dolnym Śląsku w ramach Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rybackiej i Wspólnej Polityki Rolnej charakteryzować powinien wysoki poziom komplementarności. Wzajemne przenikanie się obszarów interwencji RPO WD z innymi programami finansowanymi z funduszy UE pokazuje poniższa tabela. KOMPLEMTARNOŚĆ W PROGRAMIE PRIORYTET RPO WD PO IG PO IŚ PO KL PROW PO RYBY 1.Przedsiębiorstwa i Innowacyjność 2.Społeczeństwo informacyjne 3.Transport 4.Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne 5.Energetyka 6.Turystyka i Kultura 7.Edukacja 8.Zdrowie 9.Miasta Komplementarność z danym Programem wykazują wszystkie Działania w ramach danego Priorytetu Komplementarność z danym Programem wykazują poszczególne Działania w ramach danego Priorytetu Opracowanie własne- na podstawie zapisów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata , a także wyników badania przeprowadzonego na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego na temat komplementarności wsparcia z PO KL z innymi programami UE oraz doświadczeń z wdrażanych projektów. Zasada komplementarności znalazła również odzwierciedlenie w zapisach Szczegółowego Opisu Priorytetów RPO WD. Zgodnie z ww. dokumentem programowym Działania przewidziane do realizacji w ramach poszczególnych Priorytetów Programu będą komplementarne względem siebie, a także z interwencjami podejmowanych w ramach innych programów finansowanych z funduszy UE. Poniżej zaprezentowano macierz dotyczącą komplementarności Priorytetów i Działań RPO WD zgodnie ze Szczegółowym Opisem Osi Priorytetowych RPO WD oraz doświadczeń z wdrażanych projektów. PRIORYTET KOMPLEMENTARNY RPO WD PRIORYTET RPO WD 1. Przedsiębiorstwa i Innowacyjność 2. Społeczeństwo Informacyjne 3.Transport 4.Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne 5.Energetyka 6.Turystyka i Kultura 7.Edukacja 8.Zdrowie 9.Miasta 1.Przedsiębiorstwa i Innowacyjność 2.Społeczeństwo informacyjne 3.Transport 4.Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne 5.Energetyka 6.Turystyka i Kultura 7.Edukacja 90

92 PRIORYTET KOMPLEMENTARNY RPO WD PRIORYTET RPO WD 1. Przedsiębiorstwa i Innowacyjność 2. Społeczeństwo Informacyjne 3.Transport 4.Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne 5.Energetyka 6.Turystyka i Kultura 7.Edukacja 8.Zdrowie 9.Miasta 8.Zdrowie 9.Miasta Komplementarność z danym Priorytetem wykazują wszystkie Działania w ramach Priorytetu Komplementarność z danym Priorytetem wykazują poszczególne Działania w ramach Priorytetu Opracowanie własne - na podstawie zapisów Szczegółowego Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz praktyki z wdrażanych projektów. Mając na względzie identyfikację obszarów, w których beneficjenci wskazywali na komplementarność projektów, szczegółowo przeanalizowano wnioski o dofinansowanie (w projektach zakontraktowanych do końca 2012 r., bez uwzględniania Działań 1.1, 1.2, 1.3 oraz 5.1 i 5.3 ). Wyniki przeprowadzonej analizy wskazują iż beneficjenci najczęściej diagnozowali komplementarność projektów realizowanych z zakresu turystyki i kultury, a także rewitalizacji. W mniejszym stopniu identyfikowali projekty komplementarne w ramach projektów dot. transportu, środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego, energetyki i społeczeństwa informacyjnego oraz edukacji. Stosunkowo najmniej powiązań między projektami wskazano w obszarze zdrowia. Poza tym zdarzały się przypadki, gdzie beneficjenci realizujący projekty drogowe wskazywali na komplementarność z innymi projektami, ograniczając się do wyszukiwania projektów tylko ze swojej branży. Natomiast można zauważyć silne powiązanie projektu z inwestycjami z zakresu turystki, realizowanymi na tym samym obszarze. Beneficjenci RPO WD najczęściej wskazywali na komplementarność wewnątrzprogramową (projekty dot. rewitalizacji, turystyki i kultury oraz infrastruktury wspierającej innowacyjności i przedsiębiorczość w regionie). Nieco rzadziej identyfikowali komplementarność z projektami ZPORR (projekty dot. społeczeństwa informacyjnego, transportu i zdrowia). Na powiązania z projektami realizowanymi w ramach PO IŚ wskazywano przede wszystkim w projektach dot. energetyki oraz środowiska. Komplementarność z projektami miękkimi, finansowanymi z EFS identyfikowano przede wszystkim w przypadku projektów dot. edukacji. Rzadko ukazywano powiązania z projektami realizowanymi w ramach POIG (w ramach projektów z zakresu turystyki i kultury oraz społeczeństwa informacyjnego). Beneficjenci wskazywali na komplementarność z projektami realizowanymi w ramach PROW, przede wszystkim w ramach projektów dot. środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego. Na komplementarność projektów RPO WD w powiązaniu z PO EWT wskazywano w projektach z dziedziny turystyki i kultury. Spośród ponad 1000 przeanalizowanych wniosków o dofinansowanie ok. 78% identyfikowało komplementarność w projekcie. Nie mniej jednak należy mieć na uwadze, że beneficjenci nie zawsze właściwe interpretowali pojęcie komplementarność, rozumianą jako powiązanie projektów zmierzające do osiągnięcia określonych celów. Zdarza się, że beneficjenci we wniosku o dofinansowanie ukazywali dotychczas realizowane projekty, niekoniecznie ze sobą powiązane. Dlatego też wyniki przeprowadzonej analizy obarczone są pewnego rodzaju błędem. Identyfikacja rzeczywistej komplementarności projektów, a co za tym idzie również efektów synergii, wymaga wnikliwej analizy każdego z przedsięwzięć Wpływ działalności KM/PKM, instytucji i grup na zapewnienie koordynacji i komplementarności wsparcia Komitet Koordynacyjny NSRO (KK NSRO) Komitet Koordynacyjny NSRO jest instytucją na poziomie krajowym odpowiedzialną za zapewnienie koordynacji pomiędzy instrumentami finansowymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej. Do jego zadań należy m.in. monitorowanie realizacji NSRO i poszczególnych programów operacyjnych oraz komplementarności działań realizowanych w ramach Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej. W ramach Komitetu Koordynującego NSRO powołanych zostało 6 grup roboczych: grupa robocza ds. społeczeństwa obywatelskiego, 91

93 grupa robocza ds. małych i średnich przedsiębiorstw, grupa robocza ds. społeczeństwa informacyjnego, grupa robocza ds. informacji, promocji i szkoleń, grupa robocza ds. polityki regionalnej, grupa robocza ds. koordynacji i komplementarności. Przedstawiciele Instytucji Zarządzającej RPO WD wykazują się szczególnie wysoką aktywnością w pracach grupy roboczej ds. koordynacji i komplementarności oraz grupy roboczej ds. małych i średnich przedsiębiorstw, co niejednokrotnie było podkreślane na forum ww. gremiów. Grupa robocza ds. koordynacji i komplementarności w ramach KK NSRO Podstawę prawną powołania i działalności Grupy roboczej ds. koordynacji i komplementarności stanowi Uchwała KK NSRO Nr 26 z dnia r. Zgodnie z nią do zadań ww. grupy należy m.in. koordynacja działań realizowanych w ramach programów operacyjnych na lata dofinansowanych ze środków Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej, Wspólnej Polityki Rybackiej oraz działań finansowanych ze środków krajowych w ramach polityki rozwoju, a także monitorowanie komplementarności wdrażania działań poszczególnych programów operacyjnych w ramach NSRO, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej w poszczególnych obszarach interwencji. W skład Grupy wchodzą przedstawiciele administracji rządowej, samorządowej oraz partnerzy społecznogospodarczy. Przewodniczącym Grupy jest przedstawiciel MRR. W ramach grupy zostały utworzone 4 zespoły zadaniowe, tj. zespół zadaniowy ds. przedsiębiorczości i innowacyjności, zespół zadaniowy ds. edukacji, szkolnictwa wyższego, infrastruktury edukacyjnej oraz spraw społecznych, zespół zadaniowy ds. transportu, zespół zadaniowy ds. koordynacji regionalnej i obszarów wiejskich. W okresie sprawozdawczym odbyły się 3 spotkania Grupy roboczej ds. koordynacji i komplementarności, (w dniach r., r. oraz r.), w trakcie których m.in. zaprezentowano wyniki przeprowadzonych badań ewaluacyjnych dot. komplementarności wsparcia, omawiano procedury umożliwiające odstępstwa od linii demarkacyjnej pomiędzy programami operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej, zaproponowano działania na rzecz komplementarności programów operacyjnych na lata Podgrupa robocza ds. koordynacji i komplementarności W Instytucji Zarządzającej RPO WD powołana została Podgrupa ds. koordynacji i komplementarności interwencji współfinansowanych w latach z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, która funkcjonuje w ramach Grupy roboczej ds. koordynacji wdrażania RPO WD. W skład Podgrupy ds. komplementarności wchodzą m.in. dyrektorzy odpowiednich komórek organizacyjnych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego odpowiedzialnych za wdrażanie poszczególnych programów finansowanych z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Głównym celem Podgrupy jest zapewnienie współpracy i wymiany informacji między przedstawicielami komórek organizacyjnych UMWD zaangażowanych w realizację programów finansowanych z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, w szczególności RPO WD, PO KL, EWT, PROW oraz wskazywania wzajemnej komplementarności działań i projektów w ramach Programów celem uniknięcia podwójnego finansowania projektów/wydatków, zagwarantowania przestrzegania ustalonej linii demarkacyjnej. Podgrupa proceduje na spotkaniach, które są zwoływane w zależności od potrzeb wynikających z realizacji współpracy w zakresie wymiany informacji. Dotychczas odbyły się 4 spotkania ww. grupy. W okresie sprawozdawczym nie odbyło się żadne posiedzenie przedmiotowego gremium. Grupa ds. monitoringu Z uwagi na obowiązek informowania o komplementarności interwencji w poszczególnych programach w sprawozdaniach rocznych, a także mając na względzie różnice w formie i zakresach raportów monitorujących, zdecydowano o utworzeniu w ramach Podgrupy ds. koordynacji i komplementarności Grupy ds. monitoringu. W jej skład wchodzą pracownicy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego zaangażowani w sporządzanie raportów monitorujących programy operacyjne. W okresie sprawozdawczym nie odbyło się żadne posiedzenie przedmiotowego gremium. 92

94 2.6.2 Informacje na temat stosowanych mechanizmów i narzędzi służących zapewnieniu koordynacji i komplementarności wsparcia oraz ich oceny W dniu r. KK NSRO zatwierdził Rekomendacje horyzontalne dla instytucji zaangażowanych we wdrażanie i koordynację PO/RPO w ramach NSRO w zakresie koordynacji i komplementarności podejmowanych działań. Dokument ma charakter zaleceń, tzw. dobrych praktyk, których wdrażanie powinno zostać poprzedzone oceną własną potrzeb IZ oraz jej możliwości w zakresie zapewnienia komplementarności w perspektywie Wypracowane rekomendacje wskazują kierunek, w jakim powinny zostać zaplanowane działania zorientowane na zapewnienie koordynacji i komplementarności wsparcia w perspektywie po roku W ramach RPO WD na lata stosowane są następujące mechanizmy/ narzędzia służące zapewnieniu koordynacji i komplementarności wsparcia Komplementarność w formularzu wniosku aplikacyjnego i procedurze selekcji projektów We wzorze wniosku o dofinansowanie projektu oraz w instrukcji jego wypełniania, komplementarność postrzegana jest przede wszystkim jako powiązanie przedkładanego projektu z innym projektem/projektami. Analiza złożonych wniosków o dofinansowanie w ramach RPO WD wskazuje, że wnioskodawcy nie zawsze właściwie rozumieją pojęcie komplementarności. Często przestawiają szereg informacji na temat dotychczas realizowanych projektów, które nie zawsze realizują zasadę komplementarności wsparcia. Beneficjenci kładli nacisk na ilość, a nie jakość projektów komplementarnych. Sposób uzasadniania komplementarności projektów jest najczęściej bardzo ogólny. Komplementarność projektów, wprowadzono jako dodatkowe kryterium oceny dla wszystkich Priorytetów RPO WD z wyłączeniem Działań 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw, 1.2 Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla Instytucji Otoczenia Biznesu oraz Działania, 1.3 Wsparcie odnawialnych instrumentów finansowych dla MSP oraz projektów dotyczących współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej. Przy ocenie projektów brane są pod uwagę kwestie powiązań z innymi projektami (2 pkt), przy czym najwyżej punktowana jest komplementarność z innymi projektami realizowanymi w ramach RPO WD (4 pkt). Udział przedstawicieli IZ RPO WD w pracach innych KM/PKM oraz udział przedstawicieli instytucji zaangażowanych we wdrażanie innych programów w pracach KM RPO WD Przedstawiciel IZ RPO WD uczestniczy w posiedzeniach Podkomitetu Monitorującego PO KL, podczas których m.in. rozpatrywane są szczegółowe kryteria wyboru projektów w ramach komponentu regionalnego PO KL. Ponadto przedstawiciel PO KL (komponent regionalny) uczestniczy w pracach Komitetu Monitorującego RPO WD. Ww. gremia poprzez fakt uczestnictwa przedstawicieli rożnych programów dają możliwość wymiany informacji na temat realizowanych lub planowanych do realizacji przedsięwzięć, w tym również w zakresie przeprowadzanych badań ewaluacyjnych. Grupa robocza ds. koordynacji i komplementarności przy KK NSRO W trakcie spotkań grupy w 2012 r. omawiano m.in. wyniki przeprowadzonych badań ewaluacyjnych dot. komplementarności wsparcia, dyskutowano o kwestiach problemowych w obszarze linii demarkacyjnej, a także zaprezentowano działania na rzecz komplementarności programów operacyjnych na lata Ponadto omawiano instrumenty rozwoju terytorialnego w latach , w tym przede wszystkim zintegrowane inwestycje terytorialne i rozwój kierowany przez społeczność lokalną oraz najbardziej aktualne wyniki negocjacji państw członkowskich z Komisją Europejską w tym zakresie. Spotkania/ grupy robocze, których celem jest m.in. zapewnienie koordynacji i komplementarności wsparcia W Urzędzie Marszałkowskim Województwa Dolnośląskiego funkcjonuje Podgrupa ds. koordynacji i komplementarności interwencji współfinansowanych w latach z poszczególnych funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. W trakcie dotychczasowych spotkań Podgrupy zidentyfikowane zostały zasadnicze problemy w prezentacji projektów komplementarnych, w tym m.in. niemożność wzajemnego korzystania z baz danych poszczególnych programów, ze względu na brak właściwych uregulowań na szczeblu centralnym w zakresie współpracy między programami. Dodatkowo podkreślono problem braku we wnioskach aplikacyjnych niektórych programów (PROW, PO KL) osobnych punktów odnoszących się wyłącznie do komplementarności, dzięki którym można łatwo zidentyfikować projekty uzupełniające się. Członkowie Podgrupy zwrócili również uwagę, że na etapie oceny projektów w ramach niektórych programów (PO KL, PROW) premiowanie projektów komplementarnych jest zbyt niskie lub w ogóle nie występuje. W efekcie w Planach Działań PO KL (komponent regionalny) na 2011 r. oraz 2012 r. wprowadzono kryteria premiujące projekty komplementarne. W ramach Podgrupy ds. koordynacji i komplementarności funkcjonuje Grupa ds. monitoringu, w której skład wchodzą pracownicy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego zaangażowani w sporządzanie 93

95 raportów monitorujących odpowiednie programy operacyjne. Celem funkcjonowania grupy jest wymiana doświadczeń oraz spostrzeżeń przy sporządzaniu raportów monitorujących, w tym również dotyczącym komplementarności oraz identyfikowania obszarów problemowych, które następnie przedstawiane są pod dyskusję Podgrupy ds. koordynacji i komplementarności. Folder sieciowy komplementarność W trakcie spotkań Grupy ds. monitoringu w UMWD zwrócono uwagę na kwestię braku właściwej bazy danych na temat projektów realizowanych w różnych programach. Powyższy problem udało się rozwiązać poprzez stworzenie folderu sieciowego na serwerze Urzędu z wykazem umów podpisanych w ramach poszczególnych programów realizowanych na Dolnym Śląsku, który aktualizowany jest co miesiąc (RPO WD, PO KL, PO IŚ, PO IG) lub kwartalnie (EWT, PROW). Ponadto ww. folder zawiera bazę wszystkich projektów z RPO WD, których beneficjenci na etapie aplikowania o środki, wskazywali na komplementarności z innymi projektami finansowanymi zarówno ze środków europejskich, jak i innych źródeł. Baza nie uwzględnia jedynie projektów, z Działań wdrażanych przez Dolnośląska Instytucja Pośrednicząca. Na podobnej zasadzie (aczkolwiek w ograniczonym zakresie czasowym - od naborów z 2011 r.) funkcjonuje baza projektów z komponentu regionalnego PO KL, które wykazują uzupełnianie z innymi przedsięwzięciami. W folderze sieciowym umieszczane są również raporty z badań ewaluacyjnych dot. komplementarności oraz materiały z dotychczasowych spotkań grup zajmujących się tematyką komplementarności. Dostęp do folderu zapewniono członkom zarówno Grupy ds. monitoringu, jak również Podgrupy ds. koordynacji i komplementarności. Korzystanie z folderu jest w szczególności przydatne przy określaniu projektów komplementarnych w trakcie prowadzenia monitoringu programu. Badania ewaluacyjne dot. koordynacji i komplementarności Działań W okresie sprawozdawczym Instytucja Zarządzająca RPO WD przeprowadziła badania ewaluacyjne pn. Ewaluacja wpływu projektów wybranych do dofinansowania przez IZ RPO WD dot. infrastruktury społecznej w zakresie Priorytetu 7 Edukacja i Priorytetu 8 Zdrowie na poprawę warunków bytowych ludności Dolnego Śląska oraz podniesienie konkrecyjności regionu oraz Ewaluacja wpływu projektów wybranych do dofinansowania w ramach Priorytetu 3 Transport RPO WD na rozwój i podniesienie konkurencyjności Dolnego Śląska przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Jednym z obszarów przedmiotowych badań była ocena realizacji zasady komplementarności wybranych obszarów wsparcia. Więcej informacji na temat przeprowadzonych badań zawarto w pkt sprawozdania Koordynacja i komplementarność jako przedmiot badań ewaluacyjnych. Koordynacja terminów konkursów i wyboru projektów w ramach powiązanych ze sobą Działań Z uwagi na wysoki stopień wdrażania Programu (zakontraktowanie w ramach niektórych Priorytetów sięga ponad 85% alokacji), a także niewielką ilość alokacji przeznaczonej na nowe konkursy, aktualnie skoordynowanie terminów konkursów i wyboru projektów w ramach powiązanych ze sobą działań jest trudne do zrealizowania. Przykłady projektów komplementarnych Projekt systemowy PO KL pn. Rewitalizacja społeczna jako przykład podejścia zapewniającego komplementarność działań pomiędzy EFS a EFRR Projekt realizowany przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich w ramach Działania 1.2 PO KL zakłada wdrożenie w gminach całego kraju (wielkomiejskich, małych miastach i wiejskich) pilotażowego programu rewitalizacji społecznej adresowanego w szczególności do młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym. Podstawowym założeniem realizowanych pilotażowych programów rewitalizacji jest konieczność ich wdrażania z wykorzystaniem formuły partnerstwa lokalnego obejmującego ośrodki pomocy społecznej, jednostki samorządu terytorialnego oraz organizacje pozarządowe i środowiska lokalne. Wnioski i analizy z przeprowadzonego pilotażu posłużą do stworzenia modelowych rozwiązań w zakresie rewitalizacji społecznej różnych obszarów, które będą mogły być wdrażane w przyszłych latach. Lista wstępna potencjalnych beneficjentów w/w programów obejmująca jednostki samorządu terytorialnego, które zrealizowały bądź realizują projekty rewitalizacyjne współfinansowane ze środków EFRR została opracowana na podstawie danych z Ministerstwa Rozwoju Regionalnego oraz16 Instytucji Zarządzających. Na liście wstępnej znalazło się w sumie 220 jednostek samorządu terytorialnego (w tym 25 z woj. dolnośląskiego). W wyniku postępowania przeprowadzonego zgodnie z przyjętą procedurą doboru, w tym informacji przekazanych przez IK RPO, IZ RPO i jednostek samorządu terytorialnego (na podstawie zwrotnych ankiet preselekcyjnych) utworzona została lista selekcyjna potencjalnych beneficjentów dla programu rewitalizacji, obejmująca 126 jednostek samorządu terytorialnego (w tym 17 z woj. dolnośląskiego). 94

96 Projekt PO KL Rewitalizacja społeczna realizowany jest dwuetapowo. W pierwszej edycji ogłoszony został konkurs na wstępne, pilotażowe programy rewitalizacji społecznej, które są realizowane w partnerstwach. Eksperci wybrali 20 najlepszych, wstępnych programów rewitalizacji do pilotażu: 13 realizowanych w średnich miastach ( tys. mieszkańców), 4 realizowane w dużych miastach (powyżej 200 tys. mieszkańców) i 3 programy na terenach niskozurbanizowanych (do 25 tys. mieszkańców). W grupie programów rewitalizacyjnych realizowanych na terenie średnich miast spośród 13 wybranych programów aż 6 pochodzi z terenu Dolnego Śląska. Są to: Gmina Wałbrzych - projekt pn. Centrum Aktywności Lokalnej Gmina Miejska Dzierżoniów - projekt pn. W TPD każdy znajdzie to co chce - buduj z nami swoja przyszłość Gmina Polkowice - projekt pn. Dogonić jutro - zaplanować przyszłość - program rewitalizacji społecznej osiedla Hubala Miasto Jelenia Góra - projekt pn. Wspólne działanie - lepsze jutro Gmina Miejska Bolesławiec - projekt pn. Rewitalizacja społeczna - wykorzystaj szanse Gmina Legnica - projekt pn. Siłę mam dzięki wam, ale radzę sobie sam - pilotażowy program rewitalizacji społecznej Obszaru Wsparcia w Legnicy. Ww. wnioskodawcy uzyskali także wsparcie w ramach Działania 9.1 RPO WD, na realizację przedsięwzięć ujętych w Lokalnych Programach Rewitalizacji, w głównej mierze związanych z renowacją i przygotowaniem do użytkowania socjalnych budynków mieszkalnych. W efekcie realizacji programów pilotażowych rewitalizacji społecznej powstanie model aktywnej integracji, który zostanie wykorzystany do przeprowadzenie drugiej edycji konkursu na programy rewitalizacji społecznej. Projekty realizowane w ramach RPO WD oraz przewidziane do realizacji w ramach osi 4 PO RYBY- jako przykład przedsięwzięć potencjalnie komplementarnych. Dotychczas nie wypracowano osobnych mechanizmów koordynacji i komplementarności RPO WD z PROW i PO RYBY. Stosowane mechanizmy służą zapewnieniu koordynacji i komplementarności pomiędzy różnymi Programami finansowanymi ze środków UE, w tym również PROW i PO RYBY. Realizacja czwartej osi priorytetowej PO RYBY w województwie dolnośląskim, odbywa się za pośrednictwem lokalnych grup rybackich (LGR), wybranych w konkursie przeprowadzonym przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Instytucja Zarządzająca PO RYBY ) na najlepsze lokalne grupy rybackie, które przygotowały lokalną strategię rozwoju obszarów rybackich (LSROR). W wyniku przeprowadzonego konkursu z terenu województwa dolnośląskiego wybrane zostały dwa stowarzyszenia tj.: Lokalna Grupa Rybacka Dolnośląska Kraina Karpia działająca na terenie gmin Przemków, Chocianów, Węgliniec, Gromadka, Lubin, Bolesławiec, Chojnów, Osiecznica, Miłkowice i Kunice Lokalna Grupa Rybacka Partnerstwo dla Doliny Baryczy działająca na terenie gmin Cieszków, Krośnice, Milicz, Odolanów, Przygodzice, Sośnie, Twardogóra, Żmigród LSROR jest podstawą, w ramach której realizowane są poszczególne operacje beneficjentów np. gmin, hodowców ryb, przetwórców, innych przedsiębiorców itd. Projekty składane do Lokalnej Grupy Działania i Lokalnej Grupy Rybackiej Partnerstwo dla Doliny Baryczy muszą być zgodne z tą strategią, albo muszą ją realizować poprzez wprowadzanie w życie przewidzianych celów. W ramach RPO WD na terenie Doliny Baryczy realizowane są projekty w ramach Działania 4.2 Infrastruktura wodno-ściekowa oraz 6.2 Turystyka aktywna. Dzięki możliwości uzyskania dofinansowania z PO RYBY, projekty realizowane na terenie Doliny Baryczy mogą stanowić uzupełnienie interwencji podejmowanych w ramach RPO WD. Komplementarność RPO WD z POIŚ i POIG W ramach RPO WD realizowany jest projekt pn. Program ochrony wód zlewni rzeki Sąsiecznicy, położonej w dorzeczu rzeki Baryczy poprzez budowę oczyszczalni ścieków i kanalizacji na terenie aglomeracji Prusice. Działania 4.2 RPO WD wybudowana zostanie oczyszczalnia ścieków i kanalizacja na terenie aglomeracji Prusice. Przedmiotowy projekt będzie stanowił uzupełnienie projektu pn. Uporządkowanie gospodarki ściekowej w zlewni rzeki Baryczy, który realizowany jest w ramach POIŚ na terenie gmin Cieszków, Milicz i Żmigród. Ponadto w aspekcie podnoszenie atrakcyjności turystycznej Doliny Baryczy w ramach Działania 6.2 RPO WD wybudowane zostaną ścieżki rowerowe oraz przeprowadzona zostanie kampania promocyjna walorów przyrodniczych i kulturalnych Ziemi Milickiej w Dolinie Baryczy. Powyższe działania będę komplementarne wobec projektu pn. Turystyka przyjazna przyrodzie w Dolinie Baryczy, który realizowany jest w ramach POIŚ na terenie gmin Cieszków, Milicz, Żmigród, Krośnice i Twardogóra. 95

97 Jednym z przykładów komplementarność działań podejmowanych w ramach RPO WD z projektami PO IG jest projekt pn. Hala Stulecia we Wrocławiu Centrum Innowacyjności w Architekturze i Budownictwie (RPO WD) oraz projekt pn. Wdrożenie e-usług w kompleksie Hali Stulecia we Wrocławiu ) PO IG oba realizowane przez Wrocławskie Przedsiębiorstwo Hala Ludowa Sp. z o.o. Komplementarność projektu RPO WD z projektem POIG wynika z realizacji wspólnego celu jakim jest całościowa modernizacja kompleksu Hali Stulecia oraz podniesienie jego atrakcyjności jako flagowego produktu turystycznego Wrocławia i Dolnego Śląska. Oba projekty wpisują się w misje spółki, która została zapisana w Wieloletnim Planie Działania pn. przekształcenie Hali Stulecia w nowoczesne centrum turystyki biznesowej, kulturalnej i wypoczynkowej oraz wyjątkowe miejsce spotkań o ponadczasowym charakterze. Skumulowane rezultaty obu projektów dadzą nową jakość obiektu, dzięki czemu nastąpi zjawisko synergii Cross-financing Instytucja Zarządzająca RPO WD przewidziała zastosowanie instrumentu elastyczności (cross-financing) do wysokości maksymalnie 10% kosztów kwalifikowanych projektu w ramach następujących Priorytetów RPO WD: Priorytet 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność (Działania 1.1, 1.2 i 1.4) dotyczy szkoleń specjalistycznych, w ważnych i uzasadnionych przypadkach dofinansowaniem objęte będzie przeszkolenie pracowników niezbędne do prawidłowego wdrożenia projektu inwestycyjnego oraz pracowników IOB w celu podniesienia jakości usług świadczonych przez IOB na rzecz przedsiębiorcówkategoria interwencji 62 Priorytet 2 Społeczeństwo informacyjne (Działania 2.1 i 2.2) dotyczy wydatków bezpośrednio związanych ze szkoleniem personelu, który będzie obsługiwał zakupiony w ramach projektu sprzęt/oprogramowanie- kategoria interwencji 62 Priorytet 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne (Działanie 4.7) dotyczy projektów związanych z poprawą i podniesieniem świadomości ekologicznej społeczeństwa poprzez szeroko pojętą edukację ekologiczną możliwe będzie wsparcie dla programów edukacji ekologicznej oraz prowadzenie działalności edukacyjnej i informacyjnej w pierwszym okresie funkcjonowania ośrodka zajmującego się edukacją ekologiczną- kategoria interwencji 73 Priorytet 7 Edukacja (Działanie 7.2) dotyczy projektów polegających na wyposażeniu w nowy sprzęt do praktycznej nauki zawodu i kształcenia zawodowego w tym zakresie możliwe będzie wsparcie dla opracowania specjalistycznych programów nauczania bazujących na danym sprzęcie oraz kursów obsługi dla osób prowadzących zajęcia na tym sprzęcie- kategoria interwencji 72 Priorytet 9 Miasta (Działanie 9.1) dotyczy szkoleń dla mieszkańców obszaru wsparcia wskazanego w Lokalnym Programie Rewitalizacji (np. dzielnicy miasta o niskiej jakości życia), pod warunkiem, że związki z inwestycjami w infrastrukturę są wyraźne i jednoznaczne oraz że mieszczą się w ramach programu rewitalizacji miasta - kategorie interwencji 66, 71, 73 Wprowadzenie instrumentu cross-financing do projektów realizowanych w ramach RPO WD jest możliwe pod warunkiem, że działania objęte zakresem pomocy EFS zostaną zakwalifikowane jako konieczne z punktu widzenia realizacji danego projektu i bezpośrednio z nim powiązane. Poziom wykorzystanego przez beneficjentów cross-finacingu jest sprawdzany na każdym etapie rozliczania projektu. Natomiast na etapie rozliczania końcowego nie może on przekroczyć 10% całkowitych wydatków kwalifikowalnych projektu (zgodnie z Uszczegółowieniem RPO WD). Od początku realizacji Programu cross-financing występuje w 75 umowach o wartości dofinansowania z EFRR ,03 EUR, środki wypłacone w ramach cross-financingu do r. wynosiły ,72 EUR*, w tym: w Działaniu 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw w ramach 25 umów o wartości dofinansowania z EFRR ,89 EUR, środki wypłacone w ramach cross-financingu wynosiły ,29 EUR, w Działaniu 1.2 Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla Instytucji Otoczenia Biznesu w ramach 2 umów o wartości dofinansowania z EFRR ,62 EUR, środki wypłacone w ramach cross-financingu wynosiły 3 483,35 EUR, w Działaniu 2.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego w ramach 4 umów o wartości dofinansowania z EFRR ,08 EUR, środki wypłacone w ramach cross financingu wyniosły ,49 EUR, 96

98 w Działaniu 2.2 Rozwój usług elektronicznych w ramach 36 umów o wartości dofinansowania z EFRR ,69 EUR, środki wypłacone w ramach cross-financingu wynosiły ,91 EUR, w Działaniu 4.7 Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna w ramach 1 umowy o wartości dofinansowania z EFRR ,42 EUR, nie wypłacono środków w ramach cross financingu w Działaniu 9.1 Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców w ramach 7 umów o wartości dofinansowania z EFRR ,32 EUR, środki wypłacone w ramach cross-financingu wynosiły ,69 EUR. *do przeliczania zastosowano kurs 1 EUR= 4,0968 PLN Od początku realizacji Programu żaden z beneficjentów Działań 1.4, i 7.2 nie skorzystał z instrumentu crossfinancing. Mając na uwadze poziom zakontraktowanych środków w ramach Działania 1.4 (52,19% alokacji) można w przyszłości spodziewać się projektów wykorzystujących mechanizm cross-financing. Poza tym, brak projektów stosujących ten mechanizm w ramach Działania Rozwój infrastruktury placówek edukacyjnych, wynika z charakteru przedmiotowego działania, które jest ściśle powiązane z działaniami miękkimi finansowanym w ramach EFS. W związku z czym beneficjenci Działania 7.2 RPO WD aplikują o dofinansowanie dla projektu komplementarnego w ramach PO KL. Faktyczne efekty zastosowania zasady cross- financingu przedstawiają poniższe przykłady. Nr projektu: RPDS /08 Tytuł projektu: Dolnośląskie Centrum Diagnostyki i Serwisu Infrastruktury Urządzeń Bezpieczeństwa Ruchu Kolejowo-Drogowego Beneficjent: SABEL Biuro Wdrożeniowo - Projektowe Roman Sabat Wartość EFRR: ,67 EUR Wartość cross financingu: ,65 EUR tj. 0,94% kosztów kwalifikowanych Tytuły szkoleń: 1.kurs obsługi koparko ładowarki kl. III ; 2.szkolenie dot. blokady liniowej; 3.szkolenie dot. napędu zwrotnicowego EEa-5 i kontrolera położenia iglicy EPA-1; 4.szkolenie dot. sygnalizacji przejazdowych SPR-2, SPA-4, SPA-5; 5.szkolenie dot. czujnika ELS-95; 6.szkolenie dot. blokady liniowej SHL-12 ; 7.szkolenie dot. sygnalizacji przejazdowej; 8.szkolenie w zakresie obsługi i interpretacji wyników urządzeń diagnostycznych Dynatel firmy 3M i montażu osłon złączowych Raychem; 9.szkolenie z obsługi i interpretacji wyników urządzeń diagnostycznych do kabli tradycyjnych miedzianych Riser Bond. Liczba przeszkolonych osób: 63 Celem projektu było utworzenie Dolnośląskiego Centrum Diagnostyki i Serwisu Infrastruktury Urządzeń Bezpieczeństwa Ruchu Kolejowo-Drogowego. Centrum realizuje kompleksowe usługi diagnostyczne i serwisowe infrastruktury urządzeń sterowania ruchem kolejowym i drogowym. Utworzenie Centrum wynika z potrzeb ujawniających się nowych obszarów działalności oraz nowych wymagań technicznych w zakresie podejmowanych przez rząd RP oraz PKP inwestycji związanych z modernizacją infrastruktury transportu kolejowego. Obsługa, montaż, serwisowanie i naprawy urządzeń bezpieczeństwa ruchu wymaga autoryzacji ze strony PKP. Pracownicy, nawet najwyższej klasy bez takiej autoryzacji nie mają prawa zajmować się specjalistycznymi urządzeniami. Aby uzyskać autoryzację dla nowych pracowników zatrudnianych w Centrum niezbędne jest zorganizowanie dla nich serii specjalistycznych szkoleń. Nr projektu: RPDS /11 Tytuł projektu: Digitalizacja wniosków paszportowych Oddziału Paszportowego Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego Beneficjent: Dolnośląski Urząd Wojewódzki we Wrocławiu Tytuł szkolenia: Digitalizacja wniosków paszportowych Wartość EFRR: ,58 EUR 97

99 Wartość cross financingu: ,00 EUR tj. 1,24% kosztów kwalifikowanych Liczba przeszkolonych osób: 69 Projekt miał na celu podniesienia poziomu jakości obsługi mieszkańców Dolnego Śląska poprzez wdrożenie nowoczesnego systemu informatycznego w Oddziale Paszportowym, Wydziału Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców, Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego. System obejmuje połączone rejestry zarchiwizowanych wniosków paszportowych co wpływa na skrócenie czasu oczekiwania przez obywateli na odbiór paszportu a tym samym wzmacnia zdolności DUW w zakresie sprawnego oraz efektywnego wypełniania powierzonych zadań publicznych. W ramach projektu przeszkoleni zostali pracownicy Biura Paszportowego. Nr projektu: RPDS /09 Tytuł projektu: Poprawa atrakcyjności turystycznej Kanału Młynówki oraz otaczającego go terenu w Kłodzku. Beneficjent: Gmina Miejska Kłodzko Wartość EFRR: ,02 EUR Wartość cross financingu: ,86 EUR tj. 3,63% kosztów kwalifikowanych Tytuł szkoleń: 1. Szkolenia z zakresu wykorzystania potencjału turystycznego miasta przez MŚP- wdrażanie środków aktywnych i prewencyjnych na rynku pracy, 2.Szkolenie z zakresu profesjonalnej obsługi turysty w obrębie starego miasta w Kłodzku, 3.Szkolenia warsztaty z zakresu turystyki, produktów sieciowych w turystyce dla firm działających w sektorze turystyki. Liczba przeszkolonych osób: 55 Projekt, jako działanie z zakresu rewitalizacji, z założenia jest działaniem kompleksowym. Z tego względu aby uzyskać jak najlepsze efekty działań projektowych, beneficjent przewidział dwie płaszczyzny realizacji przedsięwzięcia. Pierwsza z nich będzie obejmować inwestycję w infrastrukturę Kanału Młynówki i otoczenia oraz zakup środków trwałych (łódki). Natomiast drugą, integralną sferą projektu jest wymiar społeczny. Obejmuje on oddziaływanie na mieszkańców obszarów wsparcia w zakresie podnoszenia ich kompetencji, wiedzy i umiejętności w dziedzinie turystyki oraz rekreacji. Umożliwi to ich aktywizację na rynku pracy, niwelowanie zjawisk marginalizacji (np. ze względu na ubóstwo) oraz zapobieganie patologią społecznym. Tego rodzaju działania skierowane na podnoszenie kompetencji i warunków życia mieszkańców obszaru umożliwi skuteczniejszą odnowę obszaru wsparcia w ramach rewitalizacji Koordynacja i komplementarność jako przedmiot badań ewaluacyjnych W okresie sprawozdawczym Instytucja Zarządzająca RPO WD przeprowadziła 2 badania ewaluacyjne, w którym były badane obszary komplementarności projektów. Ewaluacja wpływu projektów wybranych do dofinansowania przez IZ RPO WD dot. infrastruktury społecznej w zakresie Priorytetu 7 Edukacja i Priorytetu 8 Zdrowie na poprawę warunków bytowych ludności Dolnego Śląska oraz podniesienie konkrecyjności regionu. Priorytet 7 Edukacja 1) Na podstawie analizy zapisów o komplementarności zawartych we wnioskach o dofinansowanie, najczęściej stosowana była komplementarność: 1. geograficzna charakteryzująca się ukierunkowania wsparcia pochodzącego z różnych źródeł na te same tereny, 2. funkcjonalna (w najmniejszym stopniu) polegająca na wpisywaniu się projektu w istniejącą już sieć działań/projektów/inwestycji jako kolejny element tej sieci, 3. przedmiotowa, polegająca na ukierunkowaniu wsparcia na konkretny problem społeczno-gospodarczy lub określoną branżę. 2) Na podstawie przeprowadzonych wywiadów z beneficjentami najczęściej stosowano komplementarność: 1. jednookresowa międzyprogramowa, 2. wewnątrz programową, 98

100 3. międzyokresowa (najrzadziej). Niemal wszyscy beneficjenci, którzy zadeklarowali zastosowanie zasady komplementarności mówili o efekcie synergii i dodatkowych efektach podjętych działań. Przykładem modelowej realizacji zasady komplementarności w obszarze edukacji jest projekt indywidualny pn.: Pracownia przyrodnicza w każdej gminie realizowany na obszarze 120 gmin z całego województwa, który został dodatkowo wsparty/ uzupełniony o projekty realizowane w ramach PO KL. Priorytet 8 Zdrowie 1) Na podstawie analizy zapisów o komplementarności zawartych we wnioskach o dofinansowanie, najczęściej stosowana była komplementarność: 1. geograficzna charakteryzująca się ukierunkowaniem wsparcia pochodzącego z różnych źródeł na te same tereny 2. przedmiotowa (ukierunkowanie na ten sam obszar), 3. funkcjonalna ( w mniejszym stopniu). 2) Na podstawie przeprowadzonych badań telefonicznych z beneficjentami najczęściej realizowana była komplementarność wewnątrzprogramowa. Przykładem zastosowania komplementarności na poziomie projektów realizowanych w Priorytecie 8 RPO WD - wywołującej związek między projektami - jest 10 projektów z zakresu teleradiologii. Utworzony system można określić w kategorii komplementarności funkcjonalno przedmiotowej. Z jednej strony zastosowanie komplementarności prowadziło do utworzenia sieci połączonych funkcjonalnie projektów, z drugiej było ukierunkowane na wspieranie konkretnej dziedziny jaką jest radiologia i diagnostyka obrazowa. Szczegółowe informacje na temat przeprowadzonego badania znajdują się na stronie Ewaluacja wpływu projektów wybranych do dofinansowania w ramach Priorytetu 3 Transport RPO WD na rozwój i podniesienie konkurencyjności Dolnego Śląska przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Jednym z obszarów przedmiotowego badania była ocena realizacji zasady komplementarności na poziomie projektów objętych badaniem. Generalna ocena komplementarności z projektami/inwestycjami transportowymi została dokonana za pomocą mapy komplementarności, uwzględniającej: inwestycje drogowe realizowane w ramach RPO WD, inwestycje drogowe realizowane w ramach POIŚ, inwestycje drogowe realizowane w ramach ZPORR i SPOT, inwestycji dot. linii kolejowych realizowane w ramach RPO WD, miejscowości realizujących projekty w ramach działania 3.3. Transport miejski i podmiejski W ocenie eksperckiej dodatkowo uwzględniono najważniejsze projekty finansowane z innych źródeł, takie jak fundusze przedakcesyjne, fundusze współpracy przygranicznej oraz środki krajowe. Z przeprowadzona badania wynika, że projekty w ramach RPO WD charakteryzują się dobrym poziomem komplementarności. Większość projektów (36 na 67 badanych) charakteryzuję się wysoką lub bardzo wysoką komplementarnością. Istnieją przypadki wzorowych układów komplementarnościowych w tym również pomiędzy różnymi źródłami finansowania, istnieją również przykłady projektów zupełnie odizolowanych, aczkolwiek o dużym znaczeniu dla lokalnej społeczności. Generalnie najlepsze oceny pod względem komplementarności uzyskują projekty średniej i dużej wartości, natomiast stosunkowo niskie oceny uzyskują projekty małej wartości, które mają jednak duże znaczenie dla lokalnych społeczności. Przykłady synergii, jakie wystąpiły przy realizacji projektów RPO WD, to: synergia pomiędzy zakupem taboru kolejowego (projekt RPO WD pn. Zakup taboru kolejowego dla Samorządu Województwa Dolnośląskiego w latach ) i modernizacją linii kolejowych (projekty RPO WD pn. Modernizacja regionalnej linii kolejowej nr 309 Kłodzko Nowe - Kudowa Zdrój na odcinku Duszniki Zdrój - Kudowa Zdrój oraz projekt pn. Modernizacja regionalnej linii kolejowej nr 311 Jelenia Góra - Szklarska Poręba Górna ) tylko oba te projekty łącznie umożliwią osiąganie przez pociągi osobowe większej prędkości. synergia w zakresie budowy mostów i tras dojazdowych do nich dopiero odpowiednie skierowanie ruchu na most jest w stanie zapewnić obciążenie gwarantujące odpowiednią efektywność inwestycji; 99

101 synergia pomiędzy inwestycjami drogowymi na terenie Świdnicy, gdzie z jednej strony stworzono układ obwodowy (projekt RPO WD pn. Budowa małej obwodnicy Świdnicy ), a z drugiej zrewitalizowano plac w centrum miasta (projekt RPO WD pn. Przebudowa Placu Św. Małgorzaty wraz z infrastrukturą komunikacji zbiorowej w Świdnicy ) bez budowy obwodnic, rewitalizacja placu nie pozwoliłaby w pełni wyeksponować jego walorów turystycznych; synergia pomiędzy inwestycjami stricte turystycznymi (projekt ZPORR pn. Renowacja kompleksu pałacowo - parkowego Zamek Książ w Wałbrzychu oraz projekt RPO WD pn. Przebudowa i modernizacja III piętra na cele wystawiennicze i konferencyjne Centrum Kongresowo Kulturalne Zamek Książ ) i drogowymi (projekt RPO WD pn. Modernizacja i przebudowa ulic Piastów Śląskich oraz Jeździeckiej w celu poprawy dostępności do ponadregionalnej atrakcji turystycznej - kompleksu pałacowo parkowego Zamek Książ ) Szczegółowe informacje na temat przeprowadzonego badania znajdują się na stronie Przykłady projektów komplementarnych Przykłady projektów komplementarnych zostały zamieszczone i opisane w załączniku nr XIII do sprawozdania. Dokładny opis efektów synergicznych uzyskanych dzięki realizacji projektów komplementarnych, będzie możliwy po ich zakończeniu Mechanizmy unikania podwójnego finansowania działań realizowanych w ramach Polityki Spójności z działaniami realizowanymi w ramach Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej. W ramach krajowych i regionalnych programów operacyjnych Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej, finansowanych z poszczególnych funduszy UE występują wspólne obszary interwencji obejmujące infrastrukturę transportową, społeczną, ochrony środowiska, energetyczną, sferę przedsiębiorczości, B+R, innowacje, społeczeństwo informacyjne czy też rozwój zasobów ludzkich. Prawo wspólnotowe zakazuje wielokrotnego finansowania tego samego typu operacji (typów projektów) z różnych funduszy UE. Na państwach członkowskich ciąży obowiązek zastosowania, na poziomie krajowym, takich rozwiązań, które wyraźnie określą zakres interwencji poszczególnych funduszy. Konieczność zapewnienia koordynacji i komplementarności podejmowanych interwencji wynika bezpośrednio z Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 oraz Rozporządzenia (WE) nr 1080/2006. Zatwierdzona przez KK NSRO w 2007 r. tzw. linia demarkacyjna zawiera zestaw kryteriów wskazujących dla określonych typów projektów miejsce (program operacyjny) ich realizacji, w celu przeciwdziałania wielokrotnego finansowania wydatków ze środków różnych funduszy UE. W okresie sprawozdawczym nie wystąpiły problemy z zapewnieniem przestrzegania zapisów linii demarkacyjnej. IK NSRO, jak i IZ RPO WD prowadzi monitoring wydatkowania środków w poszczególnych Programach operacyjnych w ramach kontroli doraźnych. Kwestie dotyczące kontroli krzyżowej zostały szczegółowo opisane w punkcie IZ RPO WD w Szczegółowym Opisie Priorytetów RPO WD zawarła zapisy dotyczące demarkacji i komplementarności z innymi programami operacyjnymi w ramach NSRO oraz PROW Zapewnieniu stosowania linii demarkacyjnej przestrzegania zapisanych w niej kryteriów demarkacji, służą następujące narzędzia/ instrumenty koordynacji: Komitet Koordynacyjny Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia W okresie sprawozdawczym KK NSRO zatwierdzał kolejne zmiany linii demarkacyjnej pomiędzy programami operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej, które miały wpływu na realizację RPO WD. a) Dziedzina: B+R, kategorie 01,02,03,04,07,62 Konkursy w zakresie B+R w ramach RPO WD nie cieszyły się zbyt dużym zainteresowaniem ze strony potencjalnych beneficjentów. Jednym z najważniejszych zdiagnozowanych powodów takiej sytuacji były zbyt nisko określone progi maksymalnej wartości projektów jakie można było realizować w ramach RPO WD (dotychczas wnioskowane kwoty dostosowane były do wysokości maksymalnych możliwych wydatków kwalifikowanych, jednak z treści wniosków wynikało, że potrzeby wnioskodawców są dużo wyższe). Sytuacja ta ma również przełożenie na poziom osiągnięcia zakładanych wartości wskaźników programowych dot. sfery B+R. Zmiany dotyczące linii demarkacyjnej pomiędzy RPO WD a PO IG, tj. podniesienie demarkacji kwotowej w ww. kategoriach interwencji, zostały zatwierdzone przez KK NSRO dnia 11 maja 2012 r. (Uchwała nr 70 i 71) 100

102 b) dziedzina: Energetyka, kategorie Potencjalni beneficjenci RPO WD wykazywali potrzebę realizacji inwestycji o znacznie większej wartości, aniżeli obowiązujące w Programie limity. Ponadto należy mieć na uwadze wzrost kosztów dot. realizacji inwestycji w odniesieniu do sytuacji sprzed kilku lat, kiedy były przyjmowane obowiązujące zapisy. Pozostawienie poziomów demarkacji (maksymalna wartość projektu w ramach RPO 20 mln PLN) wpływało na brak zainteresowania potencjalnych beneficjentów realizujących projekty w ramach RPO WD. Początkowo IZ RPO WD proponowała zmianę demarkacji kwotowej w ww. zakresie, tj. podniesienie maksymalnej wartości projektu w RPO z 20 mln PLN do 50 mln PLN. Ostatecznie jednak w marcu 2012 r. zaproponowano wprowadzenie odstępstwa od obecnie obowiązującej linii demarkacyjnej dla projektów RPO WD, które dotyczą lokalnej i regionalnej infrastruktury przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej. W dniu r. KK NSRO zatwierdził ww. zmiany w linii demarkacyjnej (Uchwała nr 65) c) dziedzina: Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych, kategorie 51,54 Potencjalni beneficjenci RPO WD wykazywali potrzebę realizacji inwestycji o znacznie większej wartości, aniżeli obowiązujące w Programie limity. Pułap 400 tys. PLN uniemożliwiał wprowadzenie kompleksowych rozwiązań w dziedzinie ochrony przyrody na terenie województwa. Biorąc pod uwagę charakter projektów w ramach tej kategorii, ze względu na znaczną wielkość obszarów oraz ilość gatunków chronionych w przypadku województwa dolnośląskiego, projekty realizowane regionie powinny mieć możliwość objęcia większego zakresu zarówno terytorialnego, jak i gatunkowego. Potencjalni beneficjenci, np. jednostki podlegle lasom państwowym wychodzą poza granice administracyjne gmin, powiatów, co z kolei zwiększa zasięg ich działania i podnosi tym samym wartość projektów, które z zasady powinny wprowadzać całościowe rozwiązania. Początkowo IZ RPO WD proponowała zmianę demarkacji kwotowej w tym zakresie, tj. podniesienie maksymalnej wartości projektu z zakresu różnorodności gatunkowej oraz ochrony siedlisk z poniżej 400 tys. PLN do poniżej 2 mln PLN. Ostatecznie jednak w marcu 2012 r. zaproponowano wprowadzenie odstępstwa od obowiązującej linii demarkacyjnej dla projektów RPO WD. W dniu r. KK NSRO zatwierdził ww. zmiany w linii demarkacyjnej (Uchwała nr 65) d) dziedzina: Nadzwyczajne zagrożenia środowiska i monitoring jego stanu, kategoria 53 Potencjalni wnioskodawcy wykazują potrzebę realizacji inwestycji o znacznie większej wartości, aniżeli obowiązujące limity w RPO WD. Pułap 4 mln PLN uniemożliwia wprowadzenie kompleksowych rozwiązań w tej dziedzinie na terenie województwa. IZ RPO WD zaproponowała wprowadzenie odstępstwa od obowiązującej w Programie linii demarkacyjnej dla projektów o znaczeniu regionalnym realizowanym przez jednostki Państwowej Straży Pożarnej oraz jednostki Policji. W dniu r. KK NSRO zatwierdził ww. zmiany w linii demarkacyjnej (Uchwała nr 66) Komitety Monitorujące Programy Operacyjne/Regionalne Programy Operacyjne oraz Podkomitety Monitorujące Program Operacyjny Kapitał Ludzki Dzięki wzajemnemu uczestnictwu przedstawicieli IZ RPO WD oraz IP PO KL w pracach Komitetu Monitorującego RPO WD oraz Podkomitetu Monitorującego PO KL, przedstawiciele różnych programów mają możliwość wymiany informacji na temat realizowanych lub planowanych do realizacji przedsięwzięć celem uniknięcia podwójnego finansowania tego samego typu projektów. Kontrole krzyżowe projektów System kontroli krzyżowej ma na celu wykrycie i wyeliminowanie podwójnego finansowania wydatków zarówno w ramach RPO WD, jak również w ramach innych programów realizowanych na poziomie regionalnym. Instytucja Zarządzająca prowadzi kontrole krzyżowe projektów realizowanych w ramach RPO WD na etapie wdrażania (na podstawie weryfikacji wniosków płatność) oraz na etapie realizacji projektu (podczas kontroli na miejscu). Oświadczenia beneficjentów o niefinansowaniu projektów z innych źródeł UE W ramach RPO WD wnioskodawcy projektów zobligowani są do złożenia wraz z wnioskiem o dofinansowanie, oświadczenia, że projekt współfinansowany z EFRR nie będzie i nie jest współfinansowany w ramach innego programu operacyjnego finansowanego ze środków UE. 101

103 2.6.7 Kontrole krzyżowe w zakresie odpowiedzialności Instytucji Zarządzającej W systemie kontroli krzyżowych NSRO, ze względu na cel wyróżniamy: kontrolę krzyżową programu, której celem jest wykrywanie i eliminowanie podwójnego finansowania wydatków w ramach jednego programu przeprowadzana przez IZ RPO WD, kontrolę krzyżową horyzontalną, której celem jest wykrywanie i eliminowanie podwójnego finansowania wydatków w ramach różnych PO perspektywy finansowej przeprowadzana przez IK NSRO, kontrolę krzyżową międzyokresową, której celem jest wykrywanie i eliminowanie podwójnego finansowania wydatków w ramach programów operacyjnych z różnych perspektyw finansowych przeprowadzana przez IK NSRO. Ponadto Instytucja Zarządzająca odpowiedzialna jest za prowadzenie kontroli krzyżowych horyzontalnych z projektami Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) lub Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich (PO RYBY), realizowanych na terenie województwa oraz za organizację tych procesów. Kontrola krzyżowa przeprowadzana przez IZ RPO WD prowadzona jest na dokumentach w siedzibie IZ RPO i Dolnośląskiej Instytucji Pośredniczącej, jak i na miejscu realizacji projektów podczas kontroli. Kontrole krzyżowe na etapie wdrażania projektów RPO WD przeprowadzane są w Departamencie Funduszy Europejskich, natomiast w zakresie kontroli na miejscu realizacji w Wydziale Kontroli Zadań RPO oraz w Wydziale Kontroli Skarg i Wniosków w Departamencie Marszałka Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego. Łącznie w czynności z zakresu kontroli krzyżowych zaangażowanych jest 90 pracowników IZ RPO WD. Kontrola na dokumentach w Instytucji Zarządzającej Ocena wniosków o dofinansowanie projektów Na etapie oceny formalnej wniosku o dofinansowanie sprawdzana jest jego poprawność zgodnie z kryteriami oceny formalnej zatwierdzonymi przez Komitet Monitorujący RPO WD. Jednym z kluczowych kryteriów formalnych jest kryterium : Linia demarkacyjna. W ramach powyższego kryterium sprawdza się czy projekt jest zgodny z zapisami zewnętrznej linii demarkacyjnej i czy projekt jest zgodny z zapisami wewnętrznej linii demarkacyjnej dla Programu. Weryfikacja zgodności z zapisami zewnętrznej linii demarkacyjnej oznacza zgodność z linią demarkacyjną pomiędzy programami operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej, natomiast zgodność z demarkacją wewnętrzną oznacza zgodność z podziałem wsparcia z poszczególnych priorytetów, działań w ramach RPO WD. Kontroli krzyżowej dotyczy również kryterium: Zakaz podwójnego finansowania. Weryfikacja ww. kryterium odbywa się w oparciu o oświadczenia beneficjenta stanowiące integralną część wniosku o dofinansowanie realizacji projektu. Ponadto projekty sprawdzane są z bazami będącymi w dyspozycji IZ RPO tj. kontrakt wojewódzki w latach oraz ZPORR Kontrolę taką przechodzą wszystkie wnioski o dofinansowanie złożone do Instytucji Zarządzającej RPO WD w odpowiedzi na ogłoszone nabory. Do dnia r. weryfikację przeszło 4176 wniosków o dofinansowanie. Zawieranie umów o dofinansowanie Na etapie zawierania umów o dofinansowanie - dokumenty i informacje (oświadczenie wnioskodawcy) poddawane są weryfikacji w zakresie nie nakładania się finansowania przyznanego z funduszy strukturalnych UE, FS lub innych funduszy, programów, środków i instrumentów UE ani krajowych środków publicznych, a także z państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA). Do dnia r. podpisano 1179 umów. Weryfikacja wniosków o płatność Na etapie weryfikacji wniosku o płatność, Instytucja Zarządzająca RPO WD ocenia czy nie dochodziło do podwójnego finansowania wydatku przedstawionego do refundacji/rozliczenia, w szczególności: zrefundowania w całości lub w części tego samego wydatku w ramach dwóch różnych projektów współfinansowanych ze środków funduszy strukturalnych lub Funduszu Spójności albo z krajowych środków publicznych. W ww. zakresie sprawdzane są adnotacje na fakturach lub innych dokumentach o równoważnej wartości dowodowej wskazujące na finansowanie wydatku w ramach np. innego projektu, Działania, Programu. Do dnia r. Instytucja Zarządzająca RPO WD zweryfikowała 5471 wniosków o płatność. 102

104 Kontrola krzyżowa programu i kontrola krzyżowa horyzontalna z projektami PROW i projektami PO RYBY Kontrola krzyżowa Programu przeprowadzana jest na podstawie raportu KSI (SIMIK 07-13). W oparciu o wygenerowane dane, za pomocą Generatora liczb losowych losowana jest próba co najmniej 5% beneficjentów, którzy realizują/realizowali więcej niż jeden projekt w ramach RPO WD. Kontrola krzyżowa Programu przeprowadzana jest co miesiąc w terminie do 8-go dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Weryfikacji podlegają numery faktur/dokumentów o równoważnej wartości dowodowej przedstawionych do sfinansowania w ramach RPO WD przez beneficjentów podlegających kontroli. W sytuacji, gdy występuje uzasadnione podejrzenie, iż mogło dojść do próby podwójnego finansowania tego samego wydatku podejmowane są czynności wyjaśniające w celu ustalenia czy podwójne finansowanie miało miejsce. W przypadku wykrycia w trakcie kontroli krzyżowej podwójnego finansowania wydatków przez beneficjenta w ramach realizowanych przez niego projektów, stosuje się procedury postępowania przewidziane w sytuacji wykrycia nieprawidłowości w realizacji projektu. Kontrola krzyżowa horyzontalna z projektami PROW i projektami PO RYBY przeprowadzana jest na podstawie raportu KSI (SIMIK 07-13), danych nierejestrowanych przekazywanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, raportu podstawowego z OFSA PROW 07-13, raportu podstawowego z aplikacji RYBY oraz raportu z LSI. Kontrola krzyżowa horyzontalna z projektami PROW i projektami PO RYBY przeprowadzana jest co miesiąc w terminie do 20-go dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Kontrola krzyżowa horyzontalna polega na sprawdzeniu czy faktury/dokumenty o równoważnej wartości dowodowej ujęte we wnioskach o płatność w ramach RPO WD przez wszystkich beneficjentów realizujących projekty równolegle w ramach RPO WD i PROW oraz RPO WD i PO RYBY nie zostały przedstawione do refundacji w ramach PROW/PO RYBY. W sytuacji, gdy projekt jest realizowany w partnerstwie, weryfikacji podlegają wydatki wszystkich partnerów występujących w projekcie. W przypadku, kiedy w wyniku weryfikacji stwierdzono, że nie zachodzi podejrzenie iż mogło dojść do próby uzyskania przez beneficjenta podwójnego sfinansowania tego samego wydatku w ramach RPO WD i PROW oraz RPO WD i PO RYBY proces kontroli krzyżowej horyzontalnej kończy się sporządzeniem właściwej notatki wewnętrznej. W sytuacji, gdy występuje uzasadnione podejrzenie, że mogło dojść do próby podwójnego finansowania tego samego wydatku podejmowane są czynności wyjaśniające. W tym celu przygotowywane jest pismo do właściwej instytucji w ramach PROW lub PO RYBY z wnioskiem o przekazanie poświadczonych za zgodność z oryginałem (za zgodność z odpisem) kopii wskazanych faktur lub dokumentów o równoważnej wartości dowodowej. W przypadku wykrycia w trakcie kontroli krzyżowej podwójnego finansowania wydatków przez beneficjenta w ramach projektów wdrażanych przez IZ RPO stosuje się procedury postępowania przewidziane w sytuacji wykrycia nieprawidłowości w realizacji projektu. Kontrola na miejscu realizacji projektu Zespoły kontrolujące w ramach kontroli projektów na miejscu, w trakcie lub na zakończenie rzeczowofinansowej realizacji projektu wykonują kontrolę krzyżową zgodnie z zapisami Wytycznych w zakresie procesu kontroli w ramach obowiązków Instytucji Zarządzającej Programem Operacyjnym. Zespoły kontrolujące sprawdzają, czy na oryginałach faktur lub dokumentów o równoważnej wartości dowodowej załączonych przez beneficjenta do wniosku o płatność, potwierdzających poniesione wydatki związane z realizacją projektu, nie występuje adnotacja instytucji wdrażających PROW o treści: Przedstawiono do refundacji w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata bądź innych instytucji udzielających wsparcia. W treści informacji pokontrolnej z przeprowadzonych kontroli zespoły kontrolujące odnotowują fakt i skutek przeprowadzonej kontroli krzyżowej. Dodatkowo dokumenty objęte kontrolą krzyżową na miejscu (oryginały faktur lub dokumentów o równoważnej wartości dowodowej) opatrywane są czerwoną pieczęcią o treści: Przedstawiono do refundacji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata Kontrolę krzyżowe w trakcie lub na zakończenie rzeczowo-finansowej realizacji projektu podejmowane przez zespoły kontrolujące w ramach kontroli projektów na miejscu nie podlegają rejestracji w KSI (SIMIK 07-13) W 2012 r. w ramach Priorytetów 1-10 (bez Działań 1.1, 1.2, 5.1 i 5.3 realizowanych przez DIP) przeprowadzono łącznie 140 kontroli krzyżowych w ramach kontroli na miejscu realizacji projektu ( w tym 6 kontroli doraźnych w ramach kontroli trwałości projektu). 103

105 Instytucja Pośrednicząca Dolnośląska Instytucja Pośrednicząca (DIP) odpowiedzialna za wdrażanie części Priorytetu 1 (Działanie 1.1.i 1.2) oraz części Priorytetu 5 (Działania 5.1 i 5.3) realizowanych w ramach RPO WD prowadzi kontrolę krzyżową na następujących etapach: Kontrola na dokumentach w Dolnośląskiej Instytucji Pośredniczącej Ocena wniosków o dofinansowanie projektów Sprawdzenie poprawności wniosku o dofinansowanie realizacji projektu pod względem formalnym przeprowadzane jest zgodnie z kryteriami oceny formalnej zatwierdzonymi przez Komitet Monitorujący RPO WD. Jednym z kluczowych kryteriów formalnych jest kryterium dotyczące zakazu podwójnego finansowania o brzmieniu: Czy wydatki przewidziane w projekcie uzyskały dofinansowanie w ramach innego programu/projektu?. Ponadto przy użyciu KSI (SIMIK 07-13) lub LSI na podstawie nr NIP wnioskodawcy weryfikowana jest liczba projektów realizowanych przez danego wnioskodawcę w ramach programów pomocowych. Do dnia r. weryfikację przeszło 1513 wniosków o dofinansowanie. Zawieranie umów o dofinansowanie Przed zawarciem umowy DIP weryfikuje złożone przez wnioskodawcę oświadczenie, dotyczące ubiegania się o środki z innych źródeł na sfinansowanie wydatków objętych projektem w ramach RPO WD. Do dnia r. podpisano 589 umów. Weryfikacja wniosków o płatność DIP dokonuje każdorazowo (dla każdego wniosku o płatność) w systemie OFSA dla PROW i PO RYBY 07-13oraz KSI (SIMIK 07-13) sprawdzenia czy nie dochodzi do podwójnego finansowania wydatku przedstawionego do refundacji. Informacja dot. sprawdzenia, czy nie doszło do przedstawienia tych samych wydatków znajduje się w listach sprawdzających do wniosków o płatność. Zgodnie z Wytycznymi Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Instytucja Zarządzająca RPO WD przeprowadza kontrolę na próbie 5% beneficjentów i przekazuje wyniki do DIP (w formie elektronicznej i pisemnej). Dodatkowo weryfikowane są opisy na kopiach faktur lub dokumentach o równoważnej wartości dowodowej pod kątem wystąpienia adnotacji wskazującej na finansowanie wydatku w ramach, np. innego projektu, Działania, Programu, w szczególności PROW i PO RYBY. Do dnia r. Dolnośląska Instytucja Pośrednicząca zweryfikowała 2549 wniosków o płatność Kontrola na miejscu realizacji projektu Na etapie kontroli na miejscu rzeczowo-finansowej realizacji projektu kontrola krzyżowa przeprowadzana jest na podstawie listy sprawdzającej. Podwójne finansowanie kontrolowane jest w szczególności poprzez sprawdzenie czy na oryginałach faktur lub dowodach o równoważnej wartości dowodowej nie znajdują się adnotacje instytucji wdrażających PROW o treści Przedstawiono do refundacji w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Ponadto, podczas przeprowadzania czynności kontrolnych sprawdzane jest czy na środkach trwałych, wartościach niematerialnych i prawnych i nieruchomościach nie istnieją adnotacje sugerujące, że wydatek przedstawiony do refundacji został sfinansowany z innego programu. Dokumenty objęte kontrolą opatrywane są czerwoną pieczątką o treści Skontrolowano w ramach RPO WD Priorytet 1 Działanie.. Schemat. Data.. Podpis W 2012 r. Dolnośląska Instytucja Pośrednicząca przeprowadziła 140 kontroli krzyżowych w ramach kontroli na miejscu realizacji projektu ( w tym 3 kontrole krzyżowe w ramach kontroli trwałości projektu). Podsumowanie Wszystkie wyniki kontroli krzyżowych zarówno Programu, jak i horyzontalnych z projektami realizowanymi w PROW oraz PO RYBY wprowadzane są do KSI (SIMIK 07-13). W 2012 r. przeprowadzono łącznie 2179 kontroli krzyżowych, w tym: 445 kontrole krzyżowe Programu 1734 kontroli krzyżowych horyzontalnych z projektami PROW Narastająco od początku realizacji Programu przeprowadzono łączenie 2805 kontroli krzyżowych w, tym: 579 kontrole krzyżowe Programu 2226 kontroli krzyżowych horyzontalnych z projektami PROW 104

106 W okresie sprawozdawczym nie zidentyfikowano beneficjentów realizujących więcej niż jeden projekt w ramach RPO WD i PO RYBY, w związku z tym nie podjęto czynności z zakresu kontroli krzyżowych horyzontalnych w tym obszarze. W wyniku przeprowadzonych kontroli krzyżowych horyzontalnych i kontroli krzyżowych RPO WD w 2012 r. nie stwierdzono przypadków podwójnego finansowania wydatków. 2.7 Monitorowanie i ocena W okresie sprawozdawczym nie wprowadzono zmian w systemie monitorowania, sprawozdawczości i ewaluacji. Ponadto nie zidentyfikowano problemów związanych z pozyskiwaniem i analizą danych i w związku z tym nie podjęto działań naprawczych w tym zakresie. System monitorowania wskaźników W zakresie systemu monitorowania wskaźników Instytucja Zarządzająca korzysta z systemu KSI (SIMIK ), jednakże w ograniczonym zakresie, ze względu na fakt, że w systemie tym nie ma możliwości wykazania wszystkich wskaźników, jakie występują w projektach RPO WD. Biorąc pod uwagę powyższe IZ prowadzi robocze bazy danych w tabelach MS Excel, zawierające dane wskaźnikowe zarówno z umów o dofinansowanie, jak i z wniosków o płatność końcową. Ponadto w IZ funkcjonuje Lokalny System Informatyczny (LSI), z którego również czerpane są dane wskaźnikowe. Komitet Monitorujący Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata W skład Komitetu Monitorującego wchodzą przedstawiciele strony rządowej, samorządowej oraz partnerów społeczno-gospodarczych (łącznie 46 osób). W 2012 r. odbyło się 5 posiedzeń, na których Komitet Monitorujący: zapoznał się z postępem w realizacji Programu, zatwierdził sprawozdania okresowe z realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata za II półrocze 2011 r. i I półrocze 2012 r., a także zatwierdził sprawozdanie roczne za rok 2011 r., zapoznał się ze stanem prac nad aktualizacją Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku i założeniami związanymi z polityką spójności w nowym okresie programowania , zatwierdził zmiany w Kryteriach wyboru operacji finansowanych w ramach RPO WD, zapoznał się z informacjami nt. opiniowania projektów w ramach RPO WD przez ekologiczne organizacje pozarządowe oraz z ideą powołanego w województwie dolnośląskim Forum Partnerów Społeczno-Gospodarczych, zapoznał się z raportem z Ewaluacji wpływu projektów wybranych do dofinansowania przez IZ RPO WD dotyczących infrastruktury społecznej w zakresie Priorytetu 7 Edukacja i Priorytetu 8 Zdrowie na poprawę warunków bytowych ludności Dolnego Śląska oraz podniesienie konkurencyjności regionu oraz wynikami Analizy wybranych powiatów Dolnego Śląska pod kątem przyczyn niskiej absorpcji środków w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata (RPO WD), zapoznał się z wynikami przeprowadzonego badania ewaluacyjnego pt. Ocena stanu realizacji wybranych priorytetów RPO dla WD na lata w kontekście przeglądu Programu w 2011 roku. Informacje na temat zachowania równości szans w pracach Komitetu Monitorującego znajdują się w sprawozdaniu w punkcie Zasada równości szans. Ewaluacja W dniu r. przyjęto Okresowy Plan Ewaluacji na rok 2012, w którym zaplanowano przeprowadzenie następujących badań ewaluacyjnych: 1) Ewaluacja wpływu projektów wybranych do dofinansowania w ramach Priorytetu 3 Transport na rozwój i podniesienie konkurencyjności Dolnego Śląska - badanie zakończone w 2012 r. 2) Ocena oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań rewitalizacyjnych realizowanych w ramach Priorytetu 9 Miasta badanie nie zakończone w 2012 r. 3) Ocena stanu realizacji Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie B+R+I, wsparcia instytucji otoczenia biznesu, wsparcia udzielanego w ramach Inicjatywy JEREMIE oraz stopnia osiągnięcia wskaźnika dot. tworzenia nowych miejsc pracy badanie nie zakończone w 2012 r. 105

107 W 2012 r. zakończono również badanie: 4) Ewaluacja wpływu projektów wybranych do dofinansowania przez IZ RPO WD dot. infrastruktury społecznej w zakresie Priorytetu 7 Edukacja i Priorytetu 8 Zdrowie na poprawę warunków bytowych ludności Dolnego Śląska oraz podniesienie konkrecyjności regionu. 1. IZ RPO WD zrealizowała w okresie sprawozdawczym badanie ewaluacyjne pt. Ewaluacja wpływu projektów wybranych do dofinansowania w ramach Priorytetu 3 Transport na rozwój i podniesienie konkurencyjności Dolnego Śląska. Badanie zostało zrealizowane w okresie od września do grudnia 2012r. Celem badania było dostarczenie informacji na temat dotychczasowego oraz spodziewanego wpływu inwestycji dofinansowanych w ramach Priorytetu 3 Transport RPO WD, m. in. na poprawę jakości i wydajności regionalnej infrastruktury transportowej, w tym warunków inwestowania oraz prowadzenia działalności gospodarczej przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Badanie służyło także wyznaczeniu kierunków wsparcia dla przyszłej perspektywy finansowej Najważniejsze rekomendacje wskazane przez ewaluatora dotyczyły m.in.: uporządkowania procesu planowania inwestycji, poprzez stworzenie dokumentów strategicznych, pozwalających na systematyczną priorytetyzację działań, a przez to zwiększenie ich efektywności, a także komplementarności, zachowanie dotychczasowych priorytetów rozwoju, w postaci wspierania turystyki i aktywności gospodarczej, przy jednoczesnym częściowym zmniejszeniu alokacji środków; w zakresie infrastruktury drogowej dodanie do kierunków rozwoju poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz wdrożenie stosownych działań na poziomie preferencji, projektów kluczowych oraz wskaźników, w transporcie kolejowym skupienie się na rozwoju kolei aglomeracyjnych, które wykazują relatywnie największą efektywność ekonomiczną, tym większą i im większa i szerzej oddziaływująca jest dana aglomeracja, w transporcie miejskim skupienie się na projektach oferujących dużą konkurencyjność i efektywność, takich jak np. budowa wysokiej jakości korytarzy autobusowych, będących spójnymi przedsięwzięciami infrastrukturalno-taborowymi, uwzględniającymi wydzielone pasy lub jezdnie oraz zwrócenie uwagi na system sterowania ruchem. Wnioski płynące z badania przedstawiono w sprawozdaniu w pkt 3.3 Priorytet 3. Pełna treść rekomendacji i szczegółowe wnioski ich dotyczące zostały zawarte w raporcie z badania ewaluacyjnego, który jest dostępny na stronie internetowej 2. W okresie sprawozdawczym Instytucja Zarządzająca zakończyła badania ewaluacyjne pn. Ewaluacja wpływu projektów wybranych do dofinansowania przez IZ RPO WD dot. infrastruktury społecznej w zakresie Priorytetu 7 Edukacja i Priorytetu 8 Zdrowie na poprawę warunków bytowych ludności Dolnego Śląska oraz podniesienie konkrecyjności regionu, które zostało uwzględnione w Okresowym Planie Ewaluacji na rok 2011 r. Badanie miało ustalić, czy inwestycje służące poprawie stanu infrastruktury społecznej w województwie dolnośląskim, dofinansowane z EFRR w ramach RPO WD są skuteczne, a więc czy wpłyną na poprawę warunków bytowych ludności, m.in. w aspekcie dostępności i jakości usług edukacyjnych i zdrowotnych, czy są użyteczne oraz czy w sposób trwały mogą przyczynić się do wzrostu konkurencyjności regionu. Uzyskane w trakcie badania wyniki i informacje oraz analiza zebranego materiału pozwoliły na przedstawienie pewnych rozwiązań i rekomendacji, które powinny przyczynić się do określenia kierunków działań w zakresie zarządzania i informacji w obszarze edukacji oraz zdrowia w przyszłym okresie programowania. EDUKACJA W kolejnej perspektywie finansowej należałoby zastanowić się nad możliwością realizacji projektów indywidualnych, sieciowych w wybranych ściśle określonych obszarach edukacji (np. w obszarze szkolnictwa zawodowego). Realizowane nabory i kryteria powinny uwzględniać szczegółowe prognozy, co do kierunków edukacji dostosowanych do potrzeb rynku pracy. Należy zastanowić się nad możliwością realizacji projektów kluczowych w dziedzinie nauk ścisłych. W kryteriach wyboru projektów powinno premiować się projekty z dziedzin kształcenia odpowiadających potrzebom rynku pracy tj. nauki ZDROWIE Jednostki odpowiedzialne za służbę zdrowia powinny podjąć się utworzenia programu wojewódzkiego dla wybranych dziedzin (wzorem pulmonologii) lub programu rozwoju służby zdrowia w całym województwie (z uwzględnieniem dziedzin istotnych z punktu widzenia potrzeb mieszkańców). Na tej podstawie będzie można w przyszłej perspektywie finansowej kształtować kryteria, nabory celowane oraz wskazywać projekty indywidualne. Należy zastanowić się nad możliwością realizacji projektów kluczowych w dziedzinach określonych jako priorytetowe dla województwa dolnośląskiego w programach opieki zdrowotnej. 106

108 EDUKACJA techniczno-matematyczno-przyrodnicze. W związku ze zmianami na rynku pracy w kolejnej perspektywie finansowej należałoby zastanowić się nad wdrożeniem rozwiązań premiujących wprowadzenie na terenie placówki form kształcenia wspierających mobilność zawodową W kolejnej perspektywie finansowej system oceny merytorycznej powinien w większym stopniu premiować projekty o wyższym potencjale innowacyjnym. W kryteriach wyboru projektów powinno premiować się projekty z zakresu informatyzacji placówek edukacyjnych, wprowadzić nabory celowane lub projekt indywidualny o charakterze sieciowym uzupełniający niedobory szkół w zakresie informatyzacji. ZDROWIE W kryteriach wyboru projektów powinno premiować się projekty istotne z punktu widzenia potrzeb zdrowotnych mieszkańców województwa, a także istniejących trendów demograficznych. W kolejnej perspektywie finansowej należy zweryfikować aktualnie stosowany system obliczania kwoty dofinansowania. W kryteriach wyboru projektów powinno premiować się uzasadnione ekonomicznie projekty inwestujące w nowoczesne rozwiązania w dziedzinie medycyny gwarantujące jej dalszy rozwój. W związku z planowanym wdrożeniem w 2014 r. systemu informacji medycznej (SIM) powinno promować się projekty związane z informatyzacją podmiotów leczniczych. Wnioski wypływające z badania przedstawiono w sprawozdaniu w pkt. 3.7 Priorytet 7 i pkt. 3.8 Priorytet 8. Pełna treść rekomendacji i szczegółowe wnioski ich dotyczące zostały zawarte w raporcie z badania ewaluacyjnego, który jest dostępny m.in. na stronie internetowej 3. W okresie sprawozdawczym, w odpowiedzi na pytania skierowane do Instytucji Zarządzającej przez członków Komitetu Monitorującego RPO WD zlecono firmie zewnętrznej przeprowadzenie dogłębnej analizy wybranych powiatów Dolnego Śląska pod kątem przyczyn niskiej absorpcji środków. Celem badania była identyfikacja przyczyny niskiego zainteresowania aplikowaniem potencjalnych beneficjentów na terenie powiatu o środki w ramach RPO WD oraz wskazanie środków zaradczych i mobilizujących. Analizie poddano 6 powiatów z województwa dolnośląskiego charakteryzujących się szczególnie niskim poziomem absorpcji wśród wnioskodawców działających na ich obszarze (powiaty: górowski, polkowicki, głogowski, lwówecki, zgorzelecki oraz wołowski). W celu zidentyfikowania, m.in. warunków sprzyjających/motywujących do aplikowania o środki, analizie poddano również dwa powiaty jeleniogórski oraz dzierżoniowski charakteryzujące się szczególnie wysokim poziomem absorpcji środków z RPO WD. Badaniem objęto zarówno jednostki samorządu terytorialnego, jak również przedsiębiorców i innych potencjalnych beneficjentów. Poniżej przedstawiono najważniejsze czynniki/bariery wpływające na brak podejmowania prób uzyskania dofinansowania z RPO WD i na niską skuteczność w pozyskiwaniu środków z RPO WD: słaba kondycja finansowa JST, stosowane zasady refundacji dotacji - brak środków na pokrycie kosztów inwestycji przed otrzymaniem refundacji, zawiłość procedur aplikacyjnych (w tym wniosku o dofinansowanie), długi czas rozpatrywania wniosku przez Instytucje Zarządzającą, brak środków na zapewnienie wkładu własnego, wysoki koszt aplikowania o środki oraz samej inwestycji, niejasność wewnętrznych przepisów oraz częsta ich zmiana, brak odpowiedniej kadry potencjalnych wnioskodawców, ograniczone ramy programowe nieodpowiadające profilowi potencjalnych wnioskodawców, zawiłość procedur związanych z rozliczaniem wniosku, krótki czas na przygotowanie dokumentacji aplikacyjnej, koncentracja środków na realizację projektów w większych aglomeracjach. 4. Mając na względzie analizę wyników kontroli i audytów przeprowadzonych wśród beneficjentów RPO WD które uwidoczniły, iż najczęstszym powodem nakładania korekt finansowych są błędy popełniane przy udzielaniu zamówień publicznych, w Instytucji Zarządzającej RPO WD przeprowadzono Analizę błędów popełnianych przez beneficjentów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata przy udzielaniu zamówień publicznych. Przedmiotem badania było zebranie, usystematyzowanie oraz analiza wszystkich wykrytych błędów/nieprawidłowości popełnianych przez beneficjentów RPO WD w zakresie udzielania zamówień publicznych, tj. nieprawidłowości stwierdzonych podczas weryfikacji wniosków o płatność, kontroli na miejscu i kontroli na dokumentach. W wyniku badania stworzono katalog najczęściej popełnianych przez beneficjentów błędów /nieprawidłowości ( złych praktyk ) w zakresie udzielania zamówień wraz z opisem czego dany błąd dotyczył oraz sformułowano rekomendacje dla beneficjentów wskazujących jak 107

109 przygotować i przeprowadzić procedurę udzielania zamówienia publicznego, aby uniknąć występowania naruszeń (w tym naruszeń skutkujących nałożeniem korekt finansowych) oraz ją usprawnić. Przygotowano również rekomendacje oraz listę kontrolną dla beneficjentów udzielających zamówień. Wyniki analizy będą wykorzystywane podczas szkoleń z beneficjentami w celu wyeliminowania stale pojawiających się błędów w projektach. W dniu r. Instytucja Zarządzająca przyjęła Okresowy Plan Ewaluacji na rok 2013, w którym przewidziano do realizacji cztery badania ewaluacyjne: 1. Ewaluacja ex-ante programu operacyjnego na lata Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne i Priorytecie 5 Energetyka RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami. 3. Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w RPO WD w kategoriach interwencji 10, 11, 13 wraz z wyznaczeniem typów projektów preferowanych do wsparcia w perspektywie finansowej Badanie ewaluacyjne dotyczące Instrumentów Finansowych (IF). 108

110 3. Realizacja w podziale na Priorytety, postęp wdrażania Programu wg Priorytetów 3.1 Priorytet 1. Wzrost konkurencyjności dolnośląskich przedsiębiorstw (Przedsiębiorstwa i Innowacyjność) Osiągniecie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) INFORMACJA NA TEMAT FIZYCZNYCH I FINANSOWYCH POSTĘPÓW PRIORYTETU W ramach Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność według stanu na dzień r. podpisano 600 umów o dofinansowanie (w tym 160 w okresie sprawozdawczym) o wartości dofinansowania z EFRR ,43 EUR ( ,89 PLN), co stanowi 84,01% alokacji przeznaczonej na realizację Priorytetu. Na koniec okresu sprawozdawczego w ramach Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność rozwiązano 91 umów. Na rzecz beneficjentów dokonano płatności o wartości dofinansowania z EFRR ,81 EUR ( ,16 PLN), co stanowi 59,73% alokacji. Poziom płatności na rzecz beneficjentów wzrósł w porównaniu ze stanem na dzień r. o ponad 20%. W ramach Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność zakończyła się realizacja 275 projektów, w tym 124 w okresie sprawozdawczym. Wartość dofinansowania z EFRR zakończonych projektów wynosi ,64 EUR ( ,83 PLN), co stanowi 16,85% alokacji dla Priorytetu. Liczba/wartość projektów Alokacja na Priorytet Podpisane umowy Projekty zakończone Płatności przekazane beneficjentom Środki do zakontraktowania Liczba Wartość dofinansowania z EFRR [EUR] , , , ,57 % alokacji - 84,01% 16,85% 59,73% 15,99% Informacje na temat postępów rzeczowych znajdują się w załączniku nr IV do sprawozdania Tabela 4. Postęp fizyczny wg Priorytetów RPO WD. 109

111 ANALIZA JAKOŚCIOWA Informacja o przeprowadzonych i planowanych w ramach Priorytetu konkursach W ramach Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność przeprowadzono od uruchomienia Programu 28 naborów wniosków o dofinansowanie (wszystkie w trybie konkursowym) o łącznej alokacji z EFRR w wysokości EUR. Stanowi to 127,41% alokacji przeznaczonej na realizację Priorytetu. W okresie sprawozdawczym ogłoszono 7 naborów na kwotę alokacji EUR oraz kontynuowano 4 nabory wniosków o dofinansowanie uruchomionych w poprzednim okresie sprawozdawczym na kwotę alokacji EUR. Poniższa tabela przedstawia nabory ogłoszone w ramach Priorytetu od początku realizacji RPO WD. Nabór Złożone wnioski Liczba wniosków Liczba Alokacja na nabór % alokacji po ocenie po ocenie wybranych do podpisanych [EUR] Liczba na nabór formalnej merytorycznej dofinansowania umów Nabory ogłoszone i kontynuowane w 2012 roku Działanie 1.1. Inwestycje dla przedsiębiorstw Dotacje inwestycyjne dla przedsiębiorstw związane z prowadzeniem działalności badawczo-rozwojowej ,65% Dotacje inwestycyjne dla MŚP wspierające innowacyjność produktową i procesową na poziomie regionalnym zgodną z Dolnośląską Strategią Innowacji ,85% (z wyłączeniem projektów z zakresu turystyki) Projekty inwestycyjne zwiększające atrakcyjność turystyczną regionu (z wykluczeniem projektów z zakresu ,64% tworzenia centrów pobytowych EURO 2012) Dotacje inwestycyjne dla przedsiębiorstw prowadzących działalność uzdrowiskową zlokalizowaną w miejscowościach uzdrowiskowych Termin naboru przesunięty na styczeń 2013 r. Dotacje inwestycyjne dla przedsiębiorstw związane z prowadzeniem działalności badawczo-rozwojowej ,56% Działanie 1.2. Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla instytucji otoczenia biznesu Dotacje w zakresie nawiązywania kontaktów gospodarczych (targi, misje) Dotacje na doradztwo dla przedsiębiorstw w zakresie B+R i innowacyjności (zgodnie z Dolnośląską Strategią Innowacji) ,72% ,37% Dotacje na doradztwo dla MŚP ,60% Dotacje dla MŚP w zakresie nawiązywania kontaktów gospodarczych (targi, misje) Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie Parki, inkubatory, transfer technologii Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie Badania i Rozwój Dotacje inwestycyjne dla MŚP wspierające innowacyjność produktową i procesową na poziomie przedsiębiorstwa ( z wył. projektów z zakresu turystyki) Dotacje inwestycyjne wspierające rozwój mikroprzedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą do 2 lat Dotacje inwestycyjne dla MŚP wspierające innowacyjność produktową i procesową na poziomie przedsiębiorstwa ( z wył. projektów z zakresu turystyki) Dotacje inwestycyjne dla MŚP zwiększające atrakcyjność turystyczną Regionu ( z wykluczeniem projektów z zakresu tworzenia centrów pobytowych 2012 Projekty inwestycyjne zwiększające atrakcyjność turystyczną regionu poprzez tworzenie centrów pobytowych EURO 2012 Projekty inwestycyjne zwiększające atrakcyjność turystyczną regionu poprzez tworzenie centrów pobytowych EURO Nabór zostanie przeprowadzony w marcu 2013 r. Działanie 1.4. Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie ,95% ,54% Nabory zakończone Działanie 1.1. Inwestycje dla przedsiębiorstw ,43% ,73% ,58% ,14% ,75% ,59%

112 Nabór Dotacje inwestycyjne dla przedsiębiorstw prowadzących działalność uzdrowiskową zlokalizowanych w miejscowościach uzdrowiskowych Dotacje inwestycyjne wspierające rozwój mikroprzedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarcza do 2 lat Dotacje inwestycyjne dla MŚP wspierające innowacyjność produktową i procesową na poziomie regionalnym zgodną z Dolnośląską Strategią Innowacji (z wył. projektów z zakresu turystyki) Dotacje inwestycyjne dla przedsiębiorstw związane z prowadzeniem działalności badawczo-rozwojowej Złożone wnioski Liczba wniosków Liczba Alokacja na nabór % alokacji po ocenie po ocenie wybranych do podpisanych [EUR] Liczba na nabór formalnej merytorycznej dofinansowania umów Nabory ogłoszone i kontynuowane w 2012 roku ,96% ,96% ,37% ,30% Działanie 1.2. Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla instytucji otoczenia biznesu Dotacje na doradztwo i inwestycje dla instytucji otoczenia biznesu ,25% Dotacje na doradztwo i inwestycje dla instytucji otoczenia biznesu ,56% Działanie 1.3 Wsparcie odnawialnych instrumentów finansowych dla MŚP Wsparcie odnawialnych instrumentów finansowych % Działanie 1.4. Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie - Parki ,35% i inkubatory Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie - Parki i inkubatory ,54% Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie - Badania i Rozwój Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie - Transfer Technologii ,92% ,90% W przyszłym okresie sprawozdawczym w ramach Priorytetu zaplanowano przeprowadzenie dwóch naborów, które przedstawia poniższa tabela: Numer i nazwa Działania Działanie 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw Działanie 1.4 Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie Rozpoczęcie naboru (miesiąc i rok) Wnioskodawcy MŚP Szkoły wyższe, jednostki naukowe Rodzaje projektów Dotacje inwestycyjne dla MŚP wspierające innowacyjność produktową i procesową na poziomie regionalnym zgodną z Dolnośląską Strategią Innowacji (z wyłączeniem projektów z zakresu turystyki) Dotacje inwestycyjne dot. tworzenia i rozwoju infrastruktury jednostek naukowych, centrów doskonałości prowadzących działalność badawczorozwojową na rzecz przedsiębiorstw Kwota EFRR przewidziana na nabór [EUR] Ponadto w 2013 r. na listę podstawową Indykatywnego Wykazu Indywidualnych Projektów Kluczowych został wprowadzony projekt pn. Centrum Innowacji - Kompleks badawczy GeoCentrum II Politechniki Wrocławskiej beneficjent Politechnika Wrocławska. Orientacyjna wartość dofinansowania z EFRR wskazanego projektu wynosi EUR. Rozkład projektów realizowanych w ramach Priorytetu na obszary realizacji, typy projektów i typy beneficjentów W województwie dolnośląskim pod względem wielkości przedsiębiorstw zdecydowanie dominują mikroprzedsiębiorstwa oraz małe przedsiębiorstwa stanowią one 99% wśród zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. Z uwagi na zdiagnozowany niski udział MŚP w nakładach inwestycyjnych w gospodarce niezbędne jest ich bezpośrednie wsparcie inwestycyjne. 111

113 Według stanu na dzień r. w ramach Działania 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw realizowanych było 468 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,89 EUR ( ,03 PLN). Zainteresowanie wnioskodawców konkursami ogłoszonymi w tym Działaniu było bardzo duże. W Dolnośląskiej Strategii Innowacji zwrócono uwagę na niepokojąco niski udział nakładów na sferę badawczorozwojową w MŚP. Jak wynika z danych GUS nakłady na działalność badawczo-rozwojową (w tym nakłady na B+R w sektorze przedsiębiorstw) rosną z roku na rok. Wzrost ten jest jednak jeszcze zbyt mały. Ponadto w regionie na chwilę obecną w niewielkim stopniu występuje współpraca przedsiębiorstw w ramach lokalnych i regionalnych sieci (np. klastrów). Można jednak zauważyć pozytywne tendencje, zarówno wśród przedsiębiorstw, jak i Instytucji Otoczenia Biznesu. Istotną kwestią, niezbędną dla podnoszenia konkurencyjności regionalnych firm, jest zapewnienie kompleksowej obsługi przedsiębiorstw w zakresie doradztwa. Dlatego należy wspierać przedsiębiorstwa poprzez poprawę dostępności i podnoszenie jakości usług świadczonych na ich rzecz przez Instytucje Otoczenia Biznesu. W związku z powyższym konkursy ogłaszano w 2013 r. będą dotyczyć dziedziny B+R i innowacyjności (Działania 1.1 i 1.4 RPO WD). W ramach Działania 1.2 Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla Instytucji Otoczenia Biznesu według stanu na dzień r. realizowanych było 113 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,22 EUR ( ,66 PLN). Największą barierą w rozwoju sektora MŚP jest dostępność do środków finansowych na przeprowadzanie nowych inwestycji. Dostęp firm do kapitału zewnętrznego, niezbędnego do realizacji przedsięwzięć rozwojowych, jest utrudniony. Pomocne w przełamaniu wskazanych barier jest wdrażanie Inicjatywy JEREMIE w ramach Działania 1.3 Wsparcie odnawialnych instrumentów finansowych dla MŚP, na realizację której Instytucja Zarządzająca przeznaczyła kwotę ,65 EUR ( ,65 PLN). Według stanu na dzień r. wsparcie otrzymało firm, wartość wsparcia ze środków EFRR wyniosła 25,6 mln EUR. Niezbędnym elementem pozwalającym osiągnąć wzrost konkurencyjności oraz innowacyjności regionalnej gospodarki jest sprawne funkcjonowanie infrastruktury proinnowacyjnej, wspierającej zarówno procesy inkubacji, jak i komercjalizacji innowacji. Sprzyja temu realizacja projektów w ramach Działania 1.4 Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie. Według stanu na dzień r. realizowanych było 18 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,67 EUR ( ,55 PLN). IZ planuje w roku 2013 kolejny nabór na ten typ projektów. Rozkład terytorialny projektów Realizacja projektów w ramach Priorytetu 1 rozkłada się na terytorium województwa dolnośląskiego względnie równomiernie. Projekty obejmują także obszary defaworyzowane, przyczyniając się na nich do rozwoju przedsiębiorczości. Znaczny jest udział projektów realizowanych na obszarach wiejskich. Duży udział obszaru miejskiego wynika z lokalizacji licznych inwestycji na terenie miasta Wrocław. Rozkład projektów realizowanych w Priorytecie 1 według obszaru realizacji prezentuje poniżej zamieszczona tabela (dane w EUR). Obszar realizacji Wartość dofinansowania z EFRR [EUR] Udział % obszaru realizacji w wartości dofinansowania z EFRR 01 Obszar miejski ,34 40,02% 00 Nie dotyczy ,62 39,59% 05 Obszar wiejski ,36 19,32% 02 Obszar górski ,10 1,07% Razem ,43 100,00% Duża wartość dofinansowania przypadająca na obszar realizacji w ramach kategorii Nie dotyczy w prezentowanej tabeli wynika z zakwalifikowania do niej Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego, który jest wwdrażany w ramach Inicjatywy JEREMIE. Na terenie 2 powiatów województwa dolnośląskiego nie jest obecnie realizowany żaden projekt dofinansowany w ramach Priorytetu 1, tj. w powiecie górowskim i strzelińskim. Najwięcej projektów realizowanych jest na terenie Miasta Wrocław, które znajduje się również na czele biorąc pod uwagę wartość dofinansowania z EFRR w projektach. Duży udział pod względem liczby realizowanych projektów i wartości dofinansowania z EFRR mają również powiaty kłodzki, jeleniogórski (oba z ogromną przewagą projektów z dziedziny turystyki oraz hotelarstwa i gastronomii), dzierżoniowski, świdnicki, wałbrzyski i wrocławski. Rozkład terytorialny można również zobrazować poprzez wskazanie realizacji projektów w poszczególnych powiatach Dolnego Śląska. 112

114 Powiat Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] 113 w tym EFRR [EUR] udział % w wartości dofinansowania z EFRR Liczba umów Powiat bolesławiecki , , ,41 0,80% 15 Powiat dzierżoniowski , , ,66 5,03% 37 Powiat głogowski , , ,30 0,10% 4 Powiat górowski 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat jaworski , , ,52 0,46% 5 Powiat jeleniogórski , , ,87 5,63% 38 Powiat kamiennogórski , , ,91 0,30% 7 Powiat kłodzki , , ,60 7,83% 46 Powiat legnicki , , ,78 2,40% 13 Powiat lubański , , ,54 2,94% 21 Powiat lubiński , , ,37 1,36% 8 Powiat lwówecki , , ,65 0,48% 6 Miasto Jelenia Góra , , ,88 0,82% 16 Miasto Legnica , , ,75 2,20% 11 Miasto Wrocław , , ,85 8,48% 134 Powiat milicki , , ,64 0,45% 4 Powiat oleśnicki , , ,10 1,07% 23 Powiat oławski , , ,82 2,80% 23 Powiat polkowicki , , ,04 0,13% 2 Powiat strzeliński 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat średzki , , ,12 0,95% 9 Powiat świdnicki , , ,82 4,65% 44 Powiat trzebnicki , , ,74 2,38% 23 Powiat wałbrzyski , , ,62 3,96% 31 Powiat wołowski , , ,05 0,28% 6 Powiat wrocławski , , ,48 3,49% 46 Powiat ząbkowicki , , ,05 0,70% 11 Powiat zgorzelecki , , ,75 0,45% 6 Powiat złotoryjski , , ,45 0,30% 10 Dolnośląski Fundusz 39,58% 1 Powierniczy , , ,65 Razem , , ,43 100,00% 600 *Dolnośląski Fundusz Powierniczy obejmuje zasięgiem całe województwo Podział na sektory wsparcia W ramach Priorytetu 1 realizowane są projekty z wielu dziedzin gospodarki. Odnajdziemy tu projekty z dziedziny ochrony zdrowia, informatyki, obróbki metali oraz wielu innych. Znaczący jest udział projektów z dziedziny hotelarstwa i gastronomii, parków technologicznych i przemysłowych, obróbki metali oraz budownictwa. Pod względem liczby realizowanych projektów w czołówce znajduje się dziedzina hotelarstwa i gastronomii, targów i misji gospodarczych, obróbki metali, budownictwa oraz usług medycznych. Bliższych informacji na ten temat dostarcza poniżej zamieszczona tabela (dane w EUR). Sektor wsparcia Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % w wartości dofinansowania z EFRR zapewnienie bezpieczeństwa , , ,27 0,02% 1 edukacja , , ,92 0,06% 2 targi i misje gospodarcze , , ,77 0,21% 79 gospodarka odpadami , , ,18 0,39% 1 meblarstwo - stolarstwo , , ,49 0,45% 8 automatyka, elektromagnetyka , , ,10 0,52% 12 motoryzacja , , ,92 0,60% 11 informatyka i telekomunikacja , , ,02 0,65% 15 obróbka kamieni , , ,31 2,10% 16 artykuły spożywcze , , ,36 2,44% 23 inne , , ,19 2,54% 80 poligrafia i reklama , , ,52 2,55% 17 usługi medyczne , , ,38 2,80% 38 branża chemiczna , , ,31 3,54% 26 budownictwo , , ,45 4,77% 42 Liczba umów

115 Sektor wsparcia Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % w wartości dofinansowania z EFRR obróbka metali , , ,99 6,72% 69 park 7,82% 18 przemysłowy/technologiczny , , ,67 hotelarstow i gastronomia , , ,94 22,23% 141 Dolnośląski Fundusz 39,58% 1 Powierniczy , , ,65 Razem , , ,43 100,00% 600 Liczba umów Pod kategorią Inne kryją się pojedyncze projekty z takich dziedzin, jak usługi geodezyjne i kartograficzne, obsługa nieruchomości, produkcja opakowań, ogrodnictwo, usługi weterynaryjne i inne. Podział na typy beneficjentów Zdecydowaną większość projektów w ramach Priorytetu 1 realizują przedsiębiorcy, co jest zgodne z celami całego Priorytetu (Działanie 1.1 i 1.2). Instytucje Otoczenia Biznesu, regionalne i lokalne agencje rozwoju, szkoły wyższe oraz jednostki naukowe lub badawczo-rozwojowe realizują projekty w Działaniu 1.4 Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie. Blisko 40% środków zakontraktowanych w ramach Priorytetu 1 stanowią środki z Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego, który również skierowany jest do przedsiębiorstw. Typ beneficjenta Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] Udział % w wartości dofinansowania z EFRR agencje i fundacje rozwoju regionalnego i lokalnego , , ,49 0,03% 1 szkoła wyższa , , ,85 0,14% 2 jednostka naukowa lub badawczo-rozwojowa , , ,98 0,14% 1 instytucje otoczenia biznesu , , ,83 7,54% 15 Dolnośląski Fundusz Powierniczy , , ,65 39,58% 1 przedsiębiorca lub przedsiębiorstwo , , ,62 52,57% 580 Liczba umów Razem , , ,43 100,00% 600 Projekty indywidualne W 2012 r. w Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych brak było projektów kluczowych w ramach Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność. W 2013 r. na listę podstawową Indykatywnego Wykazu Indywidualnych Projektów Kluczowych został wprowadzony projekt pn. Centrum Innowacji - Kompleks badawczy GeoCentrum II Politechniki Wrocławskiej beneficjent Politechnika Wrocławska. Orientacyjna wartość dofinansowania z EFRR wskazanego projektu wynosi EUR. Projekty realizowane w ramach innych programów operacyjnych Dolnośląscy przedsiębiorcy realizują 670 projektów w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (w takich sektorach jak B+R, informatyka i inne), 50 projektów w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (np. w zakresie energetyki), a także 850 projektów w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Na terenie województwa dolnośląskiego w ramach PO IG realizowanych jest 166 projektów z zakresu B+R w ramach kategorii interwencji 01 Działalność B+RT prowadzona w ośrodkach badawczych, 02 Infrastruktura B+RT, (w tym wyposażenie w sprzęt, oprzyrządowanie i szybkie sieci informatyczne łączące ośrodki badawcze) oraz specjalistyczne ośrodki kompetencji technologicznych, 04 Wsparcie na rzecz rozwoju B+RT, w szczególności w MŚP (w tym dostęp do usług związanych z B+RT w ośrodkach badawczych) i 07 Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związane z dziedziną badań i innowacji (innowacyjne technologie, tworzenie przedsiębiorstw przez uczelnie, istniejące ośrodki B+RT i przedsiębiorstwa itp.). Bliższych informacji o liczbie i wartości projektów realizowanych na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych dostarcza załącznik XII do sprawozdania Opis sytuacji społeczno 114

116 gospodarczej województwa dolnośląskiego w 2012 r. punkt 5.2 Projekty realizowane na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych. Postęp rzeczowy realizacji Priorytetu 1 Stopień zaawansowania wdrażania Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność pozwolił na osiągnięcie określonych wartości rzeczowych wskaźników. Poniższa tabela przedstawia dane określone na podstawie 600 umów o dofinansowanie (szacowana realizacja), przy zakontraktowanej alokacji w wysokości 84,01% w Priorytecie 1 oraz 275 zatwierdzonych wniosków o płatność końcową (realizacja). Wartość dofinansowania z EFRR projektów zakończonych stanowi 16,85% alokacji Priorytetu. Wskaźniki Jednostka miary Wartość docelowa Szacowana realizacja według umów stan na % realizacji według umów Priorytet 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność Wskaźniki produktu Realizacja według projektów zakończonych stan na % realizacji według projektów zakończonych Liczba projektów z dziedziny B+R w MŚP szt ,75% 66 82,50% Liczba projektów dotyczących bezpośredniego wsparcia szt ,90% ,80% inwestycyjnego MŚP w tym: mikroprzedsiębiorstwa szt ,30% ,83% małe przedsiębiorstwa szt ,28% 80 22,22% średnie przedsiębiorstwa szt ,41% 53 38,97% w tym: dotyczące przedsiębiorstw innowacyjnych ograniczające negatywne oddziaływanie na środowisko w MŚP Liczba projektów doradczych świadczonych firmom Wartość dotacji (EFRR) na projekty doradcze świadczone firmom szt ,89% 85 94,44% szt ,00% ,50% szt ,36% 1 1,14% euro ,77 26,94% 2 082,87 0,13% Wskaźniki rezultatu Liczba utworzonych miejsc pracy w MŚP (brutto, zatrudnienie w etat ,33 26,27% 861,67 11,05% pełnym wymiarze godzin) w tym: mężczyźni etat ,58 34,86% 650,92 16,69% kobiety etat ,75 17,66% 210,75 5,40% w tym: na obszarach wiejskich etat ,50 51,95% ,36% Liczba udzielonych pożyczek szt ,00% 708* 101,14% Liczba wspartych MŚP w formie pożyczek i poręczeń szt ,43% 973* 32,43% * Projekt w ramach Inicjatywy JEREMIE, który realizuje wskaźniki dot. funduszy pożyczkowych i poręczeniowych jest w trakcie realizacji, termin zakończenia umowy przewidziany jest na 2015 r. 115

117 Liczba projektów z dziedziny B+R w MŚP wartość docelowa 80 szt. szacowana realizacja 115 szt. 143,75% wartości docelowej projekty zakończone 66 szt. 82,50% wartości docelowej Realizacja wskaźnika kształtuje się na poziomie 82,50%. Na podstawie zakontraktowanych umów wskaźnik przekroczył założoną wartość docelową o 43,75%. W związku z planowanym w 2013 r. nowym naborem na projekty z dziedziny B+R, wartość wskaźnika może ulec jeszcze zwiększeniu. Na przekroczenie szacowanej wartości docelowej wskaźnika, wpływ mają projekty, w których prowadzenie działalności B+R nie było głównym celem, lecz elementy prowadzonych lub zakupionych przez przedsiębiorstwo wyników prac B+R będą w projekcie wykorzystane. Liczba projektów dotyczących bezpośredniego wsparcia inwestycyjnego MŚP, w tym mikroprzedsiębiorstwa, małe oraz średnie przedsiębiorstwa wartość docelowa szt. szacowana realizacja 459 szt. 45,90% wartości docelowej projekty zakończone 238 szt. 23,80% wartości docelowej Szacowana wartość wskaźnika kształtuje się na poziomie 45,90%, co przy wykorzystanej na poziomie 86,85% alokacji, rodzi prawdopodobieństwo nieosiągnięcia zakładanej wartości docelowej. Ma to przede wszystkim związek z niskim zainteresowaniem mikroprzedsiębiorstw aplikowaniem o środki. Inną przyczyną niezrealizowania wskaźnika może być wartość projektów w ramach RPO realizowane są projekty o wyższej wartości, niż zakładano przy określaniu wartości docelowej w Programie, co wpływa na ich mniejszą liczbę. Na podstawie projektów zakończonych realizacja wskaźnika Liczba projektów dotyczących bezpośredniego wsparcia inwestycyjnego MŚP kształtuje się na poziomie 23,80%. Szacowana wartość wskaźnika ulegnie jeszcze zwiększeniu, w związku z planowanym w 2013 roku naborem oraz rozstrzygnięciem naborów ogłoszonych w 2012 r., a także podpisywaniem umów na projekty z list rezerwowych. Należy też zaznaczyć, że część środków z Działania 1.1 i z Działania 1.2 została jeszcze w 2009 r. realokowana do Działania 1.3 w celu zwiększenia wartości Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego, natomiast nie znalazło to odzwierciedlenia w zmniejszeniu wartości docelowej wskaźnika. Liczba projektów dotyczących bezpośredniego wsparcia inwestycyjnego MŚP, w tym dotyczące przedsiębiorstw innowacyjnych wartość docelowa 90 szt. szacowana realizacja 161 szt. 178,89% wartości docelowej projekty zakończone 85 szt. 94,44% wartości docelowej Wskaźnik zrealizowany został na poziomie 85 szt., co stanowi 94,44% zakładanej wartości docelowej dla całego okresu wdrażania Programu. Na podstawie zakontraktowanych umów wartość wskaźnika została przekroczona o blisko 79%. W związku z planowanym nowym naborem w 2013 r. oraz rozstrzygnięciem naborów ogłoszonych w 2012 r., szacowana wartość wskaźnika ulegnie jeszcze zwiększeniu. Przekroczenie wartości wskaźnika bezpośrednio związane jest z dużym zainteresowaniem beneficjentów wprowadzeniem rozwiązań innowacyjnych. Liczba projektów dotyczących bezpośredniego wsparcia inwestycyjnego MŚP ograniczające negatywne oddziaływanie na środowisko, wartość docelowa 200 szt. szacowana realizacja 222 szt. 111,00% wartości docelowej projekty zakończone 109 szt. 54,50% wartości docelowej Wskaźnik zrealizowany został na poziomie 109 szt., co stanowi 54,50% zakładanej wartości docelowej dla całego okresu wdrażania Programu. W związku z rozstrzygnięciem naborów ogłoszonych w 2012 roku oraz planowanym naborem w roku 2013, szacowana wartość wskaźnika może ulec zwiększeniu. 116

118 Liczba projektów doradczych świadczonych firmom wartość docelowa 88 szt. szacowana realizacja 32 szt. 36,36% wartości docelowej projekty zakończone 1 szt. 1,14% wartości docelowej Wartość dotacji (EFRR) na projekty doradcze świadczone firmom wartość docelowa euro szacowana realizacja ,77 euro 26,94% wartości docelowej projekty zakończone 2 082,87 euro 0,13% wartości docelowej Wskaźniki w zakresie doradztwa wykazują niski poziom szacowanej realizacji. Na podstawie zakontraktowanych umów liczba projektów doradczych kształtuje się na poziomie 36,36%, natomiast wartość dotacji EFRR na projekty doradcze stanowi 26,94% założonej wartości docelowej. Niski poziom realizacji wskaźników na projekty doradcze wynika z małego zainteresowania przedsiębiorców projektami typowo doradczymi. Przedsiębiorcy zdecydowanie chętniej aplikowali o dofinansowanie w ramach POKL, gdzie uzyskiwali kompleksowe wsparcie szkoleniowo doradcze. Ponadto równocześnie z naborem na projekty doradcze ogłaszane były nabory na projekty inwestycyjne, które cieszą się zdecydowanie większym zainteresowaniem wśród przedsiębiorców. Na 113 zakontraktowanych umów w Działaniu 1.2 tylko 32 to projekty doradcze, pozostałe projekty dotyczą nawiązywania kontaktów gospodarczych (targi, misje). Biorąc pod uwagę fakt, że nie planuje się już nowych naborów w Działaniu 1.2 można przypuszczać, że wartość wskaźnika nie ulegnie zwiększeniu. Liczba utworzonych miejsc pracy w MŚP (brutto, zatrudnienie w pełnym wymiarze godzin) wartość docelowa etatów, w tym: kobiety etatów mężczyźni etatów szacowana realizacja 2 049,33 etatu 26,27% wartości docelowej kobiety 689,75 etatu 17,66% wartości docelowej mężczyźni 1 359,58 etatu 34,86% wartości docelowej projekty zakończone 861,67 etatu 11,05% wartości docelowej kobiety 210,75 etatu 5,40% wartości docelowej mężczyźni 650,92 etatu 16,69% wartości docelowej Szacowana wartość wskaźnika kształtuje się na poziomie 26,27% zakładanej wartości docelowej. Uwzględniając wartość zakontraktowanych umów w zakresie Priorytetu 1 w stosunku do alokacji w ramach Priorytetu (84,01%), Instytucja Zarządzająca uważa, że wskaźnik ten nie zostanie zrealizowany na poziomie zakładanej wartości docelowej. Duży wpływ na nieosiągnięcie tego wskaźnika ma kryzys gospodarczy, co potwierdza m.in. wskaźnik Stopy bezrobocia rejestrowanego, który w 2008 r. wynosił w województwie dolnośląskim 10% (w Polsce 9,5%), w 2011 wyniósł 12,5%, a w grudniu 2012 r. 13,5% (wzrost o 3,5 p.p. w porównaniu z 2008 r.). Należy mieć też na uwadze, że założenia do Programu powstawały w połowie 2007 r., a punkt wyjścia tworzyły dane statystyczne z 2006 r., gdy gospodarka polska i europejska rozwijały się bez zakłóceń. Zmiany w gospodarce i kryzys gospodarczy mają bezpośredni wpływ na rozwój przedsiębiorstw, w których planowano utworzenie znacznej liczby miejsc pracy. Realizacja projektów w ramach RPO ma wpływ na zachowanie istniejących miejsc pracy oraz spowolnienie ich likwidacji, łagodząc skutki kryzysu gospodarczego w regionie. W efekcie kryzysu przedsiębiorcy stosowali politykę ostrożnościową, nie inwestowali środków w tworzenie nowych miejsc pracy, ale raczej starali się utrzymać przedsiębiorstwo. Tym niemniej w 275 zakończonych projektach utworzono 861,67 nowych miejsc pracy. Dysproporcje w tworzeniu miejsc pracy dla kobiet i mężczyzn wynikają przede wszystkim ze struktury wspartych beneficjentów (rodzaju działalności przedsiębiorstw). W ramach Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność projekty realizowane są w branżach, w których zatrudnienie zdominowane jest przez mężczyzn, m.in.: budownictwo, przetwórstwo metali, obróbka kamienia, meblarstwo-stolarstwo, branża chemiczna, branża samochodowa. Miejsca pracy na obszarach wiejskich wykazane w umowach kształtują się na poziomie 51,95% wartości docelowej, a w projektach zakończonych wynoszą 24,36% zakładanej wartości docelowej. Zauważyć można, że 117

119 na obszarach defaworyzowanych widoczny jest większy postęp w tworzeniu miejsc pracy niż na pozostałych obszarach. W ramach działań zaradczych w roku 2013 r. Instytucja Zarządzająca planuje przeprowadzić ewaluację pn. Ocena stanu realizacji Priorytetu 1 RPO WD "Przedsiębiorstwa i Innowacyjność" ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie B+R+I, wsparcia instytucji otoczenia biznesu wspierających przedsiębiorczość i innowacyjność, wsparcia udzielanego w ramach Inicjatywy JEREMIE oraz stopnia osiągnięcia wskaźnika dotyczącego tworzenia nowych miejsc pracy, w której m.in. przeprowadzona zostanie analiza dotycząca zróżnicowania tworzonych miejsc pracy ze względu na płeć wraz ze wskazaniem działań wyrównujących tę dysproporcję. Przeprowadzona analiza powinna dostarczyć wiarygodnych informacji o przyczynach braku realizacji wskaźnika dotyczącego miejsc pracy oraz o przyczynach dysproporcji w tworzeniu miejsc pracy wśród kobiet i mężczyzn. Instytucja Zarządzająca planuje także dofinansowanie projektów z listy rezerwowej w ramach naboru na projekty z zakresu turystyki dla przedsiębiorców. Pozwoli to na stworzenie nowych miejsc pracy i zniwelowanie różnicy pomiędzy liczbą nowych miejsc pracy dla kobiet i dla mężczyzn. Liczba udzielonych pożyczek i Liczba wspartych MŚP w formie pożyczek i poręczeń wartość docelowa 700 szt. szacowana realizacja szt. 498% wartości docelowej projekty zakończone 708 szt. 708% wartości docelowej Liczba wspartych MŚP w formie pożyczek i poręczeń wartość docelowa szt. szacowana realizacja szt. 293,43% wartości docelowej projekty zakończone 973 szt. 32,43% wartości docelowej Menedżer Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego przeprowadził ocenę luki kapitałowej pomiędzy ofertą instrumentów inżynierii finansowej a zapotrzebowaniem na nie przez MŚP oraz dokonał zmiany wartości wskaźników produktu i rezultatu, dostosowując je do realnych efektów realizacji projektu. W dniu r. zaktualizowana została Strategia Inwestycyjna Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego. Wskaźnik Liczba udzielonych pożyczek zmiana wartości docelowej z 700 szt. na szt., Wskaźnik Liczba wspartych MŚP w formie pożyczek i poręczeń zmiana wartości docelowej z szt. na szt. W związku z tym, że planowana data zakończenia realizacji projektu związanego z Inicjatywą JEREMIE przewidziana jest na 2015 rok, realizacja wskaźnika będzie możliwa do wykazania wraz z zatwierdzeniem wniosku o płatność końcową. Należy jednak zaznaczyć, że IZ na bieżąco monitoruje postęp we wdrażaniu Inicjatywy JEREMIE poprzez informacje kwartalne, jakie zobligowany jest przedstawić beneficjent. Według stanu na r. wskaźnik liczba udzielonych pożyczek ukształtował się na poziomie 708 sztuk, co stanowi 101,14 % zakładanej wartości docelowej, natomiast wskaźnik liczba wspartych MŚP przez fundusze pożyczkowe i poręczeniowe wyniósł 973 sztuk, co stanowi 32,43% zakładanej wartości docelowej. W 2012 r. podobnie jak miało to miejsce w roku 2011 dokonał się istotny postęp rzeczowy w realizacji Priorytetu 1. Należy jednak zaznaczyć, że istnieje prawdopodobieństwo niewykonania wskaźników w zakresie projektów realizowanych przez MŚP, wskaźników dotyczących tworzenia miejsc pracy oraz w zakresie realizacji projektów doradczych. Nowe miejsca pracy powstałe w wyniku zrealizowania projektów W ramach Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność wśród dotychczas podpisanych umów zakłada się utworzenie nowych miejsc pracy - łącznie powstać ma 2 167,83 nowych etatów, z czego co najmniej 744,75 etatu przeznaczono dla kobiet. Według stanu na dzień r. utworzono 878,67 miejsc pracy, w tym 220,75 etatów dla kobiet. Realizacja celów Działania realizowane w ramach Priorytetu 1 zostały oparte na założeniach przyjętych w Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego (SRWD) oraz Regionalnej Strategii Innowacji (RSI). Celem Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność jest wzrost konkurencyjności dolnośląskich przedsiębiorstw. Jego osiągnięcie ma nastąpić poprzez działania wspomagające rozwój MŚP, a także 118

120 wzmocnienie i wykorzystanie potencjału sektora B+R. W dłuższej perspektywie wpłynie to na trwałą poprawę zatrudnienia oraz stworzy podstawy do rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Realizacja powyższego celu na obecnym etapie wdrażania Programu odbywa się głównie poprzez projekty w zakresie działalności inwestycyjnej i innowacyjnej przedsiębiorstw, a także w zakresie wykorzystania potencjału turystyczno-uzdrowiskowego regionu. Wdrażanie Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność przyczyni się do realizacji pierwszego celu szczegółowego Programu tj. Wzrostu aktywności gospodarczej opartej o wiedzę i innowacyjność. Wspieranie przedsiębiorczości w ramach Priorytetu 1 RPO WD jest odpowiedzią na zdiagnozowaną w Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego (SRWD 2020) słabą stronę regionu jaką jest niska aktywność inwestycyjna sektora MSP oraz niski poziom wydatków z dziedziny B+R. Wspierane projekty realizowane są w wielu różnorodnych dziedzinach, co wynika z mocnej strony regionu dobrze rozwiniętej struktury branżowej i różnorodności przemysłu. Wspieranie projektów realizowanych przez IOB ma sprzyjać unowocześnieniu istniejącej bazy naukowo badawczej, co zostało wskazane w SRWD 2020 obok rozwoju branży turystycznej jako jedna z głównych szans województwa dolnośląskiego. Założenia Priorytetu są zgodne z wszystkimi 4 celami strategicznymi wytyczonymi w Regionalnej Strategii Innowacji (RSI) 2 : - cel 1 Wzmacnianie innowacyjnych umiejętności i postaw, kluczowych dla gospodarki opartej na wiedzy, - cel 2 Zwiększenie szansy na sukces innowacyjnych projektów biznesowych, - cel 3 Wzrost potencjału innowacyjnego dolnośląskich jednostek naukowych, - cel 4 Rozwój współpracy w gospodarce w obszarze innowacji. Realizacja przytoczonych celów w ramach Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność odbywa się, m.in. za pomocą następujących instrumentów: bezpośredniego wsparcia inwestycyjnego przedsiębiorstw w zakresie działalności badawczo-rozwojowej, dotacji inwestycyjnych dla MŚP wspierających innowacyjność o charakterze regionalnym zgodną z RSI, przedsięwzięć ułatwiających dostęp do specjalistycznego wsparcia doradczego dla przedsiębiorstw, szczególnie w zakresie innowacyjności oraz wykorzystania osiągnięć sektora B+R, wsparcia inwestycyjnego w zakresie tworzenia i rozwoju infrastruktury wspierającej innowacje, udzielania bezpośredniego wsparcia dla jednostek naukowych prowadzących badania na rzecz przedsiębiorstw. Jedną z głównych barier rozwojowych dolnośląskich przedsiębiorstw i słabą stroną wskazaną w RPO WD i SRWD 2020 jest mała zdolność do inwestowania sektora MŚP ze względu na brak własnego kapitału. Trudność w pozyskiwaniu zewnętrznych komercyjnych źródeł finansowania przekłada się na niski poziom inwestycji. W celu ułatwienia MŚP dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania realizowany jest w ramach Inicjatywy JEREMIE projekt pn. Dolnośląski Fundusz Powierniczy. Projekt konsumuje blisko 40% alokacji przeznaczonej na Priorytet 1 i obejmuje udzielanie pożyczek, gwarancji, poręczeń oraz udostępnienie linii kredytowych. Szczegółowe informacje dotyczące projektu zostały przedstawione w sprawozdaniu w pkt Instrumenty inżynierii finansowej. W ramach bezpośredniego wsparcia inwestycyjnego w zakresie działalności badawczo-rozwojowej przedsiębiorstw oraz dotyczących wdrażania innowacyjności na poziomie regionalnym (zgodnym z RSI) - podpisano 77 umów o dofinansowanie. W podpisanych umowach założono utworzenie ponad 168 miejsc pracy, powstanie 49 nowych produktów lub usług, założono wdrożenie 24 wyników prac B+R. Ogłoszone nabory na projekty dotyczące inwestycji przedsiębiorstw w zakresie prowadzenia przez nie prac badawczo-rozwojowych stanowią odpowiedź na wykazaną słabość regionu, jaką jest niewielkie znaczenie sektora przedsiębiorstw w prowadzeniu tego rodzaju działalności. W ramach RPO dofinansowanie otrzymały firmy (98% MŚP) na realizację projektów inwestycyjnych wspierających innowacyjność na poziomie przedsiębiorstwa i regionu, wspierających rozwój przedsiębiorstw we wczesnej fazie ich istnienia, zwiększających atrakcyjność turystyczną regionu, dotyczących działalności uzdrowiskowej oraz na działalność B+R. Na podstawie zakończonych projektów można wykazać następujące efekty realizacji: projektów z zakresu bezpośredniego wsparcia inwestycyjnego przedsiębiorstw zostało objętych dofinansowaniem środkami EFRR, w tym 105 beneficjentów to mikroprzedsiębiorstwa, 80 to małe firmy, 53 to liczba średnich przedsiębiorstw oraz jedno duże przedsiębiorstwo; - firmy w ramach realizowanych inwestycji stworzyły 861,67 nowych miejsc pracy; 1 Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020, Wrocław sierpień 2012, str Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Dolnośląskiego na lata , Wrocław styczeń-czerwiec 2011, str

121 - dzięki zrealizowanym inwestycjom powstało 567 nowych produktów bądź usług i wdrożono 39 wyników prac z zakresu B+R, - 76,98 mln EUR stanowiły środki własne zaangażowane przez przedsiębiorców w celu sfinansowania inwestycji. W celu wyboru projektów realizujących innowacyjność na poziomie regionalnym, wprowadzono dodatkowo na poziomie oceny merytorycznej panel ekspertów, który miał określić, czy projekt faktycznie realizuje taką innowacyjność. Potrzeba ukierunkowania działań samorządu województwa dolnośląskiego na wzrost poziomu innowacyjności w regionie została wskazana w Regionalnej Strategii Innowacji. Przedstawiono w niej cele, których osiągnięcie przyczyni się do stworzenia obszaru województwa, jako regionu innowacyjnego. W Regionalnej Strategii Innowacji wskazano branże o znacznym potencjale innowacyjnym, należą do nich sektor chemiczny, farmaceutyczny, motoryzacyjny, elektryczny i informatyczny. Nie sposób nie wskazać także sektora wydobywczego, który odznacza się wysokim potencjałem innowacyjnym i jest na Dolnym Śląsku bardzo dobrze rozwinięty. Wzmocnienie potencjału dolnośląskich przedsiębiorstw, poza bezpośrednim wsparciem inwestycyjnym, następuje także poprzez udzielanie specjalistycznego wsparcia doradczego, ułatwianie nawiązywania nowych kontaktów gospodarczych oraz wzmocnienie potencjału usługowego Instytucji Otoczenia Biznesu. Szczególnie ważne jest ułatwianie dostępu do specjalistycznego wsparcia doradczego przedsiębiorstwom, w zakresie innowacyjności oraz wykorzystania osiągnięć sektora B+R. Działania te realizują cele RSI i jednocześnie mają za zadanie przeciwdziałać słabościom regionu dotyczącym niewystarczającej współpracy przedsiębiorstw (zwłaszcza MŚP) ze sferą badawczo-rozwojową. Wspieranie podmiotów działających na rzecz stabilizacji i rozwoju firm odbywa się także poprzez poprawę dostępności i podnoszenie jakości usług świadczonych na rzecz przedsiębiorców przez Instytucje Otoczenia Biznesu. W ramach Działania 1.2 Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla Instytucji Otoczenia Biznesu realizowane są 32 projekty z zakresu doradztwa, w których utworzonych zostanie 8 miejsc pracy oraz podpisanych zostanie ponad 13 tys. kontraktów handlowych. W celu zapewnienia odpowiednich warunków dla powstawania i rozwoju firm podejmowane są działania w zakresie tworzenia i rozwoju tzw. infrastruktury proinnowacyjnej zajmującej się inkubacją i komercjalizacją innowacji (np. parki technologiczne, centra transferu technologii, centra innowacji) oraz prowadzącej działalność badawczo-rozwojową na rzecz przedsiębiorstw (np. jednostki naukowe, centra doskonałości). Istotnym czynnikiem wspomagającym rozwój przedsiębiorczości w regionie jest funkcjonowanie infrastruktury wspierającej tworzenie i rozwój przedsiębiorstw. W jej skład wchodzą instytucje świadczące wyspecjalizowane usługi dla firm oraz udostępniające infrastrukturę niezbędną do prowadzenia działalności gospodarczej (np. parki przemysłowe, inkubatory przedsiębiorczości). W wyniku przeprowadzanych czterech naborów w zakresie infrastruktury wspierającej innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie, największym zainteresowaniem cieszyły się konkursy na projekty dotyczące tworzenia i rozwoju inkubatorów technologicznych oraz inkubatorów przedsiębiorczości. Na koniec 2012 r. podpisano 18 umów o dofinansowanie. Beneficjenci zobowiązali się do stworzenia ponad 77 tys. m 2 powierzchni infrastruktury. W rezultacie powstaną 44 nowe miejsca pracy, w tym 23 dla kobiet, zostanie wdrożonych 19 nowych bądź ulepszonych usług, 122 nowe firmy powstaną dzięki wsparciu Instytucji Otoczenia Biznesu, a 290 firm uzyska pomoc w prowadzeniu działalności gospodarczej. W Priorytecie 1 dofinansowaniem objęto także projekty z zakresu infrastruktury turystycznej i uzdrowiskowej, co wynika ze zdiagnozowania w analizie SWOT Programu poziomu bazy noclegowo-gastronomicznej oraz infrastruktury turystycznej jako niedostosowanej do standardów europejskich. Na koniec okresu sprawozdawczego podpisano 115 umów, zakończonych zostało 16 projektów. W podpisanych umowach założono utworzenie 751,5 miejsc pracy oraz powstanie 252 nowych produktów lub usług. W zakończonych projektach utworzono 112 nowych miejsc pracy i utworzono 39 nowych produktów i usług. Efekty rzeczowe W ramach dotychczas zakończonych projektów w Priorytecie 1: wybudowano 1 obiekt stanowiący zaplecze techniczne i lokalowe dla świadczenie usług proinnowacyjnych) - Centrum Transferu Technologii (19 pomieszczeń, w tym 10 biurowych) wyposażono obiekty w komputery, oprogramowanie, infrastrukturę informatyczną itp. wybudowano 2 obiekty administracyjno-socjalne zaadaptowano 1 obiekt poprzemysłowy na Inkubator Przedsiębiorczości, w którym powstało 21 lokali produkcyjno-magazynowych oraz 2 sale konferencyjne utworzono 5 laboratoriów w przedsiębiorstwach przy wsparciu IOB powstało 11 nowych przedsiębiorstw przedsiębiorcy podpisali 129 nowych kontraktów handlowych 120

122 Równość szans kobiet i mężczyzn W projektach realizowanych w ramach Priorytetu 1 wykazywane jest oddziaływanie na politykę równych szans, w szczególności w aspekcie przystosowania wybudowanych obiektów dla potrzeb osób niepełnosprawnych lub powstawania nowych miejsc pracy, dostępnych zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn. Informacja została zamieszczona w sprawozdaniu w pkt Zasada równości szans. Cross-financing W ramach Priorytetu 1 wypłacono beneficjentom w ramach mechanizmu cross-financing środki w wysokości ,64 EUR. Pozostałe informacje zostały zamieszczone w sprawozdaniu w pkt Cross-financing. Komplementarność Analiza poszczególnych obszarów wsparcia w ramach RPO WD, w kontekście diagnozowania komplementarności międzyprogramowej ukazuje wysoki stopień komplementarności Priorytetu 1, w tym przede wszystkim z Programem Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka (PO IG). Projekty o charakterze regionalnym realizowane w ramach Działania 1.1, będą w szczególności komplementarne wobec działań PO IG dotyczących inwestycji w przedsięwzięcia innowacyjne oraz dyfuzji innowacji, a ponadto będę stanowiły uzupełnienie działań dotyczących dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska, podejmowanych w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ). Ponadto możliwa jest komplementarność projektów realizowanych w ramach Działania 1.1 RPO WD z działaniami podejmowanymi w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL), Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) czy Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich (PO RYBY). Powiązanie Działań podejmowanych w ramach Priorytetu 1 z innymi programami finansowanymi z funduszy UE ukazuje poniższa tabela. Komplementarność międzyprogramowa w ramach Priorytetu 1 RPO WD Priorytet 1 RPO WD PO IG PO IŚ PO KL PROW PO RYBY Działanie 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw Działanie 1.2 Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla Instytucji Otoczenia Biznesu Działanie 1.3 Wsparcie odnawialnych instrumentów finansowych Działanie 1.4 Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie Opracowanie własne- na podstawie zapisów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata , a także wyników badania przeprowadzonego na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego na temat komplementarności wsparcia z PO KL (komponent regionalny) z innymi programami UE. 121

123 Komplementarność wewnątrzprogramowa w ramach Priorytetu 1 występuje przede wszystkim w ramach Działania 1.1, które koreluje z działaniami podejmowanymi w ramach Priorytetu 1, a także Priorytetami 2,3,4,5 oraz 8. Komplementarność wewnątrzprogramową w Priorytecie 1 przedstawia poniższa tabela- oznaczono kolorem szarym. Komplementarność wewnątrzprogramowa w ramach Priorytetu 1 RPO WD Priorytet 1 RPO WD 1. Przedsiębiorstwa i innowacyjność 2. Społeczeństwo Informacyjne 3. Transport 4. Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne 5. Energetyka 6. Turystyka i Kultura 7. Edukacja 8. Zdrowie 9. Miasta Działanie 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw Działanie 1.2 Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla Instytucji Otoczenia Biznesu Działanie 1.3 Wsparcie odnawialnych instrumentów finansowych Działanie 1.4 Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie Opracowanie własne- na podstawie zapisów Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz doświadczenia z wdrażanych projektów. Mając na względzie identyfikacje obszarów, w których beneficjenci wskazywali na komplementarność projektów, przeanalizowano wnioski o dofinansowanie w projektach zakontraktowanych do końca 2012 r. W ramach Priorytetu 1 poddano weryfikacji jedynie projekty z Działania 1.4, dla których zgodnie z przyjętymi Kryteriami premiuje się komplementarność wsparcia. W wyniku przedmiotowej analizy stwierdzono, że 77,78% projektów z Działania 1.4 deklaruje komplementarność projektu, w tym najwięcej komplementarność wewnętrzprogramową w ramach RPO WD (64,29%). Nie mniej jednak należy mieć na uwadze, że beneficjenci nie zawsze właściwe interpretowali pojęcie komplementarność, rozumianą jako powiązanie projektów zmierzające do osiągnięcia określonych celów. Identyfikacja rzeczywistej komplementarności projektów, a co za tym idzie również efektów synergii, wymaga wnikliwej analizy każdego z przedsięwzięć. Komplementarność projektów w ramach Działania 1.4 RPO WD, na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie przedstawia poniższa tabela. Komplementarność projektów z Działania 1.4 wg źródła pochodzenia środków Liczba projektów % Projekty realizowane w ramach Działania 1.4 RPO WD % Projekty deklarujące komplementarność, w tym 14 77,78% deklarujące komplementarność wewnątrzprogramową (RPO WD) 9 64,29% deklarujące komplementarność zewnątrzprogramową, w tym: 5 35,71% z Programem Operacyjnym Kapitał Ludzki (PO KL) 3 21,43% z Programem Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka (PO IG) 3 21,43% Z Zintegrowanym Programem Operacyjnym Rozwoju Regionalnego (ZPORR) 2 14,29% z innymi 3 21,43% Opracowanie własne- na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie. Ewaluacje W okresie sprawozdawczym Instytucja Zarządzająca nie przeprowadzała badań ewaluacyjnych w zakresie właściwym dla Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność. W 2013 r. zaplanowano przeprowadzenie badania dotyczącego oceny stanu realizacji Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie B+R+I, wsparcia instytucji otoczenie biznesu wspierających 122

124 przedsiębiorczość i innowacyjność, wsparcia udzielanego w ramach Inicjatywy JEREMIE oraz stopnia osiągnięcia wskaźnika dotyczącego tworzenia nowych miejsc pracy. W ramach badania przeprowadzona zostanie m.in. dokładna analiza udzielanego w zakresie B+R+I oraz wpływu Priorytetu 1 na stopień realizacji poszczególnych wskaźników programowych ze szczególnym uwzględnieniem wskaźnika dot. liczby utworzonych nowych miejsc pracy. Realizacja zaleceń i rekomendacji Komisji Europejskiej odnoszących się do Priorytet Komisja Europejska w piśmie z dnia r. zwróciła uwagę na konieczność oceny wsparcia dla środowiska biznesu w regionie, z oceną wartości dodanej z punktu widzenia przedsiębiorców, określająca w szczególności w jaki sposób istniejące instytucje otoczenia biznesu (wsparte ze środków UE) odpowiedziały na potrzeby przedsiębiorstw. System innowacji Regionalny system innowacji składa się z różnych podmiotów zaangażowanych w procesy innowacji w regionie oraz wszelkich relacji, jakie zachodzą między nimi. Jest to układ interakcji zachodzących pomiędzy sferą sektora B+R (jednostki naukowe, laboratoria, system edukacji), gospodarki (firmy, klastry), organizacji otoczenia biznesu i organizacji finansowych oraz władz publicznych, który sprzyja procesom adaptacji innowacji oraz zbiorowego uczenia się. Podstawą jego efektywnego działania jest obecność powiązań sieciowych w regionie i środowiska sprzyjającego innowacjom. System ten jest kluczem w budowaniu konkurencyjnych regionów w globalnej gospodarce, gdzie innowacje, proces uczenia się i wiedza są podstawowymi składowymi sukcesu gospodarczego. Poniżej przedstawiono założenia z Regionalnej Strategii Innowacji. 123

125 Struktura Regionalnego Sytemu Innowacji Regionalny System Innowacji tworzą: Jednostki organizacyjne Urzędu Marszałkowskiego odpowiedzialne za wspieranie rozwoju gospodarczego województwa, wdrażanie Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego, realizację Regionalnego Programu Operacyjnego oraz realizację działań finansowanych w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL), a także samorząd terytorialny niższych szczebli, Jednostki naukowe realizujące projekty badawczo-rozwojowe i wdrażające wyniki badań w firmach oraz szkolnictwo przyczyniające się do rozwoju kapitału społecznego niezbędnego do realizacji RSI (zwłaszcza szkoły średnie zawodowe i techniczne). Jednostki otoczenia biznesu, wspierające rozwój innowacyjności w firmach, rozwój kapitału społecznego, ułatwiające finansowanie innowacji oraz pośredniczące w kontaktach pomiędzy poszczególnymi aktorami dolnośląskiego systemu gospodarczego, Przedsiębiorstwa innowacyjne, absorbujące i rozwijające innowacyjne rozwiązania, finansujące prace badawczo-rozwojowe zewnętrzne i wewnętrzne, Branże innowacyjne na Dolnym Śląsku a koncepcja inteligentnej specjalizacji regionu Zgodnie z Regionalną Strategią Innowacji (RSI) znaczącą dynamiką innowacyjnego rozwoju na Dolnym Śląsku charakteryzują się następujące branże: przemysł chemiczny przemysł farmaceutyczny przemysł motoryzacyjny przemysł elektryczny, branża informatyczna. Ww. sektory wpisują się w koncepcję Inteligentnej Specjalizacji regionu (smart specialisation), która wskazuje następujące branże stanowiące o wyjątkowości Dolnego Śląska: biologia, biotechnologia, farmaceutyka, nanotechnologia, chemia, informatyka, nauki matematyczne, energetyka, zielona energia. Celem inteligentnej specjalizacji jest optymalne wykorzystanie potencjału regionu i państw poprzez możliwie najlepsze dopasowanie kierunków rozwoju nauki i kształcenia do ich specyficznych uwarunkowań społecznogospodarczych, czyli dopasowanie w ramach trójkąta: nauka edukacja gospodarka. Konsekwencją wyboru dziedzin czy technologii określających specjalizację regionu będzie skierowanie interwencji publicznej na inicjatywy, projekty realizowane w ich obszarze. W ramach RPO WD realizowane są projekty, które wpisują się w koncepcję smart specialisation Przedsiębiorczość- innowacyjność Priorytet 1 Przedsiębiorstwa i innowacyjność Działanie 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw Schemat 1.1.A1- Nabory na projekty innowacyjne na poziomie regionu (zgodne z Regionalną Strategią Innowacji) Nabór Innowacje na poziomie regionu Rok Alokacja na nabór Liczba Złożone wnioski o dofinansowanie Wartość EFRR (EUR) 124 Projekty wybrane do dofinansowania Liczba Wartość EFRR (EUR) Podpisane umowy Liczba Wartość EFRR (EUR) Razem W ramach naborów przewidziano dofinansowanie realizacji projektów mających na celu wspieranie MSP w zakresie wdrożenia innowacji procesowej (dotyczącej wytwarzania produktów) lub produktowej (z wyłączeniem usług) w przedsiębiorstwie. Wdrożona innowacja miała mieć charakter regionalny, a projekty

126 musiały być realizowane w ramach obszarów wskazanych w Regionalnej Strategii Innowacji. Alokacja dla obu naborów 23 mln EUR. W ramach obu wskazanych naborów złożono 109 wniosków na wartość dofinansowania z EFRR 35,2 mln EUR (153,16% alokacji). Do realizacji zatwierdzono 60 projektów o wartości dofinansowania z EFRR 19,4 mln EUR. Podpisano 51 umów o dofinansowanie. Wśród zakontraktowanych projektów: -11 projektów wykazuje innowacyjność produktową -5 projektów wykazuję innowacyjność procesową - 35 projektów wykazuje innowacyjność produktowo-procesową Jak wynika z analizy zapisów wniosków o dofinansowanie 36 beneficjentów realizujących projekt innowacyjny na poziomie regionu posiada wyodrębnioną jednostką przedsiębiorstwa w postaci Działu B+R. Natomiast 11 beneficjentów oświadczyło że posiada patent, licencje, wzory użytkowe oraz inne formy własności przemysłowej, związane z realizacją projektu innowacyjnego, a 10 jest w trakcie ich zdobywania. Wybrane do dofinansowania projekty innowacyjne na poziomie regionu realizowane są w następujących obszarach wskazanych w Regionalnej Strategii Innowacji Obszar wg Regionalnej Strategii Innowacji liczba projektów udział % ogółem projektowanie, wytwarzanie i zastosowanie materiałów zaawansowanych, w tym: 19 31% technologie przyrządów 4 6% nowe materiały o specjalnych właściwościach i przeznaczeniu ze szczególnym uwzględnieniem technik oddziaływań (inżynieria powierzchni) kompozyty o ekstremalnych właściwościach wytrzymałościowych, fizykochemicznych i eksploatacyjnych 8 13% 7 11% technologie na rzecz poprawy jakości życia, w tym: 18 29% technologie wytwarzania zdrowej żywności 8 13% biotechnologia i farmaceutyki 1 2% technologie ochrony środowiska 8 13% rozwój nowych technologii wpływających na poprawę jakości życia 1 2% mechanika i automatyka 13 21% inżynieria mechaniczna, mechanika stosowana, termodynamika 6 10% mechanika techniczna 3 5% robotyka i automatyka 1 2% systemy automatyzacji i kontroli 3 5% chemia i fizyka 4 6% inżynieria chemiczna i procesowa 2 3% inżynieria materiałowa (wytwarzanie nowoczesnych materiałów) 1 2% nanotechnologie 1 2% technologie pomiarowe 3 5% technologie przyrządów 3 5% technologie elektryczne i elektroniczne 2 3% elektrotechnika i elektronika 1 2% mikroelektronika 1 2% technologie informacyjne, w tym: 2 3% nowe technologie informatyczne w oprogramowaniu i technikach 2 3% technologie medyczne i biologiczne 1 2% wytwarzanie materiałów i urządzeń medycznych nowej generacji 1 2% RAZEM 62* 100% *Ze względu na fakt, iż jeden projekt może być realizowany w ramach różnych branż suma projektów nie jest równa liczbie projektów wybranych do dofinansowania. 125

127 Rozkład terytorialny projektów innowacyjnych na poziomie regionu 126

128 Działanie 1.1. Inwestycje dla przedsiębiorstw Schemat 1.1A2- Nabory na projekty innowacyjne na poziomie przedsiębiorstwa Nabór Innowacje na poziomie przedsiębiorstwa Rok Alokacja na nabór Złożone wnioski o dofinansowanie Liczba Wartość EFRR (EUR) Projekty wybrane do dofinansowania Liczba Wartość EFRR (EUR) Podpisane umowy Liczba Wartość EFRR (EUR) , , Razem , W ramach naborów przewidziano dofinansowanie realizacji projektów mających na celu wspieranie MŚP w zakresie innowacyjności produktowej i procesowej (z wyłączeniem projektów z zakresu turystyki). Ze środków EFRR wsparte zostały m.in. inwestycje w środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne, związane z: - utworzeniem nowego przedsiębiorstwa, - rozbudową istniejącego przedsiębiorstwa, - dywersyfikacją produkcji przedsiębiorstwa, poprzez wprowadzenie nowych dodatkowych produktów, - zasadniczą zmianą dotyczącą procesu produkcyjnego w istniejącym przedsiębiorstwie. W ramach obu wskazanych naborów złożono 594 wniosków na wartość dofinansowania z EFRR 121,5 mln EUR (249,46% alokacji przeznaczonej na nabór). Do realizacji zatwierdzono 230 projektów o wartości dofinansowania z EFRR 64,99 mln EUR. Podpisano 172 umowy o dofinansowanie. Wśród zakontraktowanych projektów: - 4 projekty wykazują innowacyjność produktową - 3 projekty wykazują innowacyjność procesową projektów wykazuje innowacyjność produktowo-procesową Działanie 1.1. Inwestycje dla przedsiębiorstw Schemat 1.1.E - Dotacje inwestycyjne wspierające rozwój mikroprzedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą do 2 lat. Nabór Dotacje inwestycyjne wspierające rozwój mikroprzedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą do 2 lat Dotacje inwestycyjne wspierające rozwój mikroprzedsiębiorstw prowadzących działalność Rok Alokacja na nabór Złożone wnioski o dofinansowanie Wartość Liczba dofinansowania z EFRR (EUR) 127 Projekty wybrane do dofinansowania Liczba Wartość EFRR (EUR) Podpisane umowy Liczba* , , , , , ,05 54 Wartość EFRR (EUR) gospodarczą do 2 lat Razem , , *duża różnica pomiędzy liczbą projektów wybranych do dofinansowania, a liczbą podpisanych umów wynika z dużej liczby umów rozwiązanych i decyzji DIP o odmowie podpisania umowy ze względu na niespełnienie określonych warunków przez wnioskodawcę. W przypadku pierwszego naboru rozwiązano 16 umów, a w 3 przypadkach DIP odmówił podpisania umowy. W drugim naborze rozwiązano 9 umów, a w 21 przypadkach nastąpiła odmowa podpisania umowy przez DIP lub też beneficjent zrezygnował z realizacji projektu. W ramach naboru przewidziano dofinansowanie realizacji projektów mających na celu wspieranie mikroprzedsiębiorstw w ich początkowej fazie rozwoju. Ze środków działania wsparte zostały nowe inwestycje, które obejmowały m.in. inwestycję w środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne, związane z: - utworzeniem nowego przedsiębiorstwa,

129 - rozbudową istniejącego przedsiębiorstwa, - dywersyfikacją produkcji przedsiębiorstwa, poprzez wprowadzenie nowych dodatkowych produktów, - zasadniczą zmianą dotyczącą procesu produkcyjnego w istniejącym przedsiębiorstwie. W ramach obu naborów złożono 412 wniosków na wartość dofinansowania z EFRR prawie 23 mln EUR (214,53% alokacji przeznaczonej na nabór). Do realizacji zatwierdzono 140 projektów o wartości dofinansowania z EFRR 8,45 mln EUR. Podpisano 91 umów o dofinansowanie. Wśród zakontraktowanych projektów 78 wskazywało na innowacyjność, w tym: - 9 projektów wykazuje innowacyjność produktową - 9 projektów wykazuje innowacyjność procesową - 60 projektów wykazuje innowacyjność produktowo-procesową Ponadto w styczniu 2013 r. ogłoszony został kolejny nabór na Dotacje inwestycyjne dla MŚP wspierające innowacyjność produktową i procesową na poziomie regionalnym zgodną z Dolnośląską Strategią Innowacji (z wyłączeniem projektów z zakresu turystyki) alokacja 6,8 mln EUR. Badania i Rozwój W ramach RPO WD projekty dotyczące B+R wspierane są zarówno w ramach Działania 1.4 (projekty inwestycyjne dotyczące tworzenia i rozwoju infrastruktury jednostek naukowych, centrów doskonałości prowadzących działalność badawczo-rozwojową na rzecz przedsiębiorstw), jak i Działania 1.1 (tworzenie, modernizacja działów B+R w przedsiębiorstwach, w szczególności poprzez zakup środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych niezbędnych do prowadzenia prac B+R) oraz Działania 1.2 (dotacje na doradztwo dla przedsiębiorstw w zakresie B+R i innowacyjności). Działanie Nabór Liczba Wartość dofinansowania UE Wartość ogółem (EUR) umów (EUR) 1.1. Inwestycje w Działy B+R* , , Doradztwo w zakresie B+R i innowacyjność , , B+R , ,74 RAZEM , ,91 *trwa ocena złożonych wniosków o dofinansowanie, w związku z czym liczba i wartość umów ulegnie zwiększeniu Rodzaje realizowanych projektów utworzenie działu B+R - 8 projektów modernizacja Działu B+R - 5 projektów rozbudowa Działu B+R - 5 projektów budowa Infrastruktury Działu B+R- 3 projekty utworzenie Stanowisk Badawczych - 2 projekty inne 8 projektów Przeprowadzone nabory Nabór Badania i Rozwój (1.4) Dotacje na doradztwo dla przedsiębiorstw w zakresie B+R i innowacyjności (zgodnie z Regionalną Strategią Innowacji) (1.2) Badania i Rozwój (1.4) Dotacje inwestycyjne dla przedsiębiorstw związane z prowadzeniem działalności badawczo-rozwojowej (1.1) Dotacje inwestycyjne dla przedsiębiorstw związane z prowadzeniem działalności badawczo-rozwojowej (1.1) Termin naboru r r. Alokacja z EFRR (EUR) Liczba złożonych wniosków Wartość dofinansowania z EFRR jako % alokacji , r , r r , r , r ,30 128

130 Nabór Dotacje inwestycyjne dla przedsiębiorstw związane z prowadzeniem działalności badawczo-rozwojowej (1.1) Termin naboru Alokacja z EFRR (EUR) Liczba złożonych wniosków Wartość dofinansowania z EFRR jako % alokacji r , ,56 Przyczyny niskiego zainteresowania naborami oraz podjęte środki zaradcze Na niższe niż zakładano zainteresowanie ze strony wnioskodawców naborem na Badania i Rozwój wpływały zapisy linii demarkacyjnej (ograniczenie kwotowe projektów realizowanych w ramach RPO WD w porównaniu z projektami możliwymi do realizacji w ramach PO IG). Projekty składane w ramach naborów w Działaniu 1.4 objęte są schematem pomocy publicznej, wnioskodawcy mogą otrzymać wsparcie w wysokości 40-60% dofinansowania, co wymaga od nich zaangażowania większej ilości środków własnych, którymi często nie dysponują. Instytucja Zrządzająca wystąpiła i uzyskała zgodę na zmianę linii demarkacyjnej co przyczyniło się do zwiększenia złożonych projektów w kolejnym naborze. Planowane nabory Nr i nazwa Działania 1.4 Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie Rozpoczęcie naboru (miesiąc i rok) Wnioskodawcy Szkoły wyższe, jednostki naukowe Rodzaje projektów Dotacje inwestycyjne dot. tworzenia i rozwoju infrastruktury jednostek naukowych, centrów doskonałości prowadzących działalność badawczorozwojową na rzecz przedsiębiorstw. Kwota EFRR przewidziana na nabór [EUR] Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie Projekt indywidualny Politechnika Wrocławska Celem ogólnym projektu jest budowa i wyposażenie inwestycji pn. Centrum Innowacji - Kompleks badawczy GeoCentrum II Politechniki Wrocławskiej, która zwiększy innowacyjność i przedsiębiorczość regionu Specjalizacja projektów B+R 129

131 Instytucje Otoczenia Biznesu Działanie Nabór Liczba Wartość dofinansowania Wartość ogółem (EUR) umów EFRR (EUR) Parki i Inkubatory* , , Inkubatory , ,43 Transfer technologii , ,26 RAZEM , ,79 *w związku z trwającą procedurą podpisywania umów ich liczba i wartość ulegnie zwiększeniu Działanie 1.4 Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie Projekty o charakterze innowacyjnym realizowane są również w ramach Działania 1.4 Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie. Dotyczą one budowy i modernizacji infrastruktury instytucji wspierających innowacje oraz zakupu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania instytucji wspierających innowacje (np. parków naukowo-technologicznych, inkubatorów technologicznych, centrów transferu technologii, centrów innowacji). Umowy dotyczące Instytucji Otoczenia Biznesu zostały dotychczas podpisane z beneficjentami działającymi w następujących sektorach: park przemysłowy (6 projektów), park technologiczny (3 projekty), inkubator przedsiębiorczości (3 projekty), park technologiczny i przemysłowy (1 projekt), park innowacji (1 projekt), centrum transferu technologii (1 projekt). Efekty rzeczowe W wyniku 2 zakończonych projektów IOB: powstało 11 nowych przedsiębiorstwo przy wsparciu IOB, 66 przedsiębiorstw uzyskało wsparcie przez IOB, wybudowano/ zmodernizowano ponad 5 tys. metrów kw. infrastruktury na potrzeby realizacji projektu, wybudowano/ zmodernizowano 426 m dróg wewnętrznych w ramach IOB. Rekomendacje Instytucji Zarządzającej W okresie sprawozdawczym Instytucja Zarządzająca nie wydała rekomendacji w zakresie Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność. Podsumowanie Realizacja Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność przebiega prawidłowo. Na koniec okresu sprawozdawczego zakontraktowane zostały umowy w wysokości 84,01% alokacji przewidzianej na Priorytet 1. Sukcesywnie zatwierdzane są wnioski o płatność, których wartość stanowi 60,16% alokacji Priorytetu, płatności dokonane na rzecz beneficjentów kształtują się na poziomie 59,73%. Zakończone projekty na koniec okresu sprawozdawczego stanowiły 25,81% alokacji Priorytetu. W zakresie wskaźników rzeczowych widoczny jest istotny postęp, jednak istnieje zagrożenie niezrealizowania wskaźników dotyczących tworzenia miejsc pracy oraz projektów dotyczących bezpośredniego wsparcia inwestycyjnego MŚP, a także wskaźników z zakresu doradztwa. Zagrożenie w realizacji wskaźników z zakresu liczby projektów inwestycyjnych MŚP i doradztwa związane jest z tym, że w ramach RPO WD realizowane są projekty o wyższej wartości, niż zakładano przy określaniu wartości docelowej w Programie. W realizacji Priorytetu występują problemy, które opisane zostały w punkcie poniżej, jednak IZ nie widzi istotnych zagrożeń, które mogą wpłynąć negatywnie na realizację tego Priorytetu. 130

132 3.1.2 Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi Dolnośląski Fundusz Powierniczy pomoc publiczna W związku z wejściem w życie Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego w sprawie udzielania pomocy ze środków instrumentów inżynierii finansowej w ramach regionalnych programów operacyjnych z dnia r., pojawił się problem dotyczący obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w formie poręczeń, tj. metodologii wyliczania ekwiwalentu dotacji brutto. Menadżer Dolnośląskiego Fundusz Powierniczego podjął działania konsultacje m.in. z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), zmierzające do wypracowania jednolitego stanowiska w tej sprawie. UOKiK po konsultacji z Komisją Europejską, pismem z dnia r. przedstawił stanowisko Urzędu w przedmiotowej sprawie i na jego podstawie Menadżer Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego w dniu r. wydał informację wraz z rekomendacjami dla pośredników finansowych wskazując wzór, według którego należy obliczać ekwiwalent dotacji brutto pomocy de minimis w formie gwarancji. Dolnośląski Fundusz Powierniczy podwójne finansowanie Zgodnie z postanowieniami umowy o dofinansowanie, Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) jako Menadżer Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego zobowiązany jest do zapewnienia, aby w toku realizacji projektu nie nastąpiło nakładanie się finansowania przyznawanego z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, z innych funduszy, programów, środków i instrumentów Unii Europejskiej, a także innych źródeł pomocy krajowej i zagranicznej. Analogiczne obowiązki, na mocy umów operacyjnych I stopnia, nałożono na wybieranych w ramach konkursów ogłaszanych przez BGK pośredników finansowych oraz ostatecznych beneficjentów, tj. MŚP. W toku praktycznej realizacji projektu pojawiły się liczne wątpliwości dotyczące zakresu ww. zakazu (czy dotyczy on jedynie wsparcia udzielonego w postaci de minimis, czy jednostkowych projektów, a może jedynie pojedynczych wydatków w ramach danego projektu). W celu wyjaśnienia wszelkich wątpliwości Menadżer prowadzi proces uzgodnień z właściwymi organami, w tym Ministerstwem Rozwoju Regionalnego oraz Komisją Europejską. Po uzyskaniu wiążącej interpretacji Menadżer opracuje stosowne informacje i rekomendacje dla wszystkich pośredników finansowych. Miejsca pracy Zgodnie z zapisami Programu zaplanowano utworzenie miejsc pracy w MŚP. W podpisanych umowach założono utworzenie 2 049,33 miejsc pracy, co stanowi 26,27% założonej w Programie wartości docelowej na 2015 rok. Uwzględniając jednak wartość zakontraktowanych umów w zakresie Priorytetu 1, która kształtuje się na poziomie 84,01% w stosunku do alokacji przewidzianej na Program, Instytucja Zarządzająca uważa, że niniejszy wskaźnik nie zostanie zrealizowany na poziomie zakładanej wartości docelowej przewidzianej w Programie. Na dzień 31 grudnia 2012 r. realizacja wskaźnika osiągnęła wartość 861,67 etatów, co stanowi 11,05% zakładanej wartości docelowej. Duży wpływ na nieosiągnięcie tego wskaźnika ma kryzys gospodarczy, co potwierdza m.in. wskaźnik Stopy bezrobocia rejestrowanego, który w 2008 r. wynosił w województwie dolnośląskim 10% (w Polsce 9,5%), w 2011 r. wyniósł 12,5%, a w grudniu 2012 r. 13,5% (wzrost o 3,5 p.p. w porównaniu z 2008 r.). W Polsce stopa bezrobocia rejestrowanego w listopadzie 2012 r. wyniosła 12,9%. Ponadto założenia do Programu powstawały w połowie 2007 r., a punkt wyjścia tworzyły dane statystyczne z 2006 r., gdy gospodarka polska i europejska rozwijały się bez zakłóceń. Zmiany w gospodarce i kryzys gospodarczy mają bezpośredni wpływ na rozwój przedsiębiorstw, w których planowano utworzenie znacznej liczby miejsc pracy. Zauważyć należy dysproporcje pomiędzy miejscami pracy dla kobiet i mężczyzn. W projektach realizowanych w ramach Programu w większości utworzenie miejsc pracy przewidziano dla mężczyzn 1 359,58 etatów (66% wszystkich miejsc pracy zadeklarowanych w umowach) Dysproporcje w tworzeniu miejsc pracy dla kobiet i mężczyzn wynikają przede wszystkim ze struktury gospodarki Dolnego Śląska oraz typów wspartych beneficjentów (rodzaju działalności przedsiębiorstw). W ramach Priorytetu 1 Przedsiębiorstwa i Innowacyjność projekty realizowane są w branżach, w których zatrudnienie zdominowane jest przez mężczyzn, m.in.: budownictwo, przetwórstwo metali, obróbka kamienia, meblarstwo-stolarstwo, branża chemiczna, branża samochodowa. Natomiast w Priorytecie 6 Turystyka i Kultura, przeważają miejsca pracy dla kobiet, co również wynika ze specyfiki obszaru wsparcia. Jednak najwięcej miejsc pracy tworzą przedsiębiorcy, którzy realizują projekty w Priorytecie 1. W I półroczu 2013 r. IZ przeprowadziła wśród beneficjentów ankietę dotyczącą tworzonych miejsc pracy, które nie są wykazane w realizowanych projektach jako wskaźniki rezultatu. Według stanu na dzień r. Beneficjenci utworzyli łącznie 2 116,69 miejsc pracy w tym: 131

133 - umowy o pracę 810,94 miejsc pracy, - umowy cywilnoprawne (umowy zlecenia, o dzieło) 1213,75 miejsc pracy, - kontrakty menedżerskie/lekarskie 36 miejsc pracy, - inna forma zatrudnienia 56 miejsc pracy. Wyniki ankiety wskazują, że projekty realizowane w ramach RPO WD generują dodatkowe miejsca pracy oprócz zadeklarowanych we wnioskach o dofinansowanie. Miejsca pracy przedstawione w analizie nie powstałyby, gdyby projekty nie były realizowane. IZ prowadzi stały monitoring dodatkowych miejsc pracy, które generują zrealizowane projekty. Umowy rozwiązane Według stanu na dzień r. w ramach Priorytetu 1 rozwiązano 91 umów o dofinansowanie, z czego: 79 umów w Działaniu 1.1 Inwestycje dla przedsiębiorstw wartość dofinansowania z EFRR ,97 EUR ( ,45 PLN), 11 umów w Działaniu 1.2 Doradztwo dla firm oraz wsparcie dla Instytucji Otoczenia Biznesu wartość dofinansowania z EFRR ,75 EUR ( ,58 PLN), 1 umowa w Działaniu 1.4 Infrastruktura wspierająca innowacyjność i przedsiębiorczość w regionie wartość dofinansowania z EFRR ,28 EUR ( ,49 PLN). Najwięcej umów jest rozwiązywanych w przypadku przedsiębiorców. W przypadku Priorytetu 1 miało to miejsce w 90 przypadkach. Dolnośląska Instytucja Pośrednicząca wypowiedziała 29 umów o dofinansowanie. Główną przyczyną wypowiedzenia umowy było niewywiązywanie się przez beneficjenta z obowiązków nałożonych na mocy umowy o dofinansowanie, w szczególności nieskładanie w terminie wniosków o płatność bądź uzupełnień pomimo wezwań skierowanych do beneficjentów. W 61 przypadkach do rozwiązania umowy dochodziło na wniosek beneficjenta. Głównymi powodami takich działań beneficjentów było znaczne pogorszenie się sytuacji finansowej (25 przypadków), problemy z zachowaniem określonego w umowie terminu realizacji projektu (7 przypadków), zmiana planów inwestycyjnych bądź zmiana zakresu rzeczowego inwestycji, która uzyskała dofinansowanie (7 przypadków) oraz trudna sytuacja osobista beneficjenta (4 przypadki). Środki pochodzące z umów rozwiązanych są przeznaczane na kolejne nabory i umożliwiają zakontraktowanie nowych projektów. Zasadniczy problem polega jednak na tym, że od momentu rozwiązania umowy do momentu odzyskania środków upływa często dużo czasu, co utrudnia proces ponownego wykorzystania alokacji. Opisana sytuacja może mieć niezwykle istotne znaczenie na końcowym etapie wdrażania Programu, gdy będzie mało czasu na podpisywanie kolejnych umów. 132

134 3.2 Priorytet 2. Rozwój społeczeństwa informacyjnego na Dolnym Śląsku (Społeczeństwo informacyjne) Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) INFORMACJA NA TEMAT FIZYCZNYCH I FINANSOWYCH POSTĘPÓW PRIORYTETU W ramach Priorytetu 2 Społeczeństwo informacyjne według stanu na dzień r. podpisano 74 umowy o dofinansowanie (w tym 7 w okresie sprawozdawczym) o wartości dofinansowania z EFRR ,68 EUR ( ,50 PLN), co stanowi 54,47% alokacji przeznaczonej na Priorytet. Na rzecz beneficjentów dokonano płatności o wartości dofinansowania z EFRR ,21 EUR ( ,79 PLN), co stanowi 27,47% alokacji. W ramach Priorytetu 2 Społeczeństwo informacyjne zakończyła się realizacja 46 projektów (7 w okresie sprawozdawczym). Wartość dofinansowania z EFRR zakończonych projektów wynosi ,41 EUR ( ,35 PLN), co stanowi 7,92% alokacji Priorytetu. Liczba/wartość projektów Alokacja na Priorytet Podpisane umowy Projekty zakończone Płatności przekazane beneficjentom Środki do zakontraktowania Liczba Wartość dofinansowania z EFRR [EUR] , , , ,32 % alokacji - 54,47% 7,92% 27,47% 45,53% Wartość projektów realizowanych na obszarach wiejskich i małych miast w ramach Priorytetu 2 wynosi ,21 EUR ( ,07 PLN) środków EFRR, co stanowi 7,95%. Wartość nie przekracza poziomu, jaki został wyznaczony dla tego Priorytetu (38%) w Szczegółowym Opisie Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata W ramach Priorytetu 2 istotne znaczenie będzie miał projekt pn. Dolnośląska Sieć Szkieletowa, dla którego umowa została podpisana w 2013 r. Realizacja projektu wpłynie znacząco na postęp fizyczny i finansowy Priorytetu, a także wzrost poziomu kontraktacji projektów realizowanych na obszarach wiejskich i małych miast. 133

135 Informacje na temat postępów rzeczowych znajdują się w załączniku nr IV do sprawozdania Tabela 4. Postęp fizyczny wg Priorytetów RPO WD. ANALIZA JAKOŚCIOWA Informacja o przeprowadzonych i planowanych w ramach Priorytetu konkursach W ramach Priorytetu 2 Społeczeństwo informacyjne przeprowadzono według stanu na dzień r. 6 naborów wniosków o dofinansowanie (w tym 2 w trybie systemowym) o łącznej alokacji z EFRR w wysokości EUR. Stanowi to 48,36% alokacji przeznaczonej na realizację Priorytetu. W okresie sprawozdawczym nie ogłaszano nowych naborów wniosków. Poniższa tabela przedstawia nabory ogłoszone w ramach Priorytetu od początku realizacji RPO WD. Nabór Platformy e-usług (Działanie 2.2) Sieci szerokopasmowe (Działanie 2.1) Infrastruktura teleinformatyczna Sieci Telekomunikacyjne (tryb systemowy) Bezpieczne transmisje danych Alokacja na nabór [EUR] Złożone wnioski w trybie preselekcji dla naborów systemowych Liczba % alokacji na nabór Złożone wnioski Liczba % alokacji na nabór Nabory ogłoszone i niezakończone w 2012 r. po ocenie formalnej Liczba wniosków po ocenie merytorycznej wybranych do dofinansowania Liczba podpisanych umów ,94% Nabory zakończone Działanie 2.1. Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego ,61% ,50% 2 60,36% ,15% Sieci szerokopasmowe ,31% Działanie 2.2. Rozwój usług elektronicznych e-usługi ,68% Informatyzacja administracji (tryb systemowy) ,50% ,61% Zgodnie z Ramowym Planem Realizacji RPO nie przewiduje się nowych naborów w ramach Priorytetu 2 Społeczeństwo informacyjne. Rozkład projektów realizowanych w ramach Priorytetu na obszary realizacji, typy projektów i typy beneficjentów W ramach Priorytetu 2 wspierane są działania z zakresu: - budowy infrastruktury telekomunikacyjnej, w tym sieci szerokopasmowe - 11 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,66 EUR ( ,21 PLN), - wdrażania nowoczesnych usług świadczonych drogą elektroniczną, w tym usług publicznych oraz e- usług -18 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,34 EUR ( ,33 PLN), - zapewnienia bezpieczeństwa i interoperacyjności zastosowanych technologii informacyjnych i komunikacyjnych w celu umożliwienia tworzenia nowych usług, zwiększenia ich dostępności, a także poprawy jakości i stopnia zaawansowania - 45 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,68 EUR ( ,96 PLN). Rozkład terytorialny projektów Rozkład projektów realizowanych w Priorytecie 2 według obszaru realizacji prezentuje poniżej zamieszczona tabela. 134

136 Obszar realizacji Wartość dofinansowania z EFRR [EUR] Udział % obszaru realizacji w wartości dofinansowania z EFRR Obszar miejski ,78 94,86% Obszar wiejski ,23 4,87% Obszar górski ,66 0,27% Razem ,68 100,00% Znacząca przewaga obszaru miejskiego (94,86%) wynika z faktu, iż większość projektów (61) realizowanych w ramach Priorytetu 2 dotyczy elektronicznej administracji (projekty realizowane w urzędach gmin, powiatów, których siedziby znajdują się w miastach). Udział 11 projektów realizowanych na obszarach wiejskich w wartości dofinansowania EFRR jest niewielki (4,87%), a 2 projektów realizowanych na terenach górskich (jedynie 0,27%).Realizacja projektu pn. Dolnośląska Sieć Szkieletowa znacząco wpłynie na wzrost poziomu kontraktacji projektów realizowanych na terenach wiejskich i małych miast. Projekty w ramach Priorytetu 2 Społeczeństwo informacyjne są realizowane praktycznie na całym obszarze województwa dolnośląskiego. Poniższe zestawienie dostarcza bliższych informacji na ten temat. Powiat Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % w wartości dofinansowania z EFRR Powiat bolesławiecki , , ,14 0,44% 3 Powiat dzierżoniowski , , ,31 0,69% 4 Powiat głogowski , , ,53 2,53% 3 Powiat górowski 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat jaworski , , ,79 0,19% 2 Powiat jeleniogórski 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat kamiennogórski , , ,44 0,18% 2 Powiat kłodzki , , ,28 3,20% 4 Powiat legnicki 0,0 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat lubański 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat lubiński , , ,38 0,61% 1 Powiat lwówecki , , ,23 0,27% 1 Miasto Jelenia Góra 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Miasto Legnica 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Miasto Wrocław , , ,65 60,56% 17 Powiat milicki , , ,00 0,08% 1 Powiat oleśnicki , , ,56 2,41% 3 Powiat oławski 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat polkowicki , , ,10 0,32% 2 Powiat strzeliński , , ,47 0,19% 1 Powiat średzki , , ,83 0,88% 4 Powiat świdnicki , , ,57 0,57% 2 Powiat trzebnicki , , ,81 0,21% 2 Powiat wałbrzyski , , ,16 0,06% 1 Powiat wołowski , , ,97 0,21% 1 Powiat wrocławski , , ,79 0,19% 1 Powiat ząbkowicki , , ,41 0,02% 1 Powiat zgorzelecki , , ,94 0,86% 4 Powiat złotoryjski , , ,95 0,49% 3 woj. dolnośląskie* , , ,37 24,86% 11 Razem , , ,68 100,00% 74 *W kategorii województwo dolnośląskie ujęto projekty realizowane na terenie więcej niż jednego powiatu. Podział na sektory wsparcia Liczba umów Zdecydowana większość projektów realizowanych w Priorytecie 2 dotyczy rozwoju usług elektronicznych w administracji publicznej (57 projektów), co stanowi ponad 80% wartości wszystkich realizowanych projektów. Inne typy projektów realizowane w Priorytecie 2 to budowa sieci teleinformatycznych (5 projektów), sieci szerokopasmowych (1 projekt), tworzenie baz danych (2 projekty) i budowa sieci szkieletowych (2 projekty). 135

137 Sektor wsparcia Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] Udział % w wartości dofinansowania z EFRR Liczba umów infokioski , , ,75 0,09% 1 biblioteki on-line , , ,57 0,14% 1 modernizacja serwerowni , , ,60 0,17% 1 sieć szkieletowa, dostępowa , , ,04 0,87% 1 i dystrybucyjna bezprzewodowy internet , , ,32 1,02% 1 inne , , ,79 1,61% 1 digitalizacja archiwum , , ,80 1,87% 1 sieci szkieletowe , , ,46 2,36% 2 baza danych , , ,51 2,52% 2 sieć szerokopasmowa , , ,05 2,83% 1 sieć teleinformatyczna (transmisje danych) , , ,18 6,08% 5 elektroniczna administracja , , ,59 80,45% 57 Razem , , ,68 100,00% 74 Podział na typy beneficjentów Jeśli chodzi o typy beneficjentów realizujących projekty w Priorytecie 2, to zdecydowanie największą grupę stanowią jednostki samorządu terytorialnego (59 projektów). Wśród innych typów beneficjentów wskazać należy zakłady opieki zdrowotnej (3 projekty), przedsiębiorców (6 projektów), administrację państwową (3 projekty), szkoły wyższe (2 projekty) i instytucję kultury (1 projekt). Informacje na ten temat prezentuje poniżej zamieszczona tabela. Typ beneficjenta Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] Udział % w wartości dofinansowania z EFRR instytucja kultury , , ,57 0,14% 1 szkoła wyższa , , ,20 3,45% 2 administracja rządowa i jednostka państwowa przedsiębiorca lub przedsiębiorstwo zakład opieki zdrowotnej jednostka samorządu terytorialnego Liczba umów , , ,41 4,76% , , ,95 7,83% , , ,98 12,31% , , ,56 71,51% 59 Razem , , ,68 100,00% 74 Projekty realizowane w ramach innych programów operacyjnych Na terenie województwa dolnośląskiego realizowanych jest 285 projektów z zakresu społeczeństwa informacyjnego, które otrzymały dofinansowanie z POIG. Bliższych informacji o liczbie i wartości projektów realizowanych na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych dostarcza załącznik XII do sprawozdania Opis sytuacji społecznogospodarczej województwa dolnośląskiego w 2012 r.- punkt 5.2 Projekty realizowane na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych. Projekty indywidualne W ramach Priorytetu 2 realizowanych jest 8 projektów, które znajdują się w Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych. Wszystkie projekty wykazują strategiczne znaczenie dla regionu. Do końca 2012 r. umowy podpisane zostały na realizację 7 projektów o wartości dofinansowania EFRR ,98 EUR ( ,09 PLN). Ósmy projekt dotyczący Dolnośląskiej Sieci Szkieletowej do końca okresu sprawozdawczego był poddawany ocenie merytorycznej po uzyskaniu indywidualnej notyfikacji z KE w dniu r. Umowa o dofinansowanie została podpisana r. 136

138 Realizacja projektów indywidualnych w ramach Priorytetu 2 przebiega bez opóźnień. Płatności przekazane na rzecz beneficjentów projektów kluczowych na koniec okresu sprawozdawczego wyniosły ,38 EUR ( ,43 PLN), co stanowi 22,66% realizowanych umów. 137

139 Poniżej zamieszczone zestawienie ilustruje stan realizacji projektów indywidualnych w Priorytecie 2 Lp. 1. Tytuł projektu Budowa systemu Bazy Danych Topograficznych jako platformy Dolnośląskiego Systemu Informacji Przestrzennej II etap realizacji 2. Dolnośląska e-szkoła Regionalna platforma informacyjna dla mieszkańców i samorządów Dolnego Śląska e-dolnyslask Modernizacja infrastruktury teleinformatycznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego Dolnośląska platforma wymiany informacji o bezpieczeństwie i porządku publicznym Digitalizacja wniosków paszportowych Oddziału Paszportowego Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego System ostrzegania, alarmowania i informowania województwa dolnośląskiego Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa dolnośląskiej sieci szkieletowej (Dolnośląska Sieć Szkieletowa) Nr i nazwa Działania Data złożenia/ planowanego złożenia wniosku o dofinansowanie Data wyboru do dofinansowania Data podpisania umowy o dofinansowanie Projekty, w ramach których zostały podpisane umowy o dofinansowanie 2.2 Rozwój usług elektronicznych 2.2 Rozwój usług elektronicznych 2.2 Rozwój usług elektronicznych 2.2 Rozwój usług elektronicznych 2.2 Rozwój usług elektronicznych 2.2 Rozwój usług elektronicznych 2.2 Rozwój usług elektronicznych Projekty, w ramach których nie podpisano umowy o dofinansowanie 2.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego Wartość dofinansowania ze środków EFRR określona w umowie ,65 EUR ( ,85 PLN) ,98 EUR ( ,55 PLN) ,84 EUR ( ,10 PLN) ,82 EUR ( ,00 PLN) ,62 EUR ( ,03 PLN) ,58 EUR ( ,00 PLN) ,21 EUR ( ,00 PLN) ,74 EUR ( ,38 PLN) Refundacja EFRR (na podstawie zatwierdzonych wniosków o płatność) ,66 EUR ( ,09 PLN) ,34 EUR ( ,24 PLN) ,48 EUR ( ,95 PLN) ,19 EUR ( ,90 PLN) ,08 EUR ( ,25 PLN) ,58 EUR ( ,00 PLN) 4 998,05 EUR (20 485,00 PLN) % finansowej realizacji umowy 99,75% 99,95% 1,43% 0,72% 4,93% 100% 0,70%

140 1. Budowa systemu Bazy Danych Topograficznych jako platformy Dolnośląskiego Systemu Informacji Przestrzennej - II etap realizacji beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego Projekt jest kolejnym etapem budowy Bazy Danych Topograficznych (TBD) dla części obszaru województwa dolnośląskiego, obejmującej swym zasięgiem tereny o największej aktywności inwestycyjnej oraz tereny o specjalnym znaczeniu dla działań na rzecz środowiska i ochrony przed skutkami klęsk żywiołowych i katastrof ekologicznych. W ramach projektu opracowano 297 arkuszy map topograficznych w systemie gis-owym TBD, które zostały włączone do wojewódzkiego zasobu geodezyjnego i kartograficznego i stanowią platformę Dolnośląskiego Systemu Informacji Przestrzennej. Udostępnianie map odbywa się poprzez internet. Projekt ma charakter strategiczny dla rozwoju Dolnego Śląska ze względu na upowszechnienie technologii informacyjnokomunikacyjnych. W wyniku projektu została uruchomiona 1 usługa on-line na poziomie 1 Informacja, 1 usługa on-line na poziomie 2 Interakcja i 1 usługa on-line na poziomie 3 dwustronna interakcja. Powstała udoskonalona baza danych. W rezultacie powstały 3 nowe miejsca pracy. Z usług on-line korzysta osób, a z publicznych baz danych może korzystać 120 przedsiębiorstw. Projekt został zakończony w 2012 r. i jest w trakcie rozliczania. 2. Dolnośląska e-szkoła beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego Projekt Dolnośląska e-szkoła jest pilotażowym przedsięwzięciem mającym na celu wdrożenie technologii informacyjnych i komunikacyjnych w wybranych szkołach województwa dolnośląskiego. Celem przedsięwzięcia jest opracowanie i wdrożenie projektu przejścia na wyższy etap rozwoju technologii informacyjnej w edukacji poprzez: - zastosowanie nowoczesnych rozwiązań technicznych (sieci radiowych, komputerów przenośnych, systemów interaktywnych). Rozwiązania te umożliwią swobodny dostęp do Internetu z każdego miejsca w szkole, nie tylko w pracowniach internetowych, jednoczesną aktywność wszystkich uczniów w czasie lekcji, - przygotowanie nauczycieli do osiągnięcia kolejnego etapu rozwoju kompetencji w zakresie technologii informacyjnej. Nauczyciele przejdą szkolenia, które umożliwią im połączenie technologii informacyjnej z przedmiotami, które wykładają, - udostępnienie nauczycielom odpowiednich stron internetowych i oprogramowania umożliwiającego także tworzenie własnych zasobów edukacyjnych. Platforma edukacyjna powoduje pełną personalizację dostępu i zawartości, współpracę różnych grup użytkowników oraz interakcję. Platforma przyczynia się do wsparcia kształcenia zawodowego wśród uczniów i nauczycieli. Projekt obejmuje dwa komplementarne z sobą zakresy rzeczowe. Pierwszy dotyczy zakupu platformy e-learningowej wraz ze stosownym oprogramowaniem i zasobami edukacyjnymi. Drugi natomiast obejmuje wyposażenie co najmniej 70 szkół publicznych w niezbędny sprzęt oraz oprogramowanie umożliwiające efektywne wdrożenie e-usług edukacyjnych zarówno w procesie nauczania, jak i uczenia się. Projekt ma charakter strategiczny, ponieważ pozwala na wdrażanie sieci efektywnych rozwiązań z zakresu ICT w kilkudziesięciu dolnośląskich szkołach. Dzięki temu projektowi szkoły stają się ośrodkami rozwoju lokalnego oraz kształcenia zawodowego. Regionalna e-platforma umożliwia wymianę informacji, doświadczeń i materiałów edukacyjnych oraz współpracę nauczycieli. W ramach projektu została zakupiona platforma edukacyjna oraz niezbędny sprzęt dla wyposażenia szkół, placówek edukacyjnych i bibliotek. Wdrożono również system biblioteczny ALEPH dla bibliotek. W wyniku realizacji projektu zostały uruchomione 4 usługi on-line na poziomie 2 Interakcja i 32 usługi on-line na poziomie 3 dwustronna interakcja. Powstały 2 udoskonalone bazy danych i 200 mobilnych pracowni komputerowych. Z aplikacji i usług teleinformatycznych korzysta 210 jednostek sektora publicznego, a liczba osób korzystających z usług on-line kształtuje się na poziomie Projekt został zakończony w 2012 r. i jest w trakcie rozliczania. 3. Regionalna platforma informacyjna dla mieszkańców i samorządów Dolnego Śląska "e-dolnyslask" beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego Celem głównym projektu jest stworzenie portalu, który będzie stanowić szerokie źródło informacji dotyczącej Dolnego Śląska. Przewiduje się również wbudowanie elementów transakcyjności na poziomie A2C, A2B, B2A, C2A, A2A (szeroko pojęty e-urząd). Planowana platforma informacyjna będzie adresowana nie tylko do mieszkańców Dolnego Śląska, samorządów regionu, ale także dla potencjalnych odwiedzających (turyści, inwestorzy, biznesmeni). Zadaniem platformy będzie dostarczanie informacji dotyczących regionu. Jednocześnie będzie pełnić rolę platformy promującej nasz region w Internecie. W wyniku realizacji projektu zostanie uruchomionych 5 usług on-line na poziomie 1 Informacja i 5 usług on-line na poziomie 2 Interakcja. Powstanie 7 udoskonalonych baz danych i zakupionych zostanie 19 zestawów 139

141 komputerowych. Z utworzonych aplikacji i usług teleinformatycznych korzystać będzie 100 jednostek sektora publicznego. Poniesienie głównych wydatków planowane jest w latach 2013 i Przewidywany termin zakończenia realizacji inwestycji to rok Modernizacja infrastruktury teleinformatycznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego Projekt polega na modernizacji istniejącej sieci teleinformatycznej w Urzędzie Marszałkowskim w zakresie: - budowy Centrum Przetwarzania Danych poprzez adaptację pomieszczenia, - modernizacji infrastruktury kablowej, - modernizacji i rozbudowy urządzeń aktywnych realizujących transmisję w sieci LAN urzędu, - wdrożenia nowej generacji serwerów usługowych, centralnego systemu pamięci masowej oraz centralnego systemu wykonywania kopii, - implementacji mechanizmów wirtualizacji zasobów, systemów i aplikacji. Projekt ma charakter strategiczny, ponieważ jego realizacja zapewni ciągłą i bezawaryjną pracę infrastruktury telekomunikacyjnej Urzędu Marszałkowskiego. W konsekwencji modernizacja infrastruktury teleinformatycznej usprawni działanie i zapobiegnie awariom technicznym. W wyniku realizacji projektu zakupione zostaną serwery, urządzenia sieciowe oraz powstanie 7 udoskonalonych baz danych. Zostanie uruchomiona 1 usługa on-line na poziomie 3 dwustronna interakcja. Liczba jednostek sektora publicznego korzystających z utworzonych aplikacji i usług teleinformatycznych wyniesie 150 sztuk, a liczba osób korzystających z usług on-line ukształtuje się na poziomie Poniesienie głównych wydatków oraz zakończenie realizacji projektu planowane są w roku Dolnośląska platforma wymiany informacji o bezpieczeństwie i porządku publicznym beneficjent Komenda Wojewódzka Policji we Wrocławiu Projekt ma na celu zapewnienie obywatelom powszechnego dostępu do informacji o bezpieczeństwie i porządku publicznym na terenie Dolnego Śląska. Przyczyni się on do wzrostu aktywności obywatelskiej w zakresie zwiększania bezpieczeństwa własnego i środowiska zamieszkania, poprzez stworzenie systemu sprawnej komunikacji elektronicznej pomiędzy obywatelem a jednostką Policji szczebla podstawowego (komendy miejskie, powiatowe i komisariaty Policji). W wyniku realizacji projektu zostaną uruchomione 3 usługi on-line na poziomie 1 Informacja, 2 usługi on-line na poziomie 2 Interakcja i 1 usługa on-line na poziomie 3 dwustronna interakcja. Powstaną ponadto 2 udoskonalone bazy danych. Możliwość używania podpisu elektronicznego uzyska 101 osób, a z usług on-line korzystać będzie osób. Poniesienie głównych wydatków oraz zakończenie realizacji projektu planowane są w roku Digitalizacja wniosków paszportowych Oddziału Paszportowego Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego beneficjent Dolnośląski Urząd Wojewódzki Projekt został zakończony w 2011 r. 7. System ostrzegania, alarmowania i informowania województwa dolnośląskiego - beneficjent Dolnośląski Urząd Wojewódzki Projekt polega na zaprojektowaniu i utworzeniu w Wojewódzkim Centrum Zarządzania Kryzysowego platformy serwerowej, umożliwiającej pełną koordynację działań oraz wymianę informacji pomiędzy służbami reagowania z terenu całego województwa dolnośląskiego, odpowiedzialnymi za zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom Dolnego Śląska w zakresie klęsk i zagrożeń. Na platformie zainstalowany zostanie system pozwalający na gromadzenie napływających z terenu danych, ich przetwarzanie, analizę i prezentację. Celem projektu jest umożliwienie pełnej koordynacji działań wszystkich służb zaangażowanych w zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańców Dolnego Śląska w sytuacjach kryzysowych oraz informowanie i ostrzeganie mieszkańców, z zagrożonych terenów. Objęcie jednym systemem teleinformatycznym wszystkich służb ma strategiczne znaczenie dla zwiększenia bezpieczeństwa społeczeństwa i infrastruktury Dolnego Śląska. Pełna koordynacja działań może przyczynić się do uniknięcie chaosu i zwiększenie skuteczności akcji ratunkowych. W wyniku realizacji projektu zostanie uruchomiona 1 usługa on-line na poziomie 1 Informacja oraz zakupione zostanie 220 szt. niezbędnego sprzętu. Z usługi teleinformatycznej korzystać będzie 300 jednostek sektora publicznego. Poniesienie głównych wydatków oraz zakończenie realizacji projektu planowane są w roku Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa dolnośląskiej sieci szkieletowej beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego 140

142 Istotną barierą rozwoju województwa, ograniczającą jego konkurencyjność są obszary wykluczenia cyfrowego, czyli obszary obecnie nieobjęte zasięgiem infrastruktury dostępu następnej generacji (NGA) i na których inwestorzy prywatni nie planują wybudowania takiej infrastruktury w ciągu najbliższych trzech 3 lat. Charakterystyką NGA jest minimalna przepływność na poziomie 30 Mb/s pozwalającą operatorowi na oferowanie kanału HD. Poniższe wykresy przedstawiają występowanie w województwie dolnośląskim tzw. białych, szarych i czarnych plam dla usług szerokopasmowych tradycyjnych i usług NGA (na podstawie analizy wykonanej w 2012 r. na potrzeby projektu Dolnośląskiej Sieci Szkieletowej). Dostępność sieci szerokopasmowej w województwie dolnośląskim: Kolorami oznaczono: białym - obszar tzw. białych plam, gdzie brak infrastrutkury szerokopasmowej szarym - obszar o częściowej infrastrukturze czarnym obszar o istniejącej infrastruturze szerokopasmowej 141

143 Mapa ilustrująca dostępność usług szerokopasmowych Dostępność zaawansowanych usług szerokopasmowych i infrastruktury wymaganej do ich dostarczania w województwie ogranicza się do obszarów gęściej zaludnionych, a na obszarach, które nie są atrakcyjne komercyjnie dla operatorów telekomunikacyjnych, infrastruktura szerokopasmowa jest niewystarczająca lub nie występuje wcale. W ramach Działania 2.1 zaplanowano realizację projektu pn. Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa dolnośląskiej sieci szkieletowej, którego beneficjentem jest Samorząd Województwa Dolnośląskiego. Projekt jest wpisany na listę Indykatywnego Wykazu Indywidualnych Projektów Kluczowych. Umowa o dofinansowanie opisywanego projektu została podpisana 29 stycznia 2013 r. Wartość projektu całkowita wartość projektu ,38 EUR ,00 PLN wydatki kwalifikowalne ,81 EUR ,31 PLN dofinansowanie ,74 EUR ,22 PLN środki własne ,62 EUR ,62 PLN Projekt na dzień notyfikacji do KE nie spełniał warunków tzw. projektu dużego, ponieważ według ówczesnego kursu EUR jego wartość całkowita wynosiła 49,3 mln EUR. Cel projektu Celem projektu jest przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu oraz likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego na terenie Dolnego Śląska - głównie na obszarach wiejskich i małych miast. Wybudowana zostanie regionalna sieć szerokopasmowa na obszarach białych i szarych, tj. obszarach najbardziej zagrożonych wykluczeniem cyfrowym. Budowa jednolitej infrastruktury teleinformatycznej pozwoli na zwiększenie dostępności do mediów elektronicznych, a także podniesie atrakcyjność obszarów dla operatorów telekomunikacyjnych świadczących usługę tzw. ostatniej mili. Otwarcie niedostępnego dotąd rynku spowoduje wzrost liczby inwestycji związanych z doprowadzeniem infrastruktury do odbiorcy końcowego, co wpłynie na zwiększenie dostępu do internetu dla instytucji, przedsiębiorstw i mieszkańców obszarów peryferyjnych zagrożonych wykluczeniem informacyjnym. 142

144 Projekt skupia sie na białych obszarach NGA oraz obszarach najbardziej zagrożonych wykluczeniem cyfrowym w odniesieniu do podstawowego, tradycyjnego dostępu szerokopasmowego do internetu, w którym tradycyjne białe obszary to takie, gdzie nie ma infrastruktury szerokopasmowej, a problematyczne tradycyjne obszarów szarych to te, gdzie występowanie pojedynczej infrastruktury szerokopasmowej nie przeciwdziała zawodności mechanizmów rynkowych. Przedmiot projektu Przedmiotem projektu jest budowa regionalnej sieci optycznej o charakterze szkieletowo-dystrybucyjnym o min. długość sieci km zawierającej 157 węzłów w sieci (w tym 9 węzłów szkieletowych, 82 węzły dystrybucyjne, 66 węzłów dostępu do sieci oraz 2 Centra Zarządzania Siecią) i blisko 600 punktów dystrybucji (pasywne punkty styku) na obszarach wykluczenia informacyjnego. Jako medium transmisyjne zastosowany zostanie światłowód jednomodowy. Ponad 90% tras znajduje się w pasie terenów kolejowych (grunty PKP SA), co ułatwia uzgodnienia (1 właściciel). Projekt będzie realizowany przede wszystkim na obszarach szczególnie zagrożonych wykluczeniem cyfrowym, a więc na terenach wiejskich i małych miast. Zgodnie z wytycznymi KE sieć będzie spełniać wymogi: neutralności technologicznej, otwartości w zakresie dostępu i skalowalności, jakie stawiane są sieciom Nowej Generacji. Projekt zakłada budowę infrastruktury teleinformatycznej, nie dublującej istniejących i planowanych zasobów należących do różnych komercyjnych operatorów. Obejmie ona elementy pasywne, takie jak: kanalizacja teletechniczna, kable światłowodowe, studnie, szafy i kontenery oraz elementy aktywne w ilości potrzebnej do uzyskania założonego celu projektu (przede wszystkim w węzłach szkieletowych i głównych węzłach dystrybucyjnych). Model eksploatacji sieci Właścicielem infrastruktury pozostaje beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego. Za eksploatację i sprzedaż usług odpowiada Operator Infrastruktury (wybrany w formule PPP). Umowa z Operatorem zapewni odpowiedni poziom usług oraz kontrolę właścicielską gwarantującą oczekiwane skutki społeczne podejmowanej interwencji i nie wymaga od administracji jednostek samorządu terytorialnego zaangażowania technicznego i finansowego w utrzymanie i zarządzanie siecią. DSS jest siecią otwartą oferująca infrastrukturę 143

145 telekomunikacyjną oraz hurtowe usługi IP dla wszystkich przedsiębiorców telekomunikacyjnych dostarczających usługi dostępu szerokopasmowego. Dostęp do sieci będzie umożliwiony w ustalonych punktach styku. W praktyce nie ma ograniczenia przepustowości sieci. Harmonogram działań w projekcie Z powodu wielkości, zakresu rzeczowego i stopnia skomplikowania zaplanowanych prac, budżet projektu i harmonogram realizacji podlegały kilkukrotnym modyfikacjom r. pozyskano prawo drogi: porozumienie z PKP S.A. (prawo do dysponowania nieruchomościami dla 95% trasy), postanowienia zarządów dróg (pozostałe 5% trasy) r. opiniowano wniosek przez Inicjatywę JASPERS r. opiniowano przez UKE wniosek w sprawie wykonywania działalności przez Województwo Dolnośląskie działalności w zakresie telekomunikacji wykonana została dokumentacja przygotowująca projekt: Inwentaryzacja infrastruktury, koniec 2011 r. koncepcja techniczna, Studium Wykonalności, OOŚ, Program Funkcjonalno-Użytkowy, specyfikacje wymagań technicznych, SIWZ r. przesłano do Komisji Europejskiej wniosek o dokonanie notyfikacji projektu maj/czerwiec 2012 r r. przeprowadzono konsultacje społeczne (zgłoszone uwagi nie miały wpływu na zmianę przyjętych założeń projektu) złożony został wniosek o dofinansowanie projektu do Regionalnego Programu Operacyjnego r. ogłoszono przetarg na inżyniera kontraktu (w trakcie wyboru) r. Komisja zatwierdziła decyzję notyfikacyjną r. wybrano wykonawcę w przetargu na zaprojektowanie i budowę sieci uzyskano wszystkie prawomocne decyzje o lokalizacji regionalnej sieci koniec 2012 r. szerokopasmowej (94 etapy) opracowano dwa elementy dokumentacji projektowej: projekt budowlany i wykonawczy Centrum Zarządzania Siecią oraz projekt techniczny części aktywnej DSS wraz koniec 2012 r. z projektem technicznym i planem wdrożenia systemów informatycznych zarządzania i monitoringu sieci r. wybrano projekt do dofinansowania i podpisano umowę o dofinansowanie IV kwartał 2013 r. I kwartał 2015 r. opracowanie dokumentacji budowlanej i wykonawczej planowane zakończenie realizacji projektu Projekt nie realizuje natomiast wskaźnika Liczba osób, które uzyskały dostęp do szerokopasmowego internetu (os.), ponieważ nie obejmuje on swoim zakresem podłączenia indywidualnych odbiorców do sieci, jak pierwotnie w fazie koncepcji zakładano. Koszty poniesione do r.: ,77 EUR ( ,46 PLN). Postęp rzeczowy realizacji Priorytetu 2 Tabela postępu rzeczowego dla Priorytetu 2 Społeczeństwo informacyjne przedstawia wartości określone na podstawie zawartych 74 umów o dofinansowanie (szacowana realizacja) oraz zatwierdzonych 46 wniosków o płatność końcową (realizacja). Wskaźniki Jednostka miary Wartość docelowa 2015 Szacowana realizacja według umów stan na Priorytet 2 Społeczeństwo informacyjne Wskaźniki produktu % realizacji według umów Realizacja według projektów zakończonych Stan na % realizacji według projektów zakończonych Liczba projektów realizowanych w zakresie społeczeństwa informacyjnego szt ,71% 46 65,72% w tym: Liczba projektów dotyczących e-usług szt ,00% ,78% Liczba osób, które uzyskały dostęp do szerokopasmowego internetu Wskaźniki rezultatu osoby ,71% 0 0,00% 144

146 Wskaźniki Jednostka miary Wartość docelowa Szacowana realizacja według umów stan na % realizacji według umów Realizacja według projektów zakończonych Stan na % realizacji według projektów zakończonych w tym: na obszarach wiejskich osoby ,91% 0 0,00% Liczba nowych węzłów dostępowych szt ,33% 0 0,00% w posiadaniu administracji publicznej Na koniec okresu sprawozdawczego w ramach Priorytetu 2 Społeczeństwo informacyjne zakontraktowana została alokacja na poziomie 54,47%. Ponadto wartość dofinansowania z EFRR w projektach zakończonych wyniosła 7,92% alokacji Priorytetu. W związku z powyższym odnotowano postęp w realizacji wskaźników, który na obecnym etapie wdrażania RPO WD pozwala stwierdzić, iż założone dla Priorytetu 2 cele są systematycznie i konsekwentnie realizowane. Analizę wskaźników osiągniętych w projektach, dla których zatwierdzono wnioski o płatność końcową oraz wskaźniki wykazane w umowach o dofinansowanie przedstawiono poniżej. Liczba projektów realizowanych w zakresie społeczeństwa informacyjnego wartość docelowa 70 szt. szacowana realizacja 74 szt. 105,71% wartości docelowej projekty zakończone 46 szt. 65,72% wartości docelowej w tym Liczba projektów dotyczących e-usług wartość docelowa 36 szt. szacowana realizacja 63 szt. 175,00% wartości docelowej projekty zakończone 46 szt. 127,78% wartości docelowej Wartość szacunkowa na podstawie podpisanych umów zakłada realizację 74 projektów w zakresie społeczeństwa informacyjnego (105,71% wartości docelowej), w tym 63 projektów dotyczących e-usług (175,00% wartości docelowej). Zrealizowano 46 projektów (65,72% wartości docelowej), wszystkie dotyczą e- usług (127,78% wartości docelowej). Przekroczenie wartości docelowej wskaźnika Liczba projektów dotyczących e-usług w przypadku szacowanej realizacji wynika z faktu, iż są realizowane projekty o niższej wartości niż zakładano przy programowaniu wartości docelowych wskaźnika. Pozwala to na realizację większej liczby projektów. Liczba osób, które uzyskały dostęp do szerokopasmowego Internetu wartość docelowa osób szacowana realizacja osoby 51,71% wartości docelowej projekty zakończone 0 osób 0,00% wartości docelowej w tym na obszarach wiejskich wartość docelowa osób szacowana realizacja osób 40,91% wartości docelowej projekty zakończone 0 osób 0,00% wartości docelowej Z podpisanych umów wynika, że dostęp do szerokopasmowego Internetu uzyska osoby (51,71% wartości docelowej), w tym osób na obszarach wiejskich (40,91% wartości docelowej). Do końca 2012 r. nie zakończył się żaden projekt wdrażający te wskaźnik. Brak realizacji wskaźnika wynika z trudności przy przygotowaniu i wdrażaniu projektów związanych z budową sieci szerokopasmowych w ramach 4 zakończonych naborów podpisanych zostało jedynie 11 umów. Przyczyn można szukać w opóźnieniu w uruchamianiu naborów w związku z brakiem do 2010 r. uregulowań w zakresie pomocy publicznej, a przyjęte rozporządzenie nie objęło jako beneficjentów jednostek samorządu terytorialnego, co zniechęciło jednostki samorządu terytorialnego do realizacji tego typu projektów pomimo wykazywanego wcześniejszego zainteresowania, ze względu na wymóg indywidualnej notyfikacji przez Komisję. Dnia r. podpisana została umowa o dofinansowanie projektu Samorządu Województwa pn. Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa dolnośląskiej sieci szkieletowej, którego realizacja miała wpłynąć pozytywnie na wartość wskaźnika powyższego wskaźnika. Jednak w wyniku analizy różnych wariantów realizacyjnych, przyjęto rozwiązania zakładające udostępnienie powstałej infrastruktury operatorom

147 telekomunikacyjnym (dostęp hurtowy). W związku z powyższym niemożliwa do zweryfikowania jest liczba osób, która korzysta z szerokopasmowego internetu wykorzystując dotychczasową infrastrukturę sieciową operatora, a która sieć szkieletową powstałą w ramach DSS. Ponadto w wyniku rozwoju mobilnego dostępu do internetu następuje zmniejszenie popytu na dostęp do szerokopasmowego internetu przy jednoczesnym zwiększeniu zapotrzebowania na usługi nowej generacji o znacznie większej przepustowości. Liczba nowych węzłów dostępowych w posiadaniu administracji publicznej wartość docelowa 300 szt. szacowana realizacja 22 szt. 7,33% wartości docelowej projekty zakończone 0 szt. 0,00% wartości docelowej Brak realizacji wskaźnika wynika z faktu, że nie zakończył się żaden projekt wdrażający ten wskaźnik. Jak wskazano powyżej, trudności w realizacji wynikają z późnego wprowadzenia programów w zakresie pomocy publicznej oraz nieobjęcie nimi jednostek samorządu terytorialnego. Zaistniała również konieczność dostosowania zakresu projektu (rozwiązań technicznych) do wspólnotowych przepisów dotyczących pomocy publicznej warunkujących pozytywne zakończenie procesu indywidualnej notyfikacji przez Komisję. Istotne znaczenie miał również rozwój technologii telekomunikacyjnej, w tym m.in. sieci nowej generacji (NGA). Na wartość ww. wskaźnika znaczący wpływ będzie miała realizacja projektu pn. Dolnośląska Sieć Szkieletowa, dla którego umowa została podpisana w 2013 r. Nowe miejsca pracy powstałe w wyniku zrealizowania projektów W ramach Priorytetu 2 Społeczeństwo informacyjne wśród dotychczas podpisanych umów zakłada się utworzenie 38,5, w tym 19,5 etatu przeznaczono dla kobiet. Według stanu na dzień r. utworzono 25 miejsc pracy, w tym 17 etatów dla kobiet. Realizacja celów Głównym celem Priorytetu 2 jest wspieranie konkurencyjności województwa dolnośląskiego poprzez rozwój szeroko rozumianej regionalnej i lokalnej infrastruktury informacyjnej. Podstawowym zadaniem Priorytetu jest zmniejszenie dysproporcji regionalnych w dostępie do internetu, a co się z tym wiąże, także do informacji i usług świadczonych drogą elektroniczną. Obszarem wsparcia są objęte regionalne i lokalne sieci zapewniające szerokopasmowy dostęp do Internetu. Dofinansowana w tym zakresie będzie budowa, rozbudowa i modernizacja sieci szkieletowych i dostępowych wraz z wyposażeniem ośrodków administrujących. Wdrażanie Priorytetu 2 Społeczeństwo informacyjne przyczyni się do realizacji pierwszego celu szczegółowego Programu Wzrost aktywności gospodarczej opartej o wiedzę i innowacyjność. Sytuacja w zakresie komputeryzacji i informatyzacji województwa dolnośląskiego poprawia się z roku na rok. Począwszy od roku 2007 systematycznie wzrasta odsetek gospodarstw domowych wyposażonych w komputer z dostępem do internetu. W roku 2006 wskaźnik ten wynosił 28,4%, w roku ,2%, w roku ,4%, w roku ,6%, w roku ,3%, a w roku ,9%. Do końca 2012 r. zrealizowano 46 projektów w zakresie społeczeństwa informacyjnego, wszystkie zrealizowane projekty dotyczą e-usług. Na podstawie podpisanych umów można się spodziewać, że niemal 130 tys. osób uzyska dostęp do internetu szerokopasmowego (w tym 30,7 tys. na terenach wiejskich) i powstaną 22 nowe węzły dostępowe w posiadaniu administracji publicznej. Dane ulegną zmianie po podpisaniu kolejnych umów o dofinansowanie projektów, w tym w zakresie projektu indywidualnego pn. Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa dolnośląskiej sieci szkieletowej. Efekty rzeczowe - wdrożono 24 wewnętrzne systemy zarządzania w jednostkach publicznych Elektronicznego Obiegu Dokumentów (EOD) z komponentami, jak: elektroniczna skrzynka podawcza (ESP), elektroniczne biuro obsługi interesanta (EBOI), - wdrożono/udoskonalono 2 systemy biblioteczne z 16 licencjami ALEPH, - uruchomiono 338 elektronicznych usług publicznych takie jak: e-administracja, e-rekrutacja (do szkół podstawowych, gimnazjów i przedszkoli), e-kultura, e-muzeum, e-turystyka, e-informacja. Komponenty e- administracji zintegrowane są z platformą e-puap i e-puap 2. Korzysta z nich 109 jednostek sektora publicznego, - udostępniono on-line 23 bazy publiczne, z których korzysta obywateli i 231 przedsiębiorstw - stworzono/udoskonalono 85 baz danych, - utworzono 1 portal oświatowy Platforma edukacyjna Droga Edukacyjna Ucznia z modułami jak: Dziennik elektroniczny, Planowanie Lekcji, Finanse, Kadry, Płace, 146

148 - wybudowano lub przebudowano 14 sieci teleinformatycznych, - udostępniono 25 infokiosków, - wdrożono 106 podpisów elektronicznych. Równość szans kobiet i mężczyzn W ramach Priorytetu 2 Społeczeństwo informacyjne realizowane są 69 projekty pozytywnie wpływające na politykę równych szans, w szczególności w aspekcie poprawy dostępu różnych grup społecznych i zawodowych, w tym mieszkańców, osób niepełnosprawnych, osób starszych, młodzieży uczącej się, do technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Projekty te dotyczą w szczególności budowy sieci i e-usług. Informacja została zamieszczona w Sprawozdaniu w pkt Zasada równości szans. Cross-financing W ramach Priorytetu 2 wypłacono beneficjentom w ramach mechanizmu cross-financing środki w wysokości ,40 EUR. Pozostałe informacje zostały zamieszczone w pkt Cross-financing. Komplementarność Analiza poszczególnych obszarów wsparcia w ramach RPO WD, w kontekście diagnozowania komplementarności międzyprogramowej ukazuje komplementarności Priorytetu 2 z Programem Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka (PO IG). Zapisy programowe wskazują, iż projekty o charakterze regionalnym realizowane w ramach Działania 2.1 oraz 2.2 RPO WD, będą komplementarne wobec działań PO IG dotyczących budowy elektronicznej administracji oraz zwiększana innowacyjności gospodarki. Ponadto projekty przewidziane do realizacji w ramach Działania 2.2 korelują z Działaniem 5.2 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL), które dotyczy wzmocnienia potencjału administracji samorządowej. Powiązanie Działań podejmowanych w ramach Priorytetu 2 z innymi programami finansowanymi z funduszy UE ukazuje poniższa tabela. Komplementarność międzyprogramowa w ramach Priorytetu 2 RPO WD Priorytet 2 RPO WD PO IG PO IŚ PO KL PROW PO RYBY Działanie 2.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego Działanie 2.2 Rozwój usług elektronicznych Opracowanie własne - na podstawie zapisów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata , a także wyników badania przeprowadzonego na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego na temat komplementarności wsparcia z PO KL z innymi programami UE 147

149 Interwencje podejmowane w ramach Działania 2.1 i 2.1 RPO WD wykazują komplementarność względem siebie, jak również z działaniami podejmowanymi w ramach Priorytetu 1, 6, 7, 8 oraz 9. Komplementarność wewnątrzprogramową w Priorytecie 2 przedstawia poniższa tabela - oznaczono kolorem szarym: Komplementarność wewnątrzprogramowa w ramach Priorytetu 2 RPO WD Priorytet 2 RPO WD 1. Przedsiębiorstwa i innowacyjność 2. Społeczeństwo informacyjne 3. Transport 4. Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne 5. Energetyka 6. Turystyka i kultura 7. Edukacja 8. Zdrowie 9. Miasta Działanie 2.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego Działanie 2.2 Rozwój usług elektronicznych Opracowanie własne - na podstawie zapisów Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata Mając na względzie identyfikacje obszarów, w których beneficjenci wskazywali na komplementarność projektów, przeanalizowano wnioski o dofinansowanie w projektach zakontraktowanych do końca 2012 r. W wyniku przedmiotowej analizy stwierdzono, że 64,86% projektów z Priorytetu 2 deklaruje komplementarność projektu, w tym najwięcej komplementarność wewnętrzprogramową w ramach RPO WD 43,75%. Nie mniej jednak należy mieć na uwadze, że beneficjenci nie zawsze właściwe interpretowali pojęcie komplementarność, rozumianą jako powiązanie projektów zmierzające do osiągnięcia określonych celów. Identyfikacja rzeczywistej komplementarności projektów, a co za tym idzie również efektów synergii, wymaga wnikliwej analizy każdego z przedsięwzięć. Komplementarność projektów w ramach Priorytetu 2 RPO WD, na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie przedstawia poniższa tabela. Komplementarność projektów w Priorytecie 2 wg źródła pochodzenia środków Liczba projektów Projekty realizowane w ramach Priorytetu % Projekty deklarujące komplementarność, w tym 48 64,86% deklarujące komplementarność wewnątrzprogramową (RPO WD) 21 43,75% deklarujące komplementarność zewnątrzprogramową, w tym: 27 60,00% z Programem Operacyjnym Kapitał Ludzki (PO KL) 3 6,67% z Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ) 1 2,22% z Programem Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka (PO IG) 3 6,67% z Zintegrowanym Programem Operacyjnym Rozwoju Regionalnego (ZPORR) 15 31,25% z innymi 21 43,75% % Opracowanie własne - na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie Ewaluacje Instytucja Zarządzająca nie przeprowadzała badań ewaluacyjnych w zakresie właściwym dla Priorytetu 2 Społeczeństwo informacyjne. 148

150 Realizacja zaleceń i rekomendacji Komisji Europejskiej odnoszących się do Priorytetu Komisja Europejska w piśmie z dn r. zwróciła uwagę, że postęp Programu nie jest jednolity we wszystkich osiach priorytetowych, co jest widoczne m.in. w Priorytecie 2 Społeczeństwo informacyjne, w zakresie infrastruktury szerokopasmowej. Działania podjęte przez IZ RPO w tym aspekcie zostały przedstawione w pkt Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi. Ponadto w styczniu 2013 r. została podpisana umowa na budowę Dolnośląskiej Sieci Szkieletowej, co powoduje wzrost zakontraktowanych środków do 92,12% alokacji. Projekt został przedstawiony przy opisie projektów indywidualnych realizowanych w ramach Priorytetu 2. Rekomendacje Instytucji Zarządzającej W okresie sprawozdawczym Instytucja Zarządzająca nie wydała rekomendacji w zakresie Priorytetu 2 Społeczeństwo informacyjne. Podsumowanie Według stanu na r. zakontraktowane umowy zaangażowały 54,47% alokacji Priorytetu, jednak po podpisaniu w styczniu 2013 r. umowy na projekt Dolnośląskiej Sieci Szkieletowej (dofinansowanie 36,54 mln EUR), udział zaangażowanej w kontraktacji alokacji wzrośnie do 92,12%. Ponadto pod koniec 2012 r. IZ RPO przeprowadziła 2 nabory: w ramach Działania 2.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego (alokacja 2,69 mln EUR) oraz Działania 2.2 Rozwój usług elektronicznych (alokacja 2,54 mln EUR). Wypłacone beneficjentom środki kształtują się na poziomie 27,47% alokacji Priorytetu, niemniej jednak w 2012 r. nastąpił znaczny ich wzrost i zgodnie z przyjętymi harmonogramami realizacji projektów będzie następował sukcesywny wzrost płatności. Udział zakończonych projektów wynosi 7,92% alokacji Priorytetu, zaznaczyć jednak należy, że większość projektów o dużej kwocie dofinansowania kończy się w 2013 r Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi Problem z projektami na budowę sieci szerokopasmowych Problem w efektywnej realizacji Priorytetu 2 dotyczy wdrażania Działania 2.1, w szczególności projektów z zakresu budowy infrastruktury sieci szerokopasmowych. Pomimo zainteresowania beneficjentów naborami, jedną z najistotniejszych kwestii opóźniających uruchamianie konkursów był brak uregulowań krajowych dotyczących pomocy publicznej, które weszły w życie dopiero w 2010 r. Przyjęte rozporządzenie w sprawie udzielania pomocy na inwestycje w zakresie infrastruktury telekomunikacyjnej w ramach regionalnych programów operacyjnych definiuje jako beneficjentów pomocy jedynie przedsiębiorców telekomunikacyjnych, wobec czego projekty składane przez pozostałych beneficjentów (jednostki samorządu terytorialnego) podlegają indywidualnej notyfikacji przez Komisję Europejską. W konsekwencji beneficjentów czeka perspektywa złożonego i długotrwałego procesu zatwierdzania projektów, którego wynik trudno przewidzieć. Nawet przyjęcie przez IK RPO modelu wspólnej notyfikacji wielu projektów (z różnych województw) w trybie pomocy ad hoc, czyli poza programem pomocowym jako pomocy sektorowej, nie odniosło pozytywnego skutku. Pomimo tego, że przeprowadzony w 2010 r. nabór na budowę sieci telekomunikacyjnych skierowany do jednostek samorządu terytorialnego cieszył się dużym wstępnym zainteresowaniem beneficjentów (propozycje zgłosiło 13 beneficjentów na 220% alokacji na nabór), to przedłużający się proces oceny oraz ww. utrudnienia związane z koniecznością notyfikacji doprowadziły do rezygnacji beneficjentów z realizacji projektów i nie podpisania żadnej umowy. Z kolei w konkursie przeprowadzonym dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych w 2011 r., pomimo przeprowadzonych przez IZ RPO informacyjnych spotkań z operatorami telekomunikacyjnymi zakończonych deklaracjami złożenia wniosków do konkursu, największy operator wycofał się z udziału w konkursie. W ostatnim naborze przewidzianym na sieci szerokopasmowe (również dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych) zakończonym r., ocenie formalnej poddano wszystkie 5 złożonych wniosków na wartość EFRR ok. 2,7 mln EUR (11 mln PLN), co niemal wyczerpuje środki pozostające do zakontraktowania w ramach Działania 2.1 (przy założeniu, że wszystkie wnioski zostaną pozytywnie ocenione i otrzymają dofinansowanie). Problem braku realizacji wskaźników w Priorytecie 2 Problem dotyczy dwóch wskaźników rezultatu Liczba osób, które uzyskały dostęp do szerokopasmowego internetu oraz Liczba nowych węzłów dostępowych w posiadaniu administracji publicznej. Brak ich realizacji wynika z trudności przy przygotowaniu i wdrażaniu projektów związanych z budową sieci szerokopasmowych 149

151 w ramach ogłoszonych 4 naborów podpisanych zostało jedynie 9 umów (dla 3 wniosków złożonych w ramach naboru ogłoszonego w 2012 r. nie zakończono oceny). Przyczyn można szukać w opóźnieniu w uruchamianiu naborów w związku z brakiem do 2010 r. uregulowań w zakresie pomocy publicznej. Przyjęte rozporządzenie nie objęło jako beneficjentów jednostek samorządu terytorialnego, co zniechęciło jst do realizacji tego typu projektów pomimo wykazywanego wcześniejszego zainteresowania, ze względu na wymóg indywidualnej notyfikacji przez Komisję. Ponadto wartości wskaźników były szacowane na etapie programowania z uwzględnieniem założeń projektowych dotyczących budowy dolnośląskiej sieci szkieletowej (DSS). W odniesieniu do wskaźnika Liczba osób, które uzyskały dostęp do szerokopasmowego internetu, w wyniku analizy przez wnioskodawcę różnych wariantów realizacyjnych, przyjęto rozwiązania zakładające udostępnienie powstałej infrastruktury operatorom telekomunikacyjnym (dostęp hurtowy). W związku z powyższym niemożliwa do zweryfikowania jest liczba osób, która korzysta z szerokopasmowego internetu wykorzystując dotychczasową infrastrukturę sieciową operatora, a która sieć szkieletową powstałą w ramach DSS. Ponadto w wyniku rozwoju mobilnego dostępu do internetu następuje zmniejszenie popytu na dostęp do szerokopasmowego internetu przy jednoczesnym zwiększeniu zapotrzebowania na usługi nowej generacji o znacznie większej przepustowości. W ramach wskaźnika Liczba nowych węzłów dostępowych w posiadaniu administracji publicznej, brak realizacji wskaźnika wynika z konieczności dostosowania zakresu projektu (rozwiązań technicznych) do wspólnotowych przepisów dotyczących pomocy publicznej warunkujących pozytywne zakończenie procesu indywidualnej notyfikacji przez Komisję. Istotne znaczenie miał również rozwój technologii telekomunikacyjnej, w tym m.in. sieci nowej generacji (NGA) i zmian założeń podczas tworzenia dokumentacji projektowej przez wnioskodawcę. 3.3 Priorytet 3. Rozwój infrastruktury transportowej na Dolnym Śląsku (Transport) Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) INFORMACJA NA TEMAT FIZYCZNYCH I FINANSOWYCH POSTĘPÓW PRIORYTETU 150

152 W ramach Priorytetu 3 Transport według stanu na dzień r. podpisano 68 umów o dofinansowanie (w tym 11 w okresie sprawozdawczym) o wartości dofinansowania z EFRR ,12 EUR ( ,20 PLN), co stanowi 93,41% alokacji przeznaczonej na realizację Priorytetu. W ramach Priorytetu 3 Transport rozwiązano jedną umowę. Na rzecz beneficjentów dokonano płatności o wartości dofinansowania z EFRR ,05 EUR ( ,44 PLN), co stanowi 44,60% alokacji. W ramach Priorytetu 3 Transport zakończyła się realizacja 33 projektów (w tym 11 w okresie sprawozdawczym). Wartość dofinansowania z EFRR zakończonych projektów wynosi ,77 EUR ( ,98 PLN), co stanowi 18,82% alokacji dla Priorytetu. Liczba/wartość projektów Alokacja na Priorytet Podpisane umowy Projekty zakończone Płatności przekazane beneficjentom Środki do zakontraktowania Liczba Wartość dofinansowania z EFRR [EUR] , , , ,88 % alokacji - 93,41% 18,82% 44,60% 6,59% Wartość projektów realizowanych na obszarze wiejskim i małych miast w podpisanych umowach w ramach Priorytetu 3 Transport wynosi ,85 EUR ( ,55 PLN) środków EFRR, co stanowi 47,94%. Wartość ta przekracza poziom, jaki został wyznaczony dla tego Priorytetu (38%) w Szczegółowym Opisie Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata W ramach Priorytetu 3 realizowany jest projekt duży w rozumieniu art. 39 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006, który jest inwestycją Samorządu Województwa Dolnośląskiego realizowaną przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu pn. Budowa drogi wojewódzkiej od drogi krajowej nr 94 do drogi wojewódzkiej nr 455 wraz z ich węzłami. Umowa została podpisana r. Całkowita wartość projektu wynosi ,17 EUR, w tym dofinansowanie z EFRR ,38 EUR. Szczegółowe informacje na temat tego projektu przedstawione zostały w punkcie 5 sprawozdania Programy EFRR/FS: Duże projekty. Informacje na temat postępów rzeczowych znajdują się w załączniku nr IV do sprawozdania Tabela 4. Postęp fizyczny wg Priorytetów RPO WD. ANALIZA JAKOŚCIOWA Informacja o przeprowadzonych i planowanych w ramach Priorytetu konkursach W ramach Priorytetu 3 Transport według stanu na dzień r. przeprowadzono 9 naborów wniosków o dofinansowanie (wszystkie w trybie systemowym) o łącznej alokacji z EFRR w wysokości EUR. Stanowi to 62,29% alokacji przeznaczonej na realizację Priorytetu. Środki w wysokości ,06 EUR (38% alokacji) przeznaczono na realizację projektów z Indykatywnego Wykazu Indywidualnych Projektów Kluczowych. W okresie sprawozdawczym ogłoszone zostały trzy nabory na kwotę alokacji EUR, ponadto kontynuowano jeden nabór uruchomiony w poprzednim okresie sprawozdawczym na kwotę alokacji ,00 EUR. 151

153 Nabór Zakup nowych, przyjaznych dla środowiska środków transportu zbiorowego do obsługi istniejących i planowanych linii tramwajowych i autobusowych; Zakup pojazdów ciężkiego pogotowia technicznego; Zakup urządzeń oraz budowy i modernizacji infrastruktury niezbędnej do uruchomienia nowych linii. Budowa i modernizacja dróg w celu poprawy połączeń tranzytowych przez miasta Budowa dróg gminnych i powiatowych w celu poprawy dostępności ośrodków rozwoju gospodarczego Budowa i modernizacja dróg w celu poprawy połączeń z siecią TEN-T, drogami krajowymi, połączeń tranzytowych przez miasta, dostępności do miejsc atrakcyjnych turystycznie budowa i modernizacja obwodnic miast i miejscowości Budowa i modernizacja dróg w celu poprawy połączeń z siecią TEN-T, drogami krajowymi, połączeń tranzytowych przez miasta, dostępności do miejsc atrakcyjnych turystycznie, poprawy dostępności ośrodków rozwoju gospodarczego, budowa i modernizacja obwodnic miast i miejscowości Budowa i modernizacji dróg (przede wszystkim o dużym natężeniu ruchu) w celu poprawy jakości połączeń z siecią TEN-T oraz innymi drogami krajowymi; budowy i modernizacji obwodnic miast i miejscowości; Budowa i modernizacja dróg w celu poprawy połączeń z siecią TEN-T, drogami krajowymi, Likwidacja ograniczeń wynikających z braku lub złego stanu sieci kolejowej (wyłącznie projekty o dużym znaczeniu dla regionu);modernizacja dworców, przystanków kolejowych wyłącznie w celu dostosowania ich do potrzeb osób niepełnosprawnych Alokacja na nabór [EUR] Złożone wnioski w trybie preselekcji dla naborów systemowych % Liczba alokacji na nabór Złożone wnioski Liczba % alokacji na nabór Nabory ogłoszone i niezakończone w 2012 r. Działanie 3.3. Transport miejski i podmiejski po ocenie formalnej Liczba wniosków po ocenie merytorycznej wybranych do dofinansowania , Nabory zakończone Działanie 3.1. Infrastruktura drogowa ,22% 3 121,65% ,24% ,83% Podpisane umowy ,82% ,77% ,34% 3 103,46% % 1 99,10% ,31% 9 167,52% Działanie 3.2 Transport i infrastruktura kolejowa ,94% 2 99,86%

154 Nabór Zakup nowych, przyjaznych dla środowiska środków transportu zbiorowego, zakup pojazdów ciężkiego pogotowia technicznego, zakup urządzeń oraz budowa i modernizacja infrastruktury towarzyszącej Alokacja na nabór [EUR] Złożone wnioski w trybie preselekcji dla naborów systemowych % Liczba alokacji na nabór Złożone wnioski Liczba % alokacji na nabór Działanie 3.3. Transport miejski i podmiejski po ocenie formalnej Liczba wniosków po ocenie merytorycznej wybranych do dofinansowania ,10% 6 124,08% W roku 2013 nie planuje się nowych naborów ze względu na wyczerpanie alokacji w ramach Priorytetu. Rozkład projektów realizowanych w ramach Priorytetu na obszary realizacji, typy projektów i typy beneficjentów Według stanu na dzień r. w ramach Priorytetu 3 realizowano 68 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,12 EUR ( ,20 PLN). W ramach Priorytetu realizowane są projekty przede wszystkim w zakresie: - budowy i modernizacji dróg w celu poprawy jakości połączeń z siecią TEN-T oraz innymi drogami krajowymi, obwodnic miast i miejscowości; poprawiających dostępność do specjalnych stref ekonomicznych, parków technologicznych i przemysłowych jak i do miejsc atrakcyjnych turystycznie o znaczeniu regionalnym lub ponadregionalnym (działanie 3.1) - 58 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,51 EUR ( ,67 PLN), - zakupu taboru kolejowego wykorzystywanego w regionalnych przewozach pasażerskich, modernizacji dworców, przystanków kolejowych w celu dostosowania ich do potrzeb osób niepełnosprawnych (działanie 3.2) - 3 projekty o wartości dofinansowania z EFRR ,06 EUR ( ,40 PLN), - zakupu przyjaznych dla środowiska środków transportu zbiorowego jak i środków transportu kolejowego wyłącznie dla potrzeb komunikacji miejskiej i podmiejskiej, budowy i modernizacji infrastruktury niezbędnej do uruchomienia nowych linii jak i infrastruktury towarzyszącej, np. węzłów przesiadkowych oraz infrastruktury systemów centralnego sterowania ruchem, dystrybucji biletów, informacji, monitoringu bezpieczeństwa (działanie 3.3) - 7 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,55 EUR ( ,13 PLN). Rozkład terytorialny projektów Rozkład projektów realizowanych w Priorytecie 3 według obszaru realizacji prezentuje poniżej zamieszczona tabela. Przewaga obszaru miejskiego w prezentowanej tabeli wynika z realizacji wielu projektów dotyczących przebudowy ulic miast będących fragmentami dróg lokalnych i regionalnych ułatwiających tranzyt przez miasto. Znaczący jest udział projektów realizowanych na obszarach wiejskich, które obejmują także obszary defaworyzowane. Projekty realizowane w ramach Priorytetu 3 sprzyjają poprawie jakości infrastruktury transportowej także na terenach oddalonych od stolicy regionu. Wzmocnieniu ulega sieć połączeń transportowych wewnątrz województwa. Obszar realizacji Wartość dofinansowania Udział % obszaru realizacji z EFRR [EUR] w wartości dofinansowania z EFRR Obszar miejski ,79 52,25% Obszar wiejski ,11 38,56% Obszar górski 0 0,00% Nie dotyczy ,22 9,19%* Razem ,12 100,00% *dotyczy projektów realizowanych na obszarze całego województwa dolnośląskiego Podpisane umowy 153

155 Rozkład realizowanych projektów w poszczególnych powiatach województwa prezentuje poniższa tabela. Powiat Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % w wartości dofinansowania z EFRR Powiat bolesławiecki , , ,80 1,22% 4 Powiat dzierżoniowski , , ,21 4,23% 3 Powiat głogowski , , ,88 0,46% 1 Powiat górowski 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat jaworski , , ,52 0,34% 2 Powiat jeleniogórski , , ,16 3,42% 4 Powiat kamiennogórski 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat kłodzki , , ,30 5,76% 4 Powiat legnicki , , ,61 0,59% 3 Powiat lubański , , ,38 0,32% 1 Powiat lubiński , , ,14 1,99% 2 Powiat lwówecki 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Miasto Jelenia Góra , , ,66 5,28% 3 Miasto Legnica , , ,02 7,64% 3 Miasto Wrocław , , ,17 11,37% 6 Powiat milicki , , ,37 0,30% 1 Powiat oleśnicki , , ,09 0,48% 1 Powiat oławski , , ,30 0,66% 2 Powiat polkowicki 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat strzeliński , , ,37 0,23% 1 Powiat średzki , , ,52 0,20% 1 Powiat świdnicki , , ,14 8,15% 4 Powiat trzebnicki , , ,01 0,24% 1 Powiat wałbrzyski , , ,12 6,17% 8 Powiat wołowski 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat wrocławski , , ,29 7,87% 3 Powiat ząbkowicki , , ,45 2,68% 4 Powiat zgorzelecki , , ,85 1,10% 2 Powiat złotoryjski 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 woj. dolnośląskie* , , ,78 29,30% 4 RAZEM , , ,12 100,00% 68 *W ramach kategorii województwo dolnośląskie ujęto projekty realizowane na terenie więcej niż jednego powiatu. Liczba umów Z powyższego zestawienia wynika względnie równomierny rozkład terytorialny projektów realizowanych w Priorytecie 3. Na terenie województwa realizowane są istotne z punktu widzenia spójności terytorialnej regionu projekty, takie jak np. Budowa drogi wojewódzkiej od drogi krajowej nr 94 do drogi wojewódzkiej nr 455 wraz z ich węzłami (dofinansowanie z EFRR ponad 39 mln EUR), czy też Budowa mostu na rzece Odrze w m. Brzeg Dolny wraz z drogami dojazdowymi (dofinansowanie z EFRR ponad 20 mln EUR). Ogromne znaczenie mają ponadto projekty polegające na budowie/modernizacji obwodnic miast i dróg o dużym natężeniu ruchu. Równocześnie z inwestycjami drogowymi prowadzone są działania wspierające korzystanie z komunikacji miejskiej i kolejowej. Mapa projektów drogowych znajduje się w załączniku nr XIV do sprawozdania. Podział na sektory wsparcia Sektor wsparcia Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % w wartości dofinansowania z EFRR droga gminna (działanie 3.1) , , ,69 2,89% 7 droga powiatowa (działanie 3.1) , , ,33 8,57% 12 budowa mostu (działanie 3.1) , , ,95 11,01% 2 przebudowa ulic miasta (działanie Liczba umów 11,41% ) , , ,00 obwodnica miasta (działanie 3.1) , , ,68 11,99% 8 droga wojewódzka (działanie 3.1) , , ,85 31,22% 6 154

156 Sektor wsparcia Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % w wartości dofinansowania z EFRR zakup taboru kolejowego (działanie 3.2) , , ,45 2,72% 1 modernizacja linii kolejowej (działanie 3.2) , , ,61 5,94% 2 transport miejski - komunikacja miejska (działanie 3.3) , , ,55 14,25% 7 Razem , , ,12 100,00% 68 Liczba umów Najwięcej projektów realizowanych w ramach Priorytetu 3 dotyczy przebudowy ulic miast (projekty ułatwiające tranzyt przez miasto) oraz dróg powiatowych. Projekty o największej wartości dofinansowania z EFRR znajdują się w kategorii drogi wojewódzkie oraz obwodnice miast, co potwierdza ich znaczenie dla wspierania spójności terytorialnej regionu. Podział na typy beneficjentów Typ beneficjenta jednostka organizacyjna jst zarządca infrastruktury transportowej przedsiębiorca lub przedsiębiorstwo jednostka samorządu terytorialnego Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] Udział % w wartości dofinansowania z EFRR , , ,45 0,86% , , ,22 3,17% , , ,66 14,21% 6 Liczba umów , , ,79 81,77% 60 Razem , , ,12 100,00% 68 Charakterystyczne dla Priorytetu 3 jest to, że w większości projekty są realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego. Realizują one wszystkie projekty w ramach Działań 3.1 Infrastruktura drogowa i 3.2 Transport i infrastruktura kolejowa. W Działaniu 3.3 Transport miejski i podmiejski beneficjentami są 4 przedsiębiorstwa (spółki komunalne) i jeden zarządca infrastruktury transportowej. Projekty indywidualne Wśród projektów realizowanych w ramach Priorytetu 3, Instytucja Zarządzająca uznała 16 projektów za kluczowe o szczególnej istotności dla rozwoju sieci transportowej Dolnego Śląska i umieściła je w Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych, w tym 2 projekty na liście rezerwowej. Dotychczas podpisano wszystkie 14 umów o dofinansowanie na wszystkie projekty umieszczone na liście podstawowej o wartości całkowitej ,42 EUR ( ,19 PLN), w tym dofinansowanie z EFRR ,05 EUR ( ,55 PLN), co stanowi 37,65% alokacji na Priorytet 3 Transport. Płatności przekazane na rzecz beneficjentów wyniosły ,78 EUR ( ,15 PLN), co stanowi 55,14 % wartości realizowanych umów. Z projektów indywidualnych 3 zostały zakończone, a kolejne 4 są w końcowej fazie realizacji lub oczekują na końcowe rozliczenie. Realizacja projektów indywidualnych w ramach Priorytetu 3 przebiega bez opóźnień. Umieszczenie projektów z zakresu infrastruktury transportowej w IWIPK wynika z ich dużego znaczenia i wpływu na realizację celu szczegółowego Regionalnego Programu Operacyjnego tj. Rozwój infrastruktury służącej poprawie jakości środowiska, warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Poniżej zamieszczone zestawienie ilustruje stan realizacji projektów indywidualnych w Priorytecie

157 Lp. Tytuł projektu Nr i nazwa Działania Data złożenia/ planowanego złożenia wniosku o dofinansowanie Data wyboru do dofinansowania Data podpisania umowy o dofinansowanie Wartość dofinansowania ze środków EFRR określona w umowie Refundacja EFRR (na podstawie zatwierdzonych wniosków o płatność) % finansowej realizacji umowy Budowa mostu na rzece Odrze w ciągu drogi wojewódzkiej nr 323 Budowa połączenia Obwodnicy Śródmiejskiej z Portem Lotniczym we Wrocławiu etap I Budowa połączenia Obwodnicy Śródmiejskiej z Portem Lotniczym we Wrocławiu etap II Budowa obwodnicy południowej I Etap Zadanie I (ul. W. Pola ul. Sudecka) w Jeleniej Górze Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 376 w m. Jabłów na odcinku od km do km wraz z przebudową mostu Projekty, w ramach których zostały podpisane umowy o dofinansowanie 3.1 Infrastruktura drogowa 3.1 Infrastruktura drogowa 3.1 Infrastruktura drogowa 3.1 Infrastruktura drogowa 3.1 Infrastruktura drogowa ,81 EUR ( ,45 PLN ) ,62 EUR ( ,90 PLN) ,73 EUR ( ,44 PLN) ,33 EUR ( ,35 PLN) ,85 EUR ( ,09 PLN) ,21 EUR ( ,70 PLN) ,28 EUR ( ,17 PLN) ,37 EUR ( ,49 PLN) ,20 EUR ( ,77 PLN) ,85 EUR ( ,08 PLN) 68,58% 93,24% 81,86% 90,03% 100% Budowa infrastruktury drogowej w otoczeniu stadionu piłkarskiego Euro 2012 we Wrocławiu Budowa drogi powiatowej nr 3396 D na odcinku pomiędzy drogą krajową nr 5 a drogą wojewódzką nr 382 i ul. Stęczyńskiego w Świdnicy Budowa obwodnicy Szczawna Zdroju w ciągu drogi wojewódzkiej nr 376 Budowa obwodnicy Dobroszyc w ciągu drogi wojewódzkiej nr Infrastruktura drogowa 3.1 Infrastruktura drogowa 3.1 Infrastruktura drogowa 3.1 Infrastruktura drogowa ,32 EUR ( ,70 PLN) ,37 EUR ( ,05 PLN) ,74 EUR ( ,78 PLN) ,09 EUR ( ,92 PLN) ,68 EUR ( ,28 PLN) ,37 EUR ( ,04 PLN) ,07 EUR ( ,74 PLN) ,33 EUR ( ,76 PLN) 79,13% 100% 65,44% 95,29% 10. Budowa obwodnicy Nowej Rudy w ciągu drogi wojewódzkiej nr 381 Etap III 3.1 Infrastruktura drogowa ,39 EUR ( ,12 PLN) ,44 EUR ( ,80 PLN) 37,63% 11. Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 384 na odcinku Dzierżoniów-Łagiewniki 3.1 Infrastruktura drogowa ,44 EUR ( PLN) ,78 EUR ( ,12 PLN) 2,68% 12. Budowa mostu na rzece Odrze w m. Brzeg Dolny wraz z drogami dojazdowymi 3.1 Infrastruktura drogowa ,14 EUR ( ,96 PLN) ,47 EUR ( ,54 PLN) 38,37% 156

158 Lp. Tytuł projektu Nr i nazwa Działania 13. Zakup taboru kolejowego dla Samorządu Województwa Dolnośląskiego w latach Transport i infrastruktura kolejowa Data złożenia/ planowanego złożenia wniosku o dofinansowanie Data wyboru do dofinansowania Data podpisania umowy o dofinansowanie Wartość dofinansowania ze środków EFRR określona w umowie ,45 EUR ( ,20 PLN) Refundacja EFRR (na podstawie zatwierdzonych wniosków o płatność) ,45 EUR ( ,19 PLN) % finansowej realizacji umowy 100% 14. Zakup pięciu nowych Elektrycznych Zespołów Trakcyjnych na potrzeby realizacji przez Koleje Dolnośląskie S.A. zadań przewozowych dla potrzeb komunikacji podmiejskiej 3.3 Transport miejski i podmiejski ,78 EUR ( ,59 PLN) 4 867,60 EUR (19 941,60 PLN) 0,03% 157

159 1 Budowa mostu na rzece Odrze w ciągu drogi wojewódzkiej nr beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego, projekt realizowany przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu Przedmiotem projektu jest budowa mostu na rzece Odrze w ciągu drogi wojewódzkiej nr 323. Projekt ma strategiczny charakter dla regionu, a jego celem jest zwiększenie efektywności i bezpieczeństwa infrastruktury drogowej. Jego realizacja umożliwi szybkie, bezpieczne i niezależne od warunków żeglugowych połączenie terenów wydobycia i przetwórstwa miedzi zlokalizowanymi w okolicach Głogowa i Legnicy przez Powiat Górowski z południowo-wschodnią Wielkopolską. W wyniku realizacji projektu zostanie wybudowanych 1,69 km drogi wojewódzkiej, w tym most o długości 525,5 m i szerokości 14,19 m. W wyniku realizacji inwestycji oszczędność czasu na nowych i zmodernizowanych drogach wyniesie ,12 EUR/rok ( ,00 PLN/rok). Termin zakończenia projektu przewidziany jest na 2013 r. 2. Budowa połączenia Obwodnicy Śródmiejskiej z Portem Lotniczym we Wrocławiu etap I - beneficjent Miasto Wrocław Projekt jest pierwszym etapem połączenia Obwodnicy Śródmiejskiej Wrocławia z Portem Lotniczym. Realizacja inwestycji przyczyni się do sprawnej i szybkiej komunikacji w obrębie strategicznych pod względem regionalnym i krajowym szlaków komunikacyjnych stolicy województwa, a także do poprawienia infrastruktury transportowej pod kątem organizacji Euro 2012 w Polsce. W wyniku realizacji projektu wybudowana została droga powiatowa na obszarze miejskim o długości 1,32 km oraz zmodernizowano most. W efekcie realizacji projektu oszczędność czasu na nowych i zmodernizowanych drogach wyniesie ,91 euro/rok ( ,90 PLN/rok). Rzeczowa realizacja projektu została zakończona w 2012 r. Do realizacji pozostały ekrany akustyczne, które zostaną wykonane po przeprowadzeniu badań hałasu. Termin zakończenia realizacji projektu przewidziany jest na 2013 r. 3. Budowa połączenia Obwodnicy Śródmiejskiej z Portem Lotniczym we Wrocławiu etap II - beneficjent Miasto Wrocław Projekt został zakończony w 2011 r. i jest w trakcie rozliczania. 4. Budowa obwodnicy południowej I Etap - Zadanie I (ul. W. Pola - ul. Sudecka) w Jeleniej Górze - beneficjent Miasto Jelenia Góra Celem głównym projektu jest rozbudowa regionalnego układu transportowego w zakresie infrastruktury drogowej. Obwodnica południowa miasta zapewni dogodne połączenie Kotliny Jeleniogórskiej z siecią TEN-T. Budowa obwodnicy spowoduje znaczne odciążenie w ruchu pojazdów na śródmiejskich ulicach, co skutkować będzie poprawą bezpieczeństwa ruchu, skróceniem czasu przejazdu do miejscowości położonych w Kotlinie Jeleniogórskiej, ograniczy niekorzystne oddziaływanie ruchu pojazdów na środowisko naturalne, a w szczególności ograniczy emisję spalin oraz hałasu w centrum miasta, a także przyczyni się do zmniejszenia ogólnej liczby wypadków. W wyniku realizacji projektu zostanie wybudowana droga wojewódzka o długości 2,10 km - obwodnica miasta, wybudowane zostanie także wiadukt drogowy i most oraz jeden most zostanie zmodernizowany. W efekcie realizacji projektu oszczędność czasu na nowych i zmodernizowanych drogach wyniesie ,97 euro/rok ( ,00 PLN/rok), nośność drogi / obiektu mostowego wyniesie 115 KN/oś, Termin zakończenia projektu przewidziany jest na 2013 r. 5. Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 376 w m. Jabłów na odcinku od km do km wraz z przebudową mostu - beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego projekt realizowany przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu Projekt został zakończony w 2011 r. 6. Budowa infrastruktury drogowej w otoczeniu Stadionu Piłkarskiego EURO 2012 we Wrocławiu - beneficjent Miasto Wrocław Projekt został zakończony w 2011 r. i jest w trakcie rozliczania. 7. Budowa drogi powiatowej nr 3396 D na odcinku pomiędzy drogą krajową nr 5 a drogą wojewódzką nr 382 i ul. Stęczyńskiego w Świdnicy - beneficjent Powiat Świdnicki Projekt został zakończony w 2011 r. 158

160 8. Budowa obwodnicy Szczawna Zdroju w ciągu drogi wojewódzkiej nr beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego, projekt realizowany przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu Realizacja projektu ma na celu usprawnienie komunikacji w mieście Szczawno Zdrój oraz poprawę ruchu samochodowego w mieście Wałbrzych. Ponadto spowoduje przeniesienie ruchu tranzytowego poza centrum miasta Szczawno Zdrój. Budowa obwodnicy w Szczawnie Zdroju poprawi bezpieczeństwo ruchu użytkowników drogi wojewódzkiej 376, jak również wpłynie na rozwój gospodarczy regionu. W wyniku realizacji projektu zmodernizowana została droga wojewódzka o długości 4,05 km oraz zmodernizowano 4 drogowe obiekty inżynierskie (3 wiadukty i most). W efekcie realizacji projektu oszczędność czasu na nowych i zmodernizowanych drogach wyniesie ,69 EUR/rok ( ,00 PLN/rok), nośność drogi/ obiektu mostowego wyniesie 115 KN/oś. Projekt został zakończony w 2012 r. i jest w trakcie rozliczania. 9. Budowa obwodnicy Dobroszyc w ciągu drogi wojewódzkiej nr beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego, projekt realizowany przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu Projekt ma na celu stworzenie nowego układu drogowego łączącego drogę wojewódzką nr 340 z drogami krajowymi nr 5 i 8. Odcinek drogi nr 340 przechodzący przez miejscowość Dobroszyce stanowi północną część tzw. obwodnicy aglomeracji wrocławskiej. W wyniku realizacji projektu wybudowana została droga wojewódzka o długości 1,43 km. W efekcie realizacji projektu oszczędność czasu na nowych i zmodernizowanych drogach wyniesie ,52 euro/rok ( ,00 PLN/rok), nośność drogi/ obiektu mostowego wyniesie 115 KN/oś. Projekt został zakończony w 2012 r. i jest w trakcie rozliczania. 10. Budowa obwodnicy Nowej Rudy w ciągu drogi wojewódzkiej nr 381 Etap III - beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego, projekt realizowany przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu Projekt ma na celu budowę obwodnicy w ciągu drogi wojewódzkiej nr 381 łączącą powiat wałbrzyski z Kłodzkiem (przez Nową Rudę). Budowa obwodnicy podniesie w znacznym stopniu atrakcyjność inwestycyjną gruntów przeznaczonych pod zabudowę przemysłową na terenach po zlikwidowanej kopalni i innych zakładach przemysłowych, obsługiwać będzie Noworudzką Podstrefę Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. W wyniku realizacji projektu wybudowana zostanie droga wojewódzka o długości 1,09 km oraz jeden wiadukt. W efekcie realizacji projektu oszczędność czasu na nowych i zmodernizowanych drogach wyniesie ,40 euro/rok ( ,00 PLN/rok), nośność drogi/ obiektu mostowego wyniesie 115 KN/oś. Termin zakończenia projektu przewidziano na rok Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 384 na odcinku Dzierżoniów-Łagiewniki - beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego, projekt realizowany przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu W ramach projektu planowana jest przebudowa części drogi wojewódzkiej nr 384. Głównym celem niniejszego przedsięwzięcia jest poprawa dostępności komunikacyjnej miejscowości należących do gmin Łagiewniki i Dzierżoniów (w tym terenu Podstrefy Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej) między innymi poprzez lepsze ich skomunikowanie z drogą krajową nr 8. W wyniku realizacji projektu przebudowana zostanie droga wojewódzka o długości 13,4 km, w tym wybudowane zostaną dwie obwodnice o długości 5,20 km. W efekcie realizacji projektu oszczędność czasu na nowych i zmodernizowanych drogach wyniesie 3 291,08 euro/rok (14 898,71 PLN/rok), nośność drogi/ obiektu mostowego wyniesie 115 KN/oś. Na koniec okresu sprawozdawczego realizowane były prace projektowe oraz opracowywanie specyfikacji technicznej wykonania robót budowlanych. Zakończenie realizacji projektu przewidziane jest na 2013 r. 12. Budowa mostu na rzece Odrze w m. Brzeg Dolny wraz z drogami dojazdowymi - beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego, projekt realizowany przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu Celem projektu jest stworzenie nowego układu drogowego łączącego drogi wojewódzkie z drogami krajowymi, tj. budowa mostu na rzece Odrze wraz z drogami dojazdowymi - odcinek ten będzie stanowił część zachodnią odcinka Obwodnicy Aglomeracji Wrocławia, który na południu będzie łączył się z autostradą A4, na północy z drogą krajową nr 5 w kierunku Poznania. W wyniku realizacji projektu wybudowana zostanie droga wojewódzka o długości 6,8 km oraz wybudowane zostaną 2 drogowe obiekty inżynierskie. W efekcie realizacji projektu oszczędność czasu na nowych i zmodernizowanych drogach wyniesie ,11 euro/rok ( ,73 PLN/rok), nośność drogi/ obiektów mostowych wyniesie 115 KN/oś. Termin zakończenia realizacji projektu przewidziany jest na 2013 r. 159

161 13. Zakup taboru kolejowego dla Samorządu Województwa Dolnośląskiego w latach beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego Projekt został zakończony w 2011 r. 14. Zakup pięciu nowych Elektrycznych Zespołów Trakcyjnych na potrzeby realizacji przez Spółkę Koleje Dolnośląskie S.A. zadań przewozowych dla potrzeb komunikacji podmiejskiej - beneficjent Koleje Dolnośląskie S.A Dzięki realizacji projektu nastąpi m.in. usprawnienie komunikacji zbiorowej na terenie dwóch ośrodków miejskich Wrocławia i Legnicy oraz na obszarach funkcjonalnie, ekonomicznie i społecznie z nimi zespolonych. Ponadto projekt będzie miał wpływ na wygenerowanie istotnego efektu ekologicznego, polegającego na ograniczeniu emisji spalin samochodowych na terenach miejskich i podmiejskich Wrocławia i Legnicy. Wyznaczone do obsługi przez zakupiony w ramach projektu tabor komunikacyjny linie kolejowe, dobrane zostały tak, aby w pełni można było wykorzystać cechy nowych pociągów oraz objąć najpełniej strefy ciążenia do miast Wrocław, Legnica. W wyniku realizacji projektu zakupionych zostanie 5 jednostek taboru kolejowego z liczbą miejsc szt. W efekcie realizacji projektu przyrost liczby ludności korzystającej z komunikacji miejskiej wyniesie os. oraz utworzonych zostanie 20 miejsc pracy, w tym 10 dla kobiet. Na koniec okresu sprawozdawczego beneficjent podpisał umowę z wykonawcą na dostawę elektrycznych zespołów trakcyjnych. Zakończenie realizacji inwestycji przewidziane jest na 2013 r. Projekty realizowane w ramach innych programów operacyjnych Na terenie województwa dolnośląskiego realizowanych jest 19 projektów z zakresu transportu (w tym m.in. transport drogowy, kolejowy i lotniczy), które otrzymały dofinansowanie z POIS. Bliższych informacji o liczbie i wartości projektów realizowanych na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych dostarcza załącznik XII do sprawozdania Opis sytuacji społecznogospodarczej województwa dolnośląskiego w 2012 r. - punkt 5.2 Projekty realizowane na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych. Postęp rzeczowy realizacji Priorytetu Tabela przedstawia wartości wskaźników dla Priorytetu 3 określone na podstawie zawartych 68 umów o dofinansowanie (szacowana realizacja) oraz zatwierdzonych 33 wniosków o płatność końcową (realizacja). Wskaźniki Jednostka miary Wartość docelowa 2015 Szacowana realizacja według umów stan na % realizacji według umów Realizacja według projektów zakończonych stan na % realizacji według projektów zakończonych Priorytet 3 Transport Wskaźniki produktu Liczba projektów w zakresie transportu szt ,64% 33 60,00% w tym: Długość nowych dróg km 45 76,72 170,49% 24,99 55,53% drogi regionalne km 25 46,58 182,32% 0 0,00% drogi lokalne km 20 30,14 150,70% 24,99 124,95% Długość zmodernizowanych dróg km ,91 110,91% 54,62 54,62% w tym: drogi regionalne km 35 7,96 22,74% 2,41 6,89% drogi lokalne km ,95 158,38% 52,21 80,32% Liczba zakupionego taboru komunikacji miejskiej Liczba miejsc w zakupionym taborze komunikacji miejskiej szt ,33% 19 31,67% szt ,79% ,14% Liczba zakupionego taboru kolejowego szt ,71% 6 35,29% Liczba miejsc w zakupionym taborze kolejowym szt ,70% ,20% 160

162 Wskaźniki Jednostka miary Wartość docelowa 2015 Szacowana realizacja według umów stan na % realizacji według umów Realizacja według projektów zakończonych stan na % realizacji według projektów zakończonych Długość zmodernizowanych linii kolejowych Przyrost liczby ludności korzystającej z komunikacji miejskiej wspartej z Programu Oszczędność czasu w euro na nowych i zmodernizowanych drogach w przewozach pasażerskich i towarowych Oszczędność czasu w euro na nowych i zmodernizowanych liniach kolejowych w przewozach pasażerskich i towarowych km 8 30,9 386,25% 0 0,00% Wskaźniki rezultatu os ,88% 0 0,00% euro/rok ,24 104,78% ,19 4,28% euro/rok ,50 36,15% 0 0,00% Na koniec okresu sprawozdawczego w ramach Priorytetu 3 zakontraktowana została alokacja Priorytetu na poziomie 93,41%. Ponadto zakończono i rozliczono projekty, w których wykorzystano alokację na poziomie 18,82%. W związku z powyższym odnotowano postęp w realizacji wskaźników, który na obecnym etapie wdrażania RPO WD pozwala stwierdzić, iż założone dla Priorytetu 3 cele są systematycznie i konsekwentnie realizowane. Liczba projektów w zakresie transportu wartość docelowa 55 szt. szacowana realizacja 68 szt. 123,64% wartości docelowej projekty zakończone 33 szt. 60,00% wartości docelowej W ramach Priorytetu 3 realizowanych jest 68 projektów (123,64% wartości docelowej), z czego 33 zostało już zakończonych (60,00%). Przekroczenie wartości docelowej w przypadku opisywanego wskaźnika wynika z faktu, iż średnia wartość realizowanych w ramach Priorytetu projektów jest niższa niż założona przy wyznaczaniu wartości docelowych na etapie programowania. Ponadto w ramach Działania 3.1 zmniejszono maksymalny poziom dofinansowania do 50%, tak aby można było realizować większą ilość projektów drogowych. Długość nowych dróg wartość docelowa 45 km szacowana realizacja 76,72 km 170,49% wartości docelowej projekty zakończone 24,99 km 55,53% wartości docelowej w tym drogi regionalne wartość docelowa 25 km szacowana realizacja 46,58 km 182,32% wartości docelowej projekty zakończone 0 km 0,00% wartości docelowej oraz drogi lokalne wartość docelowa 20 km szacowana realizacja 30,14 km 150,70% wartości docelowej projekty zakończone 24,99 km 124,95% wartości docelowej W podpisanych umowach o dofinansowanie założono wybudowanie 76,72 km nowych dróg (170,49% wartości docelowej), w tym 46,58 km dróg regionalnych (182,32%) oraz 30,14 km dróg lokalnych (150,70%). Biorąc pod uwagę zakończone projekty, wybudowano 24,99 km nowych dróg (55,53% wartości docelowej), wszystkie wybudowane drogi są drogami lokalnymi (124,95% wartości docelowej). Przekroczenie wartości docelowej w wartościach szacowanych wskaźnika wynika z faktu, iż średnia wartość wybudowania 1 km drogi jest niższa niż założono przy wyznaczaniu wartości docelowych na etapie programowania. Ponadto w ramach Działania 3.1 zmniejszono maksymalny poziom dofinansowania do 50%, tak aby można było realizować większą ilość projektów drogowych 161

163 Długość zmodernizowanych dróg wartość docelowa 100 km szacowana realizacja 110,91 km 110,91% wartości docelowej projekty zakończone 54,62 km 54,62% wartości docelowej w tym drogi regionalne wartość docelowa 35 km szacowana realizacja 7,96 km 22,74% wartości docelowej projekty zakończone 2,41 km 6,89% wartości docelowej oraz drogi lokalne wartość docelowa 65 km szacowana realizacja 102,95 km 158,38% wartości docelowej projekty zakończone 52,21 km 80,32% wartości docelowej W podpisanych umowach o dofinansowanie założono zmodernizowanie 110,91 km dróg (110,91% wartości docelowej). Biorąc pod uwagę zakończone projekty zmodernizowano 54,62 km dróg (54,62% wartości docelowej). W ramach realizowanych projektów założono modernizację 7,96 km dróg regionalnych (22,74% wartości docelowej) oraz modernizację 102,95 km dróg lokalnych (158,38% wartości docelowej). W wyniku zakończenia projektów zmodernizowano 2,41 km dróg regionalnych (6,89% wartości docelowej) oraz 52,21 km dróg lokalnych (80,32% wartości docelowej) Przekroczenie wartości docelowej w wartościach szacowanych wskaźnika wynika z faktu, iż średnia wartość zmodernizowania/ przebudowy 1 km drogi jest niższa niż założono przy wyznaczaniu wartości docelowych na etapie programowania. Ponadto w ramach Działania 3.1 zmniejszono maksymalny poziom dofinansowania do 50%, tak aby można było realizować większą ilość projektów drogowych Liczba zakupionego taboru komunikacji miejskiej wartość docelowa 60 szt. szacowana realizacja 59 szt. 98,33% wartości docelowej projekty zakończone 19 szt. 31,67% wartości docelowej oraz Liczba miejsc w zakupionym taborze komunikacji miejskiej wartość docelowa szt. szacowana realizacja szt. 85,79% wartości docelowej projekty zakończone szt. 27,14% wartości docelowej W zakresie transportu miejskiego na koniec okresu sprawozdawczego zakontraktowano 7 umów. W projektach założono zakup taboru komunikacji miejskiej w wysokości 59 szt., co stanowi 98,33% założonej wartości docelowej, w którym dostępnych będzie 6005 miejsc (85,79% zakładanej wartości docelowej). W wyniku zakończenia projektów zakupiono 19 szt. taboru komunikacji miejskiej (31,67% zakładanej wartości docelowej) z 1900 miejscami (27,14% zakładanej wartości docelowej). W związku z uzyskaniem dodatkowych środków z KRW i DTna realizację projektów w Priorytecie 3 Transport możliwe będzie podniesienie poziomu realizacji opisanych wskaźników. Liczba zakupionego taboru kolejowego wartość docelowa 17 szt. szacowana realizacja 11 szt. 64,71% wartości docelowej projekty zakończone 6 szt. 35,29% wartości docelowej oraz Liczba miejsc w zakupionym taborze kolejowym wartość docelowa szt. szacowana realizacja szt. 119,70% wartości docelowej projekty zakończone szt. 41,20% wartości docelowej W podpisanych umowach o dofinansowanie założono zakup 11 szt. taboru kolejowego (64,71% wartości docelowej) z 3591 miejscami dla podróżnych (119,70% wartości docelowej). W wyniku zakończenia projektów zakupiono 6 szt. taboru kolejowego (35,29% zakładanej wartości docelowej) z 1236 miejscami (41,20% zakładanej wartości docelowej). Na przekroczenie wartości wskaźnika liczba miejsc w zakupionym taborze kolejowym, wpływ miał projekt realizowany w ramach transportu podmiejskiego, w wyniku którego zakupiono tabor kolejowy. 162

164 Długość zmodernizowanych linii kolejowych wartość docelowa 8 km szacowana realizacja 30,9 km 386,25% wartości docelowej projekty zakończone 0 km 0,00% wartości docelowej Na etapie programowania zakładano modernizację linii kolejowych o dużej przepustowości. W trakcie wdrażania Programu okazało się, że modernizacja linii kolejowych do tego przewidzianych nie będzie możliwa, ponieważ będzie ona finansowana z innych źródeł. Instytucja Zarządzająca zdecydowała o dofinansowaniu projektów z zakresu modernizacji linii kolejowych położonych na terenach podgórskich, atrakcyjnych turystycznie. Ogromne znaczenie miało w tym przypadku zapewnienie komplementarności z programami EWT oraz konieczność modernizacji linii kolejowych, które zostały zamknięte ze względu na zły stan techniczny. Dofinansowanie otrzymały projekty obejmujące modernizację dłuższych niż pierwotnie zakładano odcinków tras kolejowych, ale o mniejszej przepustowości, co uzasadnia przekroczenie wartości docelowej wskaźnika. Przyrost liczby ludności korzystającej z komunikacji miejskiej wspartej z Programu wartość docelowa os. szacowana realizacja os. 58,88% wartości docelowej projekty zakończone 0 euro/rok 0,00% wartości docelowej W podpisanych 7 umowach w zakresie transportu miejskiego i podmiejskiego, zakontraktowana została alokacja w wysokości 66,17%. Na koniec okresu sprawozdawczego żaden z projektów nie został jeszcze zakończony, w związku z powyższym nie wykazano postępu w realizacji wskaźnika. W zakontraktowanych projektach założono przyrost ludności korzystającej z komunikacji miejskiej na poziomie osób, co stanowi 58,88% założonej wartości docelowej. W związku z uzyskaniem dodatkowych środków z KRW i DT na realizację projektów w Priorytecie 3 Transport możliwe będzie podniesienie poziomu realizacji wskaźnika. W okresie sprawozdawczym nie zakończył się nabór na zakup środków transportu do obsługi komunikacji miejskiej Oszczędność czasu w euro na nowych i zmodernizowanych drogach w przewozach pasażerskich i towarowych wartość docelowa euro/rok szacowana realizacja ,24 euro/rok 104,78% wartości docelowej projekty zakończone ,19 euro/rok 4,28% wartości docelowej Na podstawie podpisanych umów wskaźnik kształtuje się na poziomie 75,44 mln euro/rok, co stanowi 104,78% wartości docelowej. Natomiast w projektach zakończonych wyniósł 3,08 mln euro/rok, co stanowi 4,28%. Oszczędność czasu w euro na nowych i zmodernizowanych liniach kolejowych w przewozach pasażerskich i towarowych wartość docelowa euro/rok szacowana realizacja ,50 euro/rok 36,15% wartości docelowej projekty zakończone 0 euro/rok 0,00% wartości docelowej Na podstawie podpisanych umów wskaźnik kształtuje się na poziomie ,50 euro/rok, co stanowi 36,15% wartości docelowej. Do końca 2012 r. nie zakończył się żaden projekt realizujący ten wskaźnik. Wskaźnik nie zostanie zrealizowany w zakładanej wartości docelowej, ponieważ dofinansowanie otrzymały projekty obejmujące modernizację dłuższych niż pierwotnie zakładano odcinków tras kolejowych, ale o mniejszej przepustowości. Ponadto są to kierunki nierentowne, ale ważne ze względu na realizację jednego z priorytetów województwa, jakim jest rozwój turystyki. Postęp w realizacji wskaźników w zakresie Priorytetu 3 jest mocno zaawansowany, szczególnie w zakresie transportu drogowego. Na podstawie zakontraktowanych umów można zauważyć, że większość wskaźników została już osiągnięta. Nowe miejsca pracy powstałe w wyniku zrealizowania projektów W ramach Priorytetu 3 Transport wśród dotychczas podpisanych umów zakłada się utworzenie 52 nowych miejsc pracy, z czego co najmniej 26 etaty przeznaczono dla kobiet. Według stanu na dzień r. w żadnym z zakończonych projektów nie utworzono nowego miejsca pracy. Realizacja celów Głównym celem Priorytetu 3 jest modernizacja i rozbudowa istniejącej infrastruktury transportowej w taki sposób, aby zmodernizować sieć połączeń transportowych z sąsiednimi regionami oraz połączeń wewnętrznych przyczyniających się do rozwoju obszarów aktywności gospodarczej, w tym turystycznej. Zapewni to powiązanie regionalnej sieci dróg z krajowym i międzynarodowym układem transportowym. 163

165 Wdrażanie Priorytetu 3 Transport przyczyni się do realizacji drugiego celu szczegółowego Programu tj. Rozwoju infrastruktury służącej poprawie jakości środowiska, warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Stan szlaków drogowych i kolejowych w województwie dolnośląskim nie odpowiada obowiązującym normom oraz oczekiwaniom mieszkańców, przedsiębiorców i przyjeżdżających do regionu turystów. Brak obwodnic kluczowych miast powoduje niszczenie dróg miejskich przez ciężki transport oraz powoduje utrudnienia w ruchu drogowym. Niedostateczna liczba przepraw mostowych przez rzeki, głównie Odrę, skutkuje trudnościami w połączeniach komunikacyjnych regionu z resztą kraju oraz wewnątrz województwa. Natomiast stan techniczny tras kolejowych nie pozwala na osiąganie optymalnych prędkości, co znacznie wydłuża czas podróży lub nawet grozi zamknięciem niektórych linii kolejowych. Działania wdrażane w Priorytecie 3 mają za zadanie przyczynić się do poprawy jakości i wydajności regionalnej infrastruktury transportowej. Istotne jest także, zapewnienie alternatywy dla indywidualnego transportu samochodowego, tak żeby odciążyć układ komunikacyjny miast i miejscowości oraz ograniczać negatywny wpływ na otoczenie. Szczególnie ważne jest zapewnienie odpowiednich środków transportu zbiorowego, charakteryzujących się niskim obciążeniem dla środowiska naturalnego, dostosowaniem do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz zapewniających odpowiedni komfort podróży. Wielkość zakontraktowania alokacji, jak również wartość, na jaką składane były i są wnioski o dofinansowanie w odpowiedzi na ogłaszane nabory, wskazują na duże zainteresowanie realizacją inwestycji drogowych i transportowych. Wskazuje również na to duże zapotrzebowanie na środki, które przyczyniają się do poprawy komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej województwa. Projekty realizowane w ramach Priorytetu 3 są odpowiedzią na zdiagnozowane w analizie SWOT Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego zagrożenia i słabe strony regionu. Systematycznie nadrabiane są opóźnienia w budowie i przebudowie sieci infrastruktury służącej transportowi. Poprawia się stan techniczny i funkcjonalny dróg publicznych oraz linii kolejowych. Dzięki temu możliwe jest wykorzystywanie mocnych stron regionu, czyli wysokiej dostępności komunikacyjnej. Gęsta sieć komunikacyjna, a także korzystne położenie województwa sprzyja wzmacnianiu roli regionu. Istotną szansą dla województwa dolnośląskiego jest dalsza rozbudowa połączeń z europejską siecią transportową. Efekty rzeczowe W ramach dotychczas zakończonych projektów w Priorytecie 3, m.in.: - wybudowano 25 km nowych dróg, - zmodernizowano blisko 55 km dróg istniejących, - wybudowano 11 nowych skrzyżowań, - wybudowano 3 perony tramwajowo-autobusowe, - wybudowano 3 wiadukty, - wybudowano 2 ronda, - przebudowano 5 skrzyżowań, - zmodernizowano 4 mosty, - zakupiono 6 nowych autobusów szynowych, - zakupiono 19 nowych autobusów miejskich. Równość szans kobiet i mężczyzn W ramach Priorytetu 3 Transport realizowanych jest 48 projektów pozytywnie wpływających na politykę równych szans, w zakresie umożliwienia sprawnego korzystania z infrastruktury drogowej poprzez likwidację barier architektonicznych, dostosowania podjazdów, dróg, krawężników do potrzeb osób niepełnosprawnych. Ponadto dzięki poprawie sieci transportowej, a co za tym idzie skróceniu czasu przejazdu, ułatwiony zostanie dostęp do rynku pracy. Informacja została zamieszczona w sprawozdaniu w pkt Zasada równości szans. Cross-financing W ramach Priorytetu 3 Transport nie przewidziano zastosowania instrumentu elastyczności, jakim jest mechanizm cross-financing. Komplementarność Analiza poszczególnych obszarów wsparcia w ramach RPO WD, w kontekście diagnozowania komplementarności międzyprogramowej ukazuje wysoki stopień komplementarności Priorytetu 3 z Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ). Najszerszy wachlarz możliwych powiązań z Działaniami z innych Programów prezentuje Działanie 3.1 RPO WD Infrastruktura drogowa. Zapisy programowe wskazują, iż projekty o charakterze regionalnym realizowane w ramach Działania 3.1 będą komplementarne wobec Działań PO IŚ dotyczących rozwój sieci drogowej TEN-T, a także bezpieczeństwa transportu i krajowych 164

166 sieci transportowych oraz dużych projektów dotyczących komunikacji miejskiej. Ponadto projekty przewidziane do realizacji w ramach Działania 3.1 RPO WD korelują z Działaniem 1.7 Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW), które dotyczy poprawiania i rozwijania infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa. Powiązanie Działań podejmowanych w ramach Priorytetu 3 z innymi programami finansowanymi z funduszy UE ukazuje poniższa tabela. Komplementarność międzyprogramowa w ramach Priorytetu 3 RPO WD Priorytet 3 RPO WD PO IG PO IŚ PO KL PROW PO RYBY Działanie 3.1 Infrastruktura drogowa Działanie 3.2 Transport i infrastruktura kolejowa Działanie 3.3 Transport miejski i podmiejski Opracowanie własne - na podstawie zapisów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz doświadczeń z wdrażanych projektów. Interwencje podejmowane w ramach Działania 3.1,3.2 i 3.3. RPO WD wykazują komplementarność względem siebie, a także wobec Priorytetu 9 RPO WD. Ponadto projekty realizowane w ramach Działania 3.1 będą korelowały z interwencjami podejmowanymi w ramach Priorytetu 6. Komplementarność wewnątrzprogramową w Priorytecie 3 przedstawia poniższa tabela oznaczono kolorem szarym. Komplementarność wewnątrzprogramowa w ramach Priorytetu 3 RPO WD Priorytet 3 RPO WD 1. Przedsiębiorstwa i innowacyjność 2. Społeczeństwo informacyjne 3. Transport 4. Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne 5. Energetyka 6. Turystyka i kultura 7. Edukacja 8. Zdrowie 9. Miasta Działanie 3.1 Infrastruktura drogowa Działanie 3.2 Transport i infrastruktura kolejowa Działanie 3.3 Transport miejski i podmiejski Opracowanie własne - na podstawie zapisów Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata , wyników przeprowadzonego na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego badania ewaluacyjnego pn. Ewaluacja wpływu projektów wybranych do dofinansowania w ramach Priorytetu 3 Transport RPO WD na rozwój i podniesienie konkurencyjności Dolnego Śląska przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju oraz doświadczeń z wdrażanych projektów. Mając na względzie identyfikacje obszarów, w których beneficjenci wskazywali na komplementarność projektów, przeanalizowano wnioski o dofinansowanie w projektach zakontraktowanych do końca 2012 r. W wyniku przedmiotowej analizy stwierdzono, że 69,12% projektów z Priorytetu 3 deklaruje komplementarność projektu, w tym najwięcej komplementarność wewnątrzprogramową (RPO WD) 36,17%. Nie mniej jednak należy mieć na uwadze, że beneficjenci nie zawsze właściwe interpretowali pojęcie komplementarność, rozumianą jako powiązanie projektów zmierzające do osiągnięcia określonych celów. 165

167 Identyfikacja rzeczywistej komplementarności projektów, a co za tym idzie również efektów synergii, wymaga wnikliwej analizy każdego z przedsięwzięć. Komplementarność projektów w ramach Priorytetu 3 RPO WD, na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie przedstawia poniższa tabela. Komplementarność projektów w Priorytecie 3 wg źródła pochodzenia środków Liczba projektów Projekty realizowane w ramach Priorytetu % Projekty deklarujące komplementarność, w tym 47 69,12% deklarujące komplementarność wewnątrzprogramową (RPO WD) % 17 36,17% deklarujące komplementarność zewnątrzprogramową, w tym: z Zintegrowanym Programem Operacyjnym Rozwoju Regionalnego (ZPORR) 30 63,83% 16 34,04% z innymi Opracowanie własne- na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie. Ewaluacje 30 63,83% W okresie sprawozdawczym przeprowadzono badania pn. Ewaluacja wpływu projektów wybranych do dofinansowania w ramach Priorytetu 3 Transport RPO WD na rozwój i podniesienie konkurencyjności Dolnego Śląska przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Głównym celem badania była ocena wpływu inwestycji dofinansowanych w ramach Priorytetu 3, m. in. na poprawę jakości i wydajności regionalnej infrastruktury transportowej, w tym warunków inwestowania oraz prowadzenia działalności gospodarczej i wyznaczenie kierunków dla przyszłej perspektywy finansowej W wyniku ewaluacji stwierdzono, że silną stroną priorytetu jest jasna wizja infrastruktury, jako środka wsparcia gospodarki, w tym turystyki, czego przejawem była duża liczba inwestycji poprawiających konkurencyjność kurortów (w tym remonty linii kolejowych) oraz stref inwestycyjnych. Takie podejście jest spójne ze Strategią rozwoju województwa oraz strategiami unijnymi. Większość wskaźników produktu już obecnie chociaż nadal trwają nabory została wykonana w stopniu przewyższającym ustalone cele, nieco gorsza sytuacja dotyczy niektórych wskaźników oddziaływania, zwłaszcza w transporcie zbiorowym. Realizowane projekty charakteryzują się zróżnicowanym stopniem realizacji przyjętych strategii unijnych i regionalnych, a także zachowania zasady komplementarności, przy czym najgorsze oceny dotyczą generalnie projektów małych, na drogach gminnych, zaś najlepsze inwestycji wspierających bezpośrednio ruch turystyczny i strefy aktywności gospodarczej (tj. około połowy projektów). Stopień realizacji zasady zrównoważonego rozwoju jest również zróżnicowany. 70% środków Priorytetu przeznaczone jest na działanie 3.1, dotyczące infrastruktury drogowej, z którego oprócz przedsięwzięć remontowych oraz poprawiających atrakcyjność ośrodków aktywności gospodarczej, buduje się stosunkowo dużo nowych dróg o wysokiej przepustowości, wzmacniających konkurencyjność motoryzacji i mogących wzbudzać dodatkowy ruch, a także cechujących się wysokimi kosztami eksploatacji. Z drugiej strony projekty w transporcie zbiorowym mają raczej charakter odtworzeniowy, nie zawsze zwiększający jego konkurencyjność. Do zagrożeń w najbliższej perspektywie zaliczają się przede wszystkim ograniczenia finansowe samorządów. Należy przewidywać, że nie będą one barierą absorpcji funduszy w skali całego województwa o ile obecny kryzys nie będzie się pogłębiał i nie będzie dodatkowych zmian w systemie prawnym ale mogą zmniejszyć popyt na dofinansowania wśród beneficjentów. Oddzielnym problemem jest limitowanie wydatków bieżących, co w przypadku systemów transportowych, zwłaszcza komunikacji zbiorowej, może istotnie obniżyć efektywność prowadzonych inwestycji infrastrukturalnych. Istnieje również ryzyko ograniczonej podaży ze strony firm budowlanych w przypadku realizacji dużych projektów infrastrukturalnych oraz ogólnego wzrostu cen usług budowlanych pomiędzy etapem planowania nowej perspektywy finansowej, a etapem realizacji projektów. Ryzyko to jest szczególnie wysokie w przypadku dużych projektów drogowych. Pełna treść rekomendacji i szczegółowe wnioski ich dotyczące zostały zawarte w raporcie końcowym z badania ewaluacyjnego, który jest dostępny m.in. na stronie internetowej Realizacja zaleceń i rekomendacji Komisji Europejskiej odnoszących się do Priorytetu Realizacja Priorytetu 3 Transport przebiega prawidłowo. Nie wydano rekomendacji, ani zaleceń w zakresie opisywanego Priorytetu. 166

168 Rekomendacje Instytucji Zarządzającej W okresie sprawozdawczym Instytucja Zarządzająca nie wydała rekomendacji w zakresie Priorytetu 3 Transport. Podsumowanie Realizacja Priorytetu 3 Transport na koniec okresu sprawozdawczego na podstawie zakontraktowanych umów ukształtowała się na poziomie 93,41% alokacji przeznaczonej na Priorytet. Sukcesywnie zatwierdzane są wnioski o płatność, których wartość stanowi 47,37% alokacji Priorytetu, płatności dokonane na rzecz beneficjentów kształtują się na poziomie 44,60%. Wartość zakończonych projektów na koniec okresu sprawozdawczego stanowiła 18,82% alokacji Priorytetu. Postęp w realizacji wskaźników w zakresie Priorytetu 3 jest mocno zaawansowany, szczególnie w zakresie transportu drogowego. Na podstawie zakontraktowanych umów można zauważyć, że większość tych wskaźników została już osiągnięta. Z uwagi na to, że umowy w ramach transportu miejskiego i podmiejskiego będą jeszcze zawierane, szacowana realizacja wskaźników w tym zakresie ulegnie zmianie. Wskaźnik dot. oszczędności czasu w euro/ na nowych i zmodernizowanych/ liniach kolejowych w przewozach pasażerskich i towarowych nie zostanie zrealizowany w zakładanej wartości docelowej, ponieważ dofinansowanie otrzymały projekty obejmujące modernizację dłuższych niż pierwotnie zakładano odcinków tras kolejowych, ale o mniejszej przepustowości. Ponadto są to kierunki nierentowne, ale ważne ze względu na realizację jednego z priorytetów województwa, jakim jest rozwój turystyki. W realizacji Priorytetu IZ dostrzega pewne problemy, jednak nie wypływają one negatywnie na realizację tego Priorytetu Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi Zainteresowanie środkami Priorytetu 3 jest duże. Tym niemniej istnieje pewne ryzyko, szczególnie w zakresie infrastruktury kolejowej, że ze względu na stosunkowo długi okres przygotowania inwestycji, skomplikowane procedury przetargowe i długi proces inwestycyjny, beneficjenci nie zdążą przygotować i zrealizować inwestycji. W celu zminimalizowania ryzyka IZ RPO WD podczas negocjacji z KE przedstawiła zagrożenie i uzyskała zgodę KE, na alternatywne wykorzystanie środków, tj. wsparcie inwestycji w zakresie transportu miejskiego i podmiejskiego. W 2012 r. został ogłoszony nabór na realizacje projektów w zakresie transportu miejskiego i podmiejskiego, w którym przewidziano alokację 17 mln euro. Wpłynęło 20 wniosków o dofinansowanie na 469,66% alokacji naboru. 167

169 3.4 Priorytet 4. Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz bezpieczeństwa ekologicznego i przeciwpowodziowego Dolnego Śląska (Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne) Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) INFORMACJA NA TEMAT FIZYCZNYCH I FINANSOWYCH POSTĘPÓW PRIORYTETU W ramach Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne według stanu na dzień r. podpisano 108 umów o dofinansowanie (w tym 19 w okresie sprawozdawczym) o wartości dofinansowania z EFRR ,37 EUR ( ,66 PLN), co stanowi 79,59% alokacji przeznaczonej na Priorytet. Na rzecz beneficjentów dokonano płatności o wartości dofinansowania z EFRR ,66 EUR ( ,97 PLN), co stanowi 60,37% alokacji. W ramach Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne zakończyła się realizacja 55 projektów (w tym 21 w okresie sprawozdawczym). Wartość dofinansowania z EFRR zakończonych projektów wynosi ,01 EUR ( ,80 PLN), co stanowi 35,36% alokacji dla Priorytetu. Liczba/wartość projektów Alokacja na Priorytet Podpisane umowy Projekty zakończone Płatności dla beneficjentów Środki do zakontraktowa nia Liczba projektów Wartość dofinansowania z EFRR [EUR] , , , ,63 % alokacji - 79,59% 35,36% 60,37% 20,41% Wartość projektów realizowanych na obszarach wiejskich i małych miast w ramach Priorytetu 4 wynosi ,63 EUR ( ,02 PLN) środków EFRR, co stanowi 77,42% alokacji. Wartość ta przekracza poziom, jaki został wyznaczony dla tego Priorytetu (38%) w Szczegółowym Opisie Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata

170 Informacje na temat postępów rzeczowych znajdują się w załączniku nr IV do sprawozdania Tabela 4. Postęp fizyczny wg Priorytetów RPO WD. ANALIZA JAKOŚCIOWA Informacja o przeprowadzonych i planowanych w ramach Priorytetu konkursach W ramach Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne przeprowadzono od uruchomienia Programu 12 naborów wniosków o dofinansowanie (w tym 3 w trybie systemowym) oraz dwa dobory wniosków o łącznej alokacji z EFRR w wysokości ,24 EUR (dobory dotyczyły trybu systemowego z działania 4.2 spośród projektów nie wybranych w tzw. preselekcji ). Stanowi to 100,88% alokacji przeznaczonej na realizację Priorytetu. W okresie sprawozdawczym ogłoszone zostały 3 nabory na kwotę alokacji ,00 EUR, w tym jeden zakończony w styczniu 2013 r. Poniższa tabela przedstawia nabory ogłoszony w ramach Priorytetu od początku realizacji RPO WD. Nabór Alokacja na nabór [EUR] Złożone wnioski w trybie preselekcji dla naborów systemowych Liczba % alokacji na nabór Złożone wnioski Liczba % alokacji na nabór po ocenie formalnej Nabory ogłoszone i niezakończone w 2012 r. Liczba wniosków po ocenie merytorycznej wybranych do dofinansowania Działanie 4.1. Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami ,27% Działanie 4.3 Poprawa jakości powietrza Poprawa jakości powietrza (tryb systemowy) ,73% 14 48,15% Działanie 4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom (tryb systemowy) ,49% Działanie 4.7 Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna Podpisane umowy , Nabory zakończone Działanie 4.1. Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami ,40% Gospodarka odpadami ,12% Działanie nr 4.2 Infrastruktura wodno-ściekowa Infrastruktura wodnościekowa (tryb systemowy) ,85% ,35% Dobór I projektów ,00% 15 67,44% Dobór II projektów ,00% 8 117,28% Infrastruktura wodnościekowa (współpraca międzynarodowa i międzyregionalna) ,00% Działanie nr 4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom(współpraca międzynarodowa i międzyregionalna) ,73% Działanie 4.5. Rekultywacja obszarów zdegradowanych Rekultywacja obszarów zdegradowanych ,97%

171 Nabór Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna Alokacja na nabór [EUR] Złożone wnioski w trybie preselekcji dla naborów systemowych Liczba % alokacji na nabór Złożone wnioski Liczba % alokacji na nabór po ocenie formalnej Działanie 4.7.Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna Liczba wniosków po ocenie merytorycznej wybranych do dofinansowania Podpisane umowy ,64% Zgodnie z Ramowym Planem Realizacji w 2013 r. przewidziane zostały następujące nabory: Nr i nazwa Działania Rozpoczęcie naboru Działanie 4.1 Gospodarka odpadami Wnioskodawcy Wszyscy wnioskodawcy Działania 4.1 Rodzaje projektów 1. budowa, rozbudowa lub przebudowa zakładów zagospodarowania odpadów komunalnych oraz elementów systemu gospodarowania odpadami komunalnymi tj.: stacje przeładunkowe odpadów komunalnych, instalacje do segregacji lub przetwarzania odpadów selektywnie zebranych. 2. rekultywacja zamkniętych składowisk odpadów komunalnych i innych szczególnie zagrażających środowisku oraz rekultywacja zamkniętych kwater funkcjonujących składowisk odpadów. 3. przedsięwzięcia związane z wykorzystaniem składowisk odpadów dla pozyskania alternatywnych źródeł energii, tj. biogazu. Kwota EFRR przewidzia na na nabór [EUR] Rozkład projektów realizowanych w ramach Priorytetu na obszary realizacji, typy projektów i typy beneficjentów Według stanu na dzień r. w ramach Priorytetu 4 realizowano 108 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,37 EUR ( ,66 PLN). W ramach Priorytetu wspierane są działania z zakresu: infrastruktury wodno-ściekowej (głównie na obszarach wiejskich), w tym m.in. dotyczące budowy i modernizacji oczyszczalni ścieków, sieci wodociągowych i kanalizacyjnych - 52 projekty o wartości dofinansowania z EFRR ,36 EUR ( ,14 PLN), gospodarki odpadami, w tym m.in. dotyczące budowy i rozbudowy obiektów do zbiórki, segregacji, recyklingu odpadów, likwidacji dzikich wysypisk śmieci na obszarach turystycznych i objętych ochroną, rekultywacji zamkniętych składowisk zagrażających środowisku - 16 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,12 EUR ( ,91 PLN), ochrony bioróżnorodności i edukacji ekologicznej w tym m.in. dotyczące ochrony ekosystemów i krajobrazów, odbudowy korytarzy ekologicznych, ochrony siedlisk, budowy ścieżek przyrodniczych, ośrodków dydaktyczno-promocyjnych, regionalnych centrów edukacji ekologicznej - 24 projekty o wartości dofinansowania z EFRR ,27 EUR ( ,18 PLN), rekultywacji obszarów zdegradowanych (poprzemysłowych i powojskowych) polegające na zagospodarowaniu tych terenów na cele przyrodnicze, rekreacyjno-wypoczynkowe oraz gospodarki proekologicznej - 6 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,88 EUR ( ,42 PLN), ochrony przeciwpowodziowej i zapobieganiu suszom, w tym dotyczących budowy, odbudowy i przebudowy przeciwpowodziowej infrastruktury hydrotechnicznej - 6 projektów indywidualnych o wartości dofinansowania z EFRR ,89 EUR ( ,96 PLN), ochrony przed skutkami zagrożeń naturalnych i technologicznych i przywracania środowiska do stanu właściwego, w tym dotyczące budowy systemu monitoringu zagrożeń, budowy centrów ratownictwa ochrony chemicznej i biologicznej, budowy infrastruktury związanej z zapobieganiem i likwidacją zagrożeń pożarowych - 4 projekty indywidualne o wartości dofinansowania z EFRR ,85 EUR ( ,05 PLN). 170

172 W Priorytecie 4 wspierane są też projekty dotyczące poprawy jakości powietrza, poprzez obniżenie emisji zanieczyszczeń w obiektach użyteczności publicznej. W ramach przeprowadzonego w 2012 r. naboru na ten obszar wsparcia z 16 złożonych propozycji projektów, ocenę merytoryczną przeszło 11 wniosków na kwotę dofinansowania EFRR 1 186,200,48 EUR ( ,13 PLN). Projekty zostały wybrane do dofinansowania w 2013 r. Rozkład terytorialny projektów Rozkład projektów realizowanych w Priorytecie 4 wg obszaru realizacji prezentuje poniżej zamieszczona tabela. Obszar realizacji Wartość dofinansowania z EFRR [EUR] Udział % obszaru realizacji w wartości dofinansowania z EFRR Obszar wiejski ,26 60,08% Obszar miejski ,36 34,74% Obszar górski ,93 5,16% Nie dotyczy ,82 0,01% Razem ,37 100,00% Przewaga obszarów wiejskich (ponad 60%) wynika przede wszystkim z realizacji licznych projektów (58) z zakresu budowy sieci wodociągowych i kanalizacyjnych oraz przeciwpowodziowych na tych obszarach. Na terenach górskich realizowane są 4 projekty o udziale w dofinansowaniu EFRR ok. 5%. Projekty dotyczące wodociągów, kanalizacji czy też gospodarki odpadami realizowane w ramach Priorytetu 4, mają ogromne znaczenie dla rozwoju obszarów defaworyzowanych (wiejskie i górskie). Systematycznej poprawie ulega infrastruktura wodno-kanalizacyjna. Z roku na rok rośnie także liczba ludności korzystającej z opisywanej infrastruktury. W miastach realizowanych jest 45 projektów o udziale w wartości dofinansowania ok. 35%. Rozkład realizowanych projektów w poszczególnych powiatach województwa prezentuje poniższa tabela. Powiat Wartość ogółem Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % w wartości dofinansowania z EFRR Liczba umów Powiat bolesławiecki , , ,11 1,46% 5 Powiat dzierżoniowski , , ,70 0,72% 3 Powiat głogowski , , ,32 0,59% 2 Powiat górowski , , ,53 1,30% 2 Powiat jaworski , , ,32 4,69% 6 Powiat jeleniogórski , , ,10 8,55% 3 Powiat kamiennogórski , , ,90 7,34% 2 Powiat kłodzki , , ,14 12,73% 16 Powiat legnicki , , ,90 1,39% 1 Powiat lubański , , ,64 1,06% 3 Powiat lubiński , , ,50 0,25% 1 Powiat lwówecki , , ,61 0,76% 2 Miasto Jelenia Góra , , ,37 1,91% 2 Miasto Legnica 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Miasto Wrocław , , ,69 4,70% 4 Powiat milicki , , ,02 0,13% 1 Powiat oleśnicki , , ,14 3,56% 6 Powiat oławski , , ,07 3,04% 3 Powiat polkowicki , , ,73 5,70% 4 Powiat strzeliński , , ,02 2,44% 1 Powiat średzki , , ,99 3,44% 5 Powiat świdnicki , , ,48 2,68% 4 Powiat trzebnicki , , ,75 7,41% 5 Powiat wałbrzyski , , ,47 0,35% 1 Powiat wołowski , , ,04 2,10% 4 Powiat wrocławski , , ,64 6,17% 8 Powiat ząbkowicki , , ,71 2,91% 2 Powiat zgorzelecki , , ,91 2,88% 4 Powiat złotoryjski , , ,18 2,81% 3 woj. dolnośląskie* , , ,42 6,92% 5 Razem , , ,37 100,00% 108 *W ramach kategorii województwo dolnośląskie ujęto projekty realizowane na terenie więcej niż jednego powiatu 171

173 Rozkład terytorialny projektów w ramach Priorytetu 4 w podziale na powiaty jest w miarę równomierny, choć wyróżnia się powiat kłodzki, który jest cenny przyrodniczo i jednocześnie zagrożony powodziom, stąd też duża ilość i wartość realizowanych projektów. Pod względem liczby projektów i wartości dofinansowania wyróżnia się powiat wołowski. Podział na sektory wsparcia Wśród realizowanych projektów dominują projekty dotyczące poboru i uzdatniania wody związane z budową kanalizacji, wodociągów i oczyszczalni ścieków (52 projekty). Znaczący jest udział dofinansowania w projektach z zakresu zapewnienia bezpieczeństwa (9 projektów), co jest podyktowane dużym zagrożeniem powodziowym w regionie i wieloletnimi zaniedbaniami w modernizacji i budowie niezbędnej infrastruktury. Duża liczba projektów jest też realizowana z zakresu edukacji ekologicznej (23 projekty) oraz gospodarki odpadami (16 projektów). Sektor wsparcia Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % w wartości dofinansowania z EFRR Liczba umów organizacja konferencji , , ,82 0,01% 1 ochrona bioróżnorodności , , ,43 0,27% 1 rekultywacja obszarów zdegradowanych , , ,88 2,30% 6 edukacja ekologiczna , , ,85 6,48% 23 gospodarka odpadami , , ,12 12,33% 16 zapewnienie bezpieczeństwa , , ,91 17,06% 9 pobór i uzdatnianie wody/ kanalizacja i oczyszczanie , , ,36 61,55% 52 ścieków Razem , , ,37 100,00% 108 Podział na typy beneficjentów Projekty w Priorytecie 4 są realizowane w zdecydowanej większości przez jednostki samorządu terytorialnego (86 projektów). Pozostałe przedsięwzięcia realizowane są przez jednostki sektora finansów publicznych (5 projektów), przedsiębiorców (4 projekty realizowane przez spółki komunalne), fundacje (3 projekty), jednostki organizacyjne jst (2 projekty), szkoły wyższe (2 projekty) czy nadleśnictwa PGL Lasy Państwowe (2 projekty). Typ beneficjenta park narodowy lub krajobrazowy podmiot działający na zlecenie jst zakład opieki zdrowotnej administracja rządowa i jednostka państwowa PGL Lasy Państwowe lub jego jednostka organizacyjna Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] Udział % w wartości dofinansowania z EFRR , , ,43 0,27% , , ,74 0,35% , , ,47 0,35% , , ,00 0,47% , , ,74 0,50% 2 szkoła wyższa , , ,83 1,14% 2 jednostka organizacyjna jst fundacja, stowarzyszenie, organizacja społeczna lub organizacja pozarządowa przedsiębiorca lub przedsiębiorstwo , , ,80 1,32% , , ,35 1,56% , , ,77 7,52% 4 Liczba umów 172

174 Typ beneficjenta jednostka sektora finansów publicznych jednostka samorządu terytorialnego Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] Udział % w wartości dofinansowania z EFRR , , ,06 13,04% , , ,20 73,49% 86 Razem , , ,37 100,00% 108 Projekty indywidualne Liczba umów W Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych w ramach Priorytetu 4 znajduje się łącznie 11 projektów. Do końca 2012 r. podpisano 10 umów o dofinansowanie o wartości dofinansowania EFRR ,62 EUR ( ,88 PLN). Realizacja projektów indywidualnych w ramach Priorytetu 4 przebiega bez opóźnień. Płatności przekazane beneficjentom projektów kluczowych na koniec okresu sprawozdawczego wyniosły ,73 EUR ( ,24 PLN), co stanowi 49,06% wartości realizowanych umów. 173

175 Poniżej zamieszczone zestawienie ilustruje stan realizacji projektów indywidualnych w Priorytecie 4. Lp. Tytuł projektu Nr i nazwa Działania Data złożenia/ planowanego złożenia wniosku o dofinansowanie Data wyboru do dofinansowania Data podpisania umowy o dofinansowanie Wartość dofinansowania ze środków EFRR określona w umowie Refundacja EFRR (na podstawie zatwierdzonych wniosków o płatność) % finansowej realizacji umowy Projekty, w ramach których zostały podpisane umowy o dofinansowanie Remont istniejącej zabudowy regulacyjnej wraz z modernizacją stopni celem poprawienia spływu wód oraz umożliwienia migracji ryb na potoku Włodzica w km w miejscowości Nowa Ruda Zabezpieczenie prawego brzegu rzeki Białej Lądeckiej w km w miejscowości Lądek Zdrój Remont zabudowy regulacyjnej rz. Kamiennej w km w m. Jelenia Góra Magazyny przeciwpowodziowe modernizacja, woj. dolnośląskie Bezpieczny Dolny Śląsk rozbudowa centrów ratownictwa województwa dolnośląskiego zakup specjalistycznego sprzętu technicznego System ograniczania skutków katastrof ekologicznych, technologicznych i klęsk żywiołowych na terenie powiatów lwóweckiego i lubańskiego Budowa budynku dla Jednostki Ratowniczo- Gaśniczej PSP przy ul. Kosmonautów we Wrocławiu 4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom 4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom 4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom 4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom 4.6 Wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem środowiska naturalnego 4.6 Wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem środowiska naturalnego 4.6 Wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem środowiska naturalnego ,27 EUR ( ,34 PLN) ,63 EUR ( ,73 PLN) ,12 EUR ( ,09 PLN) ,75 EUR ( ,17 PLN) ,08 EUR ( ,95 PLN) ,78 EUR ( ,00 PLN) ,03 EUR ( ,00 PLN) ,27 EUR ( ,34 PLN) ,63 EUR ( ,73 PLN) ,12 EUR ( ,09 PLN) ,88 EUR ( ,08 PLN) ,08 EUR ( ,95 PLN) 4 564,54 EUR (18 700,00 PLN) 0,00 EUR (0,00 PLN) 100,00% 100,00% 100,00% 81,24% 100,00% 1,35 % 0,00% 174

176 Lp. Tytuł projektu Nr i nazwa Działania Data złożenia/ planowanego złożenia wniosku o dofinansowanie Data wyboru do dofinansowania Data podpisania umowy o dofinansowanie Wartość dofinansowania ze środków EFRR określona w umowie Refundacja EFRR (na podstawie zatwierdzonych wniosków o płatność) % finansowej realizacji umowy Projekty, w ramach których zostały podpisane umowy o dofinansowanie Bezpieczny Dolny Śląsk budowa mobilnego systemu monitoringu i usuwania zagrożeń środowiska Lipki-Oława- modernizacja obwałowań, gm. Oława i Jelcz Laskowice- Modernizacja wału W-4 (S) Likwidacja, rekultywacja i zagospodarowanie służbowych stacji paliw w 23 jednostkach miejskich i powiatowych Policji woj. dolnośląskiego 4.6 Wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem środowiska naturalnego 4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom 4.5 Rekultywacja obszarów zdegradowanych ,96 EUR ( ,10 PLN) ,29 EUR ( ,23 PLN) ,00 EUR ( ,96 PLN) 4 134,23 EUR (16 937,10 PLN) 0,00 EUR (0,00 PLN) 0,00 EUR (0,00 PLN) 0,14% 0,00% 0,00% Projekty, dla których nie podpisano jeszcze umowy o dofinansowanie 11 Lipki-Oława- modernizacja obwałowań, gm. Oława i Jelcz Laskowice- Modernizacja wału W-1 (OM) 4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom ,25 EUR ( ,31 PLN)

177 1. Remont istniejącej zabudowy regulacyjnej wraz z modernizacją stopni celem poprawienia spływu wód oraz umożliwienia migracji ryb na potoku Włodzica w km w miejscowości Nowa Ruda beneficjent Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu Projekt polegał na wykonaniu remontu istniejących ubezpieczeń brzegowych (w większości murów oporowych), remontu istniejących ubezpieczeń dennych (progi korekcyjne), odbudowaniu zniszczonych odcinków ubezpieczeń, lokalnym podwyższeniu ubezpieczeń w newralgicznych miejscach oraz równoczesnym dostosowaniu budowli poprzecznych do zwiększenia możliwości migracyjnych ryb. Prace przywróciły sprawność systemu ochrony powodziowej dla miasta Nowa Ruda oraz wyeliminowały erozję denną i brzegową, a przez to zapewniają bezpieczeństwo przeciwpowodziowe mieszkańców miasta i gminy Nowa Ruda. W wyniku realizacji osób zostało objętych ochroną przeciwpowodziową, a powierzchnia terenu objęta ochroną przeciwpowodziową wynosi 400 ha. Projekt został zakończony w 2012 r. 2. Zabezpieczenie prawego brzegu rzeki Białej Lądeckiej w km w miejscowości Lądek Zdrój beneficjent Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu Realizacja projektu wpływa na zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego mieszkańców miasta i gminy Lądek Zdrój oraz podmiotów gospodarczych i bezpośrednio przyczynia się do zwiększenia bezpieczeństwa dla cennych kulturowo i architektonicznie barokowych i renesansowych kamieniczek oraz budynków sanatoryjnych zlokalizowanych na murach oporowych (niwelacja zagrożenia katastrofą budowlaną). W ramach projektu wyremontowano oraz zmodernizowano 657,50 mb muru oporowego na prawym brzegu rzeki Białej Lądeckiej w miejscowości Lądek Zdrój, ochroną przed powodzią objęto 445 mieszkańców. Projekt został zakończony w 2012 r. 3. Remont zabudowy regulacyjnej rz. Kamiennej w km w m. Jelenia Góra beneficjent Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu W ramach projektu wyremontowano istniejące ubezpieczenia brzegowe (w większości murów oporowych), i denne (stopnie, progi korekcyjne), odbudowano zniszczone odcinki ubezpieczeń brzegowych oraz dennych, jak również podwyższono ubezpieczenia w newralgicznych miejscach. Realizacja projektu zwiększa bezpieczeństwo przeciwpowodziowe mieszkańców miasta Jelenia Góra i podmiotów gospodarczych, a także polepsza bezpieczeństwo przeciwpowodziowe mieszkańców Sobieszowa i Cieplic Śląskich. W wyniku realizacji projektu uregulowano 10,5 km cieków wodnych, 500 ha objęto ochroną przeciwpowodziową, a 2 tys. osób zostało bezpośrednio zabezpieczonych przed powodzią. Projekt został zakończony w 2012 r. 4. Magazyny przeciwpowodziowe modernizacja, woj. dolnośląskie beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego, projekt realizowany przez Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych we Wrocławiu Projekt ma charakter strategiczny dla województwa dolnośląskiego, ponieważ w wyniku jego realizacji utworzona zostanie baza magazynowa do przechowywania w odpowiednich warunkach materiałów niezbędnych w czasie akcji przeciwpowodziowych, co zapewni sprawne ich wykorzystanie na terenie Dolnego Śląska W ramach projektu przewidziano modernizację i przebudowę 5 budynków magazynów przeciwpowodziowych oraz wyposażeniu magazynów w sprzęt do przechowywania i transportu materiałów. Ponadto usprawniona zostanie łączność pomiędzy centralą i magazynami. Zwiększony zostanie poziom zabezpieczeń magazynów przed kradzieżą i pożarem. W wyniku realizacji projektu potencjalnie 973 tys. osób zostanie pośrednio wspartych podczas ewentualnej powodzi, a powierzchnia objęta ochroną wyniesie ha. Projekt jest zrealizowany w ok. 80%. Przewidywany termin zakończenia projektu to 2013 r. 5. Bezpieczny Dolny Śląsk - rozbudowa centrów ratownictwa województwa dolnośląskiego zakup specjalistycznego sprzętu technicznego beneficjent Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej we Wrocławiu Projekt został zakończony w 2011 r. 176

178 6. System ograniczania skutków katastrof ekologicznych, technologicznych i klęsk żywiołowych na terenie powiatów lwóweckiego i lubańskiego beneficjent Powiat Lwówecki Realizacja projektu w bezpośredni sposób wpływa na poprawę zabezpieczenia regionu przed zagrożeniami o charakterze naturalnym i cywilizacyjnym. W ramach projektu zakupione zostaną 4 wozy pożarnicze oraz 5 jednostek sprzętowych przeznaczonych do działań ratowniczych dla jednostek ratowniczo-gaśniczych w Lwówku Śląskim i Lubaniu. Sprzęt będzie rozlokowany na całym na obszarze obydwu powiatów w celu jak najszybszej reakcji na zagrożenia. Rozbudowa bazy doposażenia pozwoli na dobre funkcjonowanie ratownictwa na obszarze podgórskim o utrudnionym dojeździe i na obszarach przygranicznych południowo-zachodniej części województwa. W 2012 r. projekt został zakończony i trwa jego rozliczanie. 7. Budowa budynku dla Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej PSP przy ul. Kosmonautów we Wrocławiu beneficjent Miasto Wrocław Realizacja inwestycji przyczyni się wzrostu bezpieczeństwa na obszarze Dolnego Śląska, skrócenia czasu reakcji służb ratowniczo-gaśniczych na zagrożenia losowe poprzez dogodne ulokowanie w pobliżu obwodnicy śródmiejskiej i Autostradowej Obwodnicy Wrocławia. Przedmiotem projektu jest budowa budynku dla Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej PSP Nr 7 we Wrocławiu, umożliwiająca prowadzenie działań ratowniczych podczas zdarzeń stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla środowiska naturalnego, a także zdrowia lub życia ludzi. Projekt ma charakter nowatorski wybudowany obiekt stanowił będzie centrum ratownictwa, w którym oprócz pracowników Państwowej Straży Pożarnej pełnić będą również dyżury funkcjonariusze Straży Miejskiej i pracownicy Pogotowia Ratunkowego. Projekt został zakończony w 2012 r. i trwa jego rozliczanie. 8. Bezpieczny Dolny Śląsk budowa mobilnego systemu monitoringu i usuwania zagrożeń środowiska beneficjent Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej we Wrocławiu Realizacja projektu w bezpośredni sposób wpływa na poprawę zabezpieczenia regionu przed zagrożeniami o charakterze naturalnym i cywilizacyjnym. Projekt obejmuje zakup 22 nowoczesnych pojazdów ratowniczych, w tym 12 samochodów do monitoringu zagrożeń oraz 10 samochodów ratowniczo-gaśniczych do usuwania skutków zagrożeń środowiska. Pojazdy te użytkowane będą w 17 komendach miejskich i powiatowych Państwowej Straży Pożarnej w województwie dolnośląskim. Projekt został zakończony w 2012 r. i trwa jego rozliczanie. 9. Lipki-Oława modernizacja obwałowań, gm. Oława i Jelcz-Laskowice. Modernizacja wału W-4(S) beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego, projekt realizowany przez Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych we Wrocławiu Realizacja projektu wpłynie na zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego mieszkańców Gminy Oława i Wrocław. Projekt ma na celu wzmocnienie obwałowań polderu Lipki-Oława. Wał W-4(S), jako jedna z podstawowych budowli przy polderze Lipki-Oława, której celem jest zmniejszenie zagrożenia powodziowego miasta Oławy i terenów przyległych, przyczyni się pośrednio do ochrony tych terenów. Tereny te stanowią podstrefę Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, jest obszarem o wysokim potencjale gospodarczym o znaczeniu strategicznym dla całego Dolnego Śląska. Przewidywany termin zakończenia projektu to rok Likwidacja, rekultywacja i zagospodarowanie służbowych stacji paliw w 23 jednostkach miejskich i powiatowych Policji województwa dolnośląskiego beneficjent Komenda Wojewódzka Policji we Wrocławiu Projekt polega na realizacji kompleksowego programu obejmującego likwidację przestarzałych i stwarzających zagrożenie dla środowiska istniejących instalacji paliwowych i stacji paliw oraz przeprowadzenie rekultywacji terenu wraz z jego adaptacją do nowych potrzeb. Projekt realizowany będzie na terenie całego województwa dolnośląskiego, w miejscowościach o dużej gęstości zaludnienia oraz na terenach turystycznych i uzdrowiskowych na obszarze 23 gmin. Przewidywany termin zakończenia projektu to rok Projekty realizowane w ramach innych programów operacyjnych Na terenie województwa dolnośląskiego realizowane są w sektorze środowiska 49 projektów, które otrzymały wsparcie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (gospodarka odpadami, gospodarka wodno-ściekowa, ochrona powietrza, ochrona siedlisk oraz zarządzanie środowiskowe, zapewnienie bezpieczeństwa). 177

179 Bliższych informacji o liczbie i wartości projektów realizowanych na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych dostarcza załącznik XII do sprawozdania Opis sytuacji społecznogospodarczej województwa dolnośląskiego w 2012 r. - punkt 5.2 Projekty realizowane na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych. Postęp rzeczowy realizacji Priorytetu 4 Tabela postępu rzeczowego dla Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne przedstawia wartości określone na podstawie zawartych 108 umów o dofinansowanie (szacowana realizacja) oraz zatwierdzonych 55 wniosków o płatność końcową (realizacja). Wskaźniki Długość wybudowanej sieci wodociągowej Długość wybudowanej sieci kanalizacyjnej Liczba projektów dotyczących gospodarki odpadami Liczba projektów mających na celu poprawę jakości powietrza Liczba projektów z zakresu prewencji zagrożeń (Działanie 4.4 i 4.6) w tym: liczba projektów dotyczących infrastruktury zapobiegania powodziom i suszy Powierzchnia zrekultywowana/ odzyskana (Działanie 4.5) Liczba osób przyłączonych do sieci kanalizacyjnej w wyniku realizacji projektów Liczba osób przyłączonych do sieci wodociągowej w wyniku realizacji projektów Liczba osób objętych selektywną zbiórką odpadów w wyniku realizacji projektów Jednostka miary Wartość docelowa 2015 Szacowana realizacja według umów stan na % realizacji według umów Priorytet 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne Wskaźniki produktu Realizacja według projektów zakończonych stan na % realizacji według projektów zakończonych km ,73 136,71% 152,16 95,10% km ,27 65,61% 149,37 27,66% szt ,00% 11 68,75% szt ,00% 0 0,00% szt ,67% 5 33,33% szt ,00% 4 80,00% Wskaźniki rezultatu ha 6 67, ,17% 27,09 451,50% osoby ,68% ,56% osoby ,70% ,25% osoby ,29% 0 0,00% Na koniec okresu sprawozdawczego w ramach Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne zakontraktowano alokację na poziomie 79,59%. W związku z powyższym odnotowano postęp w realizacji wskaźników, który na obecnym etapie wdrażania RPO WD pozwala stwierdzić, iż założone dla Priorytetu 4 cele są systematycznie i konsekwentnie realizowane. Długość wybudowanej sieci wodociągowej wartość docelowa 160 km szacowana realizacja 218,73 km 136,71% wartości docelowej projekty zakończone 152,16 km 95,10% wartości docelowej oraz Liczba osób przyłączonych do sieci wodociągowej w wyniku realizacji projektów wartość docelowa osób szacowana realizacja osób 65,70% wartości docelowej projekty zakończone osób 44,25% wartości docelowej 178

180 W zakresie rzeczowym realizacji wskaźników na etapie zakontraktowanych umów założono wybudowanie 218,73 km sieci wodociągowej (136,71% wartości docelowej), do której zostanie przyłączonych osób (65,70% wartości docelowej). W wyniku zrealizowanych projektów wybudowano 152,16 km sieci wodociągowej (95,10% wartości docelowej), do której przyłączono osób (44,25% wartości docelowej). Przekroczenie wartości docelowej w przypadku szacowanej realizacji wskaźnika Długość wybudowanej sieci wodociągowej należy wiązać z dokonaniem realokacji środków w ramach Priorytetu 4. Zwiększono alokację na Działanie 4.2 Infrastruktura wodno-ściekowa realokując środki z Działania 4.3 Poprawa jakości powietrza, oraz Działania 4.5 Rekultywacja obszarów zdegradowanych. Realokacja ta spowodowana była dużym zainteresowaniem potencjalnych beneficjentów i umożliwiła realizację większej ilości projektów. Pomimo tego, biorąc pod uwagę zakontraktowane umowy (alokacja na poziomie 85,01%), istnieje zagrożenie dla pełnego osiągnięcia wskaźnika Liczba osób przyłączonych do sieci wodociągowej. Mniejsza ilość osób przyłączonych do sieci wodociągowej w porównaniu z wybudowaną siecią może wynikać z faktu, że ponad 90% projektów w ramach Działania 4.2 Infrastruktura wodno-ściekowa realizowana jest na obszarze wiejskim i górskim, co ma wpływ na realizację wskaźników. Duże odległości i małe zagęszczenie ludności na tych obszarach wymusza wybudowanie dłuższych sieci wodociągowych, do których może być przyłączona mniejsza liczba osób, w porównaniu z realizacją podobnych inwestycji na obszarach miejskich. Długość wybudowanej sieci kanalizacyjnej wartość docelowa 540 km szacowana realizacja 354,27 km 65,61% wartości docelowej projekty zakończone 149,37 km 27,66% wartości docelowej oraz Liczba osób przyłączonych do sieci kanalizacyjnej w wyniku realizacji projektów wartość docelowa osób szacowana realizacja osób 54,68% wartości docelowej projekty zakończone osoby 16,56% wartości docelowej W zakresie infrastruktury ściekowej założono wybudowanie 354,27 km sieci kanalizacyjnej (65,61% wartości docelowej), do której zostanie przyłączonych osób (54,68% wartości docelowej). W wyniku zrealizowanych projektów wybudowano 149,37 km sieci kanalizacyjnej (27,66% wartości docelowej), do której przyłączono 6624 osoby (16,56% wartości docelowej). Niższa wartość powyższych wskaźników w porównaniu z wartością docelową wynika z tego, że realizowane projekty oprócz budowy sieci kanalizacyjnej dotyczą budowy i modernizacji oczyszczalni ścieków lub są to kompleksowe projekty dotyczące modernizacji oczyszczalni ścieków wraz z budową kanalizacji. Na etapie programowania wartości docelowych zakładano większą ilość projektów dotyczących budowy jedynie sieci kanalizacyjnej. Natomiast ze względu na wysoki koszt budowy/ przebudowy oczyszczalni ścieków mniej środków zostało przeznaczonych przez beneficjentów na samą budowę sieci kanalizacyjnych. Uwzględniając powyższe wartość wskaźników dotyczących sieci kanalizacyjnych może zostać niezrealizowana. Liczba projektów z zakresu gospodarki odpadami wartość docelowa 16 szt. szacowana realizacja 16 szt. 100,00% wartości docelowej projekty zakończone 11 szt. 68,75% wartości docelowej oraz Liczba osób objętych selektywną zbiórką odpadów w wyniku realizacji projektów wartość docelowa osób szacowana realizacja osób 164,29% wartości docelowej projekty zakończone 0 osób 0,00% wartości docelowej W zakresie Priorytetu realizowanych jest 16 projektów z zakresu gospodarki odpadami (100% wartości docelowej). Zakłada się, że osób zostanie objętych selektywną zbiórką odpadów (164,29% wartości docelowej). Na koniec okresu sprawozdawczego zakończono 11 projektów (68,75% wartości docelowej). Na przekroczenie wartości docelowej w zakresie szacowanej realizacji wskaźnika Liczba osób objętych selektywną zbiórką odpadów znacząco ma wpływ projekt realizowany przez Gminy Karkonoskie, w którym oszacowano osiągnięcie wartości wskaźnika na poziomie osób, co stanowi 118,7% wartości docelowej. Na koniec 2012 r. żaden z projektów realizujących ten wskaźnik nie został zakończony, w związku z czym nie odnotowano postępu w realizacji wskaźnika jednak jego wartość ulegnie zwiększeniu ze względu na kolejne nabory. 179

181 Liczba projektów mających na celu poprawę jakości powietrza wartość docelowa 32 szt. szacowana realizacja 0 szt. 0,00% wartości docelowej projekty zakończone 0 szt. 0,00% wartości docelowej Wartość wskaźnika będzie możliwa do przedstawienia w przyszłym okresie sprawozdawczym, po podpisaniu umów w wyniku naboru na ten typ projektów przeprowadzony w 2012 r. Ocena projektów do końca okresu sprawozdawczego nie została zakończona. Liczba projektów z zakresu prewencji zagrożeń wartość docelowa 15 szt. szacowana realizacja 10 szt. 66,67% wartości docelowej projekty zakończone 5 szt. 33,33% wartości docelowej w tym liczba projektów dotyczących infrastruktury zapobiegania powodziom i suszy wartość docelowa 5 szt. szacowana realizacja 6 szt. 120,00% wartości docelowej projekty zakończone 4 szt. 80,00% wartości docelowej Z zakresu prewencji zagrożeń zakontraktowano 10 projektów (66,67% wartości docelowej). Na koniec 2012 r. zrealizowano 5 projektów z zakresu prewencji zagrożeń (33,33% wartości docelowej). Nie przewiduje się dodatkowych naborów w zakresie tego typu projektów. W Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych znajduje się jeszcze jeden projekt z zakresu prewencji zagrożeń (Lipki-Oława - modernizacja obwałowań, gm. Oława i Jelcz Laskowice- Modernizacja wału W-1 (OM), który oczekuje na podpisanie umowy. Ponadto wartość wskaźnika ulegnie zwiększeniu po zakontraktowaniu projektów z naboru w 2012 r., dla których w okresie sprawozdawczym trwała procedura oceny. Powierzchnia zrekultywowana/odzyskana wartość docelowa 6 ha szacowana realizacja 67,33 ha 1 122,17% wartości docelowej projekty zakończone 27,09 ha 451,50% wartości docelowej Zakłada się, że w wyniku realizacji projektów zrekultywowane/odzyskane zostanie 67,33 ha powierzchni (1 122,17% wartości docelowej), z czego w zakończonych projektach wskaźnik został zrealizowany na poziomie 27,09 ha (451,50% wartości docelowej). Tak wysoka realizacja wskaźnika wynika z tego, że wartość docelową oszacowano w oparciu o możliwość sfinansowania inwestycji polegających na kompleksowej rekultywacji terenu. Natomiast część z realizowanych projektów wymagała jedynie węższego zakresu prac (np. w odniesieniu do likwidacji dzikich wysypisk śmieci), co miało wpływ na ich cenę i pozwoliło na rekultywację większego obszaru. Nowe miejsca pracy powstałe w wyniku zrealizowania projektów W ramach Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne wśród dotychczas podpisanych umów zakłada się utworzenie 81,25 nowych miejsc pracy, z czego co najmniej 23,5 etatu przeznaczono dla kobiet. Według stanu na dzień r. w zakończonych projektach utworzono 20 miejsc, w tym 2 etaty dla kobiet. Realizacja celów Głównym celem Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne jest poprawa stanu środowiska naturalnego, zapobieganie jego degradacji i zachowanie różnorodności biologicznej oraz walorów przyrodniczych Dolnego Śląska, a także poprawa poziomu bezpieczeństwa w regionie, poprzez przeciwdziałanie naturalnym i technologicznym zagrożeniom, likwidację ich skutków oraz wspieranie działających w tym zakresie służb ratowniczych. Wdrażanie Priorytetu 4 przyczyni się do realizacji drugiego celu szczegółowego Programu, tj. Rozwój infrastruktury służącej poprawie jakości środowiska, warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Wieloletnie zapóźnienia infrastrukturalne na Dolnym Śląsku w zakresie ochrony środowiska wymagają działań zmierzających do eliminacji występujących zagrożeń dla jakości środowiska naturalnego, a także ochrony i racjonalnego wykorzystania istniejących wartości i zasobów przyrodniczych. W celu osiągnięcia głównych założeń Priorytetu określono szereg różnorodnych działań skierowanych przede wszystkim na zapobieganie degradacji oraz poprawę stanu środowiska, a także podniesieniu świadomości ekologicznej. Projekty realizowane w ramach Priorytetu 4 są odpowiedzią na zdiagnozowane w analizie SWOT Programu zagrożenia i słabe strony regionu. 180

182 Dużą słabością regionu jest jakość wód powierzchniowych (zanieczyszczonych głównie działalnością bytową i gospodarczą) oraz niewystarczająca ochrona wód podziemnych. Jak wykazano w analizie społecznogospodarczej regionu, miasta charakteryzują się dobrym wyposażeniem w wodociągi i kanalizację. Natomiast znaczne braki infrastruktury, zwłaszcza w odniesieniu do kanalizacji i oczyszczania ścieków, obserwowane są na obszarach wiejskich i górskich (jedynie niewiele ponad 20% mieszkańców wsi korzystało z kanalizacji), a istniejąca infrastruktura odznacza się niewystarczającą efektywnością. Dodatkowo widoczne są wyraźne dysproporcje w przestrzennym ich rozmieszczeniu i dostępności na niekorzyść obszarów wiejskich. Dlatego działania w tym obszarze koncentrują się przede wszystkim na ochronie wód powierzchniowych i podziemnych, poprzez wspieranie przedsięwzięć polegających na wodociągowaniu i kanalizowaniu obszarów wiejskich i górskich. Projekty realizowane w dziedzinie rekultywacji mają na celu przywrócenie obszarom zdegradowanym walory przyrodnicze, natomiast działania w zakresie zabezpieczeń przeciwpowodziowych mają wzmocnić bezpieczeństwo mieszkańców regionu. Poprawa walorów przyrodniczych następuje także poprzez utrzymanie tendencji w zakresie poprawy stanu czystości wód oraz gospodarki odpadami, których celem jest tworzenie sprawnych systemów odzysku i unieszkodliwiania odpadów w ramach Priorytetu. Realizowane są także projekty z zakresu edukacji ekologicznej. Problemem regionu jest niedostatecznie rozwinięta selektywna zbiórka odpadów i ich recykling, co powoduje, że region zajmuje wysokie miejsce w kraju pod względem posiadania dużej powierzchni, w większości wyeksploatowanych, wysypisk odpadów komunalnych oraz pod względem zidentyfikowanych dzikich wysypisk śmieci. W celu przeciwdziałania ww. problemom w ramach Działania 4.1 realizowane są projekty dotyczące budowy i rozbudowy nowoczesnych obiektów zajmujących się zbiórką, segregacją, składowaniem, recyklingiem, unieszkodliwianiem różnego typu odpadów, przyczyniające się do likwidacji dzikich wysypisk śmieci zwłaszcza na obszarach turystycznych czy uzdrowiskowych oraz objętych ochroną np. sieci Natura 2000, jak również dotyczące rekultywacji wyłączonych z eksploatacji składowisk szczególnie zagrażających środowisku. Do końca 2012 r. w wyniku realizacji projektów w ramach Priorytetu 4 wybudowano 152,16 km sieci wodociągowej przyłączając do niej osób i 149,37 km sieci kanalizacyjnej, do której przyłączono mieszkańców (przede wszystkim na terenach wiejskich i górskich). Z związku z tym utrzymano tendencję wzrostową w województwie w zakresie zwiększania się liczby ludności korzystającej z kanalizacji (od 1 924,7 tys. os. w 2007 r. do 2 021,5 tys. os. w 2011 r.) oraz wodociągów (od 2 622,0 tys. os. w 2007 r. do 2 672,7 tys. os. w 2011 r.). Ponadto corocznie zwiększa się odsetek ludności obsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków (od 74,6% w 2007 r. do 76,8% w 2011 r.). W wyniku realizowanych projektów zrekultywowano/ odzyskano teren o powierzchni 27,09 ha, przebudowano 3 oczyszczalnie ścieków, rekultywacji poddano 8 składowisk odpadów oraz zlikwidowano 74 dzikie wysypiska śmieci. Liczba osób objętych selektywną zbiórką odpadów w wyniku realizacji projektów zostanie przedstawiona po zakończeniu projektów realizowanych w tym zakresie. Efekty rzeczowe.: - wybudowano 152,16 km sieci wodociągowej, - wybudowano 149,37 km sieci kanalizacyjnej, - wybudowano 23 przepompowni ścieków, - wybudowano 6 zbiorników wody czystej, - wybudowano 4 reaktory biologiczne, - zakupiono 21 nowych pojazdów pożarniczych (m.in. do ratownictwa chemiczno-ekologicznego, technicznego, samochód do ewakuacji), - przystosowano 2 bunkry poradzieckie na zimowiska nietoperzy, - dostosowano 2 bunkry do prowadzenia zajęć edukacyjnych i ruchu turystycznego, - zorganizowano 1 konferencję dot. zabezpieczenia przed powodzią. Równość szans kobiet i mężczyzn W ramach Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne realizowanych jest 61 projektów pozytywnie wpływających na politykę równych szans, głównie w aspekcie generowania nowych miejsc pracy. Informacja została zamieszczona w sprawozdaniu w pkt Zasada równości szans. Cross-financing Zastosowanie mechanizmu cross-financing w Priorytecie 4 przewidziane zostało w Działaniu 4.7 w ramach jednej umowy. Do końca 2012 r. nie wypłacono środków w ramach cross-financingu. Pozostałe informacje zostały zamieszczone w sprawozdaniu w pkt Cross-financing. 181

183 Komplementarność Analiza poszczególnych obszarów wsparcia w ramach RPO WD, w kontekście diagnozowania komplementarności międzyprogramowej ukazuje wysoki stopień komplementarności Priorytetu 4 z Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ). Najszerszy wachlarz możliwych powiązań z innymi Programów prezentuje Działanie 4.7 RPO WD Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna. Zapisy programowe wskazują, iż projekty o charakterze regionalnym realizowane w ramach Działania 4.7 będą komplementarne wobec Działań PO IŚ dotyczących ochrony przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych. Ponadto projekty przewidziane do realizacji w ramach Działania 4.7 RPO WD korelują z osią 2 Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) dotyczącą poprawy środowiska naturalnego i obszarów wiejskich, a także Priorytetami 2, 3, 4 Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich (PO RYBY). Powiązanie Działań podejmowanych w ramach Priorytetu 4 z innymi programami finansowanymi z funduszy UE ukazuje poniższa tabela. Komplementarność międzyprogramowa w ramach Priorytetu 4 RPO WD Priorytet 4 RPO WD PO IG PO IŚ PO KL PROW PO RYBY Działanie 4.1 Gospodarka odpadami Działanie 4.2 Infrastruktura wodnościekowa Działanie 4.3 Poprawa jakości powietrza Działanie 4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom Działanie 4.5 Rekultywacja obszarów zdegradowanych Działanie 4.6 Wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem środowiska naturalnego Działanie 4.7 Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna Opracowanie własne - na podstawie zapisów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata , a także wyników badania przeprowadzonego na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego na temat komplementarności wsparcia z PO KL z innymi programami UE oraz doświadczeń z wdrażanych projektów. 182

184 Interwencje podejmowane w ramach Działań RPO WD wykazują komplementarność względem siebie, a także wobec Priorytetu 1,6 i 9 RPO WD. Projekty realizowane w ramach Działania 4.1 i 4.3 będą korelowały z interwencjami podejmowanymi w ramach Priorytetu 5 RPO WD. Ponadto projekty w Działaniu 4.7 będą stanowiły uzupełnienie działań podejmowanych w ramach Priorytetu 5 oraz 7 RPO WD. Komplementarność wewnątrzprogramową w Priorytecie 4 przedstawia poniższa tabela - oznaczono kolorem szarym. Komplementarność wewnątrzprogramowa w ramach Priorytetu 4 RPO WD Priorytet 4 RPO WD 1. Przedsiębiorstwa i innowacyjność 2. Społeczeństwo Informacyjne 3. Transport 4. Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne 5. Energetyka 6. Turystyka i Kultura 7. Edukacja 8. Zdrowie 9. Miasta Działanie 4.1 Gospodarka odpadami Działanie 4.2 Infrastruktura wodno-ściekowa Działanie 4.3 Poprawa jakości powietrza Działanie 4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom Działanie 4.5 Rekultywacja obszarów zdegradowanych Działanie 4.6 Wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem środowiska naturalnego Działanie 4.7 Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna Opracowanie własne - na podstawie zapisów Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz doświadczeń z wdrażanych projektów. Mając na względzie identyfikacje obszarów, w których beneficjenci wskazywali na komplementarność projektów, przeanalizowano wnioski o dofinansowanie w projektach zakontraktowanych do końca 2012 r. W wyniku przedmiotowej analizy stwierdzono, że 67,59% projektów z Priorytetu 4 deklaruje komplementarność projektu, w tym najwięcej komplementarność wewnątrzprogramową w ramach RPO WD 34,25%, a także międzyokresową z projektami realizowanymi w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR). Nie mniej jednak należy mieć na uwadze, że beneficjenci nie zawsze właściwe interpretowali pojęcie komplementarność, rozumianą jako powiązanie projektów zmierzające do osiągnięcia określonych celów. Identyfikacja rzeczywistej komplementarności projektów, a co za tym idzie również efektów synergii, wymaga wnikliwej analizy każdego z przedsięwzięć. Komplementarność projektów w ramach Priorytetu 4 RPO WD, na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie przedstawia poniższa tabela. Komplementarność projektów w Priorytecie 4 wg źródła pochodzenia środków Liczba projektów Projekty realizowane w ramach Priorytetu % Projekty deklarujące komplementarność, w tym 73 67,59% deklarujące komplementarność wewnątrzprogramową (RPO WD) 25 34,25% deklarujące komplementarność zewnątrzprogramową, w tym: 48 65,75% z Programem Operacyjnym Kapitał Ludzki (PO KL) 2 2,74% z Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) 7 9,59% % 183

185 Komplementarność projektów w Priorytecie 4 wg źródła pochodzenia środków z Programem Operacyjnym Europejska Współpraca Terytorialna (EWT) 2 2,74% z Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ) 3 4,11% z Zintegrowanym Programem Operacyjnym Rozwoju Regionalnego (ZPORR) 18 24,66% z innymi 38 52,05% Opracowanie własne - na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie Ewaluacje Instytucja Zarządzająca nie przeprowadzała badań ewaluacyjnych w zakresie właściwym dla Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne. Realizacja zaleceń i rekomendacji Komisji Europejskiej odnoszących się do Priorytetu 4 Komisja Europejska pismem z dnia r. zwróciła uwagę na zapewnienie zgodności projektów realizowanych w ramach Priorytetu 4 z dyrektywami środowiskowymi, w tym dyrektywą wodną oraz dyrektywą oczyszczania ścieków komunalnych. Pismem z 19 listopada 2010 roku KE zarzuciła brak implementacji przepisów Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) do przepisów krajowych. Jako przedsięwzięcia problemowe wymieniono wówczas przedsięwzięcia przeciwpowodziowe oraz dot. energetyki wodnej. Wobec zgłoszonych zarzutów podjęto szereg działań naprawczych i zapobiegających dofinansowaniu przedmiotowych przedsięwzięć niezgodnych z RDW. W tym celu nawiązano ścisłą współpracę z Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska we Wrocławiu i Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska we Wrocławiu. Wykorzystano również zalecany pakiet materiałów opracowanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego we współpracy z Ministerstwem Środowiska. Zobowiązano również Beneficjentów do składania dodatkowych załączników do wniosku o dofinansowanie, tj. list sprawdzających wraz z ekspertyzą zaopiniowanych przez RZGW oraz RDOŚ. Dokumentacja ta ponadto jest badana przez dwóch niezależnych ekspertów zewnętrznych w trakcie oceny projektów. Podjęte przez IZ RPO działania zapewniają, iż realizacja projektów przeciwpowodziowych jak i zakresu energetyki wodnej jest zgodna z Ramową Dyrektywą Wodną. Istotnym jest fakt, iż w przypadku przedsięwzięć przeciwpowodziowych, projekty te nie stanowią nowej inwestycji i dotyczą przede wszystkim regulacji wałów przeciwpowodziowych. Są to więc prace modernizacyjne, remontowe i nie są one związane z budową lub modernizacją zbiorników retencyjnych. Realizacja planowanych inwestycji nie stanowi zagrożenia dla celów środowiskowych RDW i pozostanie bez wpływu na ich osiągnięcie. W lutym 2013 r. IZ RPO WD zwróciła się do MRR z pismem dotyczącym umożliwienia certyfikacji wydatków związanych z realizacją projektów przeciwpowodziowych po indywidualnej analizie oraz o wskazanie przybliżonego terminu przywrócenia całkowitej możliwości certyfikacji tych wydatków. Wstrzymanie certyfikacji wydatków przez KE nie wpływa na płatności dokonywane przez IZ beneficjentom. W 2013 roku dokonano ponownej (pierwszy raz w 2011 r.) analizy projektów z zakresu budowy/modernizacji oczyszczalni ścieków w aglomeracjach od 10 do 15 tys. RLM pod względem zapewnienia zgodności z dyrektywą 91/271/EWG dotyczącą oczyszczania ścieków komunalnych (tzw. dyrektywą ściekową). Czynności te wynikały z podjętej przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej - IV aktualizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych i ewentualnej potrzeby dostosowania dofinansowanych projektów do wymogów art. 5.2 dyrektywy ściekowej, tj. zapewnienia podwyższonego stopnia usuwania biogenów. Wobec tego dokonano oceny stanu realizacji zaostrzonych wymagań ww. dyrektywy oraz identyfikacji potrzeb finansowych w tym zakresie. Na podstawie dokumentacji aplikacyjnej zidentyfikowano 7 projektów dotyczących budowy/modernizacji oczyszczalni ścieków w aglomeracjach od 10 do 15 tys. RLM. W celu oceny ich pod względem spełnienia powyższych warunków nawiązano współpracę z Wydziałem Środowiska weryfikującym sprawozdania z wykonania KPOŚK za 2011 r. Uzyskano również wyjaśnienia Beneficjentów potwierdzające, że wymienione projekty spełniają wymogi dyrektywy ściekowej. Nie zidentyfikowano zatem potrzeb finansowych oraz działań naprawczych koniecznych do podjęcia w celu dostosowania do zaostrzonych wymogów ww. dyrektywy. Rekomendacje Instytucji Zarządzającej Instytucja Zarządzająca nie wydała rekomendacji w zakresie Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne. 184

186 Podsumowanie Priorytet 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne wdrażany jest prawidłowo, z niewielkim opóźnieniem wynikającym z konieczności uwzględnienia wymogów zawartych w dyrektywach KE w zakresie środowiska. Większość problemów w Priorytecie została rozwiązana, za wyjątkiem problemu związanego z niepełną implementacją przez Polskę Ramowej Dyrektywy Wodnej (szerzej pkt ). Do końca 2012 r. podpisane umowy stanowiły 79,59% alokacji przeznaczonej na Priorytet. Płatności dokonane na rzecz beneficjentów stanowią 60,37% alokacji. Przyrost wartości dofinansowania z EFRR w podpisanych umowach w stosunku do 2011 r. zwiększył się o 10,27%, a przyrost poziomu płatności na rzecz beneficjentów w stosunku do 2011 r. - o 34,38%. Zakończono realizację 55 projektów wyczerpujących 35,36% alokacji Priorytetu. Do zakontraktowania pozostały środki w wysokości 26,3 MEUR, co stanowi 20,41% alokacji na Priorytet. W związku z tym w 2013 r. kontynuowane będzie podpisywanie umów w zaplanowane jest przeprowadzenie ostatniego naboru na projekty w ramach Działania 4.1 Gospodarka odpadami Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi 1. Kwestia dofinansowania w oparciu o rekompensaty Przekazywanie dofinansowania na realizację projektów gmin, związanych ze świadczeniem usług publicznych w gospodarce odpadami (Działanie 4.1) odbywało się na podstawie Wytycznych MRR dot. zasad dofinansowania z programów operacyjnych podmiotów realizujących obowiązek świadczenia usług publicznych w ramach zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego w gospodarce odpadami. Stosowanie. Wytycznych zrodziło wiele trudności interpretacyjnych, co doprowadziło do błędów popełnianych przez beneficjentów we wnioskach o dofinansowanie. IZ RPO wypracowała dokument uszczegóławiający pn. Metodologia obliczania rekompensaty dla inwestycji planowanych do realizacji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata dla Działania 4.1 Gospodarka odpadami, przyjęty dnia r. Dnia 31 stycznia 2012 r. (tj. w trakcie oceny formalnej dla naboru) opublikowana została i weszła w życie Decyzja KE z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie stosowania art ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy Państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, przyznanej przedsiębiorstwom zobowiązanym do wykonywania usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym (dalej Decyzja SGEI ). Decyzja SGEI znacznie modyfikowała w niektórych aspektach zasady przyznawania pomocy publicznej przedsiębiorstwom. Implikowało to konieczność aktualizacji tzw. Wytycznych odpadowych, na podstawie których wnioskodawcy przygotowują dokumentację aplikacyjną, a Instytucja Zarządzająca weryfikuje wnioski o dofinansowanie wraz z załącznikami. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego podjęło prace dotyczące dostosowania ww. Wytycznych do aktualnych przepisów prawa. W celu jak najszybszego wznowienia oceny formalnej wniosków, IZ RPO WD zleciła opracowanie aktualizacji Metodologii obliczania rekompensaty dla inwestycji planowanych do realizacji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata dla Działania 4.1 Gospodarka odpadami, która umożliwia wnioskodawcom dostosowanie dokumentacji aplikacyjnej do zapisów nowej Decyzji SGEI, a Instytucji Zarządzającej pozwala na prawidłową ocenę dokumentacji aplikacyjnej (bez konieczności oczekiwania na wydanie przez MRR nowych Wytycznych odpadowych). Metodologia obliczania rekompensaty ( ) została zaktualizowana we wrześniu 2012 r. i w tym samym czasie wznowiono ocenę formalną złożonych wniosków. 2. Ocena Oddziaływania na Środowisko w projektach Ze strony wnioskodawców pojawiały się problemy w dokumentowaniu procedury OOŚ. Realizowane w ramach Działania 4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom (nabór ogłoszony we wrześniu 2012 r.) projekty związane są z budową obiektów mających istotny wpływ na środowisko naturalne. Właściwe i rzetelne przeprowadzenie prawidłowej OOŚ jest konieczne, jednakże ma istotny wpływ na długość okresu realizacji projektów oraz stanowi problem w płynnym wydatkowaniu środków przewidzianych w Programie. Na etapie oceny projektów Instytucja Zarządzająca wydała ponad 40 opinii dla projektów budzących wątpliwości w zakresie poprawności ocen oddziaływania na środowisko zgodnie z dyrektywą 2011/92/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne. 185

187 W ramach środków zaradczych Instytucja Zarządzająca prowadziła cykle szkoleniowe w zakresie przygotowania OOŚ skierowane do wszystkich beneficjentów, w tym także prowadzone wspólnie z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska. 3. Dyrektywy siedliskowa i ptasia Ministerstwo Rozwoju Regionalnego w sierpniu 2012 r. zwróciło również uwagę na konieczność stosowania przepisów z zakresu ochrony gatunkowej w ramach realizacji przedsięwzięć współfinansowanych ze środków UE. Związane jest to z implementacją do przepisów krajowych zapisów dyrektywy 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (tzw. dyrektywa siedliskowa) oraz dyrektywy 2009/147/EC w sprawie dzikiego ptactwa (tzw. dyrektywa ptasia). Wymagania powyższe są spełnione poprzez realizację przez IZ RPO procedury związanej z opiniowaniem projektów ubiegających się o dofinansowanie z przedstawicielami pozarządowych organizacji ekologicznych i Regionalnego Konserwatora Przyrody. Uzyskane opinie pozwalają na wypełnienie przedmiotowych wymogów. Problemy związane z realizacją zagadnień środowiskowych dotyczące projektów realizowanych w ramach Programu zostały przedstawione w sprawozdaniu w pkt Zgodność realizowanych operacji z prawem wspólnotowym w zakresie ochrony środowiska. 3.5 Priorytet 5. Regionalna infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku (Energetyka) Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) INFORMACJA NA TEMAT FIZYCZNYCH I FINANSOWYCH POSTĘPÓW PRIORYTETU W ramach Priorytetu 5 Energetyka według stanu na dzień r. podpisano 34 umowy o dofinansowanie (w tym 29 w okresie sprawozdawczym) o wartości dofinansowania z EFRR ,42 EUR ( ,14 PLN), co stanowi 41,02% alokacji przeznaczonej na Priorytet. Na rzecz beneficjentów w 2012 r. dokonano płatności na kwotę dofinansowania z EFRR ,34 EUR ( ,61 PLN), co stanowi 2,96% alokacji na Priorytet. 186

188 W ramach Priorytetu 5 Energetyka zakończyła się realizacja 1 projektu o wartości dofinansowania z EFRR ,96 EUR ( ,00 PLN), co stanowi 0,44% alokacji na Priorytet. Liczba/wartość projektów Wartość EFRR projektów realizowanych do końca okresu sprawozdawczego na obszarach wiejskich i małych miast w ramach Priorytetu 5 wynosi ,63 EUR ( ,33 PLN) środków EFRR, co stanowi 40,92% alokacji. Wartość przekroczyła minimalny poziom założony dla Priorytetu 5 (38%) w Szczegółowym Opisie Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata Informacje na temat postępów rzeczowych znajdują się w załączniku nr IV do sprawozdania Tabela 4. Postęp fizyczny wg Priorytetów RPO WD. ANALIZA JAKOŚCIOWA Informacja o przeprowadzonych i planowanych w ramach Priorytetu konkursach W ramach Priorytetu 5 Energetyka przeprowadzono od uruchomienia Programu 8 naborów wniosków o dofinansowanie o łącznej alokacji z EFRR w wysokości ,00 EUR, co stanowi to 159,04% alokacji przeznaczonej na realizację Priorytetu. W okresie sprawozdawczym przeprowadzono 4 nabory wniosków o dofinansowanie na kwotę alokacji ,00 EUR. Poniższa tabela przedstawia nabory ogłoszony w ramach Priorytetu 5 od początku realizacji RPO WD. Nabór Liczba Wartość dofinansowania z EFRR [EUR] Alokacja na nabór [EUR] Złożone wnioski Liczba % alokacji na nabór po ocenie formalnej Nabory ogłoszone i niezakończone w 2012 roku Działanie 5.1 Odnawialne źródła energii Liczba wniosków po ocenie merytorycznej wybranych do dofinansowa nia Odnawialne źródła energii ,04% Dystrybucja energii elektrycznej i gazu Działanie 5.2. Dystrybucja energii elektrycznej i gazu Podpisane umowy ,90% Działanie 5.3. Ciepłownictwo i kogeneracja Ciepłownictwo i kogeneracja ,39% Zwiększanie efektywności energetycznej Odnawialne źródła energii (energia wodna, w tym geotermalna) Odnawialne źródła energii (biomasa) Dystrybucja energii elektrycznej i gazu Alokacja na Priorytet - Podpisane umowy Projekty zakończone Działanie 5.4 Zwiększanie efektywności energetycznej ,70% Nabory zakończone Działanie 5.1. Odnawialne źródła energii ,89% ,01% Działanie 5.2. Dystrybucja energii elektrycznej i gazu ,39% Działanie 5.3. Ciepłownictwo i kogeneracja Płatności dla beneficjentów Środki do zakontraktowania , , , ,58 % alokacji - 41,02% 0,44% 2,96% 58,98% Ciepłownictwo i kogeneracja ,89%

189 Zgodnie z Ramowym Planem Realizacji w roku 2013 przewidziane zostały następujące nabory: Nr i nazwa Działania Działanie 5.1 Odnawialne źródła energii Działanie 5.4 Zwiększanie efektywności energetycznej Rozpoczęcie naboru (miesiąc i rok) Wnioskodawcy Wszyscy wnioskodawcy Działania 5.1 zgodnie ze Szczegółowym Opisem Priorytetów RPO WD Podmioty lecznicze zgodnie z definicją zawartą w art. 4 Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011r. o działalności leczniczej z wyłączeniem podmiotów zdefiniowanych w art. 4 ust. 1 pkt. 3 i 4 tejże Ustawy (z wyłączeniem przedsiębiorstw prowadzących działalność uzdrowiskową). Rodzaje projektów Projekty dotyczące budowy, modernizacji jednostek wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych opartych o energię wodną (w tym geotermalną) oraz biomasę (w tym biogaz) wraz z niezbędną infrastrukturą służącą do przyłączenia do najbliżej istniejącej sieci Projekty dotyczące termomodernizacji budynków podmiotów leczniczych działających w publicznym systemie opieki zdrowotnej, w tym z wykorzystaniem alternatywnych źródeł energii Kwota EFRR przewidzian a na nabór [EUR] Rozkład projektów realizowanych w ramach Priorytetu na obszary realizacji, typy projektów i typy beneficjentów Według stanu na dzień r. w ramach Priorytetu 5 realizowano 34 projekty o wartości dofinansowania z EFRR ,42 EUR ( ,14 PLN). W ramach Priorytetu wspierane są działania z zakresu: - budowy i modernizacji jednostek wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych opartych o energię wodną (w tym geotermalną) oraz biomasę wraz z infrastrukturą przyłączeniową do istniejącej sieci 3 projekty o wartości dofinansowania z EFRR ,65 EUR ( ,01 PLN), - budowy i przebudowy sieci dystrybucji energii elektrycznej niskiego i średniego napięcia oraz gazowych sieci dystrybucji gazu 26 projektów o wartości dofinansowania ,34 EUR ( ,69 PLN), - budowy, modernizacji i wyposażenia ciepłowni wykorzystujących odnawialne źródła energii, inwestycji w zakresie produkcji ciepła i energii elektrycznej w układzie kogeneracji oraz budowy i modernizacji sieci dystrybucji ciepła 5 projektów o wartości dofinansowania ,43 EUR ( ,44 PLN), - termomodernizacji placówek edukacyjnych (przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły średnie) oraz podmiotów leczniczych działających w publicznym systemie opieki zdrowotnej (w ramach naboru przeprowadzonego w 2012 r. 5 wniosków pozytywnie przeszło ocenę merytoryczną i oczekuje na zatwierdzenie do dofinansowania, a kolejnych 6 wniosków jest w trakcie oceny). Rozkład terytorialny projektów Rozkład projektów realizowanych w Priorytecie 5 według obszaru realizacji prezentuje poniżej zamieszczona tabela. Obszar realizacji Wartość dofinansowania z EFRR [EUR] Udział % obszaru realizacji w wartości dofinansowania z EFRR Obszar miejski ,34 69,15% Obszar wiejski ,09 30,85% Obszar górski 0,00 0,00% Razem ,42 100,00% Przeważają projekty realizowane na obszarach miejskich (22 projekty) stanowiące niemal 70% udziału w dofinansowaniu EFRR. Na obszarach wiejskich realizowanych jest 12 projektów o niewiele ponad 30% udziału w dofinansowaniu. Do końca 2012 r. nie realizowano projektów na terenach górskich. 188

190 Rozkład projektów realizowanych w poszczególnych powiatach województwa prezentuje poniższa tabela Powiat Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % w wartości dofinansowania z EFRR Powiat bolesławiecki , , ,66 1,98% 1 Powiat dzierżoniowski , , ,13 7,93% 1 Powiat głogowski 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat górowski , , ,95 3,07% 1 Powiat jaworski 0,00 0,00 0,00 0,00 0 Powiat jeleniogórski , , ,46 6,74% 3 Powiat kamiennogórski , , ,54 0,41% 1 Powiat kłodzki 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat legnicki , , ,52 5,82% 1 Powiat lubański , , ,78 2,03% 1 Powiat lubiński , , ,49 0,52% 1 Powiat lwówecki 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Miasto Jelenia Góra 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Miasto Legnica , , ,00 0,22% 1 Miasto Wrocław , , ,63 6,04% 2 Powiat milicki 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat oleśnicki , , ,65 1,27% 1 Powiat oławski 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat polkowicki , , ,16 0,30% 1 Powiat strzeliński 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat średzki , , ,52 2,07% 1 Powiat świdnicki , , ,25 0,59% 3 Powiat trzebnicki , , ,62 1,65% 1 Powiat wałbrzyski , , ,64 0,21% 1 Powiat wołowski , , ,53 19,28% 2 Powiat wrocławski , , ,36 2,94% 3 Powiat ząbkowicki 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat zgorzelecki 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat złotoryjski , , ,63 4,33% 2 woj. dolnośląskie* , , ,89 32,59% 6 Razem , , ,42 100,00% 34 * W ramach kategorii województwo dolnośląskie ujęto projekty realizowane na terenie więcej niż jednego powiatu. Liczba umów Spośród 29 powiatów, projekty w ramach Priorytetu 5 są realizowane na terenie 20 powiatów, w których pod względem wartości dofinansowania wyróżnia się powiat wołowski z wartością dofinansowania ponad 2,88 mln euro. Realizowane są tam dwa projekty w zakresie energetyki przez duże przedsiębiorstwa produkcyjne. Podział na sektory wsparcia Projekty dotyczące modernizacji sieci energetycznej (12 projektów) wykorzystują niemal 61,5% udzielonego dofinansowania. Pozostałe 38,5% środków wykorzystanych jest na mniejsze wartościowo projekty dotyczące budowy gazociągu (14 projektów), dystrybucji ciepła (5 projektów), budowy elektrowni wodnych (2 projekty) oraz biogazowni ( 1 projekt). Sektor wsparcia Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] Udział % w wartości dofinansowania z EFRR Liczba umów ciepłownictwo , , ,87 4,91% 2 elektrownia wodna , , ,52 6,26% 2 biogazownia , , ,13 7,93% 1 energetyka i ciepłownictwo , , ,56 9,05% 3 gazociąg , , ,64 10,41% 14 energetyka , , ,70 61,44% 12 Razem , , ,42 100,00%

191 Typy beneficjentów Typ beneficjenta jednostka samorządu terytorialnego przedsiębiorca lub przedsiębiorstwo Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] Udział % w wartości dofinansowania z EFRR Liczba umów , , ,65 1,27% , , ,77 98,73% 33 Razem , , ,42 100,00% 34 Za wyjątkiem jednego projektu realizowanego przez jednostkę samorządu terytorialnego, pozostali beneficjenci Priorytetu 5 to przedsiębiorcy (33 projekty). Projekty indywidualne Indykatywny Wykaz Indywidualnych Projektów Kluczowych nie zawiera projektów z Priorytetu 5 Energetyka. Projekty realizowane w ramach innych programów operacyjnych Na terenie województwa dolnośląskiego realizowanych jest 18 projektów, które otrzymały wsparcie w ramach POIS w dziedzinach dystrybucji energii elektrycznej, dystrybucji gazu, odnawialnych źródeł energii i termomodernizacji. Bliższych informacji o liczbie i wartości projektów realizowanych na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych dostarcza załącznik XII do sprawozdania Opis sytuacji społecznogospodarczej województwa dolnośląskiego w 2012 r. - punkt 5.2 Projekty realizowane na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych. Postęp rzeczowy realizacji Priorytetu Poniżej zamieszczona tabela przedstawia dane określone na podstawie 34 umów o dofinansowanie (szacowana realizacja) oraz 1 projektu zakończonego (realizacja). Wskaźniki Jednostka miary Wartość docelowa 2015 Priorytet 5 Energetyka Wskaźniki produktu Szacowana realizacja według umów stan na % realizacji według umów Realizacja według projektów zakończonych stan na % realizacji według projektów zakończonych Liczba projektów dotyczących energii odnawialnej szt % 0 0,00% Długość sieci dystrybucji energii elektrycznej km ,77 41,77% 0 0,00% Długość wybudowanych gazociągów dystrybucyjnych km 40 56,65 141,62% 6,75 16,88% Dodatkowa moc produkcji energii ze źródeł odnawialnych Liczba odbiorców energii elektrycznej na obszarach wiejskich podłączonych do nowowybudowanej lub zmodernizowanej sieci elektrycznej Dodatkowa roczna produkcja energii ze źródeł odnawialnych Liczba użytkowników wybudowanego/zmodernizowanego gazociągu Wskaźniki rezultatu MW 5 2,35 46,40% 0 0,00% szt % 0 0,00% MWh/rok ,12 50,70% 0 0,00% szt ,80% 78 7,8% Do końca okresu sprawozdawczego w ramach Priorytetu 5 Energetyka realizowano 34 projekty; zakontraktowana alokacja Priorytetu wyniosła 41,02%. Zakończony został jeden projekt. Proces wdrażania Priorytetu 5 rozpoczął się z końcem 2010 r., a w ogłoszonych naborach zaobserwowano niskie zainteresowanie wnioskodawców. Czynniki te mają istotny wpływ na niską realizację wskaźników w Priorytecie. 190

192 Liczba projektów dotyczących energii odnawialnej wartość docelowa 6 szt. szacowana realizacja 3 szt. 50,00% wartości docelowej projekty zakończone 0 szt. 0,00% wartości docelowej Dodatkowa moc produkcji energii ze źródeł odnawialnych wartość docelowa 5 MW szacowana realizacja 2,35 MW 46,40% wartości docelowej projekty zakończone 0 MW 0,00% wartości docelowej oraz Dodatkowa roczna produkcja energii ze źródeł odnawialnych wartość docelowa MWh/rok szacowana realizacja ,12 MWh/rok 50,70% wartości docelowej projekty zakończone 0 MWh/rok 0,00% wartości docelowej Wskaźniki realizowane są w zakresie Działania 5.1 Odnawialne źródła energii i Działania 5.3 Ciepłownictwo i kogeneracja. W ramach tych Działań ogłoszonych zostało 5 naborów, dla których do końca 2012 r. podpisano 8 umów. Niemniej jednak żaden z projektów nie został zakończony. Niska szacowana realizacja wskaźników dotyczących odnawialnych źródeł oraz ciepłownictwa i kogeneracji wynika z niskiego zainteresowania ww. naborami oraz trwającej procedury podpisywania umów w ramach naborów przeprowadzonych w 2012 r. Potencjalni beneficjenci RPO WD w zakresie projektów dotyczących energii odnawialnej chętniej starali się o wsparcie udzielane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na tego typu projekty. W 2013 r. IZ RPO planuje ogłoszenie jeszcze jednego naboru w ramach Działania 5.1, co powinno wpłynąć na wzrost realizacji wskaźników. Długość sieci dystrybucji energii elektrycznej wartość docelowa 100 km szacowana realizacja 41,77 km 41,77% wartości docelowej projekty zakończone 0 km 0,00% wartości docelowej oraz Liczba odbiorców energii elektrycznej na obszarach wiejskich podłączonych do nowowybudowanej lub zmodernizowanej sieci elektrycznej wartość docelowa 500 szt. szacowana realizacja szt % wartości docelowej projekty zakończone 0 szt. 0,00% wartości docelowej W ramach realizowanych projektów beneficjenci założyli wybudowanie lub modernizację sieci dystrybucji energii elektrycznej na odcinku 41,77 km, co stanowi 41,77% zakładanej wartości docelowej dla odbiorców, co stanowi % wartości docelowej. Wnioskodawcy wykazywali w składanych wnioskach o dofinansowanie wszystkich odbiorców podłączonych do sieci elektrycznej. Wskaźnik ten powinien jednak pokazywać liczbę nowych odbiorców energii elektrycznej, którzy zostali do sieci podłączeni w wyniku realizacji projektu (a którzy przed realizacją projektu nie byli do tej sieci podłączeni). IZ podjęła już odpowiednie działania w celu skorygowania ww. wartości. Do końca 2012 r. nie zakończono żadnego projektu realizującego ww. wskaźniki. Problem z realizacją wskaźnika wynika m.in. z tego, że największy potencjalny beneficjent Działania 5.2 w pierwszym naborze nie złożył w terminie żadnego projektu, chociaż wstępnie deklarował złożenie kilkunastu projektów z zakresu dystrybucji energii elektrycznej na kwotę wyczerpującą dostępną w naborze alokację. Dopiero w kolejnym naborze w 2012 r. zostały zgłoszone projekty dotyczące przesyłu energii elektrycznej. Z uwagi na powyższe pełna realizacja wskaźników na docelowym poziomie może być zagrożona. Długość wybudowanych gazociągów dystrybucyjnych wartość docelowa 40 km szacowana realizacja 56,65 km 141,62% wartości docelowej projekty zakończone 6,75 km 16,88% wartości docelowej 191

193 oraz Liczba użytkowników wybudowanego/ zmodernizowanego gazociągu wartość docelowa szt. szacowana realizacja szt. 464,80% wartości docelowej projekty zakończone 78 szt. 7,80% wartości docelowej Do końca 2012 r. szacowano wybudowanie 56,65 km gazociągów (141,62% wartości docelowej). W wyniku realizacji projektów Liczba użytkowników wybudowanego/ zmodernizowanego gazociągu osiągnie poziom szt. (464,80% wartości docelowej). W wyniku zakończonego w 2012 r. projektu osiągnięto 6,75 km gazociągu (16,88% wartości docelowej) do którego podłączono 78 odbiorców (7,8% wartości docelowej). Potencjalni beneficjenci wykazali duże zainteresowanie inwestycjami w sieci dystrybucji gazu, istnieje natomiast ryzyko nieosiągnięcia zakładanej na etapie programowania wartości docelowej dla wskaźników dotyczących sieci elektrycznej. Nowe miejsca pracy powstałe w wyniku zrealizowania projektów W ramach Priorytetu 5 Energetyka wśród dotychczas podpisanych umów zakłada się utworzenie 7 nowych miejsc pracy, z czego co najmniej 1,5 etatu przeznaczono dla kobiet. Według stanu na dzień r. w zakończonych projektach utworzono 1 miejsce, w tym 1 etat dla kobiet. Realizacja celów Głównym celem Priorytetu 5 Energetyka jest poprawa stanu infrastruktury energetycznej regionu poprzez modernizację sieci dystrybucji energii w celu zmniejszenia strat i zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii. Wynika to ze zdiagnozowanej słabej strony regionu polegającej na niewystarczającym stanie technicznym sieci energetycznych (zwłaszcza na obszarach wiejskich). Istotne będzie również zmniejszenie udziału paliw stałych oraz uwzględnienie wymagań ochrony środowiska w procesie wytwarzania energii, w tym z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. Wdrażanie Priorytetu 5 Energetyka ma się przyczynić się do realizacji drugiego celu szczegółowego Programu tj. Rozwój infrastruktury służącej poprawie jakości środowiska, warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Infrastruktura energetyczna odgrywa strategiczną rolę dla rozwoju każdego regionu i stanowi istotny element jego bezpieczeństwa. Niedostateczne środki dostępne w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego nie pozwalają w pełni zapewnić bezpieczeństwa energetycznego regionu. Dlatego w ramach Priorytetu skoncentrowano się na niezbędnych inwestycjach w tym na obszarach wiejskich i małych miast oraz na zapewnieniu odpowiedniej sieci dystrybucji energii elektrycznej na potrzeby inwestycyjne. W ramach Priorytetu wspierane jest także wytwarzanie energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. Przewidziano również prowadzenie inwestycji w zakresie sieci dystrybucji gazu mające na celu ograniczenie niskiej emisji oraz realizację projektów wpływających na efektywniejsze funkcjonowanie pod względem energetycznym ciepłowni, ze szczególnym uwzględnieniem wytwarzania energii cieplnej i elektrycznej w układzie kogeneracji. W ramach Priorytetu 5 realizowane są 34 projekty, na podstawie których przewiduje się wybudowanie gazociągów dystrybucyjnych o długości 56,65 km z podłączonymi użytkownikami. Ponadto przewiduje się budowę sieci dystrybucji energii elektrycznej o dł. 41,77 km. W zakresie energii odnawialnej w województwie dolnośląskim corocznie następuje procentowy wzrost udział produkcji energii z OZE w produkcji ogółem (od 0,69% w 2007 r. do 5,3% w 2011 r.). W ramach RPO WD planuje się uzyskać dodatkową roczną produkcją energii ze źródeł odnawialnych w wys ,12 MWh/rok. Należy mieć tu na uwadze, że w 2013 r. IZ RPO planuje ogłosić jeszcze jeden nabór w zakresie OZE, jak również 1 nabór w zakresie termomodernizacji budynków podmiotów leczniczych, w tym z wykorzystaniem alternatywnych źródeł energii. Równość szans kobiet i mężczyzn W ramach Priorytetu 5 Energetyka realizowanych jest 22 projekty pozytywnie wpływających na politykę równych szans, poprzez równy dostęp mieszkańca regionu do sieci gazowej. Informacja została zamieszczona w sprawozdaniu w pkt Zasada równości szans. Cross-financing W ramach Priorytetu 5 nie przewidziano wykorzystania mechanizmu cross-financing. Informacja nt. mechanizmu została zamieszczona w pkt Cross-financing. 192

194 Komplementarność Analiza poszczególnych obszarów wsparcia w ramach RPO WD, w kontekście diagnozowania komplementarności międzyprogramowej ukazuje komplementarność Priorytetu 5 z Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ) oraz Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). Szeroki wachlarz możliwych powiązań z interwencjami podejmowanymi w ramach POIŚ prezentuje m.in. Działanie 5.2 RPO WD Dystrybucja energii elektrycznej i gazu. Zapisy programowe wskazują, iż projekty o charakterze regionalnym realizowane w ramach ww. Działania będą komplementarne wobec działań PO IŚ dotyczących m.in. budowy systemów dystrybucji gazu ziemnego na terenach niezgazyfikowanych i modernizacja istniejących sieci dystrybucji, a także efektywnej dystrybucji energii. Powiązanie Działań podejmowanych w ramach Priorytetu 5 z innymi programami finansowanymi z funduszy UE ukazuje poniższa tabela. Komplementarność międzyprogramowa w ramach Priorytetu 5 RPO WD Priorytet 5 RPO WD PO IG PO IŚ PO KL PROW PO RYBY Działanie 5.1 Odnawialne źródła energii Działanie 5.2 Dystrybucja energii elektrycznej i gazu Działanie 5.3 Ciepłownictwo i kogeneracja Działanie 5.4 Zwiększenie efektywności energetycznej Opracowanie własne - na podstawie zapisów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz doświadczeń z wdrażanych projektów. Interwencje podejmowane w ramach Działań RPO WD wykazują komplementarność względem siebie, a także wobec Priorytetu 9 RPO WD. Najbardziej komplementarnym wewnętrznie jest Działanie 5.1, które koreluje ponadto z interwencjami podejmowanymi w ramach Priorytetu 1, 4, 6, 7 oraz 8 RPO WD. Komplementarność wewnątrzprogramową w Priorytecie 5 przedstawia poniższa tabela - oznaczono kolorem szarym. Komplementarność wewnątrzprogramowa w ramach Priorytetu 5 RPO WD Priorytet 5 RPO WD 1. Przedsiębiorstwa i innowacyjność 2. Społeczeństwo Informacyjne 3. Transport 4. Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne 5. Energetyka 6. Turystyka i Kultura 7. Edukacja 8. Zdrowie 9. Miasta Działanie 5.1 Odnawialne źródła energii Działanie 5.2 Dystrybucja energii elektrycznej i gazu Działanie 5.3 Ciepłownictwo i kogeneracja Działanie 5.4 Zwiększenie efektywności energetycznej Opracowanie własne- na podstawie zapisów Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz doświadczeń z wdrażanych projektów. Mając na względzie identyfikacje obszarów, w których beneficjenci wskazywali na komplementarność projektów, przeanalizowano wnioski o dofinansowanie w projektach zakontraktowanych do końca 2012 r. W ramach Priorytetu 5 poddano weryfikacji jedynie projekty, dla których zgodnie z przyjętymi Kryteriami premiuje się komplementarność wsparcia. W wyniku przedmiotowej analizy stwierdzono, że 65,38% projektów z Priorytetu 5 deklaruje komplementarność projektu, w tym najwięcej komplementarność międzyprogramową 193

195 w ramach POIŚ 88,24%, a także POKL- 52,94%. Nie mniej jednak należy mieć na uwadze, że beneficjenci nie zawsze właściwe interpretowali pojęcie komplementarność, rozumianą jako powiązanie projektów zmierzające do osiągnięcia określonych celów. Identyfikacja rzeczywistej komplementarności projektów, a co za tym idzie również efektów synergii, wymaga wnikliwej analizy każdego z przedsięwzięć. Komplementarność projektów w ramach Priorytetu 5 RPO WD, na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie przedstawia poniższa tabela. Komplementarność projektów w Priorytecie 5 wg źródła pochodzenia środków 194 Liczba projektów Projekty realizowane w ramach Priorytetu % Projekty deklarujące komplementarność, w tym 17 65,38% deklarujące komplementarność wewnątrzprogramową (RPO WD) 7 41,18% deklarujące komplementarność zewnątrzprogramową, w tym: 16 61,54% z Programem Operacyjnym Kapitał Ludzki (PO KL) 9 52,94% z Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ) 15 88,24% z innymi 8 47,06% Opracowanie własne - na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie Ewaluacje W okresie sprawozdawczym Instytucja Zarządzająca nie przeprowadzała badań ewaluacyjnych w zakresie właściwym dla Priorytetu 5 Energetyka. Realizacja zaleceń i rekomendacji Komisji Europejskiej odnoszących się do Priorytetu Komisja Europejska w piśmie z dn r. zwróciła uwagę, że postęp Programu nie jest jednolity we wszystkich osiach priorytetowych, co jest widoczne m.in. w Priorytecie 5 Energetyka. Działania podjęte przez IZ RPO w tym aspekcie zostały przedstawione w pkt Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi. Rekomendacje Instytucji Zarządzającej Instytucja Zarządzająca nie wydała rekomendacji w zakresie Priorytetu 5 Energetyka Podsumowanie Z powodów przedstawionych poniżej problemów wdrażanie Priorytetu 5 Energetyka napotyka na wiele utrudnień i opóźnień w realizacji. Dopiero działania Instytucji Zarządzającej podjęte w roku 2012, w tym powtórzenie 4 naborów przyniosły istotną poprawę sytuacji: przyrost wartości dofinansowania z EFRR w podpisanych umowach w stosunku do 2011 r. o 674% oraz przyrost poziomu płatności na rzecz beneficjentów w stosunku do 2011 r. o 180%. W 2013 r. planowane są kolejne 2 nabory. W Priorytecie 5 zakończyła się realizacja jednego projektu o wartości dofinansowania z EFRR ,96 EUR. Do zakontraktowania pozostały środki w wysokości ,58 EUR, tj. 58,98% alokacji Priorytetu Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi Analiza przeprowadzonego konkursu dotyczącego budowy i modernizacji sieci energetycznych oraz gazowych, a także potencjalnego zainteresowania powtórzeniem naboru, wykazała że w tym obszarze realizowane są na Dolnym Śląsku przede wszystkim inwestycje dotyczące budowy i rozbudowy sieci dystrybucji gazu. W związku z powyższym istnieje ryzyko nieosiągnięcia zakładanej wartości docelowej dla wskaźników dotyczących sieci elektrycznej. Problemem jest również ograniczona liczba potencjalnych wnioskodawców wynikająca ze specyfiki naboru (potencjalni wnioskodawcy to wyłącznie przedsiębiorcy energetyczni) oraz czasochłonność przygotowania tego typu inwestycji (wnioskodawcy nie są w stanie w krótkim czasie przygotować projektów do ogłaszanego naboru). IZ RPO ponowi ogłoszenie konkursów w 2013 r. Niskie zainteresowanie wnioskodawców ogłaszanymi naborami Jednym z najistotniejszych powodów niepowodzenia konkursu w zakresie sieci energetycznych, było nieprzygotowanie się do konkursu głównego potencjalnego beneficjenta, z którym przeprowadzono liczne spotkania informacyjne i uzyskano wstępną deklarację aplikowania o środki RPO WD. Instytucja Zarządzająca RPO podjęła środki zaradcze polegające m.in. na kolejnych roboczych spotkaniach, w rezultacie czego %

196 w powtórzonym konkursie wykorzystana została cała alokacja dostępna na nabór w zakresie sieci energetycznych. Do tego przyczyniły się również podjęte przez Instytucje Zarządzającą działania polegające na wynegocjowaniu z MRR zniesienia limitu dotyczącego maksymalnej wielkości projektów, który początkowo wynosił 20 mln PLN, dzięki czemu beneficjenci mogli zgłaszać inwestycje o znacznie większej wartości (wcześniej taka możliwość istniała tylko w ramach programu krajowego). W ogłoszonym po zmianie limitu naborze w zakresie budowy sieci energetycznej, wartość dofinansowania w złożonych wnioskach wyniosła prawie 135% alokacji naboru. Niskie zainteresowanie konkursem w ramach Działania 5.3 Ciepłownictwo i Kogeneracja wynika częściowo z ograniczonej grupy beneficjentów - o wsparcie ubiegać się mogli wyłącznie przedsiębiorstwa mające status przedsiębiorstwa energetycznego, tj. przedsiębiorstwa, które prowadzą działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji paliw albo energii lub obrotu nimi. Mając na względzie niską jakość wniosków aplikacyjnych w ramach naboru z zakresu odnawialnych źródeł energii, rozszerzono katalog beneficjentów o jednostki sektora finansów publicznych, związki i stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwa energetyczne w rozumieniu ustawy Prawo energetyczne, regionalne zarządy gospodarki wodnej, organizacje pozarządowe i szkoły wyższe. Instytucja Zarządzająca zdecydowała również o powtórzeniu konkursu w zakresie OZE w III kwartale 2012 r., w odpowiedzi na który wartość złożonych wniosków o dofinansowanie wyniosła 87,04% alokacji naboru. Ponadto zaplanowano również ogłoszenie kolejnego konkursu z zakresu OZE w I kwartale 2013 r. Pozostałe problemy wpływające na opóźnienia w realizacji Priorytetu 5 późne wejście w życie programu pomocowego (zwłaszcza dotyczyło projektów z zakresu elektrowni wodnych) - Rozporządzenie MRR z dnia r. w sprawie udzielania pomocy na inwestycje w zakresie: energetyki, infrastruktury telekomunikacyjnej, infrastruktury sfery badawczo - rozwojowej, lecznictwa uzdrowiskowego w ramach regionalnych programów operacyjnych, złożoność procesu przygotowania inwestycji dotyczące sieci energetycznych (procedura OOŚ, zezwolenia budowlane), problem z definicją statusu przedsiębiorstwa energetycznego. Definicja stanowi, że przedsiębiorca posiadający promesę koncesji oraz ponoszący koszty związane z inwestycją zmierzającą do uruchomienia działalności gospodarczej polegającą na wytwarzaniu energii może zostać uznany za przedsiębiorstwo energetyczne w świetle art. 3 pkt 12 ustawy Prawo energetyczne. Decydującym czy dany podmiot można uznać za przedsiębiorstwo energetyczne jest fakt wykonywania czynności przygotowujących do rozpoczęcia działalności gospodarczej związanej z wytwarzaniem, przetwarzaniem, magazynowaniem, przesyłaniem, dystrybucją paliw lub energii lub obrotem energią oraz ponoszeniem kosztów związanych z inwestycją zmierzającą do uruchomienia tejże działalności. Podmiot nie musi spełniać łącznie dwóch warunków, tj. posiadać promesy koncesji oraz ponosić kosztów związanych z inwestycją, aby został uznany za przedsiębiorstwo energetyczne. 195

197 3.6 Priorytet 6. Wykorzystanie i promocja potencjału turystycznego i kulturowego Dolnego Śląska (Turystyka i Kultura) Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) INFORMACJA NA TEMAT FIZYCZNYCH I FINANSOWYCH POSTĘPÓW PRIORYTETU W ramach Priorytetu 6 Turystyka i kultura według stanu na dzień r. podpisano 216 umów o dofinansowanie o wartości dofinansowania z EFRR ,26 EUR ( ,58 PLN), co stanowi 95,86% alokacji (w tym 46 w okresie sprawozdawczym) przeznaczonej na Priorytet. Na koniec okresu sprawozdawczego w ramach Priorytetu 6 rozwiązano trzy umowy. Na rzecz beneficjentów dokonano płatności o wartości dofinansowania z EFRR ,38 EUR ( ,65 PLN), co stanowi 72,37% alokacji. Poziom płatności na rzecz beneficjentów wzrósł o ok. 26% w porównaniu ze stanem na dzień r. W ramach Priorytetu 6 Turystyka i kultura zakończyła się realizacja 117 projektów (62 w okresie sprawozdawczym). Wartość dofinansowania z EFRR zakończonych projektów wynosi ,64 EUR ( ,64 PLN), co stanowi 41,72% alokacji Priorytetu. Liczba/wartość projektów Alokacja na Priorytet Podpisane umowy Projekty zakończone Płatności dla beneficjentów Środki do zakontraktowania Liczba Wartość dofinansowania , , , ,74 z EFRR [EUR] % alokacji - 95,86% 41,72% 72,37% 4,14% Informacje na temat postępów rzeczowych znajdują się w załączniku nr IV do sprawozdania Tabela 4. Postęp fizyczny wg Priorytetów RPO WD. 196

198 ANALIZA JAKOŚCIOWA Informacja o przeprowadzonych i planowanych w ramach Priorytetu konkursach W ramach Priorytetu 6 Turystyka i kultura przeprowadzono od uruchomienia Programu 20 naborów wniosków o dofinansowanie o łącznej alokacji z EFRR w wysokości EUR. Stanowi to 84,73% alokacji przeznaczonej na realizację Priorytetu. Alokację w wysokości tj ,99 EUR (tj. 22,82%) przeznaczono na realizację projektów umieszczonych w Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych W roku 2012 Instytucja Zarządzająca RPO przeprowadziła 3 nabory projektów (wszystkie w trybie konkursowym) na łączną kwotę alokacji z EFRR EUR. Poniższa tabela przedstawia nabory ogłoszony w ramach Priorytetu od początku realizacji RPO WD. Złożone wnioski Liczba wniosków Nabór Alokacja na nabór [EUR] Liczba % alokacji na nabór po ocenie formalnej po ocenie merytorycznej wybranych do dofinansowania Podpisane umowy Działania wspierające infrastrukturę turystyczną i kulturową promocja i informacja regionu w tym organizacja imprez o znaczeniu regionalnym Działania wspierające infrastrukturę turystyczną i kulturową - e-usługi w dziedzinie turystyki i kultury oraz elektroniczne systemy służące bezpieczeństwu turystów Nabory ogłoszone i niezakończone w 2012 roku Działanie 6.5. Działania wspierające infrastrukturę turystyczną i kulturową , , Nabory zakończone Działanie 6.1. Turystyka uzdrowiskowa Turystyka uzdrowiskowa ,65% Turystyka uzdrowiskowa - promocja ,43% Działanie 6.2. Turystyka aktywna Turystyka aktywna ,11% Turystyka aktywna- promocja ,66% Działanie 6.4. Turystyka kulturowa Turystyka kulturowa - poza szlakami ,40% Turystyka kulturowa - na szlakach ,12% Turystyka kulturowa - Informatyzacja instytucji kultury ,22% Turystyka kulturowa - bazy danych ,34% Wydarzenia kulturalne o znaczeniu co najmniej regionalnym ,38% Przygotowanie i rozpowszechnianie materiałów promujących produkty kulturowe - turystyka kulturowa Budowa i modernizacja punktów informacji turystycznej - turystyka kulturowa Upowszechnienie informacji o dziedzictwie przeszłościdigitalizacja i upowszechnianie zasobów ,33% ,99% ,76%

199 Złożone wnioski Liczba wniosków Nabór Alokacja na nabór [EUR] Liczba % alokacji na nabór po ocenie formalnej po ocenie merytorycznej wybranych do dofinansowania Podpisane umowy Turystyka kulturowa informatyzacja instytucji kultury oraz upowszechniania informacji o dziedzictwie przeszłości oraz o przedsięwzięciach jednostek kultury Działania wspierające infrastrukturę turystyczną i kulturową - Schroniska Działania wspierające infrastrukturę turystyczną i kulturową - e usługi Bezpieczeństwo turystów - modernizacja bazy/zakup wyposażenia i urządzeń Bezpieczeństwo turystów - systemy elektroniczne Promocja i informacja regionu w tym organizacja imprez o znaczeniu regionalnym , Działanie 6.5. Działania wspierające infrastrukturę turystyczną i kulturową ,62% ,86% ,02% ,83% ,79% Zgodnie z Ramowym Planem realizacji w roku 2013 planowany jest 1 nabór wniosków o dofinansowanie Nr i nazwa Działania Rozpoczęcie naboru (miesiąc i rok) Wnioskodawcy Rodzaje projektów Kwota EFRR przewidziana na nabór [EUR] Działanie 6.1 turystyka uzdrowiskowa Wszyscy wnioskodawcy Działania 6.1 modernizacji architektury zdrojowej oraz promocja turystyki uzdrowiskowej Rozkład projektów realizowanych w ramach Priorytetu na obszary realizacji, typy projektów i typy beneficjentów Według stanu na dzień r. w ramach Priorytetu 6 realizowano 216 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,26 EUR ( ,58 PLN). W ramach Priorytetu realizowane są projekty przede wszystkim w zakresie: turystyki uzdrowiskowej, w tym projekty dotyczące odbudowy i renowacji architektury zdrojowej (działanie 6.1) -11 projektów o wartość dofinansowania z EFRR ,06 EUR ( ,08 PLN), turystyki aktywnej, w tym projekty dotyczące budowy i modernizacji obiektów rekreacyjnych i sportowych do uprawiania aktywnych form turystyki, m.in. narciarskiej, górskiej, rowerowej, pieszej i wodnej (działanie 6.2) - 36 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,33 EUR( ,36 PLN), turystyki biznesowej, w tym projekty dotyczące tworzenia i rozwój centrów wystawienniczych i kongresowych o charakterze co najmniej regionalnym (działanie 6.3) - 3 projekty o wartości dofinansowania z EFRR ,74 EUR ( ,51 PLN), turystyki kulturowej, w tym projekty poprawy stanu i wyposażenie obiektów zajmowanych przez instytucje kultury (działanie 6.4) projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,36 EUR ( ,41 PLN), działania wspierające infrastrukturę turystyczną i kulturową, w tym projekty mające wpływ na rozwój turystycznej publicznej bazy noclegowej (działanie 6.5) - 53 projekty o wartości dofinansowania z EFRR ,77 EUR ( ,22 PLN). 198

200 W ramach wszystkich działań w Priorytecie 6 Turystyka i Kultura wspierane są również projekty z zakresu informacji i promocji turystycznej i kulturowej, w tym działania z wykorzystaniem technologii informacyjnokomunikacyjnych. Uzupełnieniem działań w zakresie turystyki i kultury jest wsparcie zapewniające bezpieczeństwo turystom skierowane na zakup sprzętu i modernizację bazy infrastrukturalnej służb i organizacji ratowniczych, działających w tym zakresie na obszarach turystycznych (m.in. Straż Miejska, Straż Pożarna, Policja, Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratownicze, Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratownicze). Rozkład terytorialny projektów Rozkład projektów realizowanych w Priorytecie 6 według obszaru realizacji prezentuje poniżej zamieszczona tabela. Obszar realizacji Wartość dofinansowania z EFRR [EUR] Udział % obszaru realizacji w wartości dofinansowania z EFRR Obszar miejski ,66 80,32% Obszar wiejski ,42 11,93% Obszar górski ,35 1,84% Nie dotyczy ,84 5,91% Razem ,26 100,00% Przewaga obszarów miejskich w prezentowanym powyżej zestawieniu wynika z lokalizacji obiektów turystycznych, a przede wszystkim kulturowych na terenie miast (zabytki, obiekty dziedzictwa kulturowego). W skali całego województwa rozkład terytorialny projektów realizowanych w ramach Priorytetu 6 jest względnie równomierny, co potwierdza zamieszczona poniżej tabela obrazująca projekty realizowane na terenie poszczególnych powiatów. Poniższa tabela prezentuje realizacje projektów w zakresie turystyki i kultury w poszczególnych powiatach. Powiat Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % w wartości dofinansowania z EFRR Powiat bolesławiecki , , ,76 1,60% 3 Powiat dzierżoniowski , , ,41 0,38% 5 Powiat głogowski , , ,50 0,09% 1 Powiat górowski 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat jaworski , , ,69 0,67% 4 Powiat jeleniogórski , , ,54 1,43% 8 Powiat kamiennogórski , , ,97 0,68% 1 Powiat kłodzki , , ,16 14,89% 26 Powiat legnicki 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat lubański , , ,48 1,28% 3 Powiat lubiński , , ,09 0,45% 2 Powiat lwówecki , , ,60 0,51% 5 Miasto Jelenia Góra , , ,55 6,86% 9 Miasto Legnica , , ,51 1,81% 7 Miasto Wrocław , , ,70 34,26% 53 Powiat milicki , , ,66 5,19% 7 Powiat oleśnicki , , ,43 1,27% 3 Powiat oławski , , ,16 1,33% 3 Powiat polkowicki , , ,00 0,21% 2 Powiat strzeliński , , ,08 0,80% 2 Powiat średzki , , ,70 1,77% 6 Powiat świdnicki , , ,11 1,42% 5 Powiat trzebnicki , , ,87 4,34% 13 Powiat wałbrzyski , , ,66 8,50% 16 Powiat wołowski , , ,40 0,97% 2 Powiat wrocławski , , ,82 1,64% 3 Powiat ząbkowicki , , ,31 1,56% 5 Powiat zgorzelecki , , ,52 0,34% 3 Powiat złotoryjski , , ,42 0,79% 4 woj. dolnośląskie* , , ,17 4,96% 15 Razem , , ,26 100% 216 *W ramach kategorii województwo dolnośląskie ujęto projekty realizowane na terenie więcej niż jednego powiatu. Liczba umów 199

201 Z zestawienia wynika, że w każdym z powiatów (z wyjątkiem powiatu górowskiego i legnickiego) realizowany jest przynajmniej 1 projekt z zakresu turystyki lub kultury. We Wrocławiu realizowanych jest najwięcej projektów (53), które też uzyskały największe dofinansowanie. Wskazana liczba realizowanych projektów wynika z tego, że wiele z nich ma charakter regionalny. We Wrocławiu znajdują się instytucje kultury o zasięgu regionalnym. Ponadto Wrocław, jako miasto wojewódzkie z wielowiekową tradycją, posiada wiele zabytków, które wymagają restauracji. Drugim powiatem pod względem ilości oraz wartości realizowanych projektów jest powiat kłodzki, gdzie zlokalizowana jest większość dolnośląskich uzdrowisk, duża ilość zabytków i atrakcji turystycznych. Kolejną grupę powiatów o znacznej liczbie projektów stanowią projekty z powiatów: wałbrzyskiego (16) i jeleniogórskiego wraz z Miastem Jelenia Góra (razem 17). Są to powiaty, które ze względu na swe położenie i walory krajobrazowe odgrywają istotną rolę w turystyce Dolnego Śląska. Istotne jest także to, że na terenie tych powiatów realizowane są także projekty związane z podniesieniem atrakcyjności uzdrowiskowej. Podział na sektory wsparcia W ramach Priorytetu 6 Turystyka i kultura projekty można podzielić wg następujących typów sektorów wsparcia. Sektor wsparcia Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % w wartości dofinansowania z EFRR Liczba umów zapewnienie bezpieczeństwa , , ,09 1,71% 3 monitoring obiektów , , ,09 1,80% 11 organizacja i promocja wydarzeń kulturalnych , , ,11 2,39% 18 szlaki rowerowe i spacerowe , , ,39 4,15% 8 promocja terenów turystycznych , , ,10 4,36% 24 informatyzacja i tworzenie baz danych , , ,22 7,04% 53 centrum konferencyjne , , ,74 7,62% 3 turystyka uzdrowiskowa , , ,06 10,13% 11 budowa i/lub rozbudowa obiektów turystycznych modernizacja lub budowa obiektów sportowych budowa i/lub rozbudowa obiektów kultury i zabytkowych , , ,36 14,57% , , ,54 21,59% , , ,57 24,65% 35 Razem , , ,25 100,00% 216 W ramach Priorytetu 6 dominują pod względem wartościowym projekty dotyczące budowy i/lub rozbudowy obiektów kultury i zabytkowych. Druga pod względem wartości dofinansowania z EFRR grupę stanowią projekty związane z modernizacją lub budową obiektów sportowych. Z zaprezentowanej tabeli wynika także, że duża ilość projektów z Priorytetu 6 dotyczy informatyzacji i tworzenia baz danych. 200

202 Podział na typy beneficjentów Projekty realizowane w Priorytecie 6 można podzielić wg typów beneficjentów. Typ beneficjenta wojewódzka samorządowa jednostka organizacyjna gminna samorządowa jednostka organizacyjna fundacja, stowarzyszenie, organizacja społeczna lub organizacja pozarządowa administracja rządowa i jednostka państwowa Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] Udział % w wartości dofinansowania z EFRR Liczba umów , , ,53 0,07% , , ,51 0,19% , , ,04 1,86% , , ,71 1,87% 3 szkoła wyższa , , ,07 5,00% 9 przedsiębiorca lub przedsiębiorstwo , , ,43 7,58% 6 Kościoły i związki wyznaniowe , , ,87 10,79% 19 instytucja kultury , , ,72 13,90% 45 jednostka samorządu terytorialnego , , ,38 58,73% 118 Razem , , ,26 100,00% 216 Ponad 50% projektów realizowanych jest przez jednostki samorządu terytorialnego (118 projektów). Instytucje kultury realizują 45 projektów, kościoły i związki wyznaniowe - 19, fundacje, stowarzyszenia, organizacje pozarządowe lub organizacje społeczne - 12, szkoły wyższe - 9, przedsiębiorstwa - 6, a administracja rządowa - 3. Projekty indywidualne W Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych w ramach Priorytetu 6 Turystyka i kultura, na liście podstawowej znajduje się 11 projektów, wszystkie w ramach Działań 6.3 Turystyka biznesowa i 6.4 Turystyka kulturowa. Projekt pn. Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze w Zamku Książąt Głogowskich w Głogowie został w okresie sprawozdawczym przeniesiony z listy rezerwowej na listę podstawową IWIPIK. Do dnia r. podpisano 10 umów o dofinansowanie o wartości całkowitej ,33 EUR ( ,64 PLN), w tym dofinansowaniu EFRR ,49 EUR ( ,03 PLN). Realizacja projektów indywidualnych w ramach Priorytetu 6 przebiega bez opóźnień. Płatności przekazane beneficjentom na koniec okresu sprawozdawczego wyniosły ,33 EUR ( ,58 PLN), co stanowi 77,91% realizowanych umów. Zakończono realizację 5 projektów, kolejne 2 znajdują się w końcowej fazie realizacji. Poniższa tabela ilustruje stan realizacji projektów indywidualnych w Priorytecie

203 Lp. Tytuł projektu Nr i nazwa Działania Data złożenia/ planowanego złożenia wniosku o dofinansowanie Data wyboru do dofinansowana Data podpisania umowy o dofinansowanie Wartość dofinansowania ze środków EFRR określona w umowie Refundacja EFRR (na podstawie zatwierdzonych wniosków o płatność) % finansowej realizacji umowy Utworzenie Regionalnego Centrum Turystyki Biznesowej we Wrocławiu Modernizacja Zespołu pałacowo-folwarcznego na potrzeby Ponadregionalnego Rolniczego Centrum Kongresowego w Pawłowicach Przebudowa i modernizacja III piętra na cele wystawiennicze i konferencyjne Centrum Kongresowo- Kulturalne Zamek Książ Modernizacja Teatru Dramatycznego im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu Przebudowa poddasza nieużytkowego budynku Muzeum Narodowego we Wrocławiu na prezentację kolekcji sztuki współczesnej Muzeum Narodowego we Wrocławiu z uwzględnieniem dużego zespołu prac Magdaleny Abakanowicz Modernizacja i rozbudowa Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze Dolnośląskie Centrum Filmowe (przebudowa Kina Warszawa we Wrocławiu) Kamienne Piekło KL Gross-Rosen I projekt konserwatorsko-budowlany na terenie Muzeum Gross- Rosen w Rogoźnicy Modernizacja sceny im. J. Grzegorzewskiego w Teatrze Polskim we Wrocławiu wraz z zakupem niezbędnego sprzętu Utworzenie powierzchni magazynowej na dekoracje i kostiumy dla Opery Wrocławskiej na terenie MPWiK Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze w Zamku Książąt Głogowskich w Głogowie Projekty, w ramach których podpisano umowy o dofinansowanie 6.3 Turystyka biznesowa 6.3 Turystyka biznesowa 6.3 Turystyka biznesowa 6.4 Turystyka kulturowa 6.4 Turystyka kulturowa 6.4 Turystyka kulturowa 6.4 Turystyka kulturowa 6.4 Turystyka kulturowa 6.4 Turystyka kulturowa 6.4 Turystyka kulturowa Projekty, w ramach których złożono wnioski o dofinansowanie, ale nie podpisano umowy Turystyka biznesowa ,11 EUR ( ,23 PLN) ,07 EUR ( ,63 PLN) ,56 EUR ( ,65 PLN) ,42 EUR ( ,91 PLN) ,58 EUR ( ,83 PLN) ,00 EUR ( ,45 PLN) ,67 EUR ( ,72 PLN) ,64 EUR ( ,24 PLN) ,51 EUR ( PLN) ,95 EUR ( ,37 PLN) ,11 EUR ( ,22 PLN) ,14 EUR ( ,73 PLN) ,61 EUR ( ,26 PLN) ,42 EUR ( ,91PLN) ,58 EUR ( ,83 PLN) ,00 EUR ( ,44 PLN) ,40 EUR ( ,06 PLN) ,64 EUR ( ,23 PLN) ,53 EUR ( ,90 PLN) 0,00 EUR (0,00 PLN) 100% 82,12% 42,44% 100% 100% 100% 90,82% 100% 34,27% 0,00% 202

204 1. Utworzenie Regionalnego Centrum Turystyki Biznesowej we Wrocławiu beneficjent Wrocławskie Przedsiębiorstwo Hala Ludowa sp. z o.o. Realizacja projektu zakończyła się w 2011 r. 2. Modernizacja Zespołu pałacowo-folwarcznego na potrzeby Ponadregionalnego Rolniczego Centrum Kongresowego w Pawłowicach beneficjent Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Realizacja projektu zakończyła się w 2011 r. Do końca okresu sprawozdawczego trwało rozliczanie projektu. 3. Przebudowa i modernizacja III piętra na cele wystawiennicze i konferencyjne - Centrum Kongresowo- Kulturalne Zamek Książ beneficjent Gmina Wałbrzych Projekt polega na przebudowie, modernizacji i renowacji III piętra Zamku Książ oraz stworzeniu znaczącego ośrodka turystyki biznesowej o znaczeniu ponadregionalnym - Centrum Kongresowo-Kulturalnego Zamek Książ. Realizacja projektu umożliwi zabezpieczenie obiektu przed degradacją, a także zwiększy powierzchnię zamku przeznaczoną do zwiedzania. Przed realizacja projektu III piętro zamku było niedostępne dla turystów. Projekt w fazie początkowej realizacji. Termin zakończenia projektu przewidziano na I kwartał 2013 r. 4. Modernizacja Teatru Dramatycznego im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu beneficjent Teatr Dramatyczny im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu Realizacja projektu zakończyła się w 2011 r. 5. Przebudowa poddasza nieużytkowego budynku Muzeum Narodowego we Wrocławiu na prezentację kolekcji sztuki współczesnej Muzeum Narodowego we Wrocławiu z uwzględnieniem dużego zespołu prac Magdaleny Abakanowicz beneficjent Muzeum Narodowe we Wrocławiu Realizacja projektu zakończyła się w 2011 r. 6. Modernizacja i rozbudowa Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze beneficjent Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze Realizacja projektu zakończyła się w 2011 r. 7. Dolnośląskie Centrum Filmowe (przebudowa Kina Warszawa we Wrocławiu) beneficjent Odra-Film Realizacja rzeczowa projektu zakończyła się w 2011 r. Do końca okresu sprawozdawczego trwało rozliczanie projektu. 8. Kamienne Piekło KL Gross-Rosen I" - projekt konserwatorsko-budowlany na terenie Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy beneficjent Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy Projekt Kamienne Piekło realizowany był w celu zachowania, materialnej pamięci o wydarzeniach martyrologicznych na terenie KL Gross-Rosen w czasie II wojny światowej. Celem głównym projektu było odtworzenie i renowacja obiektów na terenie muzeum, jak również przygotowanie stałej ekspozycji wystawienniczej. Realizacja projektu zakończyła się 2012 r. 9. Modernizacja sceny im. J. Grzegorzewskiego w Teatrze Polskim we Wrocławiu wraz z zakupem niezbędnego sprzętu beneficjent Teatr Polski we Wrocławiu Projekt zakłada kompleksową modernizację sceny głównej Teatru Polskiego poprzez wykonanie robót ogólnobudowlanych, instalacyjnych elektrycznych i sanitarnych, w szczególności wymianę pokrycia podłogi scenicznej, wykonanie nowych galerii technicznych, zakup i montaż nowego oświetlenia scenicznego oraz systemu elektroakustycznego i systemu inspicjenta. Efektem ma być poprawa jakości spektakli teatralnych i poprawa standardu pracy aktorów i techników scenicznych, zdecydowana poprawa stanu bezpieczeństwa funkcjonalnego sceny, dostosowanie sceny do europejskich standardów, oparcie realizacji i rejestracji obrazu i dźwięku na formatach cyfrowych oraz obniżenie kosztów produkcji i eksploatacji spektakli. Wszystko to zdecydowanie przyczyni się do podniesienia standardu usług kulturalnych. Planowany termin zakończenia projektu to rok

205 10. "Utworzenie powierzchni magazynowej na dekoracje i kostiumy dla Opery Wrocławskiej na terenie MPWiK" - beneficjent Opera Wrocławska Projekt polega na adaptacji budynku MPWiK na magazyn dekoracji i kostiumów dla Opery Wrocławskiej. Projekt umożliwia dostosowanie zaplecza technicznego Opery Wrocławskiej do potrzeb stale rozwijającej się instytucji, dostosowanie powierzchni składowania do rodzaju przechowywanych dekoracji, poprawę warunków logistycznych transportu i przeładunku wielkogabarytowych scenografii. Przewidywany termin zakończenia projektu to rok Projekty realizowane w ramach innych programów operacyjnych Na terenie województwa dolnośląskiego realizowane są 4 projekty z zakresu turystyki i kultury (ochrona dziedzictwa kulturowego), które otrzymały dofinansowanie z POIS. Bliższych informacji o liczbie i wartości projektów realizowanych na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych dostarcza załącznik XII do sprawozdania Opis sytuacji społeczno gospodarczej województwa dolnośląskiego w 2012 r. -punkt 5.2 Projekty realizowane na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych. Postęp rzeczowy realizacji Priorytetu Tabela postępu rzeczowego dla Priorytetu 6 przedstawia wartości określone na podstawie zawartych 216 umów o dofinansowanie (szacowana realizacja) oraz zatwierdzonych 117 wniosków o płatność końcową (realizacja). Wskaźniki Jednostka miary Wartość docelowa 2015 Szacowana realizacja według umów stan na % realizacji według umów Realizacja według projektów zakończonych stan na % realizacji według projektów zakończonych Priorytet 6 Turystyka i Kultura Wskaźniki produktu Liczba projektów z zakresu turystyki szt ,86% ,46% w tym: liczba projektów dotyczących informacji i promocji turystycznej szt ,00% 40 80,00% Liczba obiektów dziedzictwa kulturowego udostępnionych dla ruchu szt ,48% 4 17,39% turystycznego Liczba wspartych instytucji kultury szt ,28% 7 100% Wskaźniki rezultatu Liczba utworzonych miejsc pracy w turystyce etat ,75 183,38% 161,10 80,55% w tym: kobiety etat % 88,6 88,6% mężczyźni etat ,75 162,75% 72,50 72,50% Liczba osób odwiedzających instytucje kultury, wsparte w ramach Priorytetu osoby ,05% ,39% Na koniec okresu sprawozdawczego w ramach Priorytetu 6 Turystyka zakontraktowano 95,86% alokacji przeznaczonej na Priorytet. Alokacja wykorzystana w projektach zakończonych wynosi 417,72% alokacji przeznaczonej na Priorytet. Można stwierdzić, że założone cele Priorytetu w większości zostaną zrealizowane. Jedynie wskaźnik Liczba obiektów dziedzictwa kulturowego udostępnionych dla ruchu turystycznego, którego szacowana realizacja kształtuje się na poziomie 43,48%, może zostać nieosiągnięty. Liczba projektów z zakresu turystyki wartość docelowa 112 szt. szacowana realizacja 216 szt. 192,86% wartości docelowej projekty zakończone 117 szt. 104,46% wartości docelowej 204

206 Przekroczenie wartości wskaźnika związane jest z tym, że wartość projektów przyjętych do dofinansowania była niższa niż pierwotnie zakładano przy określaniu wartości docelowych na etapie programowania, w związku z powyższym dofinansowanie uzyskała większa liczba projektów. Fakt ten świadczy o dużym zainteresowaniu beneficjentów obszarem związanym z turystyka i kulturą. Ten sam czynnik miał wpływ na przekroczenie wartości wskaźnika Liczba projektów dotyczących informacji i promocji turystycznej. w tym liczba projektów dotyczących informacji i promocji turystycznej wartość docelowa 50 szt. szacowana realizacja 60 szt. 120,00% wartości docelowej projekty zakończone 40 szt. 80,00% wartości docelowej Liczba obiektów dziedzictwa kulturowego udostępnionych dla ruchu turystycznego wartość docelowa 23 szt. szacowana realizacja 10 szt. 43,48% wartości docelowej projekty zakończone 4 szt. 17,39% wartości docelowej Powyższy wskaźnik (dotyczący obiektów, które dopiero zostały udostępnione do ruchu turystycznego) nie zostanie zrealizowany w zaplanowanej wysokości. Fakt ten spowodowany jest tym, że większość obiektów dziedzictwa kulturowego, które uzyskały wsparcie w ramach RPO już wcześniej było udostępnionych dla turystów, a w wyniku uzyskanego dofinansowania obiekty te są jedynie modernizowane lub przystosowywane dla osób niepełnosprawnych Liczba wspartych instytucji kultury wartość docelowa 7 szt. szacowana realizacja 8 szt. 114,28% wartości docelowej projekty zakończone 7 szt. 100,00% wartości docelowej Liczba utworzonych miejsc pracy w turystyce wartość docelowa 200 etatów, w tym: kobiety 100 etatów mężczyźni 100 etatów szacowana realizacja 366,75 etatu 183,38% wartości docelowej kobiety 204 etaty 204% wartości docelowej mężczyźni 162,75 etatu 162,75% wartości docelowej projekty zakończone 161,10 etatu 80,55% wartości docelowej kobiety 88,6 etaty 88,6% wartości docelowej mężczyźni 72,50 etatu 72,5% wartości docelowej W projektach z zakresu turystyki w zakresie utworzonych miejsc pracy, dominują miejsca pracy przeznaczone dla kobiet, co wynika z charakteru tego sektora. Liczba osób odwiedzających instytucje kultury, wsparte w ramach Priorytetu wartość docelowa osób szacowana realizacja osób 80,05% wartości docelowej projekty zakończone osób 60,39% wartości docelowej W 2011 r. wartość ww. wskaźnika kształtowała się na poziomie 100% wartości docelowej. Na obniżenie szacowanej wartości wskaźnika wpłynęło aneksowanie umowy Opery Wrocławskiej, w wyniku błędnie podanej wartości bazowej i docelowej. Nowe miejsca pracy powstałe w wyniku zrealizowania projektów Wśród dotychczas podpisanych umów zakłada się utworzenie nowych miejsc pracy - łącznie powstać ma 366,75 etatów, z czego co najmniej 204 etaty przeznaczono dla kobiet. Według stanu na dzień r. w zakończonych projektach utworzono 161,10 miejsc pracy, w tym dla kobiet utworzono 88,6 etatów. Realizacja celów Głównym celem Priorytetu 6 Turystyka i kultura jest wzrost konkurencyjności dolnośląskiej oferty turystycznej oraz wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa przeszłości dla podniesienia atrakcyjności regionu na rynku 205

207 krajowym i międzynarodowym. Realizacja Priorytetu ma przyczynić się do wzrostu znaczenia turystyki i kultury, jako czynnika stymulującego rozwój gospodarczy i społeczny województwa. Wdrażanie Priorytetu 6 Turystyka i kultura przyczyni się do realizacji drugiego celu szczegółowego Programu, tj. Rozwoju infrastruktury służącej poprawie jakości środowiska, warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Dynamiczne przemiany zachodzące w regionie, obok jego bogatej oferty kulturalnej oraz różnorodnych atrakcji turystycznych, sprawiają, że jest on coraz częściej odwiedzany przez turystów zarówno z Polski, jak i z zagranicy. W celu utrzymania tego trendu niezbędnym jest bardziej efektywne wykorzystanie oraz zagospodarowanie walorów naturalnych i kulturowych Dolnego Śląska. Projekty realizowane w ramach Priorytetu 6 są odpowiedzią na zdiagnozowane w analizie SWOT Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego zagrożenia i słabe strony, jakimi są niedostosowanie do standardów europejskich poziomu bazy noclegowo-gastronomicznej oraz infrastruktury turystycznej. Ponadto wykorzystanie szans i mocnych stron takie jak walory kulturowe, atrakcyjne turystycznie przygraniczne położenie, obfite zasoby leczniczych wód mineralnych, rozwój aktywnej turystyki zimowej i letniej oraz rozwój turystyki biznesowej, kongresowej, uzdrowiskowej i kulturowej są podstawą do wsparcia sektora turystyki i kultury w celu zwiększenia konkurencyjności regionu. W wyniku realizacji projektów wybudowane, zmodernizowane, poddane renowacji lub rewitalizacji zostanie m 2 powierzchni obiektów (w tym parków), 53 obiekty zostaną dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych, wybudowanych zostanie 33,55 km szlaków turystycznych, założono też zmodernizowanie ,53 m 2 powierzchni centrów wystawienniczych i kongresowych oraz 7543,59 m 2 obiektów pełniących lub przeznaczonych do pełnienia funkcji schronisk turystycznych. Procesowi konserwacji i/lub restauracji poddanych zostanie ,67 m 3 powierzchni obiektów zabytkowych nieruchomych, z czego ,53 m 3 zostało już zrealizowanych, 98 obiektów zabytkowych nieruchomych poddanych procesowi konserwacji i/lub restauracji udostępnionych zostanie dla ruchu turystycznego. Zostanie również zakupiony sprzęt dla instytucji kultury w ilości szt. oraz 329 szt. sprzętu służącego zapewnieniu bezpieczeństwa turystom. Powstaną 73 nowe produkty turystyczne, 38 produktów zostanie zmodyfikowanych. Oprócz miejsc pracy jakie powstaną w turystyce, przewiduje się wzrost turystów w naszym regionie. Planuje się, że z wytworzonych/ zmodernizowanych produktów turystycznych skorzysta ponad 3,25 mln turystów. Ponad milion osób odwiedzi poddane konserwacji i/lub restauracji obiekty zabytkowe, a 600 tys. osób odwiedzi instytucje kultury. W Priorytecie 6 realizowane są również projekty promujące szczególne atrakcje regionu, jak Szlak Cysterski, Dolina Pałaców i Ogrodów czy Dolina Baryczy Realizacja projektów w zakresie infrastruktury, poprzez modernizację i budowę, spowoduje poprawę jakości świadczonych usług w turystyce i kulturze, ponadto projekty z zakresu informacji i promocji przyczynią się do rozpowszechnienia wiedzy o regionie, a tym samym zwiększą atrakcyjność Dolnego Śląska, co było również celem Priorytetu 6. Efekty rzeczowe W ramach dotychczas zakończonych projektów w Priorytecie 6 m.in.: - wybudowano 20 obiektów infrastruktury turystyki aktywnej i rekreacji - przebudowano 10 obiektów dziedzictwa kulturowego, - odrestaurowano 23 obiektów dziedzictwa kulturowego - 7 obiektów zabytkowych dostosowano do potrzeb osób niepełnosprawnych - przebudowano/zrewitalizowano 5 parków - zmodernizowano 2 muszle koncertowe - wybudowano 6 basenów - zamontowano 17 infokiosków - utworzono/zmodernizowano 3 Punkty Informacji Turystycznej - zrewitalizowano 2 punkty widokowe - zakupiono 9 samochodów terenowych dla służb ratowniczych - zamontowano 105 kamer monitoringu Równość szans kobiet i mężczyzn W ramach Priorytetu 6 Turystyka i Kultura realizowanych jest 188 projektów pozytywnie wpływających na politykę równych szans, poprzez promocję szlaków, tras i miejsc dostępnych dla rodzin z dziećmi oraz osób starszych i niepełnosprawnych, a także generowanie nowych miejsc pracy, przyczyniając się tym samym do aktywizacji zawodowej kobiet. Informacja została zamieszczona w sprawozdaniu w pkt Zasada równości szans. 206

208 Cross-financing W ramach Priorytetu 6 nie przewidziano wykorzystania mechanizmu cross-financing. Informacja nt. mechanizmu została zamieszczona w sprawozdaniu w pkt Cross-financing. Komplementarność Analiza poszczególnych obszarów wsparcia w ramach RPO WD, w kontekście diagnozowania komplementarności międzyprogramowej ukazuje wysoki stopień komplementarności Priorytetu 6 z Programem Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka (PO IG) oraz Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). Najszerszy wachlarz możliwych powiązań z działaniami z innych Programów prezentuje Działanie 6.1 i 6.2 RPO WD. Zapisy programowe wskazują, iż projekty o charakterze regionalnym z zakresu turystyki uzdrowiskowej oraz turystyki aktywnej będą m.in. komplementarne wobec działań PO IG dotyczących promowania turystycznych walorów Polski oraz inwestycji w produkty turystyczne o znaczeniu ponadregionalnym, a także będą uzupełnianie inwestycjami z PROW (Odnowa i rozwój wsi) i Programu Operacyjnego Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich (PO RYBY). Powiązanie Działań podejmowanych w ramach Priorytetu 6 z innymi programami finansowanymi z funduszy UE ukazuje poniższa tabela. Komplementarność międzyprogramowa w ramach Priorytetu 6 RPO WD Priorytet 6 RPO WD PO IG PO IŚ PO KL PROW PO RYBY Działanie 6.1 Turystyka uzdrowiskowa Działanie 6.2 Turystyka aktywna Działanie 6.3 Turystyka aktywna Działanie 6.4 Turystyka kulturowa Działanie 6.5 Działania wspierające infrastrukturę turystyczną i kulturową Opracowanie własne- na podstawie zapisów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata , a także wyników badania przeprowadzonego na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego na temat komplementarności wsparcia z PO KL z innymi programami UE oraz doświadczeń z wdrażanych projektów. Interwencje podejmowane w ramach Działań RPO WD wykazują komplementarność względem siebie, a także wobec Priorytetu 1 i 9 RPO WD. Ponadto projekty realizowane w ramach Działania 6.1 będę korelowały z interwencjami podejmowanymi w ramach Priorytet 4 i 8 RPO WD. Komplementarność wewnątrzprogramową w Priorytecie 6 przedstawia poniższa tabela- oznaczono kolorem szarym. Komplementarność wewnątrzprogramowa w ramach Priorytetu 6 RPO WD Priorytet 6 RPO WD 1. Przedsiębiorstwa i innowacyjność 2. Społeczeństwo Informacyjne 3. Transport 4. Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne 5. Energetyka 6. Turystyka i Kultura 7. Edukacja 8. Zdrowie 9. Miasta Działanie 6.1 Turystyka uzdrowiskowa Działanie 6.2 Turystyka aktywna Działanie 6.3 Turystyka aktywna 207

209 Komplementarność wewnątrzprogramowa w ramach Priorytetu 6 RPO WD Priorytet 6 RPO WD 1. Przedsiębiorstwa i innowacyjność 2. Społeczeństwo Informacyjne 3. Transport 4. Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne 5. Energetyka 6. Turystyka i Kultura 7. Edukacja 8. Zdrowie 9. Miasta Działanie 6.4 Turystyka kulturowa Działanie 6.5 Działania wspierające infrastrukturę turystyczną i kulturową Opracowanie własne- na podstawie zapisów Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz doświadczeń z wdrażanych projektów. Mając na względzie identyfikacje obszarów, w których beneficjenci wskazywali na komplementarność projektów, przeanalizowano wnioski o dofinansowanie w projektach zakontraktowanych do końca 2012 r. W wyniku przedmiotowej analizy stwierdzono, że 80,10% projektów z Priorytetu 6 deklaruje komplementarność projektu, w tym najwięcej komplementarność wewnętrzną w ramach RPO WD 57,80%. Nie mniej jednak należy mieć na uwadze, że beneficjenci nie zawsze właściwe interpretowali pojęcie komplementarność, rozumianą jako powiązanie projektów zmierzające do osiągnięcia określonych celów. Identyfikacja rzeczywistej komplementarności projektów, a co za tym idzie również efektów synergii, wymaga wnikliwej analizy każdego z przedsięwzięć. Komplementarność projektów w ramach Priorytetu 6 RPO WD, na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie przedstawia poniższa tabela. Komplementarność projektów w Priorytecie 6 wg źródła pochodzenia środków Liczba projektów % Projekty realizowane w ramach Priorytetu % Projekty deklarujące komplementarność, w tym ,10% deklarujące komplementarność wewnątrzprogramową (RPO WD) ,80% deklarujące komplementarność zewnątrzprogramową, w tym: 73 42,19% z Programem Operacyjnym Kapitał Ludzki (PO KL) 5 2,89% z Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) 5 2,89% z Programem Operacyjnym Europejska Współpraca Terytorialna (EWT) 22 12,72% z Programem Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka (PO IG) 5 2,89% z Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ) 4 2,31% z Zintegrowanym Programem Operacyjnym Rozwoju Regionalnego (ZPORR) 40 23,12% z innymi 72 41,62% Opracowanie własne- na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie. Ewaluacje W okresie sprawozdawczym Instytucja Zarządzająca nie przeprowadzała badań ewaluacyjnych w zakresie właściwym dla Priorytetu 6 Turystyka i Kultura. Realizacja zaleceń i rekomendacji Komisji Europejskiej odnoszących się do Priorytetu Komisja Europejska pismem z dnia r. zwróciła uwagę na wpływ RPO WD na zmniejszenie ubóstwa, poprzez koncentrację funduszy w szczególnie zaniedbanych obszarach i grupach docelowych. Działania skierowane do osób niepełnosprawnych 208

210 Wsparcie w ramach Priorytetu 6 otrzymały 23 obiekty dziedzictwa kulturowego (obiekty zabytkowe), które zostaną dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Modernizacja budynków w zakresie dostosowywania ich do potrzeb osób niepełnosprawnych dotyczy także 16 obiektów infrastruktury turystyki aktywnej, 10 innych obiektów o przeznaczeniu turystycznym i kulturowym oraz 2 centrów wystawienniczych i kongresowych. Zakończono już prace w przypadku 7 obiektów infrastruktury turystyki aktywnej. Do potrzeb osób niepełnosprawnych zostanie także przystosowanych 9 obiektów pełniących funkcje schronisk turystycznych. Przykład projektu Beneficjent: Gmina Szczytna Tytuł projektu: Centrum sportu, aktywnego wypoczynku i rehabilitacji ruchowej w Szczytnej Gmina Szczytna przyjęła za cel realizację inwestycji obejmującej budowę centrum sportu, aktywnego wypoczynku i rehabilitacji ruchowej w Szczytnej. W wyniku realizacji zamierzenia inwestycyjnego, na odpowiednio zagospodarowanym i urządzonym terenie, powstanie kompleks otwartych (odkrytych) obiektów infrastruktury turystyki aktywnej i rekreacji do wspinaczki oraz skateplaza. Projekt przyczynia się do podniesienia jakości i standardu infrastruktury turystycznej na skalę krajową. W wyniku realizacji projektu wykonany zostanie m.in. integracyjno-turystyczny plac rekreacyjny dla dzieci, profesjonalny tor do jazdy na wózkach inwalidzkich wkomponowany w skatplazę, ścianka wspinaczkowa i park linowy, ciąg pieszy i lodowisko. Rekomendacje Instytucji Zarządzającej W okresie sprawozdawczym Instytucja Zarządzająca nie wydała rekomendacji dotyczących Priorytetu 6. Podsumowanie Na koniec okresu sprawozdawczego w ramach Priorytetu 6 Turystyka i kultura podpisano 216 umów kontraktując 96,23% alokacji Priorytetu. Zakończono i rozliczono 117 projektów wykorzystując 41,88% alokacji. Większość projektów realizowanych w trybie indywidualnym jest zakończona lub bliska finansowego zakończenia. W 2013 roku przeprowadzony zostanie 1 konkurs w celu zagospodarowania alokacji pozostałej do zakontraktowania. Analiza realizacji postępu rzeczowego pozwala twierdzić, że wskaźniki zostaną zrealizowane. Wdrażanie Priorytetu przebiega zgodnie z planem, pomimo problemu przedstawionego w pkt Założone cele Priorytetu powinny zostać zrealizowane Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi W projektach z Priorytetu 6 występuje problem z wyborem przez beneficjentów operatorów w trybie konkurencyjnym do zarządzania infrastrukturą powstałą w wyniku realizacji projektu (dotyczy to projektów, w których pojawia się dochód). W celu uniknięcia występowania niedozwolonej pomocy publicznej (brakuje wytycznych szczegółowych i krajowych instrukcji postępowania w tym zakresie), a także powiązanego z tym generowania dochodu przez projekt, IZ RPO zamieściła na stronie internetowej ogólne zasady dotyczące wyboru konkurującego operatora do zarządzania infrastrukturą powstałą w wyniku realizacji projektu. 209

211 3.7 Priorytet 7. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury edukacyjnej na Dolnym Śląsku (Edukacja) Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) INFORMACJA NA TEMAT FIZYCZNYCH I FINANSOWYCH POSTĘPÓW PRIORYTETU W ramach Priorytetu 7 Edukacja wg stanu na dzień r. podpisano 77 umów o dofinansowanie o wartości dofinansowania z EFRR ,13 EUR ( ,17 PLN), co stanowi 99,38% alokacji przeznaczonej na Priorytet. W roku 2012 podpisano 2 umowy o dofinansowanie. Rozwiązano jedną umowę. Na rzecz beneficjentów dokonano płatności na kwotę dofinansowania z EFRR ,65 EUR ( ,10 PLN), co stanowi 80,46% alokacji Priorytet. W ramach Priorytetu 7 Edukacja zakończyła się realizacja 61 projektów (16 w okresie sprawozdawczym). Wartość dofinansowania z EFRR zakończonych projektów wynosi ,64 EUR ( ,47 PLN), co stanowi 46,81% alokacji dla Priorytetu. Liczba/wartość projektów Liczba Wartość dofinansowania z EFRR [EUR] Alokacja na Priorytet - Podpisane umowy Projekty zakończone Płatności dla beneficjentów Środki do zakontraktowania , , , ,87 % alokacji - 99,38% 46,81% 80,46% 0,62% Wartość projektów realizowanych na obszarach wiejskich i małych miast w ramach Priorytetu 7 wynosi ,68 EUR ( ,97 PLN), co stanowi 18,29% alokacji. Wartość ta przekracza poziom określony dla Priorytetu 7 (15%) w Szczegółowym Opisie Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata

212 Informacje na temat postępów rzeczowych znajdują się w Załączniku nr IV do sprawozdania Tabela 4. Postęp fizyczny wg Priorytetów RPO WD. ANALIZA JAKOŚCIOWA Informacja o przeprowadzonych i planowanych w ramach Priorytetu konkursach W ramach Priorytetu 7 Edukacja przeprowadzono od uruchomienia Programu 8 naborów wniosków o dofinansowanie oraz jeden dobór wniosków o łącznej alokacji z EFRR w wysokości ,06 EUR. Stanowi to 52,59% alokacji przeznaczonej na realizację Priorytetu. Indykatywny Wykaz Indywidualnych Projektów Kluczowych obejmował 8 projektów, które angażowały 45% alokacji. Poniższa tabela przedstawia nabory ogłoszony w ramach Priorytetu od początku realizacji RPO WD. Nabór Alokacja na nabór [EUR] Złożone wnioski w trybie preselekcji dla naborów systemowych Liczba % alokacji na nabór Złożone wnioski Liczba % alokacji na nabór po ocenie formalnej Liczba wniosków po ocenie merytorycznej wybranych do dofinansowania Podpisane umowy Nabory zakończone Działanie 7.1. Rozwój infrastruktury szkolnictwa wyższego Rozwój Infrastruktury szkolnictwa wyższego Rozwój Infrastruktury szkolnictwa wyższego ,37% ,07% Szkoły wyższe współpraca międzynarodowa i wymiana doświadczeń ,00% Działanie 7.2. Rozwój infrastruktury placówek edukacyjnych Placówki edukacyjne współpraca międzynarodowa ,00% i wymiana doświadczeń Przedszkola ,86% ,14% Szkoły ,44% ,56% Dobór projektów ,00% ,87% Szkoły specjalne ,77% 8 168,94% Kształcenie zawodowe ,33% ,75% W ramach Priorytetu 7 Edukacja w okresie sprawozdawczym nie ogłoszono nowych naborów wniosków o dofinansowanie w związku z wyczerpaniem alokacji na Priorytet (pozostałe środki alokacji przeznaczone zostały na projekty już wybrane np. z list rezerwowych lub zwiększenie dofinasowania dla projektów z obniżonym dofinansowaniem, ze względu na różnice kursowe). Wszystkie nabory wniosków o dofinansowanie ogłoszone były w 2008 r. W roku 2013 nie planuje się nowych naborów. Rozkład projektów realizowanych w ramach Priorytetu na obszary realizacji, typy projektów i typy beneficjentów Według stanu na dzień r. w ramach opisywanego Priorytetu 7 realizowano 77 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,13 EUR ( ,17 PLN). Spośród 77 projektów, 17 realizują szkoły wyższe - wartość dofinansowania z EFRR ,40 EUR ( ,21 PLN), natomiast 60 realizowano w placówkach edukacyjnych - wartość dofinansowania z EFRR ,73 EUR ( ,96 PLN). 211

213 Rozkład terytorialny projektów Rozkład projektów realizowanych w Priorytecie 7 według obszaru realizacji prezentuje poniżej zamieszczona tabela. Obszar realizacji Wartość dofinansowania z EFRR [EUR] Udział % obszaru realizacji w wartości dofinansowania z EFRR Obszar miejski ,45 81,71% Obszar wiejski ,68 18,29% Razem ,13 100,00% Przewaga obszarów miejskich w prezentowanym powyżej zestawieniu wynika głównie z lokalizacji projektów realizowanych przez szkoły wyższe na terenie miast. Projekty z zakresu edukacji wdrażane w ramach Działania 7.2 Rozwój Infrastruktury placówek edukacyjnych są realizowane zarówno na terenach miejskich, jak i wiejskich. Rozkład realizowanych projektów w poszczególnych powiatach województwa prezentuje poniższa tabela. Powiat Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % w wartości dofinansowania z EFRR Powiat bolesławiecki , , ,92 0,29% 1 Powiat dzierżoniowski , , ,38 0,87% 2 Powiat głogowski , , ,56 2,32% 3 Powiat górowski 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat jaworski , , ,37 2,28% 4 Powiat jeleniogórski 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat kamiennogórski , , ,56 0,08% 1 Powiat kłodzki , , ,95 2,13% 2 Powiat legnicki , , ,14 1,37% 3 Powiat lubański , , ,81 0,01% 1 Powiat lubiński , , ,83 1,29% 4 Powiat lwówecki , , ,62 0,75% 1 Miasto Jelenia Góra , , ,91 2,54% 3 Miasto Legnica 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Miasto Wrocław , , ,33 52,52% 20 Powiat milicki , , ,62 1,77% 3 Powiat oleśnicki , , ,91 5,51% 4 Powiat oławski , , ,99 0,09% 1 Powiat polkowicki , , ,66 0,43% 1 Powiat strzeliński , , ,83 1,43% 4 Powiat średzki , , ,69 1,17% 4 Powiat świdnicki , , ,67 1,03% 1 Powiat trzebnicki , , ,82 0,71% 1 Powiat wałbrzyski , , ,57 1,86% 2 Powiat wołowski 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat wrocławski , , ,59 0,75% 2 Powiat ząbkowicki , , ,27 0,93% 1 Powiat zgorzelecki , , ,08 0,09% 1 Powiat złotoryjski , , ,26 1,89% 4 woj. dolnośląskie* , , ,77 15,88% 3 Razem , , ,13 100,00% 77 * W kategorii województwo dolnośląskie ujęto projekty realizowane na terenie więcej niż jednego powiatu. Liczba umów Najwięcej projektów i o największym dofinansowaniu jest realizowanych w mieście Wrocław. Wynika to z faktu, że na terenie miasta zlokalizowana jest większość szkół wyższych o zasięgu regionalnym. We Wrocławiu szkoły wyższe realizują 14 projektów (na 17 projektów realizowanych przez szkoły wyższe). Biorąc pod uwagę projekty z zakresu edukacji, ich rozkład terytorialny pomiędzy powiaty wydaje się być równomierny. Spośród 29 powiatów tylko 4 nie realizują żadnego projektu. 212

214 Podział na sektory wsparcia W ramach Priorytetu 7 pod względem ilościowym oraz wartościowym dominują projekty związane z budową i modernizacją infrastruktury dydaktycznej (w tym także szkolnictwa zawodowego) oraz rozbudową infrastruktury sportowej - łącznie 56 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,98 EUR. Sektor wsparcia Wartość ogółem [EUR] Dofinansowa nie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % w wartości dofinansowa nia z EFRR Liczba umów przebudowa domu studenckiego , , ,25 0,41% 1 informatyzacja , , ,35 0,85% 5 wyposażenie szkoły , , ,77 1,04% 2 budowa/przebudowa/wyposażenie przedszkola rozbudowa infrastruktury sportowej budowa i modernizacja infrastruktury dydaktycznej Podział na typy beneficjentów , , ,79 2,51% , , ,61 24,63% , , ,37 70,56% 35 Razem , , ,13 100,00% 77 Projekty w Priorytecie 7 realizują beneficjenci należący do typu: jednostki samorządu terytorialnego (56 projektów), szkoły wyższe (17 projektów), fundacje (1 projekt) oraz osoby prawne lub fizyczne będące organem prowadzącym szkoły i placówki (3 projekty). Typ beneficjenta fundacja, stowarzyszenie, organizacja społeczna lub organizacja pozarządowa osoba prawna lub fizyczna będąca organem prowadzącym szkoły i placówki Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] Udział % w wartości dofinansowa nia z EFRR Liczba umów , , ,85 0,52% , , ,68 2,32% 3 szkoła wyższa , , ,40 45,25% 17 jednostka samorządu terytorialnego , , ,20 51,91% 56 Razem , , ,13 100,00% 77 Projekty indywidualne W Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych w ramach Priorytetu 7 Edukacja znajduje się łącznie 8 projektów indywidualnych, których wartość całkowita wynosi ,65 EUR ( ,44 PLN), w tym dofinansowanie EFRR ,32 EUR ( ,90 PLN). Umowy zostały podpisane ze wszystkimi beneficjentami. Płatności przekazane beneficjentom na koniec okresu sprawozdawczego wyniosły ,96 EUR ( ,37 PLN), co stanowi 86,05% realizowanych umów. Zakończono realizację 3 projektów, kolejne 3 znajdują się w końcowej fazie realizacji. Realizacja projektów indywidualnych w ramach Priorytetu 7 przebiega bez opóźnień. Poniższa tabela ilustruje stan realizacji projektów indywidualnych w Priorytecie

215 Lp. Tytuł projektu Nr i nazwa Działania 1 Centrum Nauk o Żywności i Żywieniu 2 Budowa kompleksu boisk do gier otwartych wraz z zapleczem dydaktyczno-naukowym na terenie Pól Marsowych w kompleksie Stadionu Olimpijskiego we Wrocławiu 3 Pracownia przyrodnicza w każdej gminie 4 Dolnośląskie Centrum Informacji Naukowej i Ekonomicznej Data złożenia/ planowanego złożenia wniosku o dofinansowanie Data wyboru do dofinansowania Data podpisania umowy o dofinansowanie Projekty, w ramach których zostały podpisane umowy o dofinansowanie 7.1 Rozwój infrastruktury szkolnictwa wyższego 7.1 Rozwój infrastruktury szkolnictwa wyższego 7.2 Rozwój infrastruktury placówek edukacyjnych 7.1 Rozwój infrastruktury szkolnictwa wyższego Wartość dofinansowania ze środków EFRR określona w umowie ,54 EUR ( ,31 PLN) ,96 EUR ( ,46 PLN) ,80 EUR ( ,72 PLN) ,62 EUR ( ,61PLN) Refundacja EFRR (na podstawie zatwierdzonych wniosków o płatność) ,13 ( ,65 PLN) ,55 ( ,77 PLN) ,80 EUR ( ,72 PLN) ,62 EUR ( ,61PLN) % finansowej realizacji umowy 93,69% 89,23% 100% 100% 5 Budowa i wyposażenie Ośrodka Badawczo- Naukowo-Dydaktycznego Dolnośląskiej Farmacji we Wrocławiu 7.1 Rozwój infrastruktury szkolnictwa wyższego ,76 EUR ( ,38 PLN) ,13 EUR ( ,97 PLN) 95,00% 6 Budowa kompleksu edukacyjno-badawczego GEOCENTRUM Politechniki Wrocławskiej (etap I) 7.1 Rozwój infrastruktury szkolnictwa wyższego ,03 EUR ( ,27 PLN) ,67 EUR ( ,29 PLN) 62,82% 7 8 Budowa infrastruktury sportoworehabilitacyjnej w Ośrodku Szkolno- Wychowawczym Dzieci Niewidomych we Wrocławiu Modernizacja budynku Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego etap I 7.2 Rozwój infrastruktury placówek edukacyjnych 7.1 Rozwój infrastruktury szkolnictwa wyższego ,10 EUR ( ,37 PLN) ,51 EUR ( ,78 PLN) ,10 EUR ( ,36 PLN) 0,00 EUR (0,00 PLN) 100% 0,00% 214

216 1. Centrum Nauk o Żywności i Żywieniu - beneficjent Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Projekt został zakończony w 2011 r. i trwa jego rozliczanie. 2. Budowa kompleksu boisk do gier otwartych wraz z zapleczem dydaktyczno-naukowym na terenie Pól Marsowych w kompleksie Stadionu Olimpijskiego we Wrocławiu - beneficjent Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Projekt został zakończony w 2011 r. i trwa jego rozliczanie. 3. Pracownia przyrodnicza w każdej gminie - beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego Projekt został zakończony w 2010 r. 4. Dolnośląskie Centrum Informacji Naukowej i Ekonomicznej - beneficjent Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Realizacja projektu wpłynie na ułatwienie i poprawę jakości dostępu do literatury z dziedziny nauk ekonomicznych i zarządzania, co przyczyni się do poprawy jakości kształcenia. Projekt polegał na stworzeniu na terenie kampusu Uniwersytetu Ekonomicznego nowoczesnego centrum informacji naukowej i ekonomicznej, dzięki któremu studenci i zainteresowani mieszkańcy regionu mają łatwy dostęp do zbiorów drukowanych i elektronicznych biblioteki Uniwersytetu. W ramach projektu wybudowano obiekt o powierzchni 8,3 tys. m 2, w którym udostępniono zdigitalizowane zbiory własne i zewnętrzne za pośrednictwem baz on-line. Zakupiono 140 komputerów z dostępem szerokopasmowym i stworzono 250 miejsc w czytelni. W Centrum działa Oddział Informacji Naukowej i Dokumentacji wraz z czytelnią oraz Ośrodek Informacji Ekonomicznej. W budynku udostępniono m.in. wypożyczalnie, czytelnie, obszary czytelniano-magazynowe, sale dydaktyczne, laboratoria komputerowe oraz sale seminaryjno-wykładowe. Przewiduje się, że z usług on-line Centrum skorzysta 650 tys. osób rocznie. Utworzonych zostanie 6 miejsc pracy, w tym 3 dla kobiet. Projekt został zakończony w 2012 r. 5. Budowa i wyposażenie Ośrodka Badawczo-Naukowo-Dydaktycznego Dolnośląskiej Farmacji we Wrocławiu - beneficjent Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Projekt polega na wybudowaniu i wyposażeniu nowej siedziby Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej we Wrocławiu - Ośrodka Badawczo-Naukowo-Dydaktycznego Dolnośląskiej Farmacji. W ramach projektu wybudowano 2 budynki o charakterze ogólnowydziałowym i badawczo-naukowo-dydaktycznym wraz z infrastrukturą towarzyszącą. Ponadto zaprojektowano ogród dydaktyczny z kolekcją roślin leczniczych. Ośrodek wyposażono w sprzęt laboratoryjny, dygestoria oraz pozostałe wyposażenie wykorzystywane na cele dydaktyczne. W Ośrodku kształcona będzie kadra w zakresie edukacji medycznej i farmaceutycznej oraz prowadzone będą badania przewiduje się, że wyniku efektów projektu skorzysta 1200 studentów. Utworzonych zostanie 18 miejsc pracy, w tym 9 dla kobiet. Jest to jedyny tego typu ośrodek na Dolnym Śląsku. Projekt został zakończony w 2012 r. 6. Budowa kompleksu edukacyjno-badawczego GEOCENTRUM Politechniki Wrocławskiej (etap I) - beneficjent Politechnika Wrocławska Dzięki realizacji projektu możliwa jest integracja grup badawczych oraz tworzenie makro-kierunków studiów. Planowana inwestycja pozwoli na rozpoczęcie zupełnie nowych działań edukacyjno-badawczych i umożliwi kształcenie wysokiej klasy specjalistów. Przedmiotem projektu była budowa i wyposażenie obiektu dydaktyczno-badawczego dla trzech wydziałów Politechniki Wrocławskiej z dziedzin geologii i budownictwa o powierzchni m 2. Obiekt obejmie zespoły pomieszczeń dydaktyczno-laboratoryjnych wraz z dodatkowymi zespołami pomieszczeń dla pracowników naukowo-dydaktycznych o charakterze biurowym oraz administracji obsługującej proces dydaktyczny. Pomieszczenia wyposażone zostały w meble oraz nowoczesny sprzęt laboratoryjny. Zapewniono powszechny bezprzewodowy dostęp do Internetu oraz pozostałą infrastrukturę teleinformatyczną o wysokiej jakości. Zakupionych zostało 351 zestawów komputerowych. Przewiduje się, że GEOCENTRUM będzie kształcić studentów. Utworzonych zostanie 5 miejsc pracy, w tym 2 dla kobiet. Przewidywany termin zakończenia realizacji projektu to 2013 r. 7. Budowa infrastruktury sportowo-rehabilitacyjnej w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym Dzieci Niewidomych we Wrocławiu - beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego Projekt został zakończony w 2010 r. 8. Modernizacja budynku Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego etap I beneficjent Uniwersytet Wrocławski Celem głównym projektu jest poprawa bazy materialnej Instytutu prowadząca do podniesienia jakości i efektywności oraz zwiększenia dostępności kształcenia. Realizacja projektu umożliwi poprawę warunków kształcenia w Instytucie Historycznym, stworzenie warunków dla właściwego magazynowania i udostępniania 215

217 zbiorów bibliotecznych, zwiększenie dostępności kształcenia na poziomie wyższym dla osób niepełnosprawnych, renowację zabytkowego obiektu Instytutu Historycznego. W ramach projektu zostanie zmodernizowany budynek Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego łącznie o powierzchni 696,5 m 2. Przewidywany termin zakończenia realizacji projektu to 2013 r. Projekty realizowane w ramach innych programów operacyjnych Na terenie województwa dolnośląskiego w sektorze edukacji realizowanych łącznie 10 projektów, 2 projekty w ramach POIG, a 8 projektów w ramach POIS. Bliższych informacji o liczbie i wartości projektów realizowanych na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych dostarcza załącznik XII do sprawozdania Opis sytuacji społecznogospodarczej województwa dolnośląskiego w 2012 r.-punkt 5.2 Projekty realizowane na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych. Postęp rzeczowy realizacji Priorytetu 7 W tabeli przedstawiono wskaźniki w oparciu o 77 umów o dofinansowanie (szacowana realizacja) oraz 61 zatwierdzonych wniosków o płatność końcową (realizacja). Wskaźniki Jednostka miary Wartość docelowa 2015 Priorytet 7 Edukacja Wskaźniki produktu Szacowana realizacja według umów stan na % realizacji według umów Realizacja według projektów zakończonych stan na % realizacji według projektów zakończonych Liczba projektów z zakresu edukacji szt ,72% 61 78,21% w tym: liczba projektów dotyczących infrastruktury szkolnictwa wyższego liczba projektów dotyczących infrastruktury kształcenia zawodowego i zawodowego Liczba uczniów korzystających z efektów projektów (z wyłączeniem e-edukacji) Liczba studentów korzystających z efektów projektów (z wyłączeniem e-edukacji) Liczba miejsc w przedszkolach na obszarach wiejskich wspartych w ramach priorytetu szt ,67% 9 75,00% szt ,00% 8 133,33% Wskaźniki rezultatu osoby ,43% ,41% osoby ,84% ,86% osoby ,33% % Na koniec okresu sprawozdawczego w ramach Priorytetu 7 Edukacja zakontraktowano alokację Priorytetu na poziomie 99,38%. Wykorzystanie w zakończonych projektach wynosi 46,81% alokacji. Uwzględniając wartości szacunkowe wskaźników, IZ RPO stwierdza, że wskaźniki zostaną zrealizowane, a w większości zostały znacznie przekroczone. Nabory dotyczące infrastruktury placówek edukacyjnych cieszyły się bardzo dużym zainteresowaniem, w związku z czym IZ RPO realokowała środki z Działania dotyczącego infrastruktury szkolnictwa wyższego, co miało wpływ na przekroczenie wartości docelowych wskaźnika Liczba projektów dotyczącej infrastruktury kształcenia zawodowego i zawodowego oraz Liczba uczniów korzystających z efektów projektu. W związku z powyższym, odnotowano postęp w realizacji wskaźników, który potwierdza, iż założone dla Priorytetu 7 cele są sukcesywnie realizowane. Uwzględniając stan zakontraktowanych umów na koniec okresu sprawozdawczego można stwierdzić, że istnieje ryzyko nieosiągnięcia wskaźnika Liczba studentów korzystających z efektów projektów (z wyłączeniem e- edukacji), którego szacowana realizacja kształtuje się na poziomie 69,84%. Na nieosiągnięcie zakładanej wartości docelowej wskaźnika, wpływ miała realokacja środków pomiędzy Działaniami w ramach Priorytetu oraz fakt, że projekty szkół wyższych skierowane są przede wszystkim do studentów określonego kierunku, co powodowało wydatki na specjalistyczne wyposażenie, które wykorzystywane jest przez mniejszą, ale ściśle określoną grupę studentów. 216

218 Liczba projektów z zakresu edukacji wartość docelowa 78 szt. szacowana realizacja 77 szt. 98,72% wartości docelowej projekty zakończone 61 szt. 78,21% wartości docelowej Niższe wykonanie szacowanej realizacji wskaźnika jedynie o 1 projekt w stosunku do zakładanej wartości docelowej nie wpływa w sposób istotny na realizację Priorytetu 7 Edukacja. Poziom wykonania związany jest z tym, że wartość projektów przyjętych do dofinansowania była nieznacznie wyższa, niż pierwotnie zakładano przy określaniu wartości docelowych. Ponadto pozostałe wskaźniki produktu w zakresie realizacji Priorytetu zostały znacznie przekroczone. Na podstawie projektów zakończonych wskaźnik ukształtował się na poziomie 78,21%. Możliwe, że wyniku oszczędności w projektach będzie możliwa realizacji jeszcze jednego lub kilku projektów, co wpłynie na wartość osiągniętych wskaźników. Liczba uczniów korzystających z efektów projektów (z wyłączeniem e-edukacji) wartość docelowa osób szacowana realizacja osoby 416,43% wartości docelowej projekty zakończone osób 291,41% wartości docelowej Nabory z zakresu infrastruktury placówek edukacyjnych cieszyły się bardzo dużym zainteresowaniem, wnioskowana wartość dofinansowania, wielokrotnie przekraczała alokację przewidzianą na dany konkurs. W związku z powyższym IZ podjęła decyzję o przeniesieniu części środków z Działania 7.1 Rozwój infrastruktury szkolnictwa wyższego do Działania 7.2 Rozwój infrastruktury placówek edukacyjnych. W efekcie alokacja przewidziana na nabory dotyczące infrastruktury placówek edukacyjnych w stosunku do zakładanej pierwotnej alokacji zwiększona została o ponad 40%. Fakt ten ma istotny wpływ na przekroczenie wartości docelowej wskaźnika określonego na podstawie zakontraktowanych umów o ponad 300%. Na podstawie projektów zakończonych wskaźnik ukształtował się na poziomie 291,41%. Liczba studentów korzystających z efektów projektów (z wyłączeniem e-edukacji) wartość docelowa osób szacowana realizacja osób 69,84% wartości docelowej projekty zakończone osób 16,86% wartości docelowej Na niższe osiągnięcie zakładanej wartości docelowej wskaźnika na podstawie podpisanych umów, wpływ ma realokacja środków pomiędzy Działaniami w ramach Priorytetu. Na podstawie projektów zakończonych wskaźnik ukształtował się na poziomie 16,86%. Realokacji dokonano z uwagi na wzmożone zainteresowanie potencjalnych beneficjentów naborami w Działaniu 7.2. Liczba miejsc w przedszkolach na obszarach wiejskich wspartych w ramach Priorytetu wartość docelowa 300 osób szacowana realizacja 700 osób 233,33% wartości docelowej projekty zakończone 609 osób 203,00% wartości docelowej Nabory z zakresu infrastruktury placówek edukacyjnych przeznaczonych na cele przedszkolne cieszyły się bardzo dużym zainteresowaniem, wnioskowana wartość dofinansowania dziewięciokrotnie przekraczała alokację przewidzianą na konkursy. W związku z podjęciem przez IZ decyzji o zwiększeniu alokacji na nabory w ramach Działania 7.2, była możliwość wybrania większej liczby projektów do dofinansowania, niż zakładano na etapie programowania. Fakt ten ma istotny wpływ na przekroczenie wartości docelowej wskaźnika o ponad 130%. Na podstawie projektów zakończonych wskaźnik ukształtował się na poziomie 203%. Nowe miejsca pracy powstałe w wyniku zrealizowania projektów W ramach Priorytetu 7 Edukacja wśród dotychczas podpisanych umów zakłada się utworzenie 239,65 nowych miejsc pracy, z czego co najmniej 176,04 etatu przeznaczono dla kobiet. Według stanu na dzień r. w zakończonych projektach utworzono 139,32 miejsc pracy, w tym 107,07 etatu dla kobiet. Realizacja celów Głównym celem Priorytetu 7 jest podniesienie jakości i efektywności systemu kształcenia i szkolenia poprzez inwestycje w bazę dolnośląskich placówek edukacyjnych. Wdrażanie Priorytetu 7 przyczynia się do realizacji trzeciego celu szczegółowego Programu tj. Poprawa bytu mieszkańców i wzrost konkurencyjności regionu poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury społecznej. 217

219 Projekty realizowane w ramach Priorytetu 7 są odpowiedzią na zdiagnozowane w analizie SWOT Programu zagrożenia i słabe strony regionu. Projekty w dziedzinie edukacji mają na celu poprawę przestarzałej bazy edukacyjnej i uelastycznienie szkolnictwa, szczególnie zawodowego. Ponadto mają pozytywnie wpłynąć na słabo rozwiniętą sieć i ofertę kształcenia zawodowego oraz na dostosowanie profili i kierunków kształcenia do specyfiki regionalnego rynku pracy. Biorąc pod uwagę realizowane projekty w zakresie edukacji można stwierdzić, że poprzez ich realizację poprawia się przestarzała baza edukacyjna. Wpływ na to mają projekty dotyczące modernizacji, przebudowy, budowy infrastruktury edukacyjnej. W wyniku realizacji projektów wybudowane zostanie m 2 obiektów infrastruktury szkół wyższych, zmodernizowane zostanie 9 629,74 m 2. Ponadto wybudowane zostanie ,01 m 2 obiektów infrastruktury szkolnej, przedszkolnej, kształcenia zawodowego i edukacji specjalnej, a ,19 m 2 obiektów zostanie poddanych modernizacji. W wyniku realizacji projektów 9 budynków zostanie poddanych termomodernizacji oraz zostanie zakupiony sprzęt w ilości szt. (w tym sprzęt komputerowy). Z efektów projektów skorzysta studentów (z wyłączeniem e-edukacji) oraz uczniów (z wyłączeniem e-edukacji). Ponadto udostępnionych zostanie 742 miejsc w przedszkolach na obszarach wiejskich. Efekty rzeczowe W ramach dotychczas zakończonych projektów w Priorytecie 7 m.in.: - wybudowano 2 obiekty infrastruktury szkół wyższych, a zmodernizowano 4 takie obiekty, - wybudowano 24 obiekty infrastruktury szkolnej, kształcenia zawodowego i zawodowego oraz edukacji dzieci i młodzieży o specjalnych potrzebach edukacyjnych, ponadto zmodernizowano 17 takich obiektów, - wybudowano 4 obiekty infrastruktury przedszkolnej, a zmodernizowano 5 takich obiektów, - wybudowano 33 boiska sportowe, - wybudowano/przebudowanych 16 hal/sal sportowych i gimnastycznych - przebudowano/wybudowano/zmodernizowano 13 przedszkoli, - wsparto 8 szkół specjalnych, - wyposażono 118 pracowni przyrodniczych, - wyposażono 13 pracowni do praktycznej nauki zawodu. Równość szans kobiet i mężczyzn W ramach Priorytetu 7 Edukacja realizowanych jest 75 projektów pozytywnie wpływające na politykę równych szans, poprzez wzrost dostępności i jakości edukacji elementarnej na obszarach wiejskich, podniesienie standardu jakości nauczania oraz pracy nauczycieli, specjalistyczne wyposażenie sal, a także generowanie nowych miejsc pracy, przyczyniając się tym samym do aktywizacji zawodowej kobiet. Zasada równości szans realizowana jest również poprzez dostosowanie obiektów infrastruktury szkół wyższych, a także edukacyjnej i specjalnej do potrzeb osób niepełnosprawnych. Ponadto osoby niepełnosprawne mogą korzystać z projektów z zakresu e- learningu. Mając na względzie potrzeby edukacyjne osób niepełnosprawnych w ramach Działania 7.2 wyodrębniono pulę środków i w 2008 r. przeprowadzono odrębny nabór dla projektów dotyczących szkół specjalnych. Informacja została zamieszczona w sprawozdaniu w pkt Zasada równości szans. Cross-financing W ramach Priorytetu 7 zastosowanie mechanizmu cross-financing przewidziane zostało w ramach Działania 7.2 Rozwój infrastruktury placówek edukacyjnych. Od początku realizacji Programu żaden z beneficjentów nie skorzystał z tego instrumentu. Wynika to ze ścisłego powiązania realizowanych inwestycji w RPO z działaniami miękkimi finansowanym w ramach EFS, w związku z czym, beneficjenci Działania 7.2 aplikują o dofinansowanie dla projektu komplementarnego w ramach PO KL. Informacja nt. mechanizmu została zamieszczona w sprawozdaniu w pkt Cross-financing. Komplementarność Analiza poszczególnych obszarów wsparcia w ramach RPO WD, w kontekście diagnozowania komplementarności międzyprogramowej ukazuje wysoki stopień komplementarności Priorytetu 7 z Programem Operacyjnym Kapitał Ludzki (PO KL) oraz Programem Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka (PO IG) i Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ). Najszerszy wachlarz możliwych powiązań z Działaniami z innych Programów prezentuje Działanie 7.1 RPO WD. Zapisy programowe wskazują, iż projekty o charakterze regionalnym z zakresu infrastruktury szkolnictwa wyższego będą m.in. komplementarne wobec działań PO IG dotyczących infrastruktury sfery B+R, a także PO KL dotyczących jakość systemu oświaty oraz szkolnictwa wyższego i nauki. 218

220 Powiązanie Działań podejmowanych w ramach Priorytetu 7 z innymi programami finansowanymi z funduszy UE ukazuje poniższa tabela. Komplementarność międzyprogramowa w ramach Priorytetu 7 Priorytet 7 RPO WD PO IG PO IŚ PO KL PROW PO RYBY Działanie 7.1 Rozwój infrastruktury szkolnictwa wyższego Działanie 7.2 Rozwój infrastruktury placówek edukacyjnych Opracowanie własne - na podstawie zapisów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata , a także wyników badania przeprowadzonego na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego na temat komplementarności wsparcia z PO KL z innymi programami UE oraz doświadczeń z wdrażanych projektów. Interwencje podejmowane w ramach Działań RPO WD wykazują komplementarność względem siebie, a także wobec Priorytetu 9 RPO WD. Ponadto projekty realizowane w ramach Działania 7.1 będę korelowały z interwencjami podejmowanymi w ramach Priorytet 1 i 2 RPO WD, projekty realizowane w ramach Działania 7.2 będą korelowały z interwencjami podejmowanymi w ramach Priorytetu 5 RPO WD. Komplementarność wewnątrzprogramową w Priorytecie 7 przedstawia poniższa tabela - oznaczono kolorem szarym. Komplementarność wewnątrzprogramowa w ramach Priorytetu 7 RPO WD Priorytet 7 RPO WD 1. Przedsiębiorstwa i innowacyjność 2. Społeczeństwo Informacyjne 3. Transport 4. Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne 5. Energetyka 6. Turystyka i Kultura 7. Edukacja 8. Zdrowie 9. Miasta Działanie 7.1 Rozwój infrastruktury szkolnictwa wyższego Działanie 7.2 Rozwój infrastruktury placówek edukacyjnych Opracowanie własne- na podstawie zapisów Szczegółowego Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz doświadczeń z wdrażanych projektów. Mając na względzie identyfikacje obszarów, w których beneficjenci wskazywali na komplementarność projektów, przeanalizowano wnioski o dofinansowanie w projektach zakontraktowanych do końca 2012 r. W wyniku przedmiotowej analizy stwierdzono, że 62,34% projektów z Priorytetu 7 deklaruje komplementarność projektu, w tym najwięcej komplementarność wewnątrzprogramową w ramach RPO WD 20,83%. Nie mniej jednak należy mieć na uwadze, że beneficjenci nie zawsze właściwe interpretowali pojęcie komplementarność, rozumianą jako powiązanie projektów zmierzające do osiągnięcia określonych celów. Identyfikacja rzeczywistej komplementarności projektów, a co za tym idzie również efektów synergii, wymaga wnikliwej analizy każdego z przedsięwzięć. 219

221 Komplementarność projektów w ramach Priorytetu 7 RPO WD, na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie przedstawia poniższa tabela. Komplementarność projektów w Priorytecie 7 wg źródła pochodzenia środków Liczba projektów Projekty realizowane w ramach Priorytetu % Projekty deklarujące komplementarność, w tym 48 62,34% deklarujące komplementarność wewnątrzprogramową (RPO WD) % 10 20,83% deklarujące komplementarność zewnątrzprogramową, w tym: z Programem Operacyjnym Kapitał Ludzki (PO KL) z Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) z Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ) z Zintegrowanym Programem Operacyjnym Rozwoju Regionalnego (ZPORR) z innymi 38 82,61% 9 18,75% 1 2,17% 2 2,08% 9 18,75% 29 60,42% Opracowanie własne - na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie Ewaluacje W okresie sprawozdawczym Instytucja Zarządzająca zleciła badanie ewaluacyjne pn. Ewaluacja wpływu projektów wybranych do dofinansowania przez IZ RPO WD dot. infrastruktury społecznej w zakresie Priorytetu 7 Edukacja i Priorytetu 8 Zdrowie na poprawę warunków bytowych ludności Dolnego Śląska oraz podniesienie konkrecyjności regionu. Ewaluacja miała na celu dostarczenie informacji na temat spodziewanego wpływu projektów wybranych do dofinansowania przez IZ RPO w zakresie infrastruktury społecznej, m.in. w dziedzinie dostępności i standardów usług edukacyjnych oraz podniesienie konkurencyjności regionu. W obszarze edukacji w województwie dolnośląskim możemy obserwować pozytywne zmiany na przestrzeni lat , takie jak wzrost liczby miejsc w przedszkolach, czy wzrost liczby przedszkoli na obszarach wiejskich. Poprawiał się też stan komputeryzacji szkół w województwie, zmniejszyła się liczba uczniów przypadających na jedno stanowisko komputerowe. Poprawiła się również infrastruktura szkolnictwa na obszarach wiejskich. Negatywne tendencje dotyczą spadku liczby średnich szkół zawodowych. Stale zmniejsza się też liczebność uczniów w szkole ze względu na niż demograficzny. Warto wspomnieć, że województwo dolnośląskie zajmuje bardzo ważne miejsce na mapie edukacyjnej kraju w zakresie szkolnictwa wyższego. Pod względem liczby studentów zajmuje czołowe miejsce w kraju. Co ważne na obszarze województwa na przestrzeni lat 2007 i 2010 wzrosła liczba studentów na kierunkach technicznych. W ramach infrastruktury szkolnictwa wyższego, realizowane inwestycje miały wymiar przede wszystkim związany z podniesieniem jakości nauczania oraz dostępu uczniów do bazy dydaktycznej, natomiast w mniejszym stopniu służyły wprowadzeniu na teren placówki nowych zajęć dydaktycznych, nowego zakresu świadczonych usług, nowoczesnych technik nauczania, czy też udostępnieniu placówki na potrzeby kształcenia zawodowego. W ramach infrastruktury placówek edukacyjnych, w szkołach podstawowych i gimnazjalnych wsparcie uzyskały przede wszystkim przedsięwzięcia mające na celu zwiększenie jej efektywności, atrakcyjności programowej, unowocześnienie poprzez inwestycje związane z infrastrukturą obiektów edukacyjnych (wraz z wyposażeniem dydaktycznym) i zaplecza sportowego. W szkołach podstawowych, gimnazjach i zespołach szkół zostało zrealizowanych łącznie 30 projektów. Wsparcie ukierunkowane było przede wszystkim na obszary wiejskie i tereny małych miast. W zakresie szkolnictwa zawodowego wsparcie uzyskały przede wszystkim projekty wzmacniające zaplecze szkół służące praktycznej nauce zawodu (łącznie zrealizowano 10 projektów), w tym jeden z projektów o zasięgu ogólnoregionalnym, realizowany na terenie 9 powiatów. Dofinansowana została również budowa lub modernizacja obiektów przedszkolnych w tym przede wszystkim z obszarów wiejskich i małych miast (łącznie zrealizowano 13 projektów). Realizacja wszystkich projektów wynikała z faktycznego zapotrzebowania na obszarze danej gminy (brak przedszkola lub brak wystarczającej liczby miejsc w istniejących oddziałach przedszkolnych). 220

222 W opinii beneficjentów Priorytetu 7, biorących udział w badaniu ewaluacyjnym, wśród efektów zrealizowanych inwestycji wymieniane były przede wszystkim: polepszenie warunków nauki studentów/uczniów, polepszenie warunków pracy kadry dydaktycznej, polepszenie jakości świadczonych dotychczas usług edukacyjnych, zwiększenie dostępu uczniów do bazy dydaktycznej, a także zwiększenie dostępu uczniów z niepełnosprawnościami do usług oferowanych przez placówkę. Uzyskane w trakcie badania wyniki i informacje oraz analiza zebranego materiału pozwoliły na przedstawienie pewnych rozwiązań i rekomendacji, które powinny przyczynić się do określenia kierunków działań w zakresie zarządzania i informacji w obszarze edukacji oraz zdrowia w przyszłym okresie programowania. Rekomendacje z przeprowadzonego badania przedstawiono w sprawozdaniu w pkt 2.7 Monitorowanie i ocena Pełna treść rekomendacji i szczegółowe wnioski ich dotyczące zostały zawarte w raporcie z badania ewaluacyjnego, który jest dostępny m.in. na stronie internetowej Realizacja zaleceń i rekomendacji Komisji Europejskiej odnoszących się do Priorytetu 1. Wpływ wdrażania RPO WD na infrastrukturę edukacyjną i społeczną województwa dolnośląskiegorekomendacja z pisma KE z dnia r. Infrastruktura edukacyjna Ogółem w ramach Priorytetu 7 Edukacja podpisano 77 umów o dofinansowanie. Zakończyła się realizacja 61 projektów. Celem interwencji w ramach infrastruktury edukacyjnej jest podniesienie jakości i efektywności systemu kształcenia i szkolenia poprzez inwestycje w bazę placówek edukacyjnych. Przeznaczono na to 99 mln EUR(niespełna 8% alokacji Programu). W ramach infrastruktury edukacyjnej Instytucja Zarządzająca RPO WD przeprowadziła 8 naborów w trybie systemowym wniosków o dofinansowanie dotyczących: przedszkoli (wartość dofinansowania złożonych propozycji projektów stanowiła 1080% wartości alokacji), szkół gimnazjalnych (wartość dofinansowania złożonych propozycji projektów stanowiła 2233% alokacji), szkół specjalnych (wartość dofinansowania złożonych propozycji projektów stanowiła 437% alokacji), kształcenia zawodowego (wartość dofinansowania złożonych propozycji projektów stanowiła 210% alokacji), infrastruktury szkolnictwa wyższego (wartość dofinansowania złożonych wniosków o dofinansowanie stanowiła 334% alokacji), e-edukacji w zakresie szkolnictwa wyższego (wartość dofinansowania złożonych wniosków o dofinansowanie stanowiła 80% alokacji), współpracy międzynarodowej szkół wyższych (nie wpłynął żaden wniosek), współpracy międzynarodowej placówek edukacyjnych (nie wpłynął żaden wniosek). W ramach infrastruktury szkolnictwa wyższego realizowanych jest także 6 projektów indywidualnych o wartości dofinansowania z EFRR ponad 38 mln EUR, natomiast w ramach infrastruktury placówek edukacyjnych 2 projekty o wartości dofinansowania z EFRR ponad 6 mln EUR. Wszystkie nabory, z wyjątkiem e-edukacji i współpracy międzynarodowej, cieszyły się ogromnym zainteresowaniem beneficjentów. Potwierdzają to wartości procentowe dotyczące wartości o jaką wnioskowano w każdym z naborów. Na nabory z zakresu współpracy międzynarodowej przeznaczono niewielką wartość środków, które po zakończeniu naborów nierozstrzygniętych zostały przeznaczone na realizację projektów wybranych do dofinansowania w ramach innych konkursów. Wartość dofinansowania z EFRR projektów z zakresu infrastruktury placówek edukacyjnych bez szkół wyższych (Działanie 7.2) stanowi 54,75% wartości dofinansowania wszystkich projektów realizowanych w Priorytecie 7 Edukacja. Udział wartości dofinansowania w alokacji Priorytetu 7 w przypadku poszczególnych typów projektów z zakresu placówek edukacyjnych przedstawiono poniżej: przedszkola 2,51%, szkoły (szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne) 20,06%, 221

223 szkoły specjalne 9,12%, kształcenie zawodowe 19,02% szkoły wyższe 49,29%. Przykładem projektu, który wspiera rozwój nauk przyrodniczych jest projekt pn. Pracownia przyrodnicza w każdej gminie Założeniem projektu był zakup wyposażenia 118 pracowni przyrodniczych służących realizacji zajęć, w ramach bloku przedmiotowego przyroda w klasach IV-VI szkół podstawowych oraz dwóch pracowni specjalistycznych, zlokalizowanych w ośrodkach edukacji ekologicznej (łącznie projekt objął 120 pracowni). Dostarczony do szkoły sprzęt pozwolił na zaprojektowanie i przeprowadzanie doświadczeń uczniowskich przewidzianych w programach nauczania przedmiotu przyroda oraz na rozwijanie zainteresowań i umiejętności uczniów związanych z poznawaniem i badaniem środowiska naturalnego oraz jego ochroną. Na wyposażeniu pracowni znalazły się również odpowiednie multimedia pozwalające na wizualizację przebiegu i wyników prowadzonych eksperymentów, a także interaktywne systemy informatyczne umożliwiające bieżące i efektywne sprawdzanie wiedzy i umiejętności uczniów. Projekt jest komplementarny z trzema innymi projektami: Dolnośląska szkoła liderem projakościowych zmian w polskim systemie edukacji - Projekt był dofinansowywany w ramach PO KL ze środków EFS.Projekt ten dotyczy w szczególności wdrażania programów rozwojowych szkół w zakresie przedmiotów przyrodniczo-matematycznych oraz ICT. Dostarczone wyposażenie w ramach przedmiotowego projektu miało na celu wzmocnienie efektywności zaplanowanych przez szkoły działań, rozwijając zainteresowania i uzdolnienia uczniów w zakresie wymienionych dyscyplin. Szkolenia nauczycieli w zakresie rozwijania kompetencji kluczowych uczniów - Projekt był dofinansowywany w ramach PO KL ze środków EFS.Przewidziane w tym projekcie szkolenia nauczycieli z udziałem partnera ponadnarodowego (Uniwersytet w Getyndze) umożliwiały efektywne wykorzystywanie zakupionych pracowni oraz zapoznanie się ze sprawdzonymi rozwiązaniami w regionie partnerskim. Projekt był dofinansowywany w ramach PO KL ze środków EFS. Dolnośląska e-szkoła - Projekt był dofinansowywany w ramach RPO WD ze środków EFRR. Głównym przedmiotem projektu jest zakup i uruchomienie platformy edukacyjnej oferującej szerokie spektrum e-usług edukacyjnych dla użytkowników, którymi będą w szczególności uczniowie i nauczyciele dolnośląskich szkół i placówek, a także rodzice uczniów. Projekt ten dotyczył w szczególności wdrażania programów rozwojowych szkół w zakresie przedmiotów przyrodniczomatematycznych oraz ICT. Dostarczone wyposażenie w ramach przedmiotowego projektu znakomicie wzmocniło efektywność zaplanowanych przez szkoły działań, rozwijając zainteresowania i uzdolnienia uczniów w zakresie wymienionych dyscyplin. Projekt był dofinansowywany w ramach RPO WD ze środków EFERR. Modernizacja centrów kształcenia zawodowego na Dolnym Śląsku Projekt realizowany przez Samorząd Województwa Dolnośląskiego. Celem projektu jest unowocześnienie sytemu edukacji zawodowej na Dolnym Śląsku poprzez stworzenie branżowych centrów kształcenia w 7 branżach (najbardziej kluczowych dla dolnośląskiego rynku pracy) i 9 powiatach oraz doposażenie ich w nowoczesny sprzęt specjalistyczny do prowadzenia zajęć dydaktycznych, odpowiadających potrzebom gospodarki opartej na wiedzy. Projekt zakłada utworzenie na bazie istniejących placówek edukacyjnych sieci nowoczesnych centrów oraz ich filii w 7 branżach (mechaniczna, samochodowa, elektryczno-energetyczna, mechatroniczno-elektroniczna, informatyczna, budowlana, hotelarsko-gastronomiczno-turystyczna) poprzez doposażenie ich w najnowocześniejszy sprzęt dydaktyczny, który zapewni kształcenie uczniów na poziomie techniki i technologii, oczekiwanym przez pracodawców. Projekt był realizowany w takich miejscowościach jak: Bolesławiec, Jelenia Góra, Głogów, Legnica, Polanica Zdrój, Świdnica, Wałbrzych, Oleśnica, Wrocław, Biedrzychowice, Bożków, Nowa Ruda, Strzegom, Bystrzyca Kłodzka, Stronie Śląskie, Syców, Kudowa-Zdrój, Kłodzko, Żarów, Świebodzice. Projekt jest komplementarny z projektem: Modernizacja kształcenia zawodowego na Dolnym Śląsku I - Projekt był dofinansowywany w ramach PO KL ze środków EFS. Modernizacja kształcenia zawodowego na Dolnym Śląsku II- Projekt był dofinansowywany w ramach PO KL ze środków EFS. Głównym celem projektów było wdrożenie działań określonych w strategiach edukacyjnych, zakładających lepsze dostosowanie kierunków kształcenia zawodowego do regionalnych i lokalnych uwarunkowań rynku pracy i gospodarki opartej na wiedzy, w szczególności poprzez bardziej racjonalne i efektywne stymulowanie ścieżek rozwoju edukacyjnego wybieranych przez młodzież. Wsparcie skierowano łącznie do uczniów 250 publicznych szkół młodzieżowych zawodowych: zasadniczych i techników (w tym szkół specjalnych i policealnych), prowadzonych przez JST kształcących w 14 branżach (turystycznej, mechanicznej, budowlanej, 222

224 informatycznej, elektryczno-energetycznej, mechatroniczno-elektronicznej, samochodowej, ekonomicznej, handlowo-usługowej, rolniczej, medycznej, logistyczno-spedycyjno-transportowej, odzieżowej i telekomunikacyjnej). We wszystkich szkołach projekt obejmował następujące działania: - dodatkowe zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne ukierunkowane na rozwój kompetencji kluczowych, - pomoc psychologiczno-pedagogiczną, - efektywne programy doradztwa edukacyjno-zawodowego, - wycieczki zawodoznawcze, - zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze, - praktyki/staże zawodowe, - fora zawodowe, - targi pracy i prezentacje zawodowe, - kursy kwalifikacyjne zawodowe, - projekty zawodoznawcze, - zakup pomocy dydaktycznych, - wyjazdy specjalistyczne do nowocześnie wyposażonych placówek edukacyjnych, - zajęcia praktyczne w wyspecjalizowanych ośrodkach badawczo-rozwojowych i akademickich. 2. Wpływ RPO WD na ograniczanie ubóstwa w regionie- rekomendacja z pisma KE z dnia r. Działania skierowane do młodzieży, w tym do młodzieży niepełnosprawnej Ogółem w ramach całego Priorytetu 7 Edukacja dostęp dla osób niepełnosprawnych zostanie zapewniony w 41 obiektach infrastruktury szkół, z czego 31 to obiekty infrastruktury edukacyjnej i specjalnej, a 10 to obiekty szkół wyższych. Z infrastruktury wspartej w ramach Priorytetu 7 skorzysta ponad 60 tys. uczniów (w tym 646 uczniów niepełnosprawnych) oraz ponad 22 tys. studentów (w tym 231 studentów niepełnosprawnych). Z infrastruktury wspartej w ramach Priorytetu 7 skorzysta 670 osób niepełnosprawnych, w tym 231 studentów. Projekty realizowane w dziedzinie edukacji obejmują także e-learning jako formę kształcenia. Ma to szczególne znaczenie w kontekście osób niepełnosprawnych. Wsparcie w ramach RPO WD otrzymało 6 projektów szkół wyższych dotyczących m.in. e-learningu. Liczba studentów korzystających z usług on-line wyniesie ponad 697 tys. W ramach Priorytetu 7 zostanie wybudowanych 29 obiektów infrastruktury szkolnej, kształcenia zawodowego i zawodowego oraz edukacji dzieci i młodzieży o specjalnych potrzebach edukacyjnych o powierzchni m2 (z czego 7 obiektów przystosowanych zostanie do potrzeb osób niepełnosprawnych). Planuje się również zmodernizowanie 20 obiektów infrastruktury szkolnej, kształcenia zawodowego i zawodowego oraz edukacji dzieci i młodzieży o specjalnych potrzebach edukacyjnych (w tym zostanie dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych). W Priorytecie 7 Edukacja wspierane były także projekty w zakresie kształcenia zawodowego (przewidziano specjalny nabór na ten typ projektów). Z podpisanych umów o dofinansowanie wynika, że zrealizowanych zostanie 12 projektów dotyczących kształcenia zawodowego i zawodowego, a z ich efektów skorzysta ponad uczniów. Realizacja wskazanych projektów pozwoli na wybudowanie 2 obiektów kształcenia zawodowego i zawodowego, zmodernizowanie 8 obiektów infrastruktury kształcenia zawodowego i zawodowego (już zmodernizowano 6). W dziedzinie polityki równych szans ważną rolę pełnią także przedszkola (przede wszystkim na obszarach wiejskich i małych miast), które umożliwiają matkom powrót na rynek pracy. W ramach RPO WD przeprowadzony był specjalny nabór na projekty związane z budową/modernizacją infrastruktury przedszkolnej oraz zakup niezbędnego wyposażenia. Dofinansowanie otrzymało 13 takich projektów, z których zakończono już 12. Wybudowano 9, a zmodernizowano 5 obiektów infrastruktury przedszkolnej. Pozwoliło to na stworzenie dla dzieci 742 miejsc w przedszkolach. Zdecydowana większość projektów dotyczących przedszkoli realizowana jest na obszarach wiejskich i małych miast. 223

225 Przykładowe projekty do walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Beneficjent: Gmina Udanin Tytuł projektu: Modernizacja byłej Szkoły Podstawowej w Ujeździe Górnym pod placówkę przedszkolną W ramach projektu RPO WD przeprowadzono szereg prac remontowo-adaptacyjnych w budynku byłej Szkoły Podstawowej w Ujeździe Górnym celem utworzenia placówki przedszkolnej. Uzupełnieniem przeprowadzonych działań inwestycyjnych jest projekt w ramach PO KL - Nowe przedszkole w Gminie Udanin, dzięki któremu zatrudniona zostanie wykwalifikowana kadra przedszkolna. Realizacja ww. projektów przeciwdziała ubóstwu zarówno poprzez zatrudnienie kadry w przedszkolu, jak również stwarzając dogodne warunku do aktywności zawodowej rodziców przedszkolaków. Beneficjent: Gmina Świdnica Tytuł projektu: Budowa hali sportowej przy budynku Gimnazjum w Witoszowie Dolny W ramach projektu wybudowano halę sportową wraz z boiskami do gier zespołowych: piłki ręcznej, siatkówki, koszykówki oraz pomieszczeniami towarzyszącymi m.in. siłownię, świetlicę, szatnie, sanitariaty i natryski, pomieszczenia trenerów etc. Dzięki realizacji projektu dzieci pochodzące z obszarów gorzej usytuowanych oraz z terenów wiejskich mają dostęp do zaplecza oświatowego i sportowego co przeciwdziała wykluczeniu społecznemu. Beneficjent: Fundacja Promyk Słońca Tytuł projektu: Wyrównywanie szans edukacyjnych na terenach wiejskich poprzez budowę pięciu przedszkoli integracyjnych w gminach wiejskich: Siechnice, Ruja, Kunice oraz Dzierżoniów W ramach projektu RPO WD wybudowano i uruchomiono 5 przedszkoli integracyjnych na obszarach wiejskich, w których zanotowano niski stopień upowszechniania wychowania przedszkolnego lub jego brak. Celem głównym projektu była poprawa efektywności funkcjonowania edukacji przedszkolnej na terenach wiejskich Dolnego Śląska oraz wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci a także wczesne zapobieganie ich wykluczeniu społecznemu z powodu dysfunkcji w rozwoju psychoruchowym i socjalnym. Pozwoliło to na wczesne objęcie wsparciem dzieci, u których wykryto zaburzenia rozwojowe lub problemy zdrowotne. Przedszkole integracyjne zapewnia uczestnictwo we wspólnocie, co daje szanse poznania się i zaakceptowania poprzez zabawę i naukę dzieciom z różnych środowisk i dotkniętych różnymi rodzajami niepełnosprawności. Projekt przeciwdziała więc zjawisku wykluczenia społecznego, pomógł szczególnie tym dzieciom, które ze względu na uwarunkowania społeczne i zdrowotne wymagają indywidualnego podejścia w systemie edukacji Beneficjent: Miasto Jelenia Góra Tytuł projektu: Poprawa infrastruktury edukacyjnej Zespołu Szkół i Placówek Specjalnych przy ul. Kruszwickiej w Jeleniej Górze W ramach RPO WD przebudowane zostaną budynki, które będą wykorzystywane w procesie nowoczesnego kształcenia zawodowego. Ww. projekt jest komplementarny wobec projektu PO KL I ty możesz przenosić góry, który skierowany jest na rozwój kompetencji kluczowych poprzez dodatkowe zajęcia tj.: czytanie ze zrozumieniem, analizowanie tekstów, interpretacja materiałów ikonograficznych itp. Uczestnikami ww. projektu będzie grupa uczniów ZSziPS, która w przyszłości będzie inicjatorem stworzenia projektów adresowanych wyłącznie do uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Rekomendacje Instytucji Zarządzającej IZ RPO WD nie wydała rekomendacji dotyczących wdrażania Priorytetu 7 Edukacja. We wdrażaniu poszczególnych Działań w okresie sprawozdawczym nie stwierdzono zagrożeń. Podsumowanie Do końca 2012 r. w ramach Priorytetu 7 Edukacja realizowano 77 projektów kontraktując 99,38% alokacji przeznaczonej na Priorytet. Zakończono i rozliczono 61 projektów wykorzystujących 46,81% alokacji Priorytetu. Spośród 8 projektów realizowanych w trybie indywidualnym trzy zostały zakończone i rozliczone, w przypadku 4 zakończyła się realizacja i trwa rozliczanie finansowe, a dla jednego projektu w 2012 r. została podpisana umowa o dofinansowanie. W roku 2012 nie planuje się żadnych nowych naborów. Analiza realizacji wskaźników rzeczowych pozwala twierdzić, że wskaźniki te zostaną zrealizowane, a w większości znacznie przekroczone. Wdrażanie Priorytetu przebiega zgodnie z planem. Założone cele Priorytetu powinny zostać zrealizowane. 224

226 3.7.2 Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi Podczas wdrażania Priorytetu 7 Edukacja nie zidentyfikowano problemów mających istotny wpływ na wdrażanie Programu. 3.8 Priorytet 8. Modernizacja infrastruktury ochrony zdrowia na Dolnym Śląsku (Zdrowie) Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) INFORMACJA NA TEMAT FIZYCZNYCH I FINANSOWYCH POSTĘPÓW PRIORYTETU W ramach Priorytetu 8 Zdrowie według stanu na dzień r. podpisano 90 umów o dofinansowanie (w okresie sprawozdawczym nie podpisano żadnej umowy) o wartości dofinansowania z EFRR ,24 EUR ( ,04 PLN), co stanowi 100,86% alokacji przeznaczonej na Priorytet. Na rzecz beneficjentów dokonano płatności o wartości dofinansowania z EFRR ,14 EUR ( ,53 PLN), co stanowi 81,44% alokacji. W ramach Priorytetu 8 Zdrowie zakończyła się realizacja 68 projektów (17 w okresie sprawozdawczym). Wartość dofinansowania z EFRR zakończonych projektów wynosi ,79 EUR ( ,37 PLN), co stanowi 50,88% alokacji Priorytetu. Liczba/wartość Alokacja na Podpisane Projekty Płatności dla Środki do projektów Priorytet umowy zakończone beneficjentów zakontraktowania Liczba Wartość dofinansowania z EFRR [EUR] , , ,14 0 % alokacji - 100,86%* 50,88% 81,44% 0 *procent zakontraktowanej alokacji wynika z zastosowanego do przeliczania kursu euro. Informacje na temat postępów rzeczowych znajdują się w załączniku nr IV do sprawozdania Tabela 4. Postęp fizyczny wg Priorytetów RPO WD. 225

227 ANALIZA JAKOŚCIOWA Informacja o przeprowadzonych i planowanych w ramach Priorytetu konkursach W ramach Priorytetu 8 Zdrowie przeprowadzono według stanu na dzień r. pięć naborów wniosków o dofinansowanie o łącznej alokacji z EFRR EUR. Stanowi to 68,01% alokacji przeznaczonej na realizację Priorytetu. W okresie sprawozdawczym nie ogłaszano nowych naborów w ramach Priorytetu 8. Alokację w wysokości EUR tj, 38,77% przeznaczono na realizacje projektu znajdującego się na Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych. Podsumowanie zakończonych naborów znajduje się w tabeli poniżej. Nabór Szpitale specjalistyczne (tryb systemowy) ZOZy (tryb systemowy) ZOZy (tryb systemowy) Poprawa jakości opieki zdrowotnej, w tym e-zdrowie Współpraca międzynarodowa i międzyregionaln a (e-zdrowie) Alokacja na nabór [EUR] Złożone wnioski w trybie preselekcji dla naborów w trybie systemowym Liczba % alokacji na nabór Złożone wnioski Liczba % alokacji na nabór po ocenie formalnej Nabory zakończone Działanie 8.1 Poprawa jakości opieki zdrowotnej Liczba wniosków po ocenie merytorycznej wybranych do dofinansowania , , , , , , , , Zgodnie z Ramowym Planem Realizacji RPO do końca okresu programowania w ramach Priorytetu 8 Zdrowie nie planuje się przeprowadzenia nowych naborów. Rozkład projektów realizowanych w ramach Priorytetu na obszary realizacji, typy projektów i typy beneficjentów Według stanu na dzień r. w ramach Priorytetu 8 realizowano 90 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,24 EUR ( ,04 PLN). Projekty realizowane były w zakresie: - budowy, rozbudowy i modernizacji jednostek ochrony zdrowia- 49 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,23 EUR ( ,59 PLN), - wyposażenie w nowoczesny sprzęt- 30 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,52 EUR ( ,24 PLN) - rozwój infrastruktury informatycznej (projekty z zakresu e-usług) w placówkach medycznych 11 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,49 EUR ( ,21 PLN). Rozkład terytorialny projektów Rozkład projektów realizowanych w Priorytecie 8 wg obszarów realizacji prezentuje poniższa tabela. Obszar realizacji Wartość dofinansowania Udział % obszaru realizacji z EFRR [EUR] w wartości dofinansowania z EFRR Obszar miejski ,02 93,63% Obszar wiejski ,14 6,09% Obszar górski ,08 0,28% Razem ,24 100,00% Większość projektów (72 szt.) realizowana jest na obszarze miejskim, co stanowi 80% liczby projektów realizowanych w ramach Priorytetu. Związane może to być z faktem, że wśród 90 projektów, 48 realizują szpitale, które zlokalizowane są w miastach. Ponadto specjalistyczne usługi medyczne, jak i specjalistyczne badania w dużej mierze dostępne są na obszarach miejskich. Projekty realizowane w ramach Priorytetu Liczba umów 226

228 8 sprzyjają zwiększaniu dostępności ludności do opieki medycznej. Dofinansowywana jest opieka medyczna z terenu całego województwa (potwierdza to względnie równomierny rozkład projektów według powiatów). Przekłada się to także na rozwój obszarów defaworyzowanych, a więc obszarów, na których ludność ma utrudniony, w porównaniu z mieszkańcami większych miast, dostęp do usług medycznych. Rozkład terytorialny projektów w poszczególnych powiatach województwa dolnośląskiego przestawia poniższa tabela Powiat Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % w wartości dofinansowania z EFRR Powiat bolesławiecki , , ,08 2,29% 2 Powiat dzierżoniowski , , ,73 3,39% 2 Powiat głogowski , , ,34 1,51% 2 Powiat górowski , , ,00 0,67% 1 Powiat jaworski , , ,41 0,38% 3 Powiat jeleniogórski , , ,02 3,53% 5 Powiat kamiennogórski , , ,37 3,79% 5 Powiat kłodzki , , ,64 0,16% 2 Powiat legnicki , , ,73 0,29% 1 Powiat lubański 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat lubiński , , ,67 1,78% 3 Powiat lwówecki , , ,20 0,80% 3 Miasto Jelenia Góra , , ,36 2,73% 3 Miasto Legnica , , ,91 4,40% 3 Miasto Wrocław , , ,47 40,85% 16 Powiat milicki , , ,55 0,53% 1 Powiat oleśnicki , , ,31 2,52% 5 Powiat oławski , , ,41 2,92% 2 Powiat polkowicki 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat strzeliński , , ,54 3,48% 7 Powiat średzki , , ,33 0,59% 1 Powiat świdnicki , , ,35 0,46% 2 Powiat trzebnicki , , ,64 7,14% 6 Powiat wałbrzyski , , ,43 11,33% 8 Powiat wołowski , , ,84 0,41% 1 Powiat wrocławski , , ,33 0,06% 1 Powiat ząbkowicki 0,00 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat zgorzelecki , , ,64 2,52% 1 Powiat złotoryjski , , ,96 1,47% 4 Razem , , ,24 100,00% 90 Liczba umów Z powyższego zestawienia wynika proporcjonalny rozkład projektów na terenie województwa. Wyjątek stanowi Miasto Wrocław, gdzie realizowanych jest 16 projektów. Większa liczba projektów na tym obszarze może wynikać z faktu, że Wrocław jest miastem wojewódzkim, z szerszym zakresem usług medycznych i większą liczbą szpitali w porównaniu z pozostałymi powiatami województwa. Warto także zaznaczyć, że duża ilość i wartość i o dużej wartości, realizowana jest w powiecie wałbrzyskim, który jest terenem o dużych problemach zdrowotnych z uwagi na znaczną grupę byłych górników z zamkniętych kopalń. Na terenie 3 powiatów nie jest realizowany żaden projekt. Są wśród nich powiat lubiński i polkowicki, leżące na terenie zagłębia miedziowego, gdzie szpitale są dofinansowywane przez KGHM. Podział na sektory wsparcia Sektor wsparcia informatyzacja Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] udział % w wartości dofinansowania z EFRR Liczba umów , , ,494 3% 11 teleradiologia , , ,004 4% 11 pulmunologia , , ,628 10% 5 zakup sprzętu medycznego , , ,883 13% 14 budowa lub przebudowa budynków , , ,23 70% 49 Razem , , ,24 100,00% 90 Projekty realizowane w ramach Priorytetu 8 dotyczą budowy lub przebudowy budynków (49 projektów), zakupu sprzętu medycznego (14), informatyzacji (11), teleradiologii (11) oraz pulmunologii (5). Wspierane są zarówno 227

229 kompleksowe inwestycje związane z budową/modernizacja obiektów i zakupem sprzętu medycznego, jak i mniejsze projekty dotyczące np. uzupełnienia wyposażenia, czy też poprawy standardu świadczonych usług. Podział na typy beneficjentów Typ beneficjenta fundacja, stowarzyszenie, organizacja społeczna lub organizacja pozarządowa jednostka samorządu Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] Udział % w wartości dofinansowania z EFRR Liczba umów , , ,51 0,52% , , ,44 34,57% 21 terytorialnego Zakład opieki zdrowotnej , , ,29 64,91% 68 Razem , , ,24 100,00% 90 Wśród beneficjentów w Priorytecie znajdziemy jednostki samorządu terytorialnego, zakłady opieki zdrowotnej i stowarzyszenie. Wśród beneficjentów największą grupę stanowią zakłady opieki zdrowotnej, które realizują 68 projektów, sklasyfikowane jako szpitale, jak i zakłady opieki zdrowotnej, w tym gabinety prowadzące praktykę lekarską. Jednostki samorządu terytorialnego realizują 21 projektów, a stowarzyszenie odpowiada za realizację 1 projektu. Projekty indywidualne Wśród projektów realizowanych w ramach Priorytetu 8 jest jeden projekt znajdujący się w Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych. Realizacja projektu indywidualnego w ramach Priorytetu 8 przebiega bez opóźnień. Poniższa tabela ilustruje stan realizacji projektu indywidualnego w Priorytecie 8. Lp. Tytuł projektu Nr i nazwa Działania Data złożenia wniosku o dofinansowanie Data wyboru do dofinansowania Data podpisania umowy o dofinanso -wanie Wartość dofinansowania ze środków EFRR określona w umowie Refundacja EFRR (na podstawie zatwierdzonych wniosków o płatność) % finansowej realizacji umowy 1. Budowa pawilonu pediatrycznego na terenie Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu 8.1 Poprawa jakości opieki zdrowotnej ,46 EUR ( ,09 PLN) ,89 EUR ( ,46 PLN) 52,40% Projekt pn. Budowa pawilonu pediatrycznego na terenie Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu beneficjent Samorząd Województwa Dolnośląskiego. Przedmiotem projektu jest budowa pawilonu pediatrycznego na terenie Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu. Nowy obiekt dostosowany będzie do obowiązujących przepisów prawa w zakresie wymogów stawianych obiektom ZOZ. W projekcie przewidziano również zakup wyposażenia i sprzętu medycznego. Do wybudowanego budynku zostanie przeniesione Dolnośląskie Centrum Pediatryczne mieszczące się obecnie w zdekapitalizowanych budynkach. Rezultatem projektu będzie wieloprofilowy ośrodek na poziomie wojewódzkim, który pozwoli na zapewnienie w jednym miejscu diagnostyki i leczenia dzieci, odpowiadający podstawowym europejskim normom i standardom szpitalnym. Projekty realizowane w ramach innych programów operacyjnych Na terenie województwa dolnośląskiego realizowanych jest 21 projektów z zakresu ratownictwa medycznego i ochrony zdrowia, które otrzymały wsparcie w ramach POIS. Bliższych informacji o liczbie i wartości projektów realizowanych na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych dostarcza załącznik XII do sprawozdania Opis sytuacji społeczno gospodarczej województwa dolnośląskiego w 2012 r. (punkt 5.2 Projekty realizowane na terenie województwa dolnośląskiego w ramach innych programów operacyjnych). 228

230 Postęp rzeczowy realizacji Priorytetu Wartości wskaźników przedstawione w tabeli określono na podstawie zawartych 90 umów o dofinansowanie (szacowana realizacja) oraz zatwierdzonych 68 wniosków o płatność końcową (realizacja). Wskaźniki Liczba projektów z zakresu ochrony zdrowia w tym: liczba projektów dotyczących wyłącznie zakupu aparatury i sprzętu medycznego Liczba zakładów opieki zdrowotnej podlegających Samorządowi Województwa objętych konsolidacją lub procesem konsolidacji w wyniku realizacji Programu Liczba oddziałów/jednostek/działów zakładów opieki zdrowotnej dostosowanych do wymogów określonych prawem Potencjalna liczba specjalistycznych badań przeprowadzonych sprzętem zakupionym w wyniku realizacji RPO Jednostka miary Wartość docelowa 2015 Priorytet 8 Zdrowie Wskaźniki produktu Szacowana realizacja według umów stan na % realizacji według umów Realizacja według projektów zakończonych stan na % realizacji według projektów zakończonych szt ,00% ,33% szt ,00% 10 40,00% Wskaźniki rezultatu szt % 3 75% szt ,00% % szt ,51% ,85% Na koniec okresu sprawozdawczego w ramach Priorytetu 8 Zdrowie zakontraktowano alokację na poziomie 100,86%. Ponadto zakończono projekty, które wykorzystały 50,88% alokacji. Odnotowano postęp w realizacji wskaźników, który wskazuje, iż założone dla Priorytetu 8 cele są sukcesywnie realizowane. Biorąc pod uwagę stan zakontraktowanych umów na koniec okresu sprawozdawczego, cele Priorytetu zostały zrealizowane, poza projektami dotyczącymi wyłącznie zakupu aparatury i sprzętu medycznego. Wskaźnik ten zostanie zrealizowany na poziomie 52%. Liczba projektów z zakresu ochrony zdrowia wartość docelowa 60 szt. szacowana realizacja 90 szt. 150,00% wartości docelowej projekty zakończone 68 szt. 113,33% wartości docelowej Przekroczenie wskaźnika wynika z tego, że w Priorytecie 8 realizowana jest większa ilość projektów o nieco niższych wartościach niż zostało to założone przy określaniu wartości docelowej. w tym liczba projektów dotyczących wyłącznie zakupu aparatury i sprzętu medycznego wartość docelowa 25 szt. szacowana realizacja 13 szt. 52,00% wartości docelowej projekty zakończone 10 szt. 40,00% wartości docelowej Niższy poziom realizacji tego wskaźnika jest spowodowany tym, że w większości realizacji projektów, beneficjenci modernizują i dostosowują pomieszczenia do przyjęcia i montażu zakupionej aparatury, jak również dostosowują pomieszczenia do spełniania wymogów określonych prawem (projekty bardziej kompleksowe). Wyróżnić można jedynie 13 projektów, w których występuje wyłącznie zakup sprzętu i aparatury. 229

231 Liczba oddziałów/jednostek/działów zakładów opieki zdrowotnej dostosowanych do wymogów określonych prawem wartość docelowa 75 szt. szacowana realizacja 129 szt. 172,00% wartości docelowej projekty zakończone 81 szt. 108,00% wartości docelowej Przekroczenie wartości docelowej tego wskaźnika nie wpływa w sposób istotny na realizację Priorytetu 8 Zdrowie. Wartość docelowa została przekroczona z uwagi na realizację większej liczby projektów o niższych wartościach niż zostało to założone na etapie programowania. Potencjalna liczba specjalistycznych badań przeprowadzonych sprzętem zakupionym w wyniku realizacji RPO wartość docelowa szt. szacowana realizacja szt. 203,51% wartości docelowej projekty zakończone szt. 124,85% wartości docelowej Odchylenie wartości docelowej wskaźnika Potencjalna liczba specjalistycznych badań ( ) pozostaje w korelacji z przekroczeniem zakładanej wartości docelowej dla wskaźnika Liczba projektów z zakresu ochrony zdrowia. Wskaźnik ten (Potencjalna liczba ) obciążony był poważnym ryzykiem dotyczącym określenia wartości docelowej, co wynika z braku precyzyjnej definicji przedmiotu pomiaru, którym jest liczba specjalistycznych badań. W ramach tego wskaźnika agregowane są badania dokonywane na zróżnicowanym, nieporównywalnym sprzęcie medycznym. W efekcie uśredniona liczba dokonywanych badań jest podatna na znaczne wahania, co uniemożliwiało precyzyjne określenie ex-ante wartości docelowej wskaźnika. Na etapie programowania powyższe problemy były zgłaszane IK RPO. Nowe miejsca pracy powstałe w wyniku zrealizowania projektów W ramach Priorytetu 8 Zdrowie wśród dotychczas podpisanych umów zakłada się utworzenie 165,5 nowych miejsc pracy, w tym co najmniej 128,25 etatów przeznaczono dla kobiet. Według stanu na dzień r. utworzono 147,76 etatów, w tym 108,75 dla kobiet. Realizacja celów Głównym celem Priorytetu 8 jest poprawa jakości opieki zdrowotnej poprzez podniesienie standardu usług medycznych oraz zwiększenie dostępności do usług świadczonych przez zakłady opieki zdrowotnej. Zostanie to osiągnięte poprzez niezbędne i wymagane prawem modernizacje obiektów szpitalnych, zakładów opieki zdrowotnej, zakup nowoczesnego sprzętu medycznego i wdrożenie systemów informatycznych wspomagających zarządzanie, a także usług związanych e-zdrowiem. Wdrażanie Priorytetu 8 Zdrowie przyczyni się do osiągnięcia trzeciego celu szczegółowego Programu, tj. Poprawa bytu mieszkańców i wzrost konkurencyjności regionu poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury społecznej. W ramach Priorytetu 8 realizowane są projekty polegające na budowie nowych placówek, rozbudowie bądź modernizacji już istniejących. Ponadto dofinansowywane są zakupy nowoczesnego sprzętu i aparatury medycznej, w tym specjalistycznych urządzeń diagnostycznych. Projekty realizowane w ramach Priorytetu 8 są odpowiedzią na zdiagnozowane w analizie SWOT Programu zagrożenia i słabe strony związane z niewłaściwą strukturą bazy szpitalnej, niedoinwestowaniem i złym stanem infrastruktury. Realizacja Priorytetu ma przyspieszyć modernizację infrastruktury społecznej, ma również zniwelować niekorzystne trendy demograficzne i cywilizacyjne np. wzrost zachorowalności, jak również ma zwiększyć stabilność oraz wpłynąć na wdrożenie uregulowań prawnych. Efekty rzeczowe W ramach dotychczas zakończonych projektów w Priorytecie 8, m.in.: - 28 obiektów służby zdrowia przystosowanych dla potrzeb osób niepełnosprawnych - 6 budynków poddano procesowi termomodernizacji - wybudowano 4 obiekty służby zdrowia - 80 oddziałów/jednostek/działów zakładów opieki zdrowotnej dostosowanych do wymogów określonych prawem - wybudowano basen terapeutyczny - wdrożono 11 specjalistycznych systemów informatycznych. Ponadto zakupiono m.in.: łóżka szpitalne - 41 inkubatorów - 80 pomp infuzyjnych - 15 aparatów EKG 230

232 - 58 kardiomonitorów - 14 aparatów USG - 4 aparaty EEG - 17 respiratorów - 6 aparatów RTG - 2 tomografy komputerowe - 30 łóżek rehabilitacyjnych - 1 komorę hiperbaryczną - 5 aparatów do elektroterapii Równość szans kobiet i mężczyzn W ramach Priorytetu 8 Zdrowie realizowanych jest 71 projektów pozytywnie wpływających na politykę równych szans, poprzez zmniejszenie dysproporcji w dostępie do wysokiej jakości usług medycznych, a także generowanie nowych miejsc pracy, przyczyniając się tym samym do aktywizacji zawodowej kobiet. Informacja została zamieszczona w sprawozdaniu w pkt Zasada równości szans. Cross-financing W ramach Priorytetu 8 Zdrowie nie przewidziano zastosowania mechanizmu cross-financing. Informacje nt. mechanizmu zostały zamieszczone w pkt Cross-financing. Komplementarność Analiza poszczególnych obszarów wsparcia w ramach RPO WD, w kontekście diagnozowania komplementarności międzyprogramowej ukazuje komplementarności Priorytetu 8 z Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ). Zapisy programowe wskazują, iż projekty o charakterze regionalnym z zakresu poprawa jakości opieki zdrowotnej będą komplementarne wobec działań PO IŚ dotyczących bezpieczeństwa zdrowotnego i poprawy efektywności systemu ochrony zdrowia. Powiązanie Działań podejmowanych w ramach Priorytetu 8 z innymi programami finansowanymi z funduszy UE ukazuje poniższa tabela. Komplementarność międzyprogramowa w ramach Priorytetu 8 RPO WD Priorytet 8 RPO WD PO IG PO IŚ PO KL PROW PO RYBY Działanie 8.1 Poprawa jakości opieki zdrowotnej Opracowanie własne- na podstawie zapisów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz doświadczeń z wdrażanych projektów. 231

233 Interwencje podejmowane w ramach Działania 8.1 RPO WD wykazują komplementarność wobec Priorytetu 1, 2 oraz 8 RPO WD. Komplementarność wewnątrzprogramową w Priorytecie 8 przedstawia poniższa tabelaoznaczono kolorem szarym. Komplementarność wewnątrzprogramowa w ramach Priorytetu 8 RPO WD Priorytet 8 RPO WD 1. Przedsiębiorstwa i innowacyjność 2. Społeczeństwo Informacyjne 3. Transport 4. Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne 5. Energetyka 6. Turystyka i Kultura 7. Edukacja 8. Zdrowie 9. Miasta Działanie 8.1 Poprawa jakości opieki zdrowotnej Opracowanie własne- na podstawie zapisów Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata Mając na względzie identyfikacje obszarów, w których beneficjenci wskazywali na komplementarność projektów, przeanalizowano wnioski o dofinansowanie w projektach zakontraktowanych do końca 2012 r. W wyniku przedmiotowej analizy stwierdzono, że 52,22% projektów z Priorytetu 8 deklaruje komplementarność projektu, w tym najwięcej komplementarność międzyokresową w ramach projektów ZPORR- 40,43%. Nie mniej jednak należy mieć na uwadze, że beneficjenci nie zawsze właściwe interpretowali pojęcie komplementarność, rozumianą jako powiązanie projektów zmierzające do osiągnięcia określonych celów. Identyfikacja rzeczywistej komplementarności projektów, a co za tym idzie również efektów synergii, wymaga wnikliwej analizy każdego z przedsięwzięć. Komplementarność projektów w ramach Priorytetu 8 RPO WD, na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie przedstawia poniższa tabela- oznaczono kolorem szarym. Komplementarność projektów w Priorytecie 8 wg źródła pochodzenia środków Liczba projektów % Projekty realizowane w ramach Priorytetu % Projekty deklarujące komplementarność, w tym 47 52,22% deklarujące komplementarność wewnątrzprogramową (RPO WD) 17 36,17% deklarujące komplementarność zewnątrzprogramową, w tym: 30 63,83% z Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ) 3 6,38% z Zintegrowanym Programem Operacyjnym Rozwoju Regionalnego (ZPORR) 19 40,43% z innymi 22 46,81% Opracowanie własne- na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie. Ewaluacje W okresie sprawozdawczym Instytucja Zarządzająca przeprowadziła badanie pn. Ewaluacja wpływu projektów wybranych do dofinansowania przez IZ RPO WD dot. infrastruktury społecznej w zakresie Priorytetu 7 Edukacja i Priorytetu 8 Zdrowie na poprawę warunków bytowych ludności Dolnego Śląska oraz podniesienie konkrecyjności regionu. Ewaluacja ta dostarczyła informacji na temat spodziewanego wpływu projektów wybranych do dofinansowania przez IZ RPO WD w zakresie infrastruktury społecznej m.in. w zakresie dostępności i standardów usług zdrowotnych oraz podniesienie konkurencyjności regionu. Uzyskane w trakcie badania wyniki i informacje oraz analiza zebranego materiału pozwoliły na przedstawienie pewnych rozwiązań i rekomendacji, które powinny przyczynić się do określenia kierunków działań w zakresie zarządzania i informacji w obszarze zdrowia w przyszłym okresie programowania. Kształt systemu ochrony zdrowia na Dolnym Śląsku jest silnie uwarunkowany czynnikami historycznopolitycznymi. Region ten do lat 80-tych XX wieku stanowił zaplecze szpitalno-rehabilitacyjne dla wojsk Układu Warszawskiego, co doprowadziło do sytuacji ewidentnej dysproporcji liczby i charakteru łóżek szpitalnych 232

234 w stosunku do uwarunkowań demograficznych i epidemiologicznych oraz ich niekompatybilności wobec standardów nowoczesnej medycyny. W konsekwencji spowodowało to zbyt małą, w stosunku do potrzeb, liczbę łóżek opieki długoterminowej, przy jednoczesnym nadmiarze liczby łóżek krótkoterminowych, co wiązało się z wystąpieniem zjawiska lokalnej asymetrii w dostępie do świadczeń wybranych specjalności oraz niskim poziomem wykorzystania dostępnych zasobów medycznych. Na przestrzeni lat na Dolnym Śląsku doszło do istotnych zmian w zakresie liczebności i struktury placówek leczenia stacjonarnego. W 2007 roku działały ogółem 64 szpitale, w tym 18 niepublicznych. W 2010 roku odnotowano już 67 szpitali, w tym aż 32 niepubliczne. Widoczny jest trend zmiany formy prawnej placówek, tym samym wysoki wzrost liczby placówek niepublicznych. Na przestrzeni lat doszło również do polepszenia stanu systemu ochrony zdrowia na Dolnym Śląsku, m.in. przez działania sanacyjne i restrukturyzacyjne, które doprowadziły do odwrócenia negatywnego trendu finansowego. Działania podejmowane w ramach RPO WD związane z obszarem Zdrowia były zgodne z następującymi założeniami (działaniami) zawartymi w Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego: zwiększenie skuteczności zapobiegania, wczesnego wykrywania i leczenia chorób; zapewnienie dostępu do specjalistycznych świadczeń zdrowotnych wykonywanych w optymalny i efektywny sposób (racjonalizacja i lepsze wykorzystanie placówek służby zdrowia). Projekty realizowane w Priorytetu 8 wprowadzały niezbędne i wymagane prawem modernizacje obiektów już istniejących zakładów opieki zdrowotnej, zakup nowoczesnego sprzętu medycznego i wdrożenie systemów informatycznych wspomagających zarządzanie i związanych z e-zdrowiem. Zrealizowane w ramach Priorytetu 8 Zdrowie inwestycje możemy podzielić na związane z: zakupami sprzętu medycznego; systemami IT w tym systemami telemedycznymi; budową lub modernizacją obiektów. Jeśli chodzi o inwestycje związane z zakupami sprzętu medycznego kupowano sprzęt reanimująco-monitorujący (w przypadku 18 projektów), EKG (w przypadku 16 projektów), sprzęt USG (w przypadku 14 projektów), wyposażenie sal operacyjnych i gabinetów zabiegowych (w przypadku 14 projektów), dezynfekcyjno-myjący (11 projektów), sprzęt anestezjologiczny (10 projektów), sprzęt z dziedziny pulmonologiczny (9 projektów). W przypadku 7 projektów kupiono sprzęt RTG, natomiast 2 projektów tomograf komputerowy. Drugi typ inwestycji dotyczył systemów IT. Systemy telemedyczne zostały zakupione w przypadku 12 projektów, oprogramowanie informatyczne w przypadku 13 projektów, strona internetowa w przypadku 1 projektu. Trzeci typ inwestycji z obszaru zdrowia dotyczył budowy lub modernizacji obiektów/oddziałów budowa nowych obiektów została przeprowadzona w przypadku 17 inwestycji w tym 15 inwestycji dotyczyło dostosowania obiektów do określonych prawem wymogów, a modernizacja dotyczyła 42 inwestycji. Efekty zrealizowanych inwestycji to przede wszystkim: poprawa bezpieczeństwa pacjentów i poprawa jakości leczenia pacjentów. W opinii beneficjentów biorących udział w badaniu ewaluacyjnym zrealizowane inwestycje w największym stopniu przyczyniły się do poprawy bezpieczeństwa pacjentów i poprawy warunków leczenia pacjentów (ponad 90% zrealizowanych inwestycji), z kolei 73% inwestycji przyczyniło się do zwiększenia liczby specjalistycznego sprzętu medycznego a 69% do objęcia większej liczby pacjentów usługami medycznymi. W najmniejszym stopniu przyczyniły się do zwiększenia zasięgu terytorialnego świadczonych usług, skrócenia czasu oczekiwania pacjenta na zabieg i badanie (około 60% zrealizowanych inwestycji). Rekomendacje z przeprowadzonego badania przedstawiono w sprawozdaniu w pkt 2.7 Monitorowanie i ocena Pełna treść rekomendacji i szczegółowe wnioski ich dotyczące zostały zawarte w raporcie z badania ewaluacyjnego, który jest dostępny m.in. na stronie internetowej Realizacja zaleceń i rekomendacji Komisji Europejskiej odnoszących się do Priorytetu 1. Wpływ wdrażania RPO WD na infrastrukturę edukacyjną i społeczną województwa dolnośląskiegorekomendacja z pisma KE z dnia r. Infrastruktura ochrony zdrowia Interwencja w zakresie ochrony zdrowia ma na celu poprawę jakości opieki zdrowotnej poprzez podniesienie standardu usług medycznych oraz zwiększenie dostępności do usług. 233

235 W ramach infrastruktury zdrowia Instytucja Zarządzająca RPO WD przeprowadziła 5 naborów wniosków o dofinansowanie dotyczących: szpitali specjalistycznych (1 nabór) zakładów opieki zdrowotnej (3 nabory) współpracy międzynarodowej placówek ochrony zdrowia (1 nabór - nie wpłynął żaden wniosek). Nabory na dwa pierwsze typy projektów cieszyły się dużym zainteresowaniem beneficjentów, co pozwoliło na pełne wykorzystanie alokacji w Priorytecie 8 Zdrowie. W Priorytecie 8 realizowany jest także projekt indywidualny pn. Budowa pawilonu pediatrycznego na terenie Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu. Zdecydowana większość projektów realizowanych w Priorytecie 8 Zdrowie dotyczy szpitali. Wartość dofinansowania z EFRR przypadająca na projekty realizowane w szpitalach stanowi 86% wartości dofinansowania z EFRR wszystkich projektów z tego Priorytetu. Wpływ wdrażania RPO WD na infrastrukturę społeczną województwa dolnośląskiego opisano w pkt. dotyczącym ewaluacji przeprowadzonych w ramach Priorytetu 8 Zdrowie. 2. Wpływ RPO WD na zmniejszenie ubóstwa, poprzez koncentrację funduszy w szczególnie zaniedbanych obszarach i grupach docelowych - rekomendacja z pisma KE z dnia r. W ramach Priorytetu 8 Zdrowie 43 obiekty służby zdrowia zostaną przystosowane dla potrzeb osób niepełnosprawnych. Spośród 90 projektów realizowanych w ramach Priorytetu 8, aż 50 dotyczy szpitali. Projekty te obejmują zarówno budowę obiektów, jaki ich modernizację wraz z doposażeniem. Przykładowe projekty do walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Beneficjent: Gmina Kondratowice Tytuł Projektu: Budowa budynku Gabinetu Lekarza Rodzinnego wraz z gabinetami specjalistycznymi i wyposażeniem w Prusach Celem projektu była poprawa jakości opieki zdrowotnej w Gminie Kondratowice poprzez podniesienie standardu usług świadczonych przez placówkę zdrowia w Prusach i zwiększenie liczy pacjentów korzystających z usług placówki w Prusach, dzięki przystosowania obiektu do potrzeb osób niepełnosprawnych. Poza tym rozszerzony został wachlarz usług świadczonych na terenie Gminy przez lekarzy specjalistów (poradnia pulmonologiczna, gabinet położnej). Dzięki przeprowadzonej inwestycji zapewniona została również równość szans w dostępie do usług zdrowotnych dla osób dotkniętych wykluczeniem społecznym- niepełnosprawnych. Beneficjent: Zakład Opiekuńczo-Leczniczego dla Dzieci imienia Jana Pawła II Tytuł projektu: Zakup sprzętu medycznego do kompleksowej rehabilitacji niepełnosprawnych dzieci ZOL w Jaszkotlu W ramach projektu zakupiono urządzenia medyczne do diagnozowania, leczenia i rehabilitacji niepełnosprawnych dzieci, w tym zestaw urządzeń do krioterapii, zestaw urządzeń do terapii światłem i ultradźwiękami, zestaw urządzeń medycznych do alternatywnego komunikowania umożliwiającego kontakt z upośledzonymi pacjentami. Inwestycja sfinansowana z RPO WD stanowi kontynuację działań podejmowanychwcześniej. W ramach środków z ZPORR zrealizowano projekt pn. Remont pomieszczeń higieniczno-sanitarnych dla niepełnosprawnych dzieci ZOL w Jaszkotlu, oraz projekt pn. Zakup urządzeń medycznych do rehabilitacji niepełnosprawnych dzieci ZOL w Jaszkotlu, w ramach którego zakupiono sprzęt do magnetoterapii i terapii ruchowej. Dzięki podjętym działaniom Zakład zapewnia kompleksowość usług leczniczych adekwatną do potrzeb niepełnosprawnych pacjentów. Rekomendacje Instytucji Zarządzającej W okresie sprawozdawczym Instytucja Zarządzająca nie wydała rekomendacji w zakresie Priorytetu 8. Podsumowanie W ramach Priorytetu 8 Zdrowie przeprowadzono wszystkie zaplanowane nabory oraz podpisano umowy na realizację projektów wybranych do dofinansowania. Realizowany jest także jeden projekt indywidualny. Wdrażanie Priorytetu 8 Zdrowie przebiega bez opóźnień. Można zaobserwować stały postęp w jego realizacji. Zakontraktowano alokację w wysokości 100,86% alokacji przewidzianej na Priorytet 8. Sukcesywnie zatwierdzane są wnioski o płatność, a płatności dokonane na rzecz beneficjentów kształtują się na poziomie 81,43%. Zakończone projekty na koniec okresu sprawozdawczego stanowiły 50,88% alokacji Priorytetu (68 projektów). 234

236 Realizacja Priorytetu jest bardzo zaawansowana. Wskazuje na to poziom kontraktacji i płatności. Cele Priorytetu zostaną zrealizowane, co wydatnie przyczyni się do poprawy jakości opieki zdrowotnej na Dolnym Śląsku Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi W okresie sprawozdawczym nie zidentyfikowano znaczących problemów we wdrażaniu Priorytetu 8 Zdrowie 3.9 Priorytet 9. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich na terenie Dolnego Śląska (Miasta) Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) INFORMACJA NA TEMAT FIZYCZNYCH I FINANSOWYCH POSTĘPÓW PRIORYTETU W ramach Priorytetu 9 Miasta według stanu na dzień r. podpisano 393 umowy o dofinansowanie (w tym 119 w okresie sprawozdawczym) o wartości dofinansowania z EFRR ,70 EUR ( ,96 PLN), co stanowi 89,24% alokacji przeznaczonej na Priorytet. W roku 2012 rozwiązano 3 umowy (narastająco rozwiązano 5 umów). Na rzecz beneficjentów dokonano płatności o wartości dofinansowania z EFRR ,31 EUR ( ,48 PLN), co stanowi 54,14% alokacji. W ramach Priorytetu 9 Miasta zakończyła się realizacja 155 projektów (64 w okresie sprawozdawczym). Wartość dofinansowania z EFRR zakończonych projektów wynosi ,00 EUR ( ,04 PLN), co stanowi 28,67% alokacji Priorytetu. Liczba/wartość projektów Alokacja na Priorytet Podpisane umowy Projekty zakończone Płatności dla beneficjentów Środki do zakontraktowania Liczba Wartość dofinansowania z EFRR [EUR] , , , ,30 % alokacji - 89,24% 28,67% 54,14% 10,76% Informacje na temat postępów rzeczowych znajdują się w załączniku nr IV do sprawozdania Tabela 4. Postęp fizyczny wg Priorytetów RPO WD. W ramach Priorytetu 9 Miasta beneficjenci realizują projekty ujęte w ramach Lokalnych Programów Rewitalizacji (LPR). Poszczególne miasta objęte wsparciem w ramach Działania 9.1 opracowały LPR (w sumie 235

237 37), w których określiły obszary rewitalizacji. Wnioski o dofinansowanie składane w naborach ogłaszanych w tym Działaniu, muszą dotyczyć obszarów wskazanych w LPR. We wszystkich naborach w Działaniu 9.1 obowiązuje limit dla poszczególnych miast (w wyniku wstępnych ustaleń z KE limit ten został zniesiony dla ostatniego naboru, który zaplanowano na luty 2013 r.). ANALIZA JAKOŚCIOWA Informacja o przeprowadzonych i planowanych w ramach Priorytetu konkursach W okresie sprawozdawczym ogłoszono 1 nabór w ramach Działania 9.1 Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców. Termin składania wniosków wyznaczono na luty 2013 r. Ogółem w ramach Priorytetu 9 Miasta według stanu na dzień r. przeprowadzono 13 naborów wniosków o dofinansowanie na kwotę alokacji EUR. Podsumowanie zakończonych naborów znajduje się w tabeli poniżej. Nabór Złożone wnioski Liczba wniosków Alokacja na % Liczba nabór po ocenie po ocenie wybranych do Liczba alokacji umów [EUR] formalnej merytorycznej dofinansowania na nabór Nabory zakończone Działanie 9.1 Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej mieszkańców projekty realizowane przez Bolesławiec, Głogów, Lubin i Świdnicę ,66% projekty realizowane przez Bielawę, Dzierżoniów, Jawor, Kamienną Górę, Kłodzko, Lubań, Nową Rudę, Oleśnicę, Oławę, Polkowice, ,73% Świebodzice i Zgorzelec projekty realizowane przez Jelenią Górę, Legnicę ,58% i Wałbrzych projekty realizowane przez Miasto Wrocław ,67% projekty realizowane przez Bogatynię, Boguszów-Gorce, Brzeg Dolny, Bystrzycę Kłodzką, Chojnów, Górę, Jelcz-Laskowice, Kowary, Kudowę-Zdrój, Milicz, Strzegom, Strzelin, Syców, Trzebnicę, Wołów, Ząbkowice Śląskie i Złotoryję projekty realizowane przez Bolesławiec, Głogów, Lubin i Świdnicę projekty realizowane przez Bielawę, Dzierżoniów, Jawor, Kamienną Górę, Kłodzko, Lubań, Nową Rudę, Oleśnicę, Oławę, Polkowice, Świebodzice i Zgorzelec projekty realizowane przez Jelenią Górę, Legnicę i Wałbrzych projekty realizowane przez Bogatynię, Boguszów-Gorce, Brzeg Dolny, Bystrzycę Kłodzką, Chojnów, Górę, Jelcz-Laskowice, Kowary, Kudowę-Zdrój, Milicz, Strzegom, Strzelin, Syców, Trzebnicę, Wołów, Ząbkowice Śląskie i Złotoryję ,50% ,74% ,66% ,79% ,60% projekty realizowane przez Miasto Wrocław ,00% Działanie 9.2 Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie mieszkalnictwa w miastach poniżej mieszkańców projekty realizowane przez miasta liczące poniżej mieszkańców projekty realizowane przez miasta liczące poniżej mieszkańców nabór dla wszystkich miast, które mogą ubiegać się o wsparcie w ramach Działania ,51% ,90% Nabory ogłoszone w 2012 Działanie 9.1 Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej mieszkańców Termin naboru wyznaczono na luty 2013 r. W naborach przeprowadzonych przed rokiem 2012 alokacja w Działaniu 9.1 nie została wyczerpana i w związku z tym uruchomiono kolejny nabór skierowany do wszystkich miast powyżej mieszkańców, na projekty dotyczące rekultywacji obszarów poprzemysłowych i powojskowych oraz projekty infrastrukturalne skierowane na realizację potrzeb imigrantów, mniejszości narodowych i mniejszości etnicznych oraz uchodźców. Alokacja na nabór wynosiła 3,5 mln EUR. Termin na składanie wniosków o dofinansowanie minął 21 lutego 2013 r. 236

238 Zgodnie z Ramowym Planem Realizacji w 2013 r. przewidziano 1 nabór wniosków o dofianansowanie: Nr i nazwa Działania 9.2 Wsparcie dla przedsięwzięć z zakresu mieszkalnictwa w miastach poniżej 10 tys. mieszkańców Rozpoczęcie naboru Wnioskodawcy Rodzaje projektów Wszyscy wnioskodawcy działania Inwestycje w dziedzinie mieszkalnictwa, zgodnie z zakresem przedstawionym w art. 47 Rozporządzenia (WE)1828/2006, ujęte w ramach Lokalnych Programów Rewitalizacji Kwota EFRR przewidziana na nabór [EUR] Rozkład projektów realizowanych w ramach Priorytetu na obszary realizacji, typy projektów i typy beneficjentów Według stanu na dzień r. w ramach Priorytetu 9 realizowano 393 projekty o wartości dofinansowania z EFRR ,70 EUR ( ,96 PLN). Wszystkie projekty realizowane są na terenie miast (kategoria interwencji 01 Obszar miejski). Realizacja Priorytetu 9 skierowana jest na przeciwdziałanie marginalizacji miast województwa dolnośląskiego. Podejmowane w tym zakresie działania skupiają się na odnowie zdegradowanych obszarów miejskich, które w tym znaczeniu w porównaniu z innymi obszarami miast, są obszarami defaworyzowanymi. Skutkiem tych działań będzie ograniczenie negatywnych tendencji w zaniedbanych częściach miast. Rozkład terytorialny projektów Projekty realizowane są prawie we wszystkich powiatach. Tylko w powiecie średzkim nie jest realizowany żaden projekt w ramach Priorytetu 9. Zdecydowanymi liderami w zakresie liczby realizowanych projektów jest powiat wałbrzyski i Miasto Wrocław, na terenie których najwięcej projektów realizują wspólnoty mieszkaniowe. Pod względem wartości dofinansowania z EFRR najkorzystniej wypadają Miasto Wrocław, powiat kłodzki, świdnicki oraz wałbrzyski. Należy jednak zaznaczyć, że wartość dofinasowania dla projektów zależy przede wszystkim od limitów przewidzianych na poszczególne grupy miast. Rozkład terytorialny realizowanych projektów w ramach Priorytetu 9 prezentuje poniższa tabela Powiat Wartość ogółem w tym EFRR udział % w wartości [EUR] [EUR] dofinansowania z EFRR Liczba umów Powiat bolesławiecki , ,91 4,22% 7 Powiat dzierżoniowski , ,45 4,58% 14 Powiat głogowski , ,21 3,76% 4 Powiat górowski , ,80 1,49% 4 Powiat jaworski , ,47 2,33% 12 Powiat jeleniogórski , ,66 1,79% 5 Powiat kamiennogórski , ,14 2,54% 7 Powiat kłodzki , ,85 8,94% 29 Powiat legnicki , ,11 1,72% 3 Powiat lubański , ,91 2,44% 9 Powiat lubiński , ,60 3,45% 6 Powiat lwówecki , ,49 0,78% 4 Miasto Jelenia Góra , ,07 5,77% 17 Miasto Legnica , ,71 5,14% 8 Miasto Wrocław , ,79 9,76% 65 Powiat milicki , ,26 1,29% 7 Powiat oleśnicki , ,65 3,93% 8 Powiat oławski , ,71 3,92% 15 Powiat polkowicki , ,84 2,63% 6 Powiat strzeliński , ,28 1,39% 6 Powiat średzki 0,00 0,00 0,00% 0 Powiat świdnicki , ,70 8,35% 29 Powiat trzebnicki , ,13 1,91% 11 Powiat wałbrzyski , ,86 7,04% 71 Powiat wołowski , ,85 2,68% 13 Powiat wrocławski , ,57 0,53% 3 Powiat ząbkowicki , ,41 1,90% 12 Powiat zgorzelecki , ,37 3,83% 12 Powiat złotoryjski , ,92 1,88% 6 Razem , ,70 100,00% 393

239 Podział na sektory wsparcia Spośród wszystkich realizowanych w ramach Priorytetu 9 projektów zdecydowana większość to przedsięwzięcia związane z rewitalizacją budynków mieszkalnych i przestrzeni publicznej. Informacji na ten temat dostarcza poniżej zamieszczone zestawienie. Sektor wsparcia Wartość ogółem [EUR] w tym EFRR [EUR] 238 udział % w wartości dofinansowania z EFRR Liczba umów zakup sprzętu do selektywnej zbiórki odpadów , ,34 0,06% 1 rewitalizacja kościoła , ,73 0,08% 1 modernizacja budynku - cele turystyczne , ,32 0,13% 1 promocja obszaru rewitalizacji , ,61 0,13% 3 wyposażenie obiektu zrewitalizowanego , ,05 0,33% 2 monitoring miasta , ,78 0,52% 4 modernizacja budynku - komenda policji , ,76 0,61% 3 budowa parku zabaw , ,33 0,88% 5 budowa trasy turystycznej , ,68 1,03% 3 odbudowa kanału rzeki , ,49 1,03% 1 rewitalizacja wnętrza podwórzowego , ,69 2,11% 10 przebudowa pływalni , ,44 2,24% 3 renowacja ratusza miejskiego/wieży , ,21 2,41% 6 budowa/przebudowa boisk sportowych , ,40 2,46% 7 budowa/modernizacja przedszkola , ,55 2,68% 6 rewitalizacja/budowa parku miejskiego , ,84 4,74% 12 modernizacja budynków szkolnych , ,57 5,11% 13 modernizacja budynku - cele publiczne , ,74 6,35% 16 modernizacja budynku - cele kulturalne , ,25 9,28% 23 przebudowa ulic miasta , ,16 16,97% 37 renowacja budynku mieszkalnego , ,93 19,53% 179 rewitalizacja przestrzeni publicznej , ,84 21,32% 57 Razem , ,70 100,00% 393 Podział na typy beneficjentów Za realizację wskazanych powyżej typów projektów odpowiadają w zdecydowanej większości jednostki samorządu terytorialnego (273 projekty). Drugą istotną grupą beneficjentów są spółdzielnie, wspólnoty mieszkaniowe, TBS-y (108 projektów). Bliższych informacji na ten temat dostarcza poniżej zamieszczona tabela. Typ beneficjenta Wartość w tym EFRR Udział % w wartości ogółem [EUR] [EUR] dofinansowania z EFRR Liczba umów podmiot działający na zlecenie jst , ,34 0,06% 1 inny nie wymieniony na liście , ,32 0,13% 1 fundacja, stowarzyszenie, organizacja społeczna lub , ,03 0,30% 1 organizacja pozarządowa kościoły i związki wyznaniowe , ,62 0,52% 4 administracja rządowa i jednostka państwowa , ,76 0,61% 3 szkoła wyższa , ,35 2,27% 2 spółdzielnia lub wspólnota mieszkaniowa, TBS , ,26 5,01% 108 jednostka samorządu terytorialnego , ,03 91,10% 273 Razem , ,70 100,00% 393

240 Projekty indywidualne W Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych znajduje się 1 projekt z zakresu Priorytetu 9 Miasta pn. Odbudowa zniszczeń popowodziowych przy ul. Waryńskiego, którego beneficjentem jest Gmina Bogatynia. Projekt polega na częściowej odbudowie murów oporowych oraz przejść przez rzekę Miedziankę i jest komplementarny do projektu Samorządu Województwa Dolnośląskiego w zakresie odbudowy koryta rzeki Miedzianki na całym jej polskim odcinku. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego wybierając projekt do wsparcia w ramach instrumentu rządowego 3x200 na bazie protokołu z szacowania strat po powodzi w 2010 r. uznało, że projekt pn. Odbudowa zniszczeń popowodziowych przy ul. Waryńskiego ma strategiczne znaczenie dla województwa dolnośląskiego. Orientacyjny koszt całkowity projektu wynosi ,81 EUR, w tym szacowana wartość dofinansowania z EFRR ,94 EUR. Projekt jest na etapie przygotowywania dokumentacji. Planowany termin podpisania umowy o dofinansowanie to maj 2013 r. Lp. 1. Tytuł projektu Odbudowa zniszczeń popowodziowych przy ul. Waryńskiego Nr i nazwa Działania 9.1 Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców Data złożenia wniosku o dofinansowanie Data wyboru do dofinansowania Data podpisania umowy o dofinansowanie Projekty realizowane w ramach innych programów operacyjnych Wartość dofinansowania ze środków EFRR określona w umowie 0,00 EUR (0,00 PLN) Refundacja EFRR (na podstawie zatwierdzonych wniosków o płatność) 0,00 EUR (0,00 PLN) W ramach innych programów operacyjnych nie są realizowane projekty z zakresu rewitalizacji. Projekty z zakresu infrastruktury społecznej wskazano przy opisie Priorytetu 7 Edukacja i Priorytetu 8 Zdrowie. Postęp rzeczowy realizacji Priorytetu 9 Tabela przedstawia wartości wskaźników dla Priorytetu 9 określone na podstawie zawartych 393 umów o dofinansowanie (szacowana realizacja) oraz zatwierdzonych 155 wniosków o płatność końcową (realizacja). % finansowej realizacji umowy 0,00% Wskaźniki Liczba Lokalnych Programów Rewitalizacji, które otrzymały wsparcie w tym: uwzględniające obszary poprzemysłowe uwzględniające obszary powojskowe Liczba projektów zapewniających zrównoważony rozwój oraz poprawiających atrakcyjność miast Liczba projektów oferujących usługi promujące równość szans i zapobiegających wykluczeniu społecznemu przedstawicieli mniejszości narodowych i ludzi młodych Jednostka miary Wartość docelowa Priorytet 9 Miasta Wskaźniki produktu Szacowana realizacja według umów stan na % realizacji według umów Realizacja według projektów zakończonych stan na % realizacji według projektów zakończonych szt ,00% 0 0,00% szt ,50% 0 0,00% szt ,00% 0 0,00% szt ,22% 77 69,37% szt ,00% 7 70% 239

241 Wskaźniki Liczba osób zamieszkujących budynki mieszkalne odnowione w ramach Priorytetu (Działanie 9.1 i 9.2) Powierzchnia zagospodarowana w ramach Priorytetu Jednostka miary Szacowana Wartość docelowa realizacja według umów stan na Wskaźniki rezultatu 240 % realizacji według umów Realizacja według projektów zakończonych stan na % realizacji według projektów zakończonych osoby ,48% ,17% ha ,18 135,81% 0 0,00% Na koniec okresu sprawozdawczego w ramach Priorytetu 9 Miasta zakontraktowano alokację Priorytetu na poziomie 89,24%. Stopień wykorzystania alokacji z EFRR dla Priorytetu 9 w zakresie projektów zakończonych kształtuje się na poziomie 28,67%. Poziom realizacji wskaźników na podstawie zakontraktowanych umów w Priorytecie 9 Miasta w większości został osiągnięty. Należy jednak zaznaczyć, że wskaźnik dotyczący rewitalizacji obszarów poprzemysłowych może nie zostać zrealizowany na zakładanym poziomie. W wielu miastach występują obszary poprzemysłowe, które mogłyby zostać poddane rewitalizacji. Zostały one już jednak w większości zagospodarowane lub znajdują się w rękach prywatnych, co uniemożliwia interwencję w tym obszarze organów administracji publicznej. Nabór skierowany m.in. na te obszary może jednak zachęcić do realizacji tego typu projektów. Uwzględniając powyższe odnotowano postęp w realizacji wskaźników, który na obecnym etapie wdrażania RPO WD pozwala stwierdzić, iż założone dla Priorytetu 9 cele są sukcesywnie realizowane. Liczba Lokalnych Programów Rewitalizacji, które otrzymały wsparcie, w tym uwzględniające obszary poprzemysłowe oraz uwzględniające obszary powojskowe wartość docelowa 37 szt. szacowana realizacja 37 szt. 100,00% wartości docelowej projekty zakończone 0 szt. 0,00% wartości docelowej W ramach podpisanych umów, wsparcie otrzymało 37 Lokalnych Programów Rewitalizacji (100% wartości docelowej wskaźnika). w tym uwzględniające obszary poprzemysłowe wartość docelowa 8 szt. szacowana realizacja 5 szt. 62,50% wartości docelowej projekty zakończone 0 szt. 0,00% wartości docelowej Spośród 37 Lokalnych Programów Rewitalizacji, które otrzymały wsparcie 5 dotyczy obszarów poprzemysłowych (62,5% wartości docelowej). Wskaźnik ten może pozostać niezrealizowany ponieważ wiele terenów poprzemysłowych w miastach znajduje się w rękach prywatnych. Na obszarach tych inwestycje prowadzą przedsiębiorcy. Jednostki samorządu terytorialnego w wielu przypadkach nie mają możliwości podejmowania interwencji na obszarach poprzemysłowych. Często interwencja JST jest bardziej potrzebna na innych obszarach miasta i tam podejmowane są działania rewitalizacyjne. Brak wykazania wartości wskaźnika w kolumnie Realizacja według projektów zakończonych wynika z tego, że w ramach jednego LPR realizowanych jest od kilku do kilkudziesięciu projektów. Wartość wskaźnika będzie wykazywana po zakończeniu wszystkich projektów realizowanych w ramach jednego Lokalnego Programu Rewitalizacji w tym uwzględniające obszary powojskowe wartość docelowa 3 szt. szacowana realizacja 6 szt. 200,00% wartości docelowej projekty zakończone 0 szt. 0,00% wartości docelowej Spośród 37 Lokalnych Programów Rewitalizacji, które otrzymały wsparcie 6 obszarów powojskowych (200% wartości docelowej). W trakcie wdrażania RPO WD niektóre miasta dokonały aktualizacji Lokalnych Programów Rewitalizacji, w wyniku czego objęły one nowe obszary powojskowe. Przy programowaniu wartości docelowych IZ nie były znane wyniki aktualizacji LPR-ów. Stąd wynika przekroczenie wartości docelowej opisywanego wskaźnika. Brak wykazania wartości wskaźnika w kolumnie Realizacja według projektów zakończonych wynika z tego, że w ramach jednego LPR realizowanych jest od kilku do kilkudziesięciu projektów. Wartość wskaźnika będzie wykazywana po zakończeniu wszystkich projektów realizowanych w ramach jednego Lokalnego Programu Rewitalizacji.

242 Liczba projektów zapewniających zrównoważony rozwój oraz poprawiających atrakcyjność miast wartość docelowa 111 szt. szacowana realizacja 139 szt. 125,22% wartości docelowej projekty zakończone 77 szt. 69,37% wartości docelowej W wyniku zakontraktowanych umów 139 projektów zapewnia zrównoważony rozwój oraz poprawia atrakcyjność miast (125,22% wartości docelowej). Zakończono 77 projekty z zakresu zrównoważonego rozwoju i poprawy atrakcyjności miast (69,37% wartości docelowej). Przekroczenie wartości docelowej w przypadku szacowanej realizacji opisywanego wskaźnika należy wiązać z większym niż przewidywane przez IZ zainteresowaniem beneficjentów tego typu projektami. Projekty mają ponadto niższą średnią wartość niż zakładano na etapie programowania, dzięki czemu możliwa jest realizacja większej ich liczby. Liczba projektów oferujących usługi promujące równość szans i zapobiegających wykluczeniu społecznemu przedstawicieli mniejszości narodowych i ludzi młodych wartość docelowa 10 szt. szacowana realizacja 18 szt. 180,00% wartości docelowej projekty zakończone 7 szt. 70,00% wartości docelowej Wśród realizowanych projektów w Priorytecie 9 Miasta, 18 promuje równość szans i zapobiega wykluczeniu społecznemu przedstawicieli mniejszości narodowych i ludzi młodych (180% wartości docelowej). Na koniec okresu sprawozdawczego zakończonych zostało 7 projektów z zakresu równości szans (70% wartości docelowej). Przekroczenie wartości docelowej w przypadku szacowanej realizacji opisywanego wskaźnika należy wiązać z większym niż przewidywane przez IZ zainteresowaniem beneficjentów tego typu projektami. Liczba osób zamieszkujących budynki mieszkalne odnowione w ramach Priorytetu wartość docelowa osób szacowana realizacja osób 105,48% wartości docelowej projekty zakończone osób 15,17% wartości docelowej Zakłada się, że osób będzie zamieszkiwać budynki mieszkalne odnowione w ramach Priorytetu (105,48% wartości docelowej). W projektach zakończonych wykazano osób, co stanowi 15,17% wartości docelowej. Powierzchnia zagospodarowana w ramach Priorytetu wartość docelowa ha szacowana realizacja 2 784,18 ha 135,81% wartości docelowej projekty zakończone 0 ha 0,00% wartości docelowej W efekcie realizacji projektów zostanie zagospodarowana powierzchnia na obszarze 2 784,18 ha (135,81% wartości docelowej). Przekroczenie wartości docelowej w przypadku szacowanej realizacji opisywanego wskaźnika wynika z tego, że w realizacji projektów została uwzględniona większa powierzchnia, niż pierwotnie zakładano przy szacowaniu wartości docelowych dla Programu. Brak wykazania wartości wskaźnika w kolumnie Realizacja według projektów zakończonych jest związany z tym, że powierzchnia, która zostanie zagospodarowana wynika z realizacji od kilku do kilkudziesięciu projektów w ramach jednego Lokalnego Programu Rewitalizacji. Wartość wskaźnika zostanie wykazana po zakończeniu wszystkich projektów realizowanych w ramach jednego LPR Nowe miejsca pracy powstałe w wyniku zrealizowania projektów W ramach Priorytetu 9 Miasta wśród dotychczas podpisanych umów zakłada się utworzenie 180,46 nowych miejsc pracy, w tym co najmniej 126,59 etatów przeznaczono dla kobiet. Według stanu na dzień r. utworzono 23,7 nowych miejsc pracy, w tym 13,5 etatu przeznaczono dla kobiet. Realizacja celów Głównym celem Priorytetu 9 jest przeciwdziałanie marginalizacji obszarów miast województwa dolnośląskiego, na których nasilają się negatywne zjawiska społeczne i ekonomiczne oraz ulega degradacji stan fizyczny przestrzeni. Działania podjęte w ramach Priorytetu prowadzić będą do odnowy zdegradowanych obszarów miejskich oraz wzmocnienia struktur społeczno ekonomicznych. Wdrażanie Priorytetu 9 Miasta przyczyni się do osiągnięcia trzeciego celu szczegółowego Programu, tj. Poprawa bytu mieszkańców i wzrost konkurencyjności regionu poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury społecznej. 241

243 Projekty realizowane w ramach Priorytetu 9 Miasta mają przeciwdziałać procesowi degradacji i dewastacji terenów, który został zdiagnozowany w Programie jako słaba strona regionu. Odsetek miejskich terenów zniszczonych i zdegradowanych jest wciąż duży, dlatego konieczne są dalsze działania w tym zakresie. Szansą na rozwój miast regionu, a tym samym całego województwa jest rewitalizacja miejskich terenów sprzyjająca poprawie standardu życia mieszkańców. Projekty realizowane w ramach opisywanego Priorytetu pozwolą na odnowę i modernizację obiektów mieszkalnych, użyteczności publicznej oraz służących celom edukacyjnym i kulturalnym, a także rewitalizację przestrzeni miejskiej. W ramach Priorytetu 9 Miasta zakończono 155 projektów wydatkując na ich realizację ,00 EUR. W tej liczbie 77 projektów zapewnia zrównoważony rozwój oraz poprawia atrakcyjność miast, a w ramach 7 promuje się równość szans i zapobiega wykluczeniu społecznemu przedstawicieli mniejszości narodowych i ludzi młodych. Wartość dofinansowania z EFRR wynikająca z 393 podpisanych umów wynosi ,70 EUR. Wydatkowanie tych środków pozwoli na realizację 139 projektów (szacowana realizacja) zapewniających zrównoważony rozwój oraz poprawiających atrakcyjność miast oraz 18 (szacowana realizacja), w ramach których oferowane będą usługi promujące równość szans i zapobiegające wykluczeniu społecznemu przedstawicieli mniejszości narodowych i ludzi młodych. W zrealizowanych projektach osób zamieszkuje budynki odnowione w ramach zakończonych inwestycji. Po zrealizowaniu wszystkich 393 projektów osób (szacowana realizacja) będzie zamieszkiwało budynki odnowione w ramach Priorytetu, a powierzchnia zagospodarowana wyniesie 2 784,18 ha. Według stanu na dzień r. na podstawie podpisanych umów możemy się spodziewać na Dolnym Śląsku realizacji projektów wpisujących się w 37 Lokalnych Programów Rewitalizacji o powierzchni 2 784,18 ha, w tym 5 projektów uwzględniających obszary poprzemysłowe oraz 6 uwzględniających obszary powojskowe, choć te wartości, ze względu na konkurs ogłoszony w 2013 r. mogą ulec zwiększeniu. Na obszarach wskazanych w 37 LPR zamieszkuje ponad 201 tys. osób. Od kilku lat utrzymuje się pozytywna tendencja w zakresie wzrostu liczby mieszkań wyposażonych w wodociągi i centralne ogrzewanie. W roku 2010 były w miastach mieszkania wyposażone w centralne ogrzewanie, podczas gdy rok wcześniej liczba ta wynosiła mieszkań. Liczba mieszkań w miastach wyposażonych w wodociągi wynosiła w 2009 r szt., natomiast w 2010 roku szt. Wskazane dane obrazują efekty w zakresie poprawy warunków bytowych mieszkańców miast, osiągnięte w dużym stopniu dzięki RPO WD. Efekty rzeczowe W ramach dotychczas zakończonych projektów w Priorytecie 9 m.in.: przebudowano/zmodernizowano/odrestaurowano pond 150 budynków zakupiono i wdrożono 15 systemów monitoringu wyposażono w sprzęt 7 pracowni szkolnych zakupiono specjalistyczny samochód do selektywnej zbiórki odpadów komunalnych wybudowano: - 31 placów zabaw dla dzieci - 17 boisk - 4 bieżnie - 3 skocznie do skoku w dal - 2 amfiteatry - 2 skate parki - 7 nowych tras turystycznych Realokacje środków W okresie sprawozdawczym dokonano realokacji środków z Działania 9.2 Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie mieszkalnictwa w miastach poniżej 10 tys. mieszkańców do Działania 9.1 Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców w wysokości EUR celem zapewnienia środków na bieżącą kontraktację. Równość szans kobiet i mężczyzn W ramach Priorytetu 9 Miasta realizowanych jest 226 projektów pozytywnie wpływających na politykę równych szans, poprzez eliminowanie podziałów społecznych, klasowych, kulturowych, płciowych w dostępie do świadczeń, w tym zatrudnienia. Projekty dotyczą przedsięwzięć z zakresu odnowy zdegradowanych obszarów miejskich, poprawy warunków mieszkaniowych, modernizacji i rozbudowy infrastruktury społecznej. Przedsięwzięcia te zmierzają do poprawy sytuacji społecznej najbardziej zdegradowanych obszarów miejskich, a więc mają na celu niwelowanie różnic w ich rozwoju. W projektach dotyczących modernizacji infrastruktury przestrzeni społecznej uwzględniono konieczność likwidacji barier architektonicznych, co szczególnie ważne jest dla osób niepełnosprawnych. 242

244 Informacja została zamieszczona w sprawozdaniu w pkt Zasada równości szans. Cross-financing W ramach Priorytetu 9 wypłacono beneficjentom w ramach mechanizmu cross-financing środki w wysokości ,69 EUR. Pozostałe informacje zostały zamieszczone w sprawozdaniu w pkt Cross-financing. Komplementarność Analiza poszczególnych obszarów wsparcia w ramach RPO WD, w kontekście diagnozowania komplementarności międzyprogramowej ukazuje komplementarności Priorytetu 9 z Programem Operacyjnym Kapitał Ludzki (PO KL). Zapisy programowe wskazują, iż projekty o charakterze regionalnym z zakresu Odnowy zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców będą komplementarne wobec działań PO KL dotyczących m.in. wsparcia osób pozostających bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy, aktywizacja zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Istotnym elementem rewitalizacji jest rozwiązywanie problemów o wymiarze społecznym. Konieczne jest aby projekty infrastrukturalne były jednocześnie wspierane projektami miękkimi. Także w przypadku miast na prawach powiatu, głównie Wrocław może wystąpić komplementarność podejmowanych działań w Priorytecie 9 z interwencjami w ramach PO IŚ. Powiązanie Działań podejmowanych w ramach Priorytetu 9 z innymi programami finansowanymi z funduszy UE ukazuje poniższa tabela. Komplementarność międzyprogramowa w ramach Priorytetu 9 RPO WD Priorytet 9 RPO WD PO IG PO IŚ PO KL PROW PO RYBY Działanie 9.1 Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców Działanie 9.2 Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie mieszkalnictwa w miastach poniżej 10 tys. mieszkańców Opracowanie własne- na podstawie zapisów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata oraz Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata , a także wyników badania przeprowadzonego na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego na temat komplementarności wsparcia z PO KL z innymi programami UE oraz doświadczeń z wdrażanych projektów. Interwencje podejmowane w ramach Działań RPO WD wykazują przede wszystkim komplementarność względem siebie. Ponadto projekty realizowane w ramach Działania 9.1 będę korelowały z interwencjami podejmowanymi w ramach Priorytetu 2,3,4,5,6 oraz 7 RPO WD. Komplementarność wewnątrzprogramową w Priorytecie 9 przedstawia poniższa tabela- oznaczono kolorem szarym. Komplementarność wewnątrzprogramowa w ramach Priorytetu 9 RPO WD Priorytet 9 RPO WD 1. Przedsiębiorstwa i innowacyjność 2. Społeczeństwo Informacyjne 3. Transport 4. Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne 5. Energetyka 6. Turystyka i Kultura 7. Edukacja 8. Zdrowie 9. Miasta Działanie 9.1 Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców Działanie 9.2 Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie mieszkalnictwa w miastach poniżej 10 tys. mieszkańców Opracowanie własne- na podstawie zapisów Szczegółowego Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata

245 Mając na względzie identyfikacje obszarów, w których beneficjenci wskazywali na komplementarność projektów, przeanalizowano wnioski o dofinansowanie w projektach zakontraktowanych do końca 2012 r. W wyniku przedmiotowej analizy stwierdzono, że 80,92% projektów z Priorytetu 9 deklaruje komplementarność projektu, w tym najwięcej komplementarność wewnątrzprogramową w ramach RPO WD 65,09%. Nie mniej jednak należy mieć na uwadze, że Beneficjenci nie zawsze właściwe interpretowali pojęcie komplementarność, rozumianą jako powiązanie projektów zmierzające do osiągnięcia określonych celów. Identyfikacja rzeczywistej komplementarności projektów, a co za tym idzie również efektów synergii, wymaga wnikliwej analizy każdego z przedsięwzięć. Komplementarność projektów w ramach Priorytetu 9 RPO WD, na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie przedstawia poniższa tabela- oznaczono kolorem szarym. Komplementarność projektów w Priorytecie 9 wg źródła pochodzenia środków Liczba projektów Projekty realizowane w ramach Priorytetu % Projekty deklarujące komplementarność, w tym ,92% deklarujące komplementarność wewnątrzprogramową (RPO WD) ,09% deklarujące komplementarność zewnątrzprogramową, w tym: ,91% z Programem Operacyjnym Kapitał Ludzki (PO KL) 12 3,77% z Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) 8 2,52% z Programem Operacyjnym Europejska Współpraca Terytorialna (PO EWT) 21 6,60% z Programem Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka (POIG) 1 0,31% z Zintegrowanym Programem Operacyjnym Rozwoju Regionalnego (ZPORR) 49 15,41% z innymi ,77% Opracowanie własne- na podstawie zapisów wniosków o dofinansowanie. Ewaluacje W listopadzie 2012 r. rozpoczęło się badanie dotyczącego oceny oraz wyznaczenia pożądanych kierunków działań rewitalizacyjnych realizowanych w ramach Priorytetu 9 Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich na terenie Dolnego Śląska. Głównym celem ewaluacji będzie ocena działań rewitalizacyjnych przewidzianych do realizacji w Priorytecie, czyli m.in. sprawdzenie czy przyjęcie Lokalnych Programów Rewitalizacyjnych umożliwiło realizację założenia dotyczącego przeciwdziałania marginalizacji obszarów miast województwa dolnośląskiego, na których nasilają się negatywne zjawiska społeczne i ekonomiczne oraz ulega degradacji stan fizyczny przestrzeni publicznej. Ocena powinna uwzględnić wzajemnie uzupełnianie działań infrastrukturalnych finansowanych ze środków RPO WD z działaniami miękkimi finansowanymi z innych źródeł. Realizacja zaleceń i rekomendacji Komisji Europejskiej odnoszących się do Priorytetu Działania przeciwdziałające marginalizacji miejskich obszarów zdegradowanych - rekomendacja z pisma KE z dnia r. % Rewitalizacja obszarów miejskich Głównym celem projektów z zakresu rewitalizacji jest przeciwdziałanie marginalizacji obszarów miast, na których nasilają się negatywne zjawiska społeczne i ekonomiczne oraz ulega degradacji stan fizyczny przestrzeni. Inwestycje realizowane w ramach Priorytetu 9 mają zatem kluczowe znaczenie zarówno z punktu widzenia polityki społecznej, jak i rozwoju ośrodków miejskich. Dofinansowanie otrzymały głównie projekty realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego (samorządy poszczególnych miast) oraz wspólnoty mieszkaniowe i spółdzielnie. Wśród beneficjentów są jednak również kościoły i związki wyznaniowe, fundacje, organy administracji rządowej oraz szkoły wyższe. W Priorytecie 9 Miasta w zakresie mieszkalnictwa preferowane są projekty dotyczące zapewnienia odpowiednich warunków mieszkaniowych dla: gospodarstw domowych o niskich dochodach, osób niepełnosprawnych, imigrantów, mniejszości narodowych i mniejszości etnicznych lub uchodźców Należy zwrócić uwagę na projekty realizowane przez wspólnoty mieszkaniowe. Mają one szczególne znaczenie, ponieważ są wyrazem aktywności lokalnej społeczności, która podejmuje wysiłek na rzecz poprawy swoich 244

246 warunków bytowych. Ich realizacja stała się możliwa dzięki wsparciu z funduszy europejskich. W ramach Priorytetu 9 Miasta wspólnoty mieszkaniowe samodzielnie realizują 108 spośród 393 projektów. Wartość dofinansowania projektów realizowanych przez te podmioty wynosi 4,8 mln EUR, co stanowi 5% wartości dofinansowania wszystkich projektów w Priorytecie 9. Aktywność wspólnot mieszkaniowych nie ogranicza się jedynie do dużych miast takich jak Wrocław, Wałbrzych, czy też Jelenia Góra. Podmioty te realizują projekty również w gminach: Stronie Śląskie, Świdnica, Wołów, Trzebnica, Sobótka i Ząbkowice Śląskie. W wyniku realizacji projektów rewitalizacyjnych liczba osób zamieszkujących budynek mieszkalny wielorodzinny poddany renowacji wyniesie Obszary objęte rewitalizacją zamieszkuje ponad osób. Poniżej podano przykłady wybranych Lokalnych Programów Rewitalizacji (LPR): Wśród celów określonych w LPR Wrocławia (65 projektów) znajdują się: ożywienie społeczno gospodarcze, zmniejszenie dysproporcji w zagospodarowaniu przestrzennym, adaptacja budynków na cele społeczne i kulturalne, budowa i remont infrastruktury publicznej związanej z pełnieniem funkcji społecznych, turystycznych i sportowych, tworzenie stref bezpieczeństwa i zapobiegania przestępczości w zagrożonych patologiami społecznymi częściami miasta. Wśród celów LPR Wałbrzycha (57 projektów) znajdują się: rozwój infrastruktury społecznej na rzecz osób zagrożonych i dotkniętych wykluczeniem społecznym i zawodowym, dostosowanie obiektów, w szczególności użyteczności publicznej i usługowych do potrzeb osób niepełnosprawnych i starszych, aktywizacja społeczna mieszkańców, zatrzymanie mechanizmów społecznego wykluczenia, zapobieganie społecznej izolacji i marginalizacji najstarszych grup społecznych. Wśród celów LPR Kłodzko (11 projektów) są: ożywienie społeczne i gospodarcze miasta, inspirowanie rozwoju nowych funkcji obszarów rewitalizowanych, przywrócenie zdegradowanym terenom funkcji społeczno gospodarczych, wspieranie współpracy różnych środowisk i instytucji na rzecz rozwiązywania problemów społecznych w mieście, podjęcie działań związanych z przeciwdziałaniem wykluczeniu społecznemu oraz podjęcie walki z patologiami społecznymi. Wśród celów LPR Złotoryja (4 projekty) są: przeciwdziałanie marginalizacji zdegradowanego społecznie, ekonomicznie i przestrzennie obszaru, przeciwdziałanie społecznej izolacji i wykluczeniu mieszkańców, rozwój kapitału społecznego oraz zapobieganie i redukcja negatywnych zjawisk społecznych w obszarze rewitalizowanym. Wskazać także należy, że wśród projektów realizowanych w ramach Priorytetu 9 Miasta są projekty oferujące usługi promujące równość szans i zapobiegające wykluczeniu społecznemu przedstawicieli mniejszości narodowych i ludzi młodych (18 projektów). Ponadto na styczeń 2013 r. IZ zaplanowała kolejny nabór wniosków o dofinansowanie w ramach Działania 9.1 Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tysięcy mieszkańców. Będzie on skierowany na projekty dotyczące rekultywacji obszarów poprzemysłowych i powojskowych oraz projekty infrastrukturalne skierowane na realizację potrzeb imigrantów, mniejszości narodowych i mniejszości etnicznych oraz uchodźców. Alokacja na nabór wynosi 3,5 mln EUR. Przykładowe projekty do walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym Działanie 9.1 Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich w miastach powyżej 10 tys. mieszkańców. WROCŁAWSKIE NADODRZE Przykładem projektów ukazujących w jaki sposób koncentracja funduszy w szczególnie zaniedbanych obszarach przyczynia się do zmniejszenia ubóstwa są działania podejmowane we wrocławskiej dzielnicy Nadodrze. 245

247 Położone w północnej części wrocławskiego śródmieścia Nadodrze jest jednym z najpiękniejszym, ale jednocześnie najbardziej zaniedbanych i zagrożonych wykluczeniem regionów miasta (niektóre kamienice nie były remontowano od ponad 100 lat, nastąpił odpływ ludzi młodych z dzielnicy). Aby przywrócić Nadodrzu dawną świetność, rada miasta objęła je Lokalnym Planem Rewitalizacji, co dało początek wielu inwestycjom finansowanym zarówno z budżetu miasta, jak i ze środków unijnych. W ramach RPO WD środki z EFRR przeznaczone zostały m.in. na: rewitalizację licznych podwórzy w ww. obszarze wsparcia (wraz z placami zabaw i boiskami), instalacje monitoringu prewencyjnego, modernizację szkół, przebudowę zieleńców i parku oraz utworzenie Lokalnego Centrum Rozwoju Zawodowego Krzywy Komin. Ponadto utworzono pracownie artystyczne - Nadodrzańskie Centrum Wsparcia, w którym uruchomiony został ośrodek interwencji kryzysowej dla kobiet z dziećmi, placówka opiekuńczo-wychowawcza wsparcia dziennego, ośrodek interwencji kryzysowej w tym dla osób niepełnosprawnych, hostel dla wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz rodzin zastępczych i klub samopomocy. Na terenie Nadodrza realizowane są także inne miejskie przedsięwzięcia. Od 2007 roku działa program 100 kamienic, dzięki któremu przeprowadzane są remonty czynszowych kamienic finansowane z budżetu miasta. Program rewitalizacji Nadodrza, poprzez zaangażowanie w jego realizację zarówno lokalnych partnerów społecznych, jak i samych mieszkańców, ma przynieść skutek w postaci zmiany wizerunku osiedla, trwałej odnowy tkanki miejskiej oraz wzmocnienia tożsamości lokalnej. Dzięki rewitalizacji infrastrukturalnej zmienia się wygląd osiedla, ale, oprócz remontów budynków użyteczności publicznej oraz kamienic, realizowane są tam ciekawe inicjatywy mające na celu stworzenie miejsca wyjątkowego i atrakcyjnego turystycznie: utworzenie strefy zakupów niecodziennych program związany z rewitalizacją lokali użytkowych, zachęcanie rzemieślników i przedsiębiorców do lokowania się na Nadodrzu. uruchomienie infopunktu, będącego ośrodkiem wsparcia działań na rzecz rewitalizacji i rozwoju Nadodrza. W infopunkcie realizowane są projekty społeczne, kulturalne i gospodarcze zarówno dla mieszkańców osiedla, w tym dzieci i młodzieży, osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, przedsiębiorców oraz ludzi spoza Nadodrza. Spotkania mają na celu zmianę postrzegania osiedla przez pozostałych mieszkańców miasta. przeprowadzenie programu witryny nadodrza - okna na świat - konkurs dla studentów Akademii Sztuk Pięknych na stworzenie systemu witryn dla sklepów oraz zakładów usługowych i rzemieślniczych znajdujących się na trakcie handlowym. Działanie 9.2 Wsparcie dla przedsięwzięć z zakresu mieszkalnictwa w miastach poniżej 10 tys. mieszkańców Beneficjent: Gmina Polnica Zdrój Tytuł projektu: Rewitalizacja Obszaru Miejskiego w Polanicy Zdroju. Potrzeba realizacji projektu jest bezpośrednio związana z przeciwdziałaniem i niwelowaniem problemów wskazanych w LPR Rewitalizacja Obszaru Miejskiego w Polanicy Zdroju charakteryzującego się wysokim poziomem ubóstwa i wykluczenia społecznego, wysokim poziomem przestępczości i wykroczeń, niskim wskaźnikiem prowadzenia działalności gospodarczej, niskim poziomem wartości zasobu mieszkaniowego. W ramach projektu przewiduje się renowację części wspólnych czterech wielorodzinnych budynków mieszkalnych. Nieruchomości objęte projektem są w większości mieszkaniami komunalnymi, socjalnymi, udostępnianymi osobom w bardzo trudnej sytuacji życiowej, z których większość korzysta za wsparcia Ośrodka Pomocy Społecznej. Budynki zamieszkuje 15 osób niepełnosprawnych. Ponadto mając na celu aktywizację osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, które korzystają ze świadczeń Ośrodka Pomocy Społecznej w Polanicy Zdroju realizowany jest projekt z PO KL pn. Nowe umiejętności szansą na nowe życie, w ramach którego przeszkolono podopiecznych ośrodka z kierunków zgodnych z oczekiwaniami lokalnych przedsiębiorców. Rekomendacje Instytucji Zarządzającej W okresie sprawozdawczym nie wydano rekomendacji, ani zaleceń w zakresie Priorytetu 9. Podsumowanie W ogłoszonych naborach w ramach Priorytetu 9 Miasta alokacja nie została wyczerpana. W celu pełnego wykorzystania alokacji Instytucja Zarządzająca zdecydowała się na powtórzenie w 2011 r. wszystkich naborów. Przeznaczono na nie alokację dotychczas niewykorzystaną.. Wdrażanie Priorytetu 9 Miasta przebiega bez opóźnień. Można zaobserwować stały postęp w realizacji obu Działań w ramach Priorytetu. Na koniec okresu sprawozdawczego zakontraktowane zostały umowy w wysokości 89,24% alokacji przewidzianej na Priorytet 9, sukcesywnie zatwierdzane są wnioski o płatność, płatności dokonane na rzecz beneficjentów kształtują się na poziomie 54,14%. Zakończone projekty na koniec okresu sprawozdawczego stanowiły 28,67% alokacji Priorytetu. 246

248 Cele Priorytetu są realizowane zgodnie z planem. Z roku na rok rośnie liczba odnowionych obiektów w ramach zrewitalizowanych obszarów. Poprawia się zatem wygląd zdewastowanych obszarów dolnośląskich miast Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi W okresie sprawozdawczym nie stwierdzono istotnych problemów we wdrażaniu Priorytetu 9 Miasta wobec czego nie podejmowano środków zaradczych Priorytet 10. Pomoc Techniczna Osiągnięcie celów i analiza postępów (fizyczny i finansowy postęp priorytetu) INFORMACJA NA TEMAT FIZYCZNYCH I FINANSOWYCH POSTĘPÓW PRIORYTETU W ramach Priorytetu 10 Pomoc Techniczna według stanu na dzień r. podpisano/wydano 108 umów/decyzji o dofinansowanie (w tym żadnej w okresie sprawozdawczym) o wartości dofinansowania z EFRR ,15 EUR ( ,85 PLN), co stanowi 64,21% alokacji przeznaczonej na Priorytet. Na rzecz beneficjentów dokonano płatności na kwotę dofinansowania z EFRR ,40 EUR ( ,60 PLN). Stanowi to 53,69% alokacji Priorytetu. W ramach Priorytetu 10 Pomoc Techniczna zakończyła się realizacja 57 projektów (19 w okresie sprawozdawczym). Wartość dofinansowania z EFRR zakończonych projektów wynosi ,08 EUR ( ,46 PLN), co stanowi 40,25% alokacji dla Priorytetu. Liczba/wartość projektów Alokacja na Priorytet Podpisane umowy Projekty zakończone Płatności dla beneficjentów Środki do zakontraktowania Liczba Wartość dofinansowania z EFRR [EUR] , , , ,85 % alokacji - 64,21% 40,25% 53,69% 35,79% Informacje na temat postępów rzeczowych znajdują się w załączniku nr IV do sprawozdania Tabela 4. Postęp fizyczny wg Priorytetów RPO WD. ANALIZA JAKOŚCIOWA Informacja o przeprowadzonych i planowanych w ramach Priorytetu konkursach W ramach Priorytetu 10 Pomoc Techniczna według stanu na dzień r. przeprowadzono 13 naborów wniosków o dofinansowanie (planów działań) o łącznej alokacji z EFRR w wysokości ,32 EUR. 247

249 W 2012 roku odbył się jeden nabór wniosków o dofinansowanie (Planów Działań) na realizację projektów w 2013 r. Wartość alokacji w naborze wyniosła ,21 EUR, co stanowi 13,65 % alokacji dla Priorytetu. W ramach przeprowadzonego naboru złożono 13 Planów Działań, które zostały następnie zatwierdzone przez Instytucję Zarządzającą 13 projektów o wartości dofinansowania EFRR ,58 EUR ( ,35 PLN). Kolejny nabór jest planowany w drugim półroczu 2013 roku. Ponadto mogą zostać ogłoszone nabory niezaplanowane, a wynikające z bieżącego wdrażania Priorytetu 10 Pomoc Techniczna Rozkład projektów realizowanych w ramach Priorytetu na obszary realizacji, typy projektów i typy beneficjentów Według stanu na dzień r. w ramach Priorytetu 10, realizowanych było 108 projektów o wartości dofinansowania z EFRR ,37 EUR ( ,85 PLN). W roku 2012 realizowano 25 projektów (w tym 12 projektów wieloletnich: Analizy, ekspertyzy i ewaluacje RPO WD w latach , Archiwizacja dokumentów RPO WD, Koszty usług telekomunikacyjnych i najmu pomieszczeń biurowych, Obsługa informatyczna DIP, Obsługa prawna DIP, Obsługa prawna w zakresie Regionalnego Programu Operacyjnego w latach , Promocja i informacja RPO WD w 2012 roku, Strona internetowa RPO w latach , Utworzenie punktów informacyjno kontaktowych w regionie, Wsparcie procesu kontroli RPO w latach , Współpraca międzynarodowa i międzyregionalna w latach , Zapewnienie środków transportu w celu realizacji zadań statutowych DIP ). Najwięcej projektów dotyczyło informacji i promocji (4), w tym m.in. utworzenie punktów informacyjnokontaktowych w regionie, projekty dotyczące utrzymania stron internetowych oraz projekty dotyczące szkoleń i konferencji (3). Ponadto w okresie sprawozdawczym realizowano projekty z zakresu wsparcia potencjału administracyjnego, w tym m.in. projekty w zakresie zatrudnienia i wyposażenia oraz projekty z zakresu wzmocnienia procesu zarządzania i wdrażania RPO, m.in. obsługa prawna RPO. Wszystkie projekty realizowane w ramach Priorytetu 10 zaliczone zostały do sektora administracja publiczna. Typy beneficjentów realizujących projekty w ramach Priorytetu 10 ilustruje poniżej zamieszczona tabela. Typ beneficjenta Wartość ogółem [EUR] Dofinansowanie [EUR] w tym EFRR [EUR] Udział % w wartości dofinansowania z EFRR Jednostka samorządu terytorialnego , , ,05 64,67% 84 Jednostka organizacyjna JST , , ,10 35,33% 24 Razem , , ,15 100,00% 108 W ramach Priorytetu 10 realizowane są różne typy projektów. Informacji na ten temat dostarcza poniżej zamieszczona tabela. Liczba umów Lp. Typ projektu Liczba projektów objętych decyzjami/ umowami od początku Programu w roku 2012 Wartość projektów objętych decyzjami/ umowami (w części dofinansowania ze środków UE) dane w EUR od początku Programu w roku Szkolenia , ,86 2. Promocja , ,08 3. Zatrudnienie , ,81 4. Sprzęt komputerowy , ,51 5. Wyposażenie/ remont/ wynajem powierzchni biurowych , ,14 6. Ekspertyzy/ doradztwo , ,17 7. Ewaluacje , ,20 8. Kontrola/ audyt , ,52 9. Organizacja procesu wyboru projektów , , Organizacja komitetów monitorujących i podkomitetów 11. Inne: ,78 0,00 248

250 Lp. Typ projektu Liczba projektów objętych decyzjami/ umowami od początku Programu w roku 2012 Wartość projektów objętych decyzjami/ umowami (w części dofinansowania ze środków UE) dane w EUR od początku Programu w roku 2012 podróże służbowe pracowników , ,78 koszty wdrażania powierzonych DIP działań , ,62 prowadzenie monitoringu realizacji RPO ,72 0,00 zapewnienie środków transportu , ,62 współpraca międzynarodowa i międzyregionalna , ,13 archiwizacja , ,83 wsparcie wdrażania RPO , ,37 Suma , ,92 Projekty indywidualne Indykatywny Wykaz Indywidualnych Projektów Kluczowych nie zawiera projektów z Priorytetu 10 Pomoc Techniczna. Postęp rzeczowy realizacji Priorytetu 10 Tabela postępu rzeczowego Priorytetu 10 Pomoc Techniczna przedstawia wartości określone na podstawie zawartych 108 umów o dofinansowanie (szacowana realizacja) oraz zatwierdzonych 79 wniosków o płatność końcową (realizacja). Wskaźniki Jednostka miary Szacowana Wartość docelowa realizacja według umów stan na Priorytet 10 Pomoc Techniczna 249 % realizacji według umów Realizacja według projektów zakończonych stan na % realizacji według projektów zakończonych Wskaźniki produktu Liczba etatów współfinansowanych etaty ,35 98,07% 230,03 95,45% z PT RPO* Liczba zakupionego sprzętu komputerowego szt ,82% ,13% Wskaźniki rezultatu Liczba osób odwiedzających punkty informacyjne osoby ,51% ,47% Liczba uczestników szkoleń, konferencji, spotkań informacyjnych i seminariów itp., dotyczących osoby ,92% ,42% przygotowania i wdrażania projektów* Odsetek pracowników, którzy uczestniczyli w przynajmniej jednej formie doskonalenia zawodowego w ciągu roku w stosunku do % ,86 104,06% 60,9 64,10% ogólnej liczby pracowników, których etat współfinansowany jest z PT RPO Liczba odwiedzin portali internetowych związanych z wdrażaniem RPO WD szt ,44% ,18% *projekt wieloletni, którego zakończenie przewidziano na rok Realizacja wskaźników w zakresie Pomocy Technicznej kształtuje się na poziomie wynikającym z potrzeb wdrażania RPO WD. Priorytet realizowany jest sukcesywnie w miarę postępu Programu.

251 Na koniec okresu sprawozdawczego w Priorytecie 10 Pomoc Techniczna zakontraktowano alokację Priorytetu na poziomie 64,21%. Wykorzystana alokacja w zakończonych projektach wynosi 40,25%. Odnotowano postęp w realizacji wskaźników, który na obecnym etapie wdrażania RPO WD pozwala stwierdzić, iż założone dla Priorytetu 10 cele są systematycznie i konsekwentnie realizowane. Liczba etatów współfinansowanych z PT RPO WD oraz Odsetek pracowników, którzy uczestniczyli w przynajmniej jednej formie doskonalenia zawodowego w ciągu roku w stosunku do ogólnej liczby pracowników, których etat współfinansowany jest z PT RPO ze względu na charakter wskaźnika, odpowiednie wartości zostały wykazane za rok, którego dotyczą. Liczba etatów współfinansowanych z PT RPO wartość docelowa 241 etatów szacowana realizacja 236,35 etatu 98,07% wartości docelowej projekty zakończone 203,03 etatu 95,45% wartości docelowej W wyniku zakontraktowanych projektów wartość wskaźnika kształtuje się na poziomie 236,35 etatów (98,07% wartości docelowej), w wyniku zakończenia projektów wskaźnik osiągnął poziom 230,5 etatu (95,45% wartości docelowej). Liczba zakupionego sprzętu komputerowego w wyniku zrealizowanych projektów wartość docelowa 267 szt. szacowana realizacja 392 szt. 146,82% wartości docelowej projekty zakończone 254 szt. 95,13% wartości docelowej Realizacja wskaźnika wyniosła 254 sztuki, co w stosunku do zakładanej wartości docelowej stanowi 95,13%. Uwzględniając wartość wskaźnika na etapie zakontraktowanych umów, wskaźnik kształtuje się na poziomie 392 szt., co stanowi 146,82% zakładanej wartości docelowej. Na przekroczenie szacowanej realizacji wskaźnika Liczba zakupionego sprzętu komputerowego wpływ miała wymiana sprzętu komputerowego zakupionego w 2007 roku. Liczba osób odwiedzających punkty informacyjne wartość docelowa osób szacowana realizacja osoby 112,51% wartości docelowej projekty zakończone osoby 22,47% wartości docelowej Realizacja wskaźnika ukształtowała się na poziomie szt. (22,47% zakładanej wartości docelowej). Wartość wskaźnika na podstawie zakontraktowanych projektów kształtuje się na poziomie szt. (112,51% wartości docelowej). Mimo wysokiego zakontraktowania, wskaźnik może nie zostać osiągnięty. Wynika to z faktu, że wnioskodawcy i beneficjenci często wybierają formę porad drogą poczty elektronicznej lub kontakt telefoniczny. Liczba uczestników szkoleń, konferencji, spotkań informacyjnych i seminariów itp., dotyczących przygotowania i wdrażania projektów wartość docelowa osób szacowana realizacja osób 81,92% wartości docelowej projekty zakończone osób 58,42% wartości docelowej Realizacja wskaźnika ukształtowała się na poziomie szt. (58,42% zakładanej wartości docelowej). Wartość wskaźnika w wyniku zakontraktowanych projektów kształtuje się na poziomie szt. (81,92% wartości docelowej). Różnica pomiędzy szacowaną realizacją a wartością docelową wynika z faktu, że wartości docelowe wskaźnika były szacowane na podstawie liczby i rodzaju planowanych naborów, które uległy zmianie w trakcie wdrażania Programu. IZ zauważa, że powyższy wskaźniki może nie zostać osiągnięty w zaplanowanej wysokości. Odsetek pracowników, którzy uczestniczyli w przynajmniej jednej formie doskonalenia zawodowego w ciągu roku w stosunku do ogólnej liczby pracowników, których etat współfinansowany jest z PT RPO wartość docelowa 95% szacowana realizacja 98,86% - tj. 104,06% wartości docelowej projekty zakończone 60,9% - tj. 64,10% wartości docelowej Realizacja wskaźnika kształtuje się na poziomie 60,9%, co stanowi 64,10% zakładanej wartości docelowej. Wartość wskaźnika wynikająca z zakontraktowanych projektów kształtuje się na poziomie 98,86%, co stanowi 250

252 104,06% zakładanej wartości docelowej. Przekroczenie wartości wskaźnika w stosunku do zakładanej wartości docelowej wynika z chęci podnoszenia kwalifikacji pracowników zaangażowanych we wdrażanie Programu Operacyjnego oraz z rotacji kadr. Liczba odwiedzin portali internetowych związanych z wdrażaniem RPO WD wartość docelowa szt. szacowana realizacja szt. 175,44% wartości docelowej projekty zakończone szt. 66,18% wartości docelowej Szacowana wartość wskaźnika kształtuje się na poziomie wejść na portal (175,44% zakładanej wartości docelowej), natomiast realizacja kształtuje się na poziomie wejść na portal (66,18% wartości docelowej). Przekroczenie wartości docelowej wynika z faktu, że przy planowaniu wartości docelowych nie uwzględniono powstania strony internetowej Dolnośląskiej Instytucji Pośredniczącej. Jest to wskaźnik programowy i w trakcie jego określania Dolnośląska Instytucja Pośrednicząca nie była jeszcze powołana. Realizacja celów Projekty realizowane w ramach Priorytetu 10 Pomoc Techniczna służą zapewnieniu zasobów i środków niezbędnych do prawidłowego wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata Środki w ramach Priorytetu wspomagają proces naborów wniosków o dofinansowanie, proces oceny projektów oraz służą również zapewnieniu zatrudnienia. Ponadto przeznaczone są na prowadzenie działań informacyjnych i promocyjnych. Realokacje środków W okresie sprawozdawczym nie dokonywano realokacji do Priorytetu 10 Pomoc Techniczna, ani nie realokowano środków z Priorytetu 10. Równość szans kobiet i mężczyzn Projekty w ramach Priorytetu 10 mają neutralny wpływ na promowania równości szans. Cross-financing W ramach Priorytetu 10 nie przewidziano zastosowania mechanizmu cross-financing. Komplementarność Nie dotyczy. Ewaluacje W okresie sprawozdawczym Instytucja Zarządzająca nie przeprowadzała badań ewaluacyjnych w zakresie właściwym dla Priorytetu 10 Pomoc Techniczna. Realizacja zaleceń i rekomendacji Komisji Europejskiej odnoszących się do Priorytetu Wpływ imprez (działań informacyjno-promocyjnych) współfinansowanych z funduszy UE, na zainteresowanie i/lub postęp w realizacji RPO i na jakość uzyskanych rezultatów- rekomendacja z pisma KE z dnia r. Działania informacyjne i promocyjne podejmowane w ramach RPO WD na lata były poddane badaniom w roku 2008, czego wynikiem był szczegółowy raport,,ewaluacja dotychczasowych działań informacyjno-promocyjnych przeprowadzonych przez Instytucję Zarządzającą RPO WD na lata , służąca przygotowaniom do wdrażania Planu Komunikacji Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata Kolejna szczegółowa ewaluacja działań informacyjno-promocyjnych w ramach RPO WD planowana jest przez IZ w 2014 r. Zostaną w niej poddane dokładnym badaniom m.in. grupy docelowe komunikacji uwzględnione w Planie Komunikacji RPO, w tym także potencjalni beneficjenci i beneficjenci Programu. Tematem badań będzie m.in. wypełnianie potrzeb potencjalnych beneficjentów w zakresie dostępu do informacji i środków, na tej podstawie oceniony zostanie stopień osiągnięcia założonych celów tych działań. W okresie pomiędzy tymi szczegółowymi badaniami ewaluacyjnymi prowadzony jest bieżący monitoring efektów działań informacyjno-promocyjnych polegający m.in. na obserwacji ilości odsłon i odwiedzin strony internetowej W tym czasie dwukrotnie strona ta była przebudowywana. Przy ostatniej przebudowie strony, przeprowadzonej pod koniec 2012 roku, pod uwagę wzięto m.in. wyniki ankiety przeprowadzonej wśród dotychczasowych beneficjentów RPO WD, dotyczące jakości przekazywanych informacji. Więcej informacji na ten temat w sprawozdaniu w pkt Rekomendacje Komisji Europejskiej 251

253 Rekomendacje Instytucji Zarządzającej Realizacja Priorytetu 10 Pomoc Techniczna przebiega zgodnie z planem. Nie wydano rekomendacji ani zaleceń w zakresie opisywanego Priorytetu. Podsumowanie Priorytetu Wdrażanie Priorytetu 10 Pomoc Techniczna przebiega bez opóźnień. Stopień wykorzystania alokacji w ramach Priorytetu jest adekwatny do stopnia wdrażania całego Programu. Realizacja Priorytetu 10 na koniec okresu sprawozdawczego na podstawie zakontraktowanych umów ukształtowała się na poziomie 64,21% alokacji przeznaczonej na Priorytet. Sukcesywnie zatwierdzane są wnioski o płatność, które stanowią 53,69% alokacji na Priorytet, płatności dokonane na rzecz beneficjentów kształtują się na tym samym poziomie. Zakończone projekty na koniec okresu sprawozdawczego stanowiły 40,25% alokacji Priorytetu. Przy realizacji Priorytetu 10 nie występują problemy, które utrudniałby wdrażanie Programu. Nie zidentyfikowano również trudności z realizacją poszczególnych projektów w ramach Priorytetu Opis istotnych problemów we wdrażaniu wraz z podjętymi środkami zaradczymi W okresie sprawozdawczym nie zidentyfikowano znaczących problemów we wdrażaniu Priorytetu 10 Pomoc Techniczna. 4. Programy EFS: spójność i koncentracja 3 Punkt ten nie ma zastosowania w odniesieniu do Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata Programy EFRR/FS: Duże projekty 4 Budowa drogi wojewódzkiej od drogi krajowej nr 94 do drogi wojewódzkiej nr 455 wraz z ich węzłami - projekt Samorządu Województwa Dolnośląskiego realizowany przez Dolnośląską Służbę Dróg i Kolei we Wrocławiu Wartość całkowita projektu EUR Wartość dofinansowania z EFRR EUR (46,88%) Okres realizacji: od r. do r. Cel i przedmiot projektu Celem projektu jest poprawa stanu infrastruktury drogowej na Dolnym Śląsku oraz w istotny sposób poprawa dostępności transportowej miasta Wrocławia. Projekt jest jednym z czterech etapów budowy połączenia komunikacyjnego Bielany-Łany-Długołęka będącego docelowo wschodnią obwodnicą Wrocławia oraz jednocześnie łącznikiem autostrady A4 z drogą ekspresową S8, zatem dotyczy budowy drogi w celu poprawy jakości połączeń z siecią TEN-T (autostrada A4 leży w III europejskim korytarzu transportowym) oraz innymi drogami krajowymi (S8). Nowa droga wpłynie na wzrost atrakcyjności inwestycyjnej i stworzy lepsze warunki do rozwoju społeczno-ekonomicznego tej części regionu. Powstanie nowej drogi nie tylko zaktywizuje gospodarczo przyległe tereny, ale przyczyni się także do poprawy bezpieczeństwa ruchu. Wskaźniki W wyniku realizacji beneficjent zaplanował wybudowanie 8,4 km drogi wojewódzkiej/obwodnicy oraz osiągnięcie oszczędności w przewozach pasażerskich w kwocie ,09 EUR/rok ( ,85 PLN/rok) i towarowych w kwocie ,64 EUR/rok ( ,60 PLN/rok). Zakres projektu - budowa mostów nad ciekami wodnymi/wodą stojącą (w tym duże obiekty nad rzeką Odrą i Oławą), - budowa dwóch estakad drogowych, - budowa dwupoziomowego skrzyżowania (wiadukt drogowy) nad drogą krajową 94, - budowa wiaduktu drogowego nad ulicą Odrzańską w Łanach, - budowa wiaduktu nad linią kolejową 277 Wrocław Brochów-Opole Groszowice oraz nad linią kolejową 764 Siechnice-Wrocław Brochów, 3 Punkt ten dotyczy programów współfinansowanych z EFS i będzie stosowany jedynie w sprawozdaniach z tych programów 4 Punkt ten dotyczy programów współfinansowanych z EFRR/FS i będzie stosowany jedynie w sprawozdaniach z tych programów 252

254 - budowa dwóch rond na połączeniu z drogą wojewódzką nr 455, - przebudowa krótkich odcinków dróg niższej kategorii w rejonie węzłów/skrzyżowań oraz przebudowa odcinka o dł. 1,1 km dotychczasowego przebiegu drogi wojewódzkiej nr 455 w Łanach, - budowa przepustów, - przebudowa kolizyjnego uzbrojenia, budowę odwodnienia drogi (kanalizacja deszczowa, rowy), - budowa chodników, dróg rowerowych, oświetlenia ulicznego, - budowa dróg serwisowych, - środki związane z ochroną środowiska: kompensacje przyrodnicze (koszenie łąk oraz stosowny nadzór ekspercki, odtworzenie lasów liściastych o pow. 30 ha, odtworzenie 2 zbiorników wodnych, nasadzenia krzewów), budowa ekranów akustycznych, budowa ekranów ochronnych, budowa przejść i przepustów dla zwierząt, budowa ogrodzenia drogi, budowa płotków zabezpieczających płazy na czas realizacji robot. Działania w projekcie W wyniku naboru w 2010 r. została złożona propozycja projektu, który został zidentyfikowany jako projekt duży w rozumieniu art. 39 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006. Propozycja projektu została zaakceptowana na etapie preselekcji przez Instytucję Zarządzającą, a wnioskodawca został zaproszony do złożenia pełnego wniosku o dofinansowanie projektu. Wniosek został oceniony pozytywnie i IZ RPO dokonała wyboru projektu do dofinansowania. Data Działania r. Podpisano umowę o dofinansowanie projektu r r. Do Komisji Europejskiej został przesłany wniosek o potwierdzenie wkładu finansowego projektu razem z towarzyszącymi załącznikami, tj. harmonogramem realizacji projektu, dokumentacją dotyczącą przeprowadzenia postępowania w sprawie oddziaływania na środowisko, Studium wykonalności wraz z Rezultatami studium i aktualną Analizą kosztów i korzyści. Wartość całkowita ujęta we wniosku wyniosła EUR, w tym dofinansowanie z EFRR EUR. Komisja poinformowała IZ RPO o spełnieniu formalnych wymogów przez projekt zgodnie z Rozporządzeniem Rady (WE) 1083/ r. Komisja przesłała pismo z pierwszymi uwagami. Uwaga dotyczyła braku dostarczenia do Dyrekcji Generalnej ds. Środowiska KE formularza o proponowanych środkach kompensujących negatywne oddziaływanie na integralność sieci Natura r. IZ RPO przesłała odpowiedź na ww. pismo uwzględniając uwagi Komisji r r. Komisja Europejska przesłała pismo z kolejnymi uwagami dotyczącymi środków kompensujących, co przerywa procedurę zatwierdzania wniosku. IZ wysłała do Komisji odpowiedź, w której zadeklarowano poszerzenie zakresu kompensacji dla jednego z siedlisk, jak również wniosek o zmianę granic obszarów Natura Zgłoszone przez służby Komisji zastrzeżenia wymagały wnikliwej analizy i wykraczały poza kompetencje IZ RPO, wobec czego nawiązano współpracę z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska we Wrocławiu oraz Generalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Warszawie. W dniu 17 stycznia 2013 r. odbyło się spotkanie w siedzibie GDOŚ, w którym uczestniczyli przedstawiciele IZ RPO, GDOŚ i RDOŚ oraz beneficjent. Obecnie IZ RPO oczekuje na odpowiedź Komisji i decyzję notyfikacyjną. Realizacja rzeczowa Dla wszystkich zadań objętych projektem wykonano projekty budowlane i wykonawcze wraz z częścią kosztową i uzyskano pozwolenia na budowę. Obecnie inwestycja jest w końcowej fazie rzeczowej realizacji: 1. kontrakt nr I - budowa jezdni wschodniej drogi wojewódzkiej Bielany-Łany-Długołęka km 0+717,61 do 6+308,00 z mostem przez Odrę. Zaawansowanie realizacji 94%. 2. kontrakt nr II - budowa jezdni wschodniej drogi wojewódzkiej Bielany-Łany-Długołęka km 6+308,00 do oraz od km 7+815,00 do 8+070,00. Zakończono realizację robót kontrakt w trakcie odbioru i rozliczenia końcowego 3. kontrakt nr III - budowa jezdni wschodniej drogi wojewódzkiej Bielany Łany Długołęka km ,55 do km 0+717,61, odcinek obejmujący skrzyżowanie dwupoziomowe z drogą krajową nr 94 i wiadukt nad liniami kolejowym. Zaawansowanie realizacji 85%. 253

255 Napotkane problemy i podjęte środki zaradcze Zgodnie z przeprowadzoną oceną oddziaływania na środowisko projektu i wydaną w dniu 25 lutego 2011 r. decyzją ustalającą środowiskowe uwarunkowania w zakresie oddziaływania na obszar Natura 2000, projekt nie wywrze znaczącego negatywnego wpływu na siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt, dla ochrony których wyznaczono obszary Natura Niemniej jednak, ze względu na regulacje krajowe dotyczące ochrony elementów przyrodniczych w trakcie realizacji prac budowlanych zaplanowano i wdrożono kompensacje przyrodnicze takie jak: specjalistyczne koszenie łąk, odtworzenie lasów liściastych o pow. 30 ha, odtworzenie 2 zbiorników wodnych oraz nasadzenia krzewów. Zakres działań kompensujących został oceniony przez Komisję Europejską pod kątem zgodności z wytycznymi wspólnotowymi w zakresie zarządzania obszarami Natura 2000 wdrażania zapisów artykułu 6(4) dyrektywy siedliskowej 92/43/EWG. W wyniku wniesionych przez KE uwag nawiązano współpracę z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska we Wrocławiu (RDOŚ) oraz Generalną Dyrekcją Ochrony Środowiska (GDOŚ). Rozpatrywana jest możliwość powiększenia działań kompensacyjnych tak, aby we właściwej skali zrekompensować zniszczone siedliska w obszarze Natura Ponadto rozważaniom poddano możliwości powiększanie obszarów Natura W chwili obecnej inwestor przeprowadził prace dotyczące wykonania mapy przedstawiającej wpływ hałasu, w szczególności na ptaki, z użyciem ekranów akustycznych. Poniżej przedstawiona mapa obrazuje przebieg drogi Łącznik Aglomeracyjny A4-S8 oraz podział na poszczególne etapy i zadania. Uwzględnia ona ponadto przebieg Autostradowej Obwodnicy Wrocławia. 254