Zagrożenia w procesach pracy zajęcia III

Transkrypt

1 Zagrożenia w procesach pracy zajęcia III Zagrożenie potencjalne źródło szkody (urazu lub innego pogorszenia stanu zdrowia) PN-EN ISO :2005 Termin zagrożenie może być uszczegółowiony z podaniem jego pochodzenia (np. zagrożenie mechaniczne, zagrożenie elektryczne) albo charakteru oczekiwanej szkody (np. zagrożenie porażeniem elektrycznym, zagrożenie cięciem, zagrożenie zatruciem, zagrożenie pożarem). W myśl tej definicji zagrożenie: - istnieje stale podczas zgodnego z przeznaczeniem użytkowania maszyny (np. ruch niebezpiecznych części przemieszczających się, łuk elektryczny w czasie spawania, niewłaściwa pozycja ciała, emisja hałasu, wysoka temperatura); - bądź może wystąpić nieoczekiwanie (np. wybuch, zagrożenie zgnieceniem w wyniku niezamierzonego/nieoczekiwanego/ uruchomienia, wyrzucenia części w wyniku pęknięcia, upadek z powodu przyśpieszenia/zahamowania). sytuacja zagrożenia sytuacja, w której osoba jest narażona co najmniej na jedno zagrożenie. Narażenie może spowodować szkodę natychmiast lub po pewnym czasie wg PN-EN ISO 12100:200l ryzyko (zawodowe) kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia szkody (urazu lub pogorszenia stanu zdrowia) i ciężkości tej szkody wg PN-EN ISO :2005. Klasyfikacja czynników według skutków działania zgodnie z PN 80/Z *niebezpieczne ( urazowe) - występujące w procesie pracy czynniki, których oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do urazu - wypadku przy pracy: - zagrożenia elementami ruchomymi i luźnym- luźnymi - zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi - zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi - zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym - zagrożenie poparzeniem - zagrożenie pożarem i/lub wybuchem *szkodliwe - występujące w procesie pracy - czynniki, których oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do schorzenia. W zależności od poziomu oddziaływania lub innych warunków czynnik szkodliwy może stać się niebezpieczny, np. hałas; *uciążliwe - wg PN-18004:2001- [3] czynniki, których oddziaływanie na pracującego może spowodować złe samopoczucie lub nadmierne zmęczenie nie prowadząc do trwałego pogorszenia stanu zdrowia człowieka; Klasyfikacja zagrożeń według charakteru działania: 1) fizyczne - obejmujące zagrożenia mechaniczne, elektryczne, pyłowe, termiczne, hałasem, drganiami mechanicznymi (wibracją), oświetleniem, promieniowaniem optycznym i laserowym, polami elektromagnetycznymi) 2) chemiczne - obejmujące zagrożenia substancjami: toksycznymi, drażniącymi, uczulającymi, rakotwórczymi, mutagennymi, upośledzającymi funkcje rozrodcze. Działają na organizm człowieka poprzez drogi oddechowe, skórę i błony, przewód pokarmowy.

2 3) biologiczne mikroorganizmy roślinne i zwierzęce ( bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki) i wytwarzane przez nie toksyny i alergeny, makroorganizmy roślinne i zwierzęce; 4) psychofizyczne - obejmujące obciążenie fizyczne (statyczne, dynamiczne, monotypia) i obciążenie psychofizyczne oraz stres. Charakterystyka zagrożeń : 1) Czynniki fizyczne - to duża grupa bardzo zróżnicowanych czynników, do których należą: drgania mechaniczne (wibracje) - występujące przy obsłudze wielu maszyn i urządzeń; w zależności od sposobu oddziaływania na organizm można tu wyróżnić: źródła drgań o oddziaływaniu przez kończyny górne ( drgania miejscowe) narzędzia ręczne udarowe i obrotowe, sterowniki urządzeń obsługiwane kończynami, maszyny do obróbki drewna itp., źródła drgań o oddziaływaniu ogólnym- pojazdy drogowe i kolejowe, maszyny do robót ziemnych, wentylatory, hałas - może oddziaływać w sposób ujemny na narząd słuchu lub na inne podstawowe narządy oraz zmysły człowieka; hałas może być uciążliwy. promieniowanie optyczne - rodzaj promieniowania elektromagnetycznego, które w zalenosci od skutków działania i długości fali dzielimy na: promieniowanie widzialne (światło) - wpływające głównie na narząd wzroku, występujące praktycznie w każdym środowisku pracy, promieniowanie niewidzialne - nadfiolet i podczerwień - wpływające na narząd wzroku i skórę; promieniowanie laserowe - rodzaj promieniowania optycznego, oddziałuje szkodliwie na oko oraz skórę, prąd elektryczny - wytwarzany w instalacjach, może stanowić zagrożenie w postaci: porażenia - zmiany wynikające z działania cieplnego, oddziaływania na układ nerwowy, elektrolizy krwi i płynów fizjologicznych, pożaru (od instalacji elektrycznych)elektrycznych), podwyższone ciśnienie atmosferyczne - występuje szczególnie podczas prowadzenia prac podwodnych, podstawowym negatywnym skutkiem jego działania jest choroba dekompresyjna, obniżone ciśnienie atmosferyczne - występuje przy pracach prowadzonych na dużych wysokościach (piloci, prace wysokogórskie), objawia sie niedotlenieniem. 1a) czynniki mechaniczne Jest to grupa czynników fizycznych, charakteryzująca sie tym, że zagrożenie stanowi mechaniczne działanie maszyn lub ich części, a także innych przedmiotów, oraz ynikających z poślizgnięcia, potknięcia lub upadku. Czynniki mechaniczne można podzielić na: - przemieszczające sie maszyny, - transportowane przedmioty- przedmioty, - elementy ruchome, - elementy spadające, - elementy ostre lub wystające, - powierzchnie śliskie, nierówne, niestabilne, - wynikające z położenia stanowiska pracy (wysokość, zagłębienie),

3 - ograniczone dojścia, przejścia itp. 1b) Pyły Kolejna duża grupa czynników fizycznych stanowiących podstawowe zagrożenie w środowisku pracy. Źródłami pyłów są najczęściej: - procesy technologiczne, w których pyły powstają (rozdrabnianie, transport przenośnikami, mieszanie itp.), - procesy technologiczne, w których pyły stanowią czynnik roboczy (malowanie natryskowe, stosowanie środków ochrony roślin, metalizacja natryskowa itp.)stosowanie itp.), - procesy technologiczne, w których pyły stanowią produkt uboczny (czyszczenie, polerowanie, spalanie itp.), - pylenie wtórne (pyły zalegające w pomieszczeniach), - pylenie nie związane z procesami technologicznymi (zanieczyszczanie atmosfery). Ze względu na sposób działania biologicznego na organizm człowieka pyły dzielimy na: - działaniu drażniącym, - działaniu alergizującym, - działaniu zwłókniającym, - działaniu rakotwórczym. PYŁY są jednym z głównych czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy. Główną drogą przedostawania się pyłów do organizmu człowieka jest układ oddechowy. Działanie pyłów na organizm ludzki może być przyczyną mechanicznego uszkodzenia Błon śluzowych, choroby uczuleniowej, pylicy płuc, a także choroby nowotworowej. Głównymi źródłami emisji pyłów w pomieszczeniach pracy są procesy technologiczne. W zależności od rodzaju zastosowanego procesu technologicznego, emitowane pyły charakteryzują się różnymi własnościami. Do najbardziej pyłotwórczych procesów technologicznych należy: - mielenie, - kruszenie, - przesiewanie, - transport i mieszanie ciał sypkich. Jednakże najwięcej pyłów najbardziej szkodliwych dla ludzi, powstaje w trakcie ostrzenia, szlifowania oraz polerowania. Ostateczny skutek szkodliwego działania pyłów przemysłowych zależy także od ciężkości wykonywanej pracy fizycznej. Ze względu na skutki zdrowotne, najważniejsze są cząstki nazywane pyłem respirabilnym o średnicy poniżej 7 mm, umożliwiającej ich przeniknięcie do obszaru wymiany gazowej. Ten pył jest odpowiedzialny za rozwój pylicy płuc, większości nowotworów oraz zapalenia pęcherzyków płucnych. Tryb i częstotliwość dokonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, zgodnie z którym pracodawca, w którego zakładzie pracy występują szkodliwe dla zdrowia pyły, jest obowiązany do dokonywania badań i pomiarów stężeń pyłów: co najmniej raz na dwa lata - przy stwierdzeniu, w ostatnio przeprowadzonym badaniu, stężeń pyłów poniżej 0,5 wartości NDS

4 raz w roku - przy stwierdzeniu stężeń pyłów od 0,5 do 1,0 wartości NDS. w razie stwierdzenia przekroczeń wartości NDS lub występowania czynników rakotwórczych, pracodawca powinien zapewnić stałą kontrolę (monitorowanie stężeń pyłów), a jeśli jest to niemożliwe powinien dokonywać pomiarów co najmniej raz na sześć miesięcy; Definicja NDS dla pyłów określa najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) jako stężenie którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8- godzinnego dobowego i 42-godzinnego tygodniowego - wymiaru czasu pracy przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia. 2) Hałas - to wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, uciążliwe lub szkodliwe dźwięki oddziałujące na zmysł i narząd słuchu, na inne zmysły oraz inne części organizmu człowieka. Hałas, podobnie jak inne dźwięki, to drgania wprawionych w ruch cząsteczek powietrza rozchodzące się w postaci fal akustycznych. Podstawowymi wielkościami charakteryzującymi hałas są ciśnienie akustyczne i częstotliwość. Jednym z najważniejszych parametrów używanych do opisu hałasu w środowisku pracy jest poziom dźwięku A (zwany potocznie poziomem hałasu) wyrażony w decybelach [db]. Istotną klasyfikacją jest podział ze względu na środowisko, w którym hałas występuje. Podział ten wyróżnia następujący podział: 1) Przemysłowy stanowiska pracy 2) Komunalny mieszkania, tereny otwarte, budynki użyteczności publicznej 3) Komunikacyjny drogowy, kolejowy, lotniczy, na statkach. Hałas o dużych wartościach ma szkodliwy wypływ na zdrowie człowieka, w szczególności prowadzi do uszkodzeń słuchu, a w dalszej kolejności do głuchoty. Skutki jego oddziaływania zależą od poziomu hałasu i czasu ekspozycji człowieka na jego działanie. Jeżeli pracownik pracuje 8 godzin dziennie przez 5 dni w tygodniu w hałasie, który się nie zmienia, wówczas poziom dźwięku nie może przekraczać 85 db. Jeżeli poziom hałasu jest cały czas stały i wyższy niż 85 db, wówczas czas pracy pracownika powinien być krótszy niż 8 godzin. Nie jest dopuszczalna praca nawet przez krótki okres czasu, gdy poziom hałasu przekracza 115 db. Badania warunków pracy w hałasie określa się poprzez badanie parametru zwanego ekspozycją na hałas, który jest obliczany na podstawie poziomu hałasu ( w przypadku, gdy poziom hałasu jest zmienny, oblicza się wartość średnią ( równoważną) i czasu jego oddziaływania na człowieka. 2a) Eliminacja źródła hałasu lub zmniejszenie natężenia hałasu przez : - wybór właściwych technologii, - robotyzację, automatyzację procesów produkcyjnych, - wymianę maszyn i urządzeń powodujących nadmierny hałas na maszyny i urządzenia spełniające wymogi norm, - utrzymanie maszyn i urządzeń w wymaganym stanie technicznym (wymiana uszkodzonych części, niedopuszczenie do nadmiernych luzów itp.)części, itp.). 2b. Ograniczenie rozprzestrzeniania się hałasu przez zastosowanie : - izolacji akustycznej stanowiska pracy (ekrany dźwiękochłonne),

5 - obudowy źródeł hałasu, - zwiększenie chłonności akustycznej. 2c. Zmniejszenie czasu ekspozycji na hałas poprzez : - posunięcia organizacyjne mające na celu ograniczenie przebywania pracowników w hałasie, - wydzielenie źródła hałasu i sprowadzenie jego obsługi do niezbędnego minimum. 3) Drgania ( wibracje) Główne przyczyny powstawania drgań mechanicznych w maszynach i urządzeniach: 1. konstrukcyjne 2. technologiczne (gdy maszyny mają niedokładności montażowe, niewyważenie elementów obrotowych, luzy łożyskowe itp.), 3. eksploatacyjne (gdy maszyny zużywają się, powstają luzy, niewłaściwe smarowanie, zniekształcenie powierzchni itp.). Oddziaływanie wibracji na organizm. Wibracja oddziaływuje na organizm zarówno w miejscu styczności tkanek ze źródłem drgań, jak i na funkcje organów jako całości poprzez układ nerwowy. Powstające w wyniku wibracji zmiany chorobowe noszą nazwę zespołu wibracyjnego. Objawy chorobowe dotyczą głównie: układu krążenia krwi, zwłaszcza naczyń obwodowych (niedokrwienie ograniczonej części ciała z uwagi na uszkodzenie drobnych naczyń krwionośnych, skurczu naczyń w obszarze bezwiednego kontaktu z elementem drgającym, obniżenie temperatury skóry rąk), układu kostno-stawowego (najczęściej spotyka się torbiele kostne, zmiany zwyrodnieniowe dotyczące stawów nadgarstkowych i łokciowych a także kręgosłupa), układu nerwowego (zaburzenie czucia, zmniejszenie wrażliwości, bóle kończyn rąk i nóg, uszkodzenie nerwów obwodowych, zmiany zwyrodnieniowe w komórkach rdzenia kręgowego i mózgu), zaburzeń czynności przewodu pokarmowego, zaburzeń ogólnych (osłabienie, zawroty głowy, bezsenność, zmiany usposobienia). 4) Oświetlenie Światło na stanowisku pracy i w jego otoczeniu wpływa bezpośrednio na szybkość i pewność widzenia oraz określa w jaki sposób widzimy formy, sylwetki, barwę i właściwości powierzchni przedmiotów tam występujących. Aby praca wzrokowa była optymalna, stanowisko pracy oraz pomieszczenie, w którym się ono znajduje, muszą być tak oświetlone, aby występowała wygoda widzenia. Występuje ona wtedy, gdy spełnione są co najmniej trzy następujące warunki: - zdolność rozróżniania szczegółów jest pełna - spostrzeganie jest sprawne, pozbawione ryzyka dla człowieka - spostrzeganie nie prowadzi do odczucia pewnej przykrości, niewygody, nadmiernego zmęczenia, a przeciwnie jest połączone z pewną przyjemnością. Oświetlenie wnętrz powinno zapewniać: - bezpieczeństwo ludziom przebywającym we wnętrzu - odpowiednie warunki do wykonywania zadań wzrokowych - pomoc w kreowaniu właściwego otoczenia świetlnego.

6 Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje oświetlenia: - oświetlenie ogólne, - oświetlenie miejscowe - oświetlenie złożone - oświetlenie składające się z oświetlenia ogólnego i oświetlenia miejscowego. 5) Mikroklimat Pojęcie mikroklimatu zdefiniowanego jako środowisko cieplne, w którym przebywa człowiek obejmuje zespół czynników fizycznych, a mianowicie: - temperaturę powietrza - wilgotność powietrza -prędkość ruchu powietrza. Czynniki wpływające na wymianę ciepła: - klimat ( temperatura powietrza) - odzież ( izolacja cieplna odzieży- przepuszczalność odzieży) - aktywność fizyczna człowieka ( metaboliczna produkcja ciepła parowanie potu). Optymalne parametry środowiska powietrznego - temperatura powietrza 23 C do 25 C latem oraz 20 do 22 C zimą, - wilgotność względna powietrza od 35% do 70%. Wahania wilgotności względnej w granicach ± 10% nie są odczuwalne w sposób przykry, - prędkość powietrza w lecie od 0,2 do 0,3 m/s, a w zimie 0,15 m/s. W razie przekroczenia dopuszczalnej prędkości ruchu powietrza może powstać uczucie przeciągu, które jest szczególnie przykre, gdy strumień powietrza jest skierowany na nogi, bark lub szyję pracownika. Klasyfikacja środowisk termicznych i ocena obciążenia cieplnego człowieka Podstawową kwalifikacją środowisk termicznych jest skala ocen odczuć cieplnych człowieka ( mikroklimat zimny, umiarkowany i gorący).

7 Ocena warunków pracy w środowisku termicznym. Aby ocenić, czy pracownik ma zapewnione warunki komfortu cieplnego, określamy wartość wskaźnika PMV (przewidywana ocena średnia). W tym celu należy: oszacować wartość izolacyjności używanej odzieży (wartości te podane są w normach i wyrażone w tzw. jednostkach CLO (1 CLO wartość izolacyjna odzieży ), oszacować wartość metabolicznej produkcji ciepła w organizmie (wydatku energetycznego),(wartości te są również podawane w normach). zmierzyć za pomocą odpowiedniej aparatury wartości: - temperatury powietrza C, - prędkości ruchu powietrza v, m/s, - wilgotności względnej powietrza j,% - średnią temperaturę promieniowania, C. Sposoby ograniczania obciążenia cieplnego pracowników. - stosowanie procesów produkcyjnych nie emitujących dużych ilości ciepła (np. obróbki "na zimno", a nie obróbki "na gorąco"), - stosowanie podwieszonych, wentylowanych stropów, - stosowanie maszyn i urządzeń, które nie pogarszają parametrów środowiska powietrznego, nie stanowią źródeł emisji ciepła (np. palniki można zastąpić grzaniem indukcyjnym) - automatyzacja procesów technologicznych lub poszczególnych urządzeń (np. spawania), - izolowanie lub chłodzenie urządzeń będących źródłami ciepła, - umieszczanie urządzeń będących źródłami ciepła w oddzielnych pomieszczeniach (gdzie stały pobyt ludzi byłby zbyteczny) lub na zewnątrz pomieszczeń; - ekranowanie źródeł promieniowania cieplnego (ekrany wodne, osłony z materiałów izolacyjnych lub chłodzących, z płyt aluminiowych lub metalowych z folią aluminiową, szkła absorpcyjnego), - zmniejszanie lub likwidowanie powierzchni o wysokiej temperaturze, - stosowanie obudów maszyn i urządzeń odprowadzających gorące powietrze na zewnątrz (możliwość odzysku energii), - stosowanie ekranowania urządzeń, emitujących promieniowanie cieplne, w postaci: ekranów odblaskowych, - ekranów z wymiennikiem ciepła (chłodzenie wewnętrzne ekranu powietrzem lub wodą), - ekranów filtrujących (szkło pochłaniające podczerwień), - ekranów zraszanych (siatki lub łańcuchy zroszone wodą), - stosowanie hermetyzacji lub wentylacji miejscowej wywiewnej, odprowadzającej parę wodną i gorące powietrze. W celu ograniczenia obciążenia cieplnego, gdy nie ma możliwości zastosowania wymienionych powyżej środków technicznych i organizacyjnych, stosuje się: zmniejszenie czasu ekspozycji pracowników na działanie ciepła (zmianowość, tworzenie brygad), zapewnienie zatrudnionym w warunkach niewłaściwego mikroklimatu odpoczynku w klimatyzowanych kabinach, odzież ochronną (z powierzchniami aluminiowymi), odzież wentylowaną lub schładzaną, miejscową wentylację nawiewną lub klimatyzację (rozwiązanie to nie jest skuteczne w przypadku dużych źródeł promieniowania cieplnego).

8