IETU. Kompleksowe podejście do oceny ryzyka zdrowotnego w przyszłych scenariuszach dotyczących środowiska - projekt 2-FUN SEMINARIA

Transkrypt

1 Kompleksowe podejście do oceny ryzyka zdrowotnego w przyszłych scenariuszach dotyczących środowiska - projekt 2-FUN SEMINARIA IETU dr Jadwiga Gzyl, dr Anicenta Bubak, dr Elżbieta Kulka, mgr Renata Gładka Zespół Analiz Ryzyka Środowiskowego dr Marek Korcz Zespół GIS

2 Plan seminarium 1.Informacje o całym projekcie 2.Informacje o przykładzie praktycznym z województwa śląskiego a) Przestrzenny i czasowy rozkład zanieczyszczenia gleb metalami na obszarze województwa śląskiego w latach b) Analiza obszarowa wyników biomonitoringu i wskaźników stanu zdrowia dzieci 3. Podsumowanie

3 Podstawowe informacje o projekcie Tytuł projektu: Full-chain and UNcertainty Approaches for Assessing Health Risks in FUture ENvironmental Scenarios Akronim projektu: 2-FUN Polski tytuł projektu: Kompleksowe podejście do oceny ryzyka zdrowotnego w przyszłych scenariuszach środowiskowych Projekt realizowany był w ramach 6 Programu Ramowego Unii Europejskiej (Podpriorytet 6.3: Zmiany globalne i Ekosystemy )

4 Partnerzy projektu 1. Institut National de l Environnement Industriel et des Risques (INERIS)- koordynator projektu Dr Frederic Bois 2. Technical University of Denmark (DTU), Dania 3. Electricité de France (EDF), Francja 4. Facilia AB (FACILIA), Szwecja 5. Fundação da Faculdade de Ciências da Universidade de Lisboa (FFCUL), Portugalia 6. (IETU), Polska 7. Institute of Public Health Ostrava (IPH), Czechy 8. Joint Research Centre European Commission (JRC), EU 9. Università Cattolica del Sacro Cuore (UCSC), Włochy 10. Centre for Environmental Research (UFZ), Niemcy 11. Università Cà Foscari Venezia (UNIVE), Włochy 12. Flemish Institute for Technological Research (VITO), Belgia

5 Cele projektu - ocena narażenia i skutków zdrowotnych wynikających z oddziaływania wielu czynników szkodliwych na organizm człowieka, - doskonalenie modeli symulujących przemieszczanie się zanieczyszczeń w środowisku, - udoskonalenie i harmonizacja procedur ocen ryzyka zdrowotnego dla wybranych grup populacji, - analiza niepewności i czułości wykorzystywanych metod. Ponadto zadaniem projektu było dostarczenie decydentom narzędzi do: oceny stanu zanieczyszczenia środowiska oraz oceny narażenia ludzi, zarządzania środowiskiem i zdrowiem, wraz z możliwością analizy trendów zachodzących zmian.

6 Pakiety zadaniowe projektu 2-FUN WP6 Zarządzanie Projektem WP1 Wybór, tworzenie i wizualizacja przyszłych scenariuszy środowiskowych WP2 Multimedialne modele narażenia środowiskowego z uwzględnieniem analizy niepewności WP5 Popularyzacja analizy ryzyka zdrowotnego przez rozpowszechnianie materiałów informacyjnych i szkolenia WP3 Fizjologiczne modele narażenia i łącznego działania stresorów WP4 Zintegrowana ocena scenariuszy środowiskowych na przykładach praktycznych Link do projektów: HEIMTSA, NOMIRACLE, ENVIRISK, INTARESE, OSIRIS

7 Pakiet Zadaniowy WP4 (koordynowany przez IETU) Narzędzia oceny ryzyka zdrowotnego są testowane na trzech przykładach praktycznych (Pakiet Zadaniowy WP4), które zostały wybrane z uwzględnieniem różnorodnych sektorowych i środowiskowych polityk, wyrażonych, między innymi w: Dyrektywie w sprawie jakości powietrza, Ramowej Dyrektywie Wodnej, Ramowej Dyrektywie Glebowej, politykach dotyczących zmian klimatu.

8 Pakiet Zadaniowy WP4 Przykłady praktyczne są zróżnicowane ze względu na: - skalę czasową, - przestrzenną, - czynniki środowiskowe, - główną drogę narażenia, - szczegółowość oceny ryzyka zdrowotnego, - warunki środowiskowe i społeczne. Przykłady praktyczne stanowią materiał do zastosowania narzędzi i metod opracowanych w ramach projektu: - metoda rankingowa oceny środowiskowych zagrożeń zdrowotnych, - podejście gnostyczne do analizy danych, - multimedialne modele narażenia, - fizjologiczne modele narażenia.

9 Charakterystyka emisji zanieczyszczeń powietrza i analiza konsekwencji zmian klimatu w Portugalii (CS1) Czynniki środowiskowe: PM10, O 3, benzen, wysoka temperatura powietrza Źródła danych dla regionu Lizbony: - istniejący monitoring i prognozy zanieczyszczeń, - bieżące i prognozowane dane demograficzne, Skala regionalna: - modelowanie zależności pomiędzy zanieczyszczeniem powietrza (PM10 i O 3 ) a umieralnością na choroby układu krążenia i układu oddechowego, - modelowanie zależności pomiędzy stresem termicznym a umieralnością na choroby układu krążenia i układu oddechowego, Skala lokalna: - modelowanie zależności pomiędzy zanieczyszczeniem powietrza (PM10 i VOC - benzen) a umieralnością na raka.

10 Wybór technologii, minimalizujących wpływ działalności przemysłowej i rolniczej na zdrowie populacji - na poziomie zlewni rzeki we Francji (CS2) Badane elementy środowiska: woda, osady denne, gleba, powietrze. Dla oszacowania emisji tych zanieczyszczeń do powietrza w skali lokalnej i europejskiej zastosowany został model POLAIR, opracowany w Electricité de France (EDF).

11 Wybór technologii, minimalizujących wpływ działalności przemysłowej i rolniczej na zdrowie populacji - na poziomie zlewni rzeki we Francji (CS2), cd. metale: Cd, As, Pb, badane substancje 3 WWA: B(a)P, B(a)A, D(a,h)A, pestycydy: atrazyna. woda do picia, woda jako główne źródło narażenia nawadnianie terenów rolnych, łowienie ryb, aktywny wypoczynek (pływanie).

12 Zarządzanie terenami w regionach silnie uprzemysłowionych (Górny Śląsk) (CS3) Cel: - ocena środowiskowych źródeł narażenia dzieci na metale toksyczne, pochodzące z gleby, - weryfikacja oceny narażenia poprzez wykorzystanie istniejących danych z biomonitoringu, media: - gleby, - materiał biologiczny (krew, mocz), badane substancje: - metale: Cd, Pb, wiek dzieci: - przedszkolne (2-6 lat), - szkolne (7-18 lat). skala czasowa do 2008; dane archiwalne

13 Skala przestrzenna - województwo śląskie użytkowanie terenu: przemysłowe, rolnicze, mieszkaniowe, rekreacyjne, uzdrowiskowe. 17 powiatów and 19 miast na prawach powiatów (czerwone kropki)

14 Schemat oceny zależności pomiędzy stanem środowiska a skutkami zdrowotnymi Skutki zdrowotne Biomarkery skutku Biomarkery narażenia Poziomy zanieczyszczeń w środowisku

15 Przestrzenny i czasowy rozkład zanieczyszczenia gleb metalami na obszarze województwa śląskiego w latach

16 Sieć pomiarów trendu zanieczyszczenia gleb

17 Analiza obszarowa wyników biomonitoringu i wskaźników stanu zdrowia dzieci

18 Schemat gromadzenia danych Biomarkery narażenia: - ołów we krwi, - kadm we krwi, - kadm w moczu. Biomarker wczesnych skutków zdrowotnych: - poziomu hemoglobiny Dane statystyczne na temat zachorowalności na: - anemię, - choroby układu moczowego, - nadciśnienie, - nowotwory.

19 Poziom ołowiu we krwi dzieci

20 Zachorowalność dzieci na anemię w powiatach województwa śląskiego w latach

21 Wnioski 1. Najbardziej zanieczyszczonymi powiatami województwa śląskiego były: Piekary Śląskie, Katowice, Bytom, Jaworzno, Dąbrowa Górnicza oraz Tarnogórski i Będziński. Mediana zawartości metali w glebie przekraczała poziom dopuszczalny dla gruntów rolnych, gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w 30% powiatów w przypadku ołowiu i 25% powiatów w przypadku kadmu. Zawartości ołowiu i kadmu przekraczały nawet standardy dla terenów przemysłowych (Piekary Śląskie). 2. Nie stwierdzono trendów czasowych w zanieczyszczeniu gleb ołowiem i kadmem; stwierdzono natomiast zróżnicowanie przestrzenne zawartości metali w glebie, najwyższe stężenia obserwowano w centralnej części województwa. Zmiany w czasie były nieistotne w porównaniu ze zróżnicowaniem przestrzennym. 3. Stężenia ołowiu we krwi dzieci przed 2000 rokiem były wyższe od 5µg/dl krwi niemal we wszystkich powiatach centralnej części województwa. Wykazywały one silną tendencję spadkową w czasie. Po 2000 r. wszystkie stężenia ołowiu były niższe niż 5µg/dl z wyjątkiem stężeń w Piekarach Śląskich (6,63µg/dl).

22 Wnioski c.d 4. Średnie stężenie hemoglobiny przed rokiem 2000 wyniosło 12,05g/dl, co sugerowało możliwość wystąpienia anemii w populacji narażonej na ołów. Stężenie hemoglobiny po tym roku było wyższe o około 1g/dl. 5. Nieliczne dane z biomonitoringu kadmu u dzieci (krew, mocz) uniemożliwiły dalszą ocenę zagrożenia kadmem, chociaż środowiskowe obciążenie kadmem może stanowić podobny problem, jak w przypadku ołowiu. 6. Monitoringi: środowiskowy i zdrowotny powinny zostać zharmonizowane, a biomonitoring kadmu powinien być prowadzony w zakresie i częstotliwości, która umożliwiałyby oszacowanie środowiskowych źródeł narażenia. 7. Najwyższe wskaźniki zachorowalności na anemię, choroby układu moczowego, nadciśnienie, nowotwory stwierdzono w Jaworznie i Dąbrowie Górniczej, należących do centralnej zanieczyszczonej części województwa. Jedne z najniższych wskaźników zachorowalności zanotowano w Piekarach Śląskich i Katowicach, które należą do najbardziej zanieczyszczonych powiatów województwa.

23 Wnioski c.d 8. W większości przypadków nie stwierdzono istotnych zależności między środowiskowym narażeniem dzieci na ołów i kadm a wskaźnikami stanu zdrowia raportowanymi w rejestrach zdrowia publicznego. 9. Pomimo niskiego narażenia dzieci na metale w obszarach podgórskich województwa na ołów i kadm obserwowana względnie wysoka zachorowalność na anemię, choroby układu moczowego i nadciśnienie sugeruje inne niż zanieczyszczenie środowiska przyczyny zachorowań. 10. Rejestry zdrowia publicznego powinny bardziej precyzyjnie rozróżniać skutki narażenia środowiskowego (anemia niezależna od poziomu żelaza, γ-globulinemia, etc.) od innych przyczyn (anemia zależna od poziomu żelaza, infekcje bakteryjne układu moczowego, etc.).

24 Dziękuję za uwagę Kontakt dr Jadwiga Gzyl Zespół Analiz Ryzyka Środowiskowego tel. (0-32) wew