REGENERACJA DOLIN RZECZNYCH W MIASTACH

Transkrypt

1 REGENERACJA DOLIN RZECZNYCH W MIASTACH dr hab. inż. arch. Anna Januchta-Szostak, prof. nadzw. PP WYDZIAŁ ARCHITEKTURY POLITECHNIKI POZNAŃSKIEJ

2 REGENERACJA DOLIN RZECZNYCH W MIASTACH Problematyka: Pojęcia i definicje Cele i metody regeneracji dolin rzecznych z perspektywy RGB Etapy i procesy regeneracji na przykładzie Londynu Tamiza i jej dopływy Podsumowanie

3 Percepcja doliny rzecznej NABRZEŻE: «umocniony brzeg morza, rzeki, kanału itp., dostosowany do przyjmowania statków» (SJP, PWN); obszar styku wody i lądu NADBRZEŻE: «obszar ciągnący się nad brzegiem wód» (SJP, PWN); WATERFRONT: «a part of a town that is next to an area of water» (Cambrigde Dictionary); obszar lądu postrzegany dzięki przedpolu wody (AJS)

4 Percepcja frontu wodnego F F F

5 REGENERACJA doliny rzecznej HYDROLODZY: regulacja, zrównoważenie przepływów, użeglowienie, skuteczniejsze zarządzanie ryzykiem powodzi itp. PRZYRODNICY: regeneracja ekosystemów, restytucja gatunków rodzimych, bioróżnorodność, drożność korytarzy ekologicznych, ożywienie litoralu itp. ARCHITEKCI: regeneracja zabudowy nadbrzeżnej, rewitalizacja dzielnic i obszarów zdegradowanych, aktywizacja przestrzeni publicznych itp.

6 CELE I METODY REGENERACJI DOLIN RZECZNYCH Regeneracja [regeneration, łac. regeneratio odrodzenie, odnowienie ] najogólniej oznacza odzyskiwanie zdrowia, sprawności i równowagi. W kontekście środowiska dolin rzecznych - proces przywracania dobrostanu, który należy rozpatrywać łącznie w sferze: - ekohydrologicznej (odtwarzanie, rehabilitacja, renaturyzacja, restytucja gatunków rodzimych) oraz - kulturowej i społeczno-gospodarczej (rewitalizacja, rewaloryzacja). [1] Przewoźniak M., Teoretyczne aspekty przyrodniczej rewitalizacji miast: ku metodologii zintegrowanej rewitalizacji urbanistyczno-przyrodniczej, Teka Kom. Arch. Urb. Stud. Krajobr. OL PAN, 2005, s Wg Macieja Przewoźniaka miejskie układy urbanistyczno-przyrodnicze, w tym fronty wodne, wymagają zintegrowanej rewitalizacji urbanistycznoprzyrodniczej, a podstawą metodologii rewitalizacji powinna być holistyczna koncepcja przestrzeni [1]

7 CELE I METODY REGENERACJI DOLIN RZECZNYCH holistyczna koncepcja przestrzeni RGB perspektywa zintegrowanego planowania i zarządzania przestrzenią i wodą R ŚRODOWISKO ANTROPOGENNE G B ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ŚRODOWISKO WODNE RGB jeden z modeli przestrzeni barw, opisywanej współrzędnymi RGB. Jego nazwa powstała ze złożenia pierwszych liter angielskich nazw barw: R red (czerwonej), G green (zielonej) i B blue (niebieskiej).

8 The 5th National Policy Document on Spatial Planning 2000/2020 holistyczna koncepcja przestrzeni R Założenia holenderskiej polityki przestrzennej MAKING SPACE SHARING SPACE ŚRODOWISKO ANTROPOGENNE G B ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ŚRODOWISKO WODNE

9 Determinanty zagospodarowania dolin R G B UWARUNKOWANIA FUNKCJONALNO- PRZESTRZENNE, SPOŁECZNO-KULTUROWE I GOSPODARCZE, np.: Wielkość, położenie i układ przestrzenny miasta, Funkcje terenów nadwodnych, Tożsamość kulturowa, Gospodarcze i turystyczne wykorzystanie rzeki (żeglowność) Struktura własności i administrowania doliną itp. UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE Stan ekosystemów wodnych i przywodnych, Jakość wody, Lokalizacja obszarów prawnie chronionych, Układ i drożność korytarzy ekologicznych, Struktura zieleni miejskiej itp. UWARUNKOWANIA HYDROLOGICZNE Wielkość rzeki, przepływ, reżim hydrologiczny, Charakter cieku i całej zlewni, Żeglowność Poziom uregulowania, rodzaje i stan infrastruktury wodnej i przeciwpowodziowej, Zagrożenia powodziowe, Strategia zarządzania ryzykiem powodziowym itp.

10 Potrzeby i cele regeneracji R G B CZEGO POTRZEBUJĄ LUDZIE? Czysta woda i środowisko, Bezpieczeństwo, ograniczenie ryzyka zniszczeń powodziowych, Dostępność od strony lądu i wody, Atrakcyjna przestrzeń publiczna nad rzeką, Piękne widoki, Miejsca rekreacji, Korzyści ekonomiczne, CZEGO POTRZEBUJE PRZYRODA? Czysta woda i środowisko, Bezpieczeństwo - spokój, cisza, ochrona siedlisk, Możliwości migracji fauny i flory, Bioróżnorodność bogactwo ekosystemów wodnych i przywodnych, Równowaga ekologiczna, Możliwość regeneracji, CZEGO POTRZEBUJE RZEKA? Czysta woda i środowisko, Szanse samooczyszczania, Przestrzeń do ekspansji podczas wezbrań, Możliwość modyfikacji koryta, Swobodny, zrównoważony przepływ, Zasilanie zasobów wodnych,

11 Priorytety i metody regeneracji dolin rzecznych Po pierwsze: czysta woda i zdrowe środowisko [2] Otto B., McCormick K., Leccese M., Ecological Riverfront Design: Restoring Rivers, Connecting Communities. American Planning Association, Planning Ad-visory Service, Report Number: , Chicago, IL W Stanach Zjednoczonych od 1972 r obowiązuje ustawa Clean Water Act. Cele: - odtworzenie i utrzymanie chemicznej, fizycznej i biologicznej czystości wód, - eliminacja źródeł zanieczyszczeń, - uzyskanie dobrego stanu wód, umożliwiającego gospodarkę rybacką, ochronę dzikiej przyrody i możliwość rekreacji wodnej i nadwodnej [2]. W Europie podobne cele określa Ramowa Dyrektywa Wodna (2000), która zaczęła obowiązywać niemal 30 lat później, a w Polsce została transponowana do Prawa Wodnego i innych ustaw dopiero w 2011 r.

12 Holistyczna koncepcja przestrzeni Januchta-Szostak A. [2011], Woda w miejskiej przestrzeni publicznej. Modelowe formy zagospodarowania wód opadowych i powierzchniowych, seria: Rozprawy nr 454, Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań.

13 LONDYN Tamiza i jej dopływy. Rewitalizacja Docklands Regeneracja krajobrazu nadbrzeży Tamizy Ratusz, proj.: sir. Norman Foster The Shard, proj.: Renzo Piano Londyn, Tamiza. Fot. A. Januchta-Szostak

14 LONDYN Tamiza i jej dopływy. Rewitalizacja Docklands Wielkie przedsięwzięcia rewitalizacyjne a skala degradacji Przekształcenia dla potrzeb przemysłu, spedycji i żeglugi Londyn, The O2 proj. Richard Rogers, Fot. A. Januchta-Szostak

15 ETAPY I ROCESY REGENERACJI LONDYN Tamiza i jej dopływy Canary Wharf w 2015 r., fot. A. Januchta-Szostak Rewitalizacja Docklands rządowy raport na temat planów rewitalizacyjnych London Docklands Development Corporation (LDDC) założenie specjalnej strefy ekonomicznej, wielka przebudowa doków londyńskich, Canary Wharf. Canary Wharf

16 st Katherine docks Rewitalizacja Docklands XXI w. rewitalizacja terenów sąsiadujących, poprawa infrastruktury komunikacyjnej i tworzenie atrakcyjnych przestrzeni publicznych jako zachęty inwestycyjnej. Czynniki sprawcze rewitalizacji urbanistycznej - ekonomiczne: odzyskiwanie zdegradowanych terenów poportowych, komercyjne inwestycje i odbudowa nadrzecznych struktur miejskich. Thames Barrier Park st Katherine' docks, fot. A. Januchta-Szostak Thames Barrier Park, fot. A. Januchta-Szostak

17 Rewitalizacja Docklands Greenwich Millennium Village w Londynie, zaprojektowane jeszcze w latach 90. przez Ralph a Erskine a - pionierskie rozwiązania proekologiczne. Greenwich Peninsula Greenwich Village, fot. A. Januchta-Szostak Greenwich Peninsula Ecology Park, fot. A. Januchta-Szostak Millenium Dome (The O2 proj. Richard Rogers, 1996), fot. A. Januchta-Szostak

18 CANADA WATERS Rewitalizacja Docklands Czynniki sprawcze rewitalizacji urbanistycznej - ekonomiczne: odzyskiwanie zdegradowanych terenów poportowych, komercyjne inwestycje i odbudowa nadrzecznych struktur miejskich. Warunki sukcesu: czysta woda i zabezpieczenie przed powodzią Canada Waters, fot. A. Januchta-Szostak

19 Ograniczenie ryzyka powodzi dzięki inwestycjom hydrotechnicznym Thames Barrier, Londyn, Tamiza. Fot. A. Januchta-Szostak

20 Ograniczenie ryzyka powodzi dzięki inwestycjom hydrotechnicznym i niebiesko-zielonej infrastrukturze 19 Nov WWT highlights wetland solutions at biggest ever Flood Prevention Expohttps://

21 ETAPY I ROCESY REGENERACJI LONDYN Tamiza i jej dopływy Podejście zlewniowe All London Green Grid. Wandale Valley Thames Barrier, Londyn, Tamiza. Fot. A. Januchta-Szostak

22 Strategia Blue Ribbon Network (BRN) jest ważnym elementem planu zrównoważonego rozwoju miasta The London Plan 2008; The London Plan 2011 Problemy: 37% rzek miejskich skanalizowanych pod ziemią 25% obudowanych brzegów Do 2009 r. zregenerowano 22 km dopływów Tamizy Regeneracja małych rzek Tamiza główna oś kompozycji urbanistycznej + dopływy Sieć Błękitnych Wstęg (Blue Ribbon Network) [4] [4] Blue Ribbon Networkhttps:// [dostęp: ]

23 LONDYN River Lee Regeneracja środowiska rzek i kanałów. Tworzenie atrakcyjnej przestrzeni publicznej. Integracja inwestycji Olimpiada Promocja proekologicznego wizerunku Londynu. River Lee - Queen Elizabeth Olympic Park Queen Elizabeth Olympic Park, fot. A. Januchta-Szostak

24 LONDYN River Lee River Lee - Queen Elizabeth Olympic Park Queen Elizabeth Olympic Park, fot. A. Januchta-Szostak

25 Environment Agency Thames Rivers Trust - Restoring the Thames and its tributaries for people and wildlife River restoration a stepping stone to urban regeneration highlighting the opportunities in South London (2002) A strategy for restoring rivers in North London (2006) Thames region 5 year Plan the London Rivers Action Plan (LRAP) 2009 the Thames River Basin Management Plan the Thames Catchment Flood Management Plan LONDYN Tamiza i jej dopływy Czynniki sprawcze regeneracji rzek i strumieni w XXI w.: - Rewitalizacja obszarów miejskich i poprawa jakości życia mieszkańców - Potrzeba aktywizacji turystycznej i rekreacyjnej rzek miejskich zwiększenie ilości i atrakcyjności terenów zieleni i wody w mieście - Konieczność poprawy stanu wód (RDW) - Zapobieganie powodziom miejskim (DP) - Adaptacja do zmian klimatycznych - konieczność retencji i zagospodarowania wód opadowych - Podniesienie zdolności regeneracyjnych środowiska, bioróżnorodności i witalności ekosystemów LRAP - London Rivers Action Plan, [dostęp: ]

26 [5] Thames Rivers Trust CZŁOWIEK EKOLOGIA ARCHITEKTURA, WA PP, POZNAŃ Zasady Zintegrowanego Zarządzania Zlewnią Integrated River Basin Management (IRBM) [5] 1. Długoterminowa wizja zagospodarowania zlewni, uzgodniona ze wszystkimi interesariuszami 2. Integracja polityk, decyzji i kosztów pomiędzy sektorem prywatnym i publicznym 3. Strategiczne plany dla zlewni i miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego 4. Podejmowanie działań, kiedy nadarza się okazja, bez zbędnej zwłoki 5. Aktywny udział organizacji rządowych i pozarządowych oraz społeczeństwa 6. Partnerskie finansowanie przez sektor rządowy/ samorządowy, prywatny i organizacje pozarządowe 7. Podejście oparte na wiedzy (ale bez oczekiwania na rozwianie wszelkich wątpliwości).

27 Podsumowanie: Planowanie i projektowanie regeneratywne wymaga zmiany perspektywy z antropocentrycznej na biocentryczną, integracji celów i odpowiedzialności wszystkich interesariuszy za przywracanie dobrego stanu środowiska. Dziękuję za uwagę Koncepcja przekształceń doliny Warty w Poznaniu (proj. A. Januchta-Szostak