Użycie niewłaściwych środków mocujących jest równoznaczne z brakiem zamocowania ładunku.

Transkrypt

1 ŚRODKI MOCUJĄCE USZKODZENIA, KRYTERIA WYCOFANIA Co roku dochodzi do tysięcy wypadków, w wyniku których powstają milionowe szkody oraz giną ludzie. Najczęstszą przyczyną jest niewłaściwe lub niewystarczające mocowanie i zabezpieczenie ładunków. Często myślimy, że nasz ładunek się nie przesunie, ponieważ jest bardzo ciężki. Zabezpieczenie ładunku jest wymagane niezależnie od masy ładunku, przekonanie, że im cięższy ładunek tym mniejsze wymagane zabezpieczenie jest absolutnie błędne! Ładunek musi być tak rozmieszczony i zamocowany, by nawet podczas ostrego hamowania lub omijania przeszkody jego położenie nie ulegało przesunięciu. Każdy ładunek przemieści się, jeżeli siły wywierane przez ładunek na skutek poruszania się pojazdu przekroczą siły oporowe wywierane przez otoczenie. Jak wygląda sytuacja w wojsku? Czy za wszystko jest odpowiedzialny kierowca? Czy ładujący także odpowiada za swoje błędy? Zasada bezpiecznego mocowania dotyczy wszystkich uczestników transportu: wszystkie osoby, które bezpośrednio lub pośrednio zajmują się załadunkiem, kontrolą, transportem, są także odpowiedzialne za zabezpieczenie ładunku. Podczas zabezpieczania przemieszczania wojsk spotykamy się z dużą ilością zużytych (uszkodzonych) środków mocujących, zwłaszcza w jednostkach wojskowych, które często wykonują przemieszczenia i w dużym stopniu je eksploatują. Wynika to z naturalnego zużycia tkaniny poliestrowej, oraz elementów narażonych na przetarcia i mechaniczne uszkodzenia. Podczas mocowania sprzętu na pojazdach (wagonach), część pasów poliestrowych będących na wyposażeniu jednostek wojskowych jest uszkodzona w takim stopniu iż zagraża to bezpieczeństwu przewozów. Mam nadzieję, że zawarte w artykule informacje pomogą poznać podstawowe zasady właściwego obchodzenia się ze stosowanymi środkami mocującymi, aby uniknąć nieprawidłowego zabezpieczania sprzętu wojskowego wadliwymi środkami i w konsekwencji zwiększyć bezpieczeństwo przewozu wojsk, sprzętu oraz ładunków niebezpiecznych. PAMIĘTAJ: Każdy ładunek podczas przewozu musi być zabezpieczony. Użycie niewłaściwych środków mocujących jest równoznaczne z brakiem zamocowania ładunku. Przy silnym hamowaniu może dojść do zerwania niewłaściwych środków mocujących, a ładunek nabiera energii kinetycznej. Strona 1

2 Dobrze zabezpieczony ładunek nie ma prawa zmienić swojego położenia względem podłoża i burt ładowni podczas jazdy. ZESTAWIENIE PRZEPISÓW DOTYCZĄCYCH PROBLEMATYKI ŁADUNKÓW. Prawo polskie do sierpnia 2004 r. ogólnikowo traktowało mocowanie ładunku. Ogólnie sformułowano tylko w Kodeksie Drogowym, że ładunek musi być zamocowany w taki sposób aby nie stanowił zagrożenia dla innych uczestników ruchu. W Unii Europejskiej zasady mocowania ładunku w transporcie są dokładnie regulowane w normie EN-12195, która od sierpnia 2004 r. obowiązuje również w Polsce jako PN-EN Przepisy krajowe: 2.Normy europejskie: 3.Przepisy wojskowe: Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 roku Prawo o ruchu drogowym Ustawa z dnia 6 września 2001 roku o transporcie drogowym Ustawa z dnia 15 listopada 1984 roku Prawo przewozowe Ustawa z 23 marca 2003 roku Ustawa o transporcie kolejowym ADR Europejska Umowa w sprawie przewozu niebezpiecznych ładunków drogą lądową RID Regulamin dla międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych UIC Wytyczne ładunkowe Międzynarodowego Związku Kolei PN-EN :2004(U) Elementy mocujące ładunki na pojazdach drogowych. Bezpieczeństwo. Część 1: Wyliczanie sił mocujących. PN-EN :2003 Mocowanie ładunków. Bezpieczeństwo. Część 2: Pasy mocujące ładunki. PN-EN :2003 Mocowanie ładunków. Bezpieczeństwo. Część 3: Odciągi łańcuchowe. Strona 2

3 PN-EN :2004(U) Elementy mocujące ładunki na pojazdach drogowych. Bezpieczeństwo. Część 4: Liny stalowe mocujące. DU/4.4.1(B) Szef. Kom. 171/2014 DD/4.4.2 Szef. Kom. 166/2006 DD/4.4.3 Szef. Kom. 165/2006 (AmovP-4) Techniczne aspekty przewozu materiałów wojskowych koleją PODSTAWY FIZYCZNE, BEZPIECZEŃSTWO. W trakcie jazdy w wyniku przyspieszania, hamowania lub jazdy w zakrętach powstają siły pędu, odśrodkowe i pionowe (wzdłużne), które działają na środek ciężkości ładunku i w przypadku niedostatecznego (lub niewłaściwego) zabezpieczenia mogą doprowadzić do przesunięcia, przewrócenia się, przetoczenia lub wypadnięcia ładunku z powierzchni ładunkowej. To natomiast może skutkować zniszczeniem mocowań (np. pojazdów lub ładunku niebezpiecznego) i tym samym spowodować jego uwolnienie. Zabezpieczając ładunek (sprzęt) należy uwzględnić wszystkie czynniki, w tym przede wszystkim jakość środków mocujących, gdyż użytkowanie wadliwych środków może prowadzić do katastrofy w przewozie wojsk. Przewóz będzie uznany za bezpieczny, jeżeli załadowane zostaną tylko takie towary, których cechy i stan nie budzą wątpliwości, nie zagrażają innym ładunkom oraz systemom zabezpieczającym. Zwłaszcza istotne jest bezpieczeństwo oraz stan środków mocujących przy przewozie ciężkiego sprzętu wojskowego i ładunków niebezpiecznych. ADR Rozdział ppkt : Pojazdy i kontenery muszą być wyposażone w urządzenia do zabezpieczania i obsługi ładunków niebezpiecznych. Elementy wysyłkowe zawierające towary niebezpieczne oraz niezapakowane przedmioty niebezpieczne muszą być zabezpieczone przy użyciu odpowiednich środków, będących w stanie utrzymać te towary w pojeździe lub kontenerze tak, że uniemożliwi to ich przesuwanie się podczas transportu, co natomiast mogłoby doprowadzić do zmian w ustawieniu elementów wysyłkowych lub do ich uszkodzenia, (np. pasy mocujące, ściany odsuwane, mocowania przestawne). W przypadku wykorzystywanie takich usztywnień jak taśmy czy też pasy, nie można doprowadzać do ich nadmiernego naprężania, gdyż mogłoby to skutkować uszkodzeniem. PODSTAWOWE POJĘCIA Środki mocujące pod tym pojęciem rozumiemy wszystkie środki służące zamocowaniu ładunku w celu jego zabezpieczenia w transporcie. Ich rolą jest: przeciwdziałanie siłom działającym na ładunek w czasie jego przemieszczania. O ich doborze decyduje zarówno rodzaj ładunku, jak i siły niszczące, którym mają one przeciwdziałać i na jakie wyliczył Strona 3

4 producent. LC Zdolność Mocowania jest to najważniejsza siła, przy której pas może zostać użyty przy mocowaniu w układzie prostym, tj. od punktu do punktu, np. jako odciąg. Określa najwyższą wytrzymałość pasa. S HF Maksymalna Siła Napięcia jest to maksymalna siła, która jest używana do napięcia napinacza ręcznego. S TF Nominalna Siła Napięcia jest to normalna siła napinająca lub przeciwsiła na mechanizmie napinającym. Jej wartość zależy od długości dźwigni napinacza, ilości zębów i średnicy wałka. PRZYKŁADY USZKODZEŃ ŚRODKÓW MOCUJĄCYCH Pasy, łańcuchy mogą być użyte tylko wtedy, gdy są nie uszkodzone oraz mają czytelne etykiety. Podczas jazdy wojskowych transportów, może dojść do zerwania uszkodzonych środków mocujących! PAMIETAJ! Stosuj tylko sprawne środki mocujące. PASY MOCUJĄCE PN-EN :2003 Mocowanie ładunków. Bezpieczeństwo. Część 2: Pasy mocujące ładunki Należy przeprowadzać okresowe przeglądy wszelkich urządzeń stosowanych do mocowania ładunków pod kątem ich zużycia lub uszkodzenia, a przeglądów i konserwacji dokonywać zgodnie z instrukcjami producentów. Szczególną uwagę należy zwrócić na taśmy i wyposażenie mocujące, aby upewnić się, że nie ma widocznych śladów zużycia. Należy również sprawdzać, czy nie zostały przecięte lub zniszczone w wyniku niewłaściwego użycia. 1. Zastosowanie pasów do mocowania. Wykonane są z płaskich taśm tkanych z włókien sztucznych do wielokrotnego użytku i mocowania, w celu bezpiecznego transportu zewnętrznego towarów na pojazdach drogowych, np. samochodach ciężarowych i przyczepach, które są użytkowane na drogach lub umieszczanych na statkach, lub w wagonach kolejowych i/lub ich kombinacji. Używane mogą być tylko takie pasy mocujące, które posiadają czytelne oznakowanie i opatrzone są w etykietę. Nie wolno używać żadnych mechanicznych środków pomocniczych, takich jak drążki, pręty lub dźwignie chyba, że stanowią część elementu mocującego. Nie wolno używać pasów zawiązanych na supeł. Strona 4

5 Etykietę należy chronić przed zniszczeniem. Pasy mocujące należy chronić przed ścieraniem i przed ich zniszczeniem przez ostre krawędzie zabezpieczanych ładunków. W tym celu należy używać np. ochraniaczy na krawędzie. Nigdy nie należy zrzucać pasów mocujących z powierzchni ładunkowej (lub ciągnąć), gdyż grozi to ich deformacją, zabrudzeniem oraz ewentualnym uszkodzeniem. 2. Zagrożenia i wymagania bezpieczeństwa. Ogólne zagrożenia, spowodowane obciążeniem lub częściowym obciążeniem, podczas niewłaściwego użycia pasów mocujących lub nie użycia żadnych urządzeń zabezpieczających ładunek, są podane w załączniku A normy PN-EN :2003 Mocowanie ładunków. Bezpieczeństwo. Część 2: Pasy mocujące ładunki. Natomiast w Tablicy A.1, w załączniku A, podano wszystkie zagrożenia i odpowiednie wymagania. Jakiekolwiek części kompletnego pasa mocującego, utrzymującego ładunek, nie powinny wykazywać żadnych deformacji lub innych defektów podczas realizacji funkcji, przy 1,25 LC (zdolność mocowania w układzie prostym). Pas może być użyty, tylko gdy jest nieuszkodzony oraz ma czytelna etykietę. Nie powinno występować żadne uszkodzenie szwu. 3. Urządzenie napinające: Nie powinno być żadnych ostrych krawędzi lub zadziorów, które mogą wejść w kontakt z pasami z włókien sztucznych lub dłońmi operatora. Luz na końcówce drążka urządzenia napinającego powstały pod wpływem siły napinającej nie powinien przekraczać 150 mm podczas otwarcia. Urządzenia napinające nie powinno wykazywać podczas oględzin oznak trwałych deformacji, pęknięć, skaz i innych defektów mających prawdopodobny wpływ na bezpieczeństwo. 4. Elementy zaczepowe: Elementy zaczepowe nie powinny mieć żadnych ostrych naroży, krawędzi i zadziorów i powinny być tak zaprojektowane, żeby nie dochodziło do zgnieceń i obtarć. Odkształcenie gardzieli elementu zaczepowego nie powinno być większe niż 5%. 5. Oznakowanie: Każdy kompletny pas mocujący, w odniesieniu do którego jest planowane, rozdzielenie na części musi być oznakowany, podając następujące informacje, odpowiednio na etykiecie: UWAGA! Korzystaj z porad specjalistów. 6. Zużycie pasów do mocowania. Strona 5

6 W razie konieczności, a jeżeli taka nie występuje to przynajmniej raz w roku należy zlecić ekspertowi kontrolę pasów mocujących pod kątem ich uszkodzeń. Kierowca (dowódca) pojazdu powinien przed każdym użyciem pasów przeprowadzić kontrolę wzrokową ewentualnych uszkodzeń. Producenci podają w swoich instrukcjach obsługi procentowe zużycie pasów mocujących, które powoduje konieczność ich wymiany. KRYTERIA WYCOFANIA USZKODZONYCH PASÓW MOCUJĄCYCH: brak lub nieczytelna etykieta zerwanie / przecięcie włókien w ponad 10 % przekroju taśmy lub inne wątpliwe przecięcia uszkodzenia szwów odkształcenia taśmy pod wpływem ciepła (tarcie, promieniowanie ) lub uszkodzenia wskutek działania materiałów agresywnych (np. chemicznych) rysy, pęknięcia lub inne uszkodzenia (np. spowodowane korozją) elementów łączącychi napinających ponad 5% rozszerzenie gardzieli lub ogólne odkształcenia elementów zaczepowych węzły. ODCIĄGI ŁAŃCUCHOWE PN-EN Mocowanie ładunków. Bezpieczeństwo. Część 3: Odciągi łańcuchowe 1. Zastosowanie łańcuchów mocujących. Napinacze łańcuchowe (tzw. odciągi łańcuchowe) mają szerokie zastosowanie głównie w transporcie samochodowym i kolejowym - do zabezpieczania w czasie transportu ciężkich maszyn (koparki, maszyny drogowe, itp.) i elementów o dużym tonażu. W wojsku przede wszystkim do mocowania techniki ciężkiej. Należy dopilnować, żeby ostre krawędzie ładunków nie doprowadziły do niszczenia się łańcuchów mocujących. Strona 6

7 Należy używać tylko łańcuchów posiadających oznakowanie i zawiezkę. Nie wolno używać łańcuchów połączonych za pomocą bolców lub śrub. Zawieszki informacyjne należy chronić przed uszkodzeniami. Nie wolno zrzucać łańcuchów mocujących z powierzchni ładowni (lub ciągnąć) co mogłoby doprowadzić do ich deformacji, zabrudzenia i do ewentualnego uszkodzenia ogniw łańcucha. 2. Zagrożenia i wymagania bezpieczeństwa. Ogólne zagrożenia, spowodowane obciążeniem lub częściowym obciążeniem, podczas niewłaściwego zastosowania odciągów łańcuchowych lub nie użycia żadnych urządzeń zabezpieczających ładunek, są podane w załączniku A normy PN-EN Mocowanie ładunków. Bezpieczeństwo. Część 3: Odciągi łańcuchowe. Natomiast w Tablicy A.1, w załączniku A, podano wszystkie zagrożenia i odpowiednie wymagania. 3. Oznakowanie Każdy kompletny łańcuch mocujący musi być oznakowany metalową przywieszką, podając następujące informacje: zdolność mocowania (LC) w kiloniutonach nominalną siłę napięcia (S TF ) w dekaniutonach dla której osprzęt został wyprodukowany dla wciągników łańcuchowych: określenie maksymalnej siły oddziaływania ręcznego do osiągnięcia WLL (dopuszczalnego obciążenia) typ mocowania ostrzeżenie: Nie zawieszać. Tylko mocować, z pominięciem wciągników łańcuchowych nazwę lub symbol producenta lub dostawcy numer i część normy europejskiej: EN Strona 7

8 KRYTERIA WYCOFANIA USZKODZONYCH ŁAŃCUCHÓW MOCUJĄCYCH: brak lub niesprawne zabezpieczenia rozszerzenie gardzieli haków ponad 5% uszkodzenia spowodowane silną korozją brak lub nieczytelna wywieszka znamionowa zatarcie gwintów napinacza zgięcie gwintu napinacza deformacje zdeformowane uszko ogniwa, głębokie rysy lub karby na elementach odciągów. wydłużenie odciągu w jakimkolwiek miejscu ponad 3% (pomiar na zewnątrz) lub wewnątrz 5% oraz zmniejszenie jego grubości ponad 10% (uśredniony wynik z pomiaru na krzyż) uszkodzenia mechanizmu zapadkowego zablokowanie łączników mechanicznych, brak swobodnego przegubu pomiędzy ogniwami. UWAGA! Zabrania się: samodzielnych napraw i przeróbek! WNIOSKI: 1. Należy przeprowadzać każdorazowo przeglądy wszystkich środków stosowanych do mocowania sprzętu, ładunków i towarów niebezpiecznych pod kątem ich zużycia lub uszkodzeń, celem określenia wyeliminowania środków mocujących nie nadających się do użycia z przyczyn określonych w artykule. 2. Określenie stanu technicznego środków mocujących pozwoli usunąć z użytkowania uszkodzone pasy, łańcuchy i w konsekwencji zabezpieczy przed ewentualną katastrofą w czasie przewozu jednostek wojskowych lub sprzętu wojskowego. 3. Nie jest konieczne zaangażowanie wyspecjalizowanych instytucji do badania wytrzymałości środków mocujących, jeśli na bieżąco wyeliminuje się środki uszkodzone. Strona 8

9 4. Przeglądów i konserwacji dokonywać zgodnie z instrukcjami producentów (jeśli są dostarczone wraz z środkiem mocującym). 5. Szczególną uwagę należy zwracać na taśmy i szwy, aby upewnić się, że nie ma widocznych śladów zużycia takich jak strzępy włókien. Należy również sprawdzać, czy nie zostały przecięte lub zniszczone w wyniku niewłaściwego użycia. 6. Jeżeli nie ma pewności co do stanu technicznego środka mocującego, nie należy go stosować. 7. Przeglądu środków mocujących powinny dokonywać wszystkie osoby zaangażowane w proces przemieszczenia: kierowca, załadowca, dowódca, komendant transportu, nadawca/przewoźnik, właściciel sprzętu, organy transportu. 8. Oprócz okresowych przeglądów dokonywać sprawdzenia środków mocujących w trakcie przygotowania się jednostki wojskowej do przemieszczenia (np. podczas szkoleń z przewozów). 9. Należy zwracać uwagę na sposoby użycia środków mocujących, oraz mocowania sprzętu wojskowego, ładunków i towarów niebezpiecznych podczas szkoleń w jednostkach wojskowych. Tekst: mjr Zbigniew PAWLIK - WKTr Wrocław Strona 9